Vísir - 15.10.1940, Blaðsíða 2

V ISIR
íi
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsnjiðjan h/f.
Framsókn og
dýrtíðin.
Jjp AÐ er enginn efi á því, að
Hermanni Jónassyni for-
sætísráðherra var fullkomin al-
vara, þegar liann lýsli því yfir
við myndun þjóðstjórnarinnar,
að hann teldi samstarfið mundu
mistakast, ef nokkurri stétt
liéldist uppi ásælni fram yfir
það, sem réttlátt væri „saman-
horið við aðra“. Með þessu var
línan lögð fyrir þeirri stefnu,
sem halda átti. Almenningur í
landinu varð að taka á sig byrð-
ar vegna gengislækkunarinnar.
Flestír báru þetla möglunar-
laust, af því þeir trúðu þvi
fastlega, að við það yrði stað-
ið að byrðarnar kæmi sem jafn-
ast niður. Tíminn heldur áfram
rógburði sínum viku eftir viku
um alla þá menn, sem gerast
svo djarfir, að mánna á hina
upphaflegu, yfirlýstu stefnu
ríkisstjórnarinnar í þessum
málum. Fyrir hálfu öðru ári
birti blaðið ræðu forsætisráð-
herra við stjórnarmyndunina
og var mjög hrifið af. Nú er
éins og sú ræða hafi aldrei hald-
in verið. Tíntínn þorir ekki að
minnast á liana. Því ef það sæ-
ist í blaðinu, að forsætisráð-
herra hefði kveðið niður stétta-
pólitíkina, þá væri, hann kom-
inn í lióp þeirra manna, sem nú
eru kallaðir fjandmenn bænda
i dálkum Tímans. Það er elck-
ert minni ástæða til að saka
Hermann Jónasson um „her-
ferð á hendur bændum,“ með
þeirri stefnu, sem liann lýsti yf-
ir þegar ríkisstjórnin settist að
völdum, heldur en þá menn,
sem benda nú á, að hvikað hafi
verið frá þessari stefnu.
Þetta sjá allir menn, sem um
málið vilja hugsa. En Jónas
Jónsson og hans nótar lata slíkt
ekkert á sig fá. Þeir hafa náð
í rógsefnið og eru þess ráðnir
að standa á þvi eins og hundar
á roði fram að næstu kosning-
um. Þá varðar ekkert um að
þverbrotin er sú stefna, sem for-
sætisráðherra markaði á hátíð-
legasta augnabliki lífs sins. Þá
varðar ekkert um, að forsætis-
ráðherrann er úr þeirra flokki
og að þeir sjálfir tóku undir
ræðu hans fullum rómi. Þeir
skeyta hvorki um skömm né
heiður, þessir menn, frekar nú
en áður. Þeir mæta rökum með
rógi og níði, treystandi þvi, að
málstaður andstæðinganna
komi aldrei fyrir augu Iesenda
Tímans.
Hermanni Jónassyni var það
ljóst eins og öllum öðrum að
friður gæti ekki haldist til Iang-
frama, nema því aðeins að tog-
streiían félli niður. Hann lagði
svo mikla áherslu á þetta; að
hann lýsti því yfir skorinort, að
samstarfið hlyti að mistakast, ef
nokkurri stétt eða félagsheild
héldist uppi ásælni framyfir
það, sem réttlátt væri saman-
borið við aðra. Hann lýsti stétta-
pólitíkina í bann, meðan núver-
andi stjórn sæli að völdum.
Hann hlaut mikið hrós fyrir
þessa djarflegu og víðsýnu
stefnu og þó mest í Tímanum.
Nú þorir Timinn ekki að nefna
þessa stefnu forsætisráðherra,
af því hver sem henni fylgir er
brennimerk tur f j andmaður
hændanna!
En hvað ætli Tíminn hefði
sagt, ef kaupgjaldið hefði hækk-
að um 68% en kjötið ekki nema
um 27%. Ælli þá hefði ekki ver-
ið vitnað í það, að hér væri brot-
ið algerlega í bág við þá stefnu,
sem forsætisráðherra hefði
markað fyrir hönd rikisstjórn-
arinnar. Og ætli Jónasi Jónssyni
hefði ekki þótt það hart, ef það
hefði verið talinn vottur um
sérstakan fjandskap við laun-
þega, að á þelta væri minst?
Baráttan við dýrtíðina var eitt
af stefnumálum stjórnarinnar.
Síðan styrjöldin hófst höfum
við öll verið hjartanlega sam-
mála um, að við yrðum áð var-
ast. að gefa dýrtíðinni lausan
tauin, eins og gert var í síðustu
styrjöld. Nú er þessu öllu
gleymt. Opinberar nefndir hafa
tekið stífluna úr. Kaupkröfurn-
ar eru á leiðinni. Dýrtíðin flæð-
ir yfir. Við erum, að nálgast
þau víti, sem við ætluðum að
varast. Harðvítug stéttapólitík
er komin í stað þeirrar jafnvæg-
isstefnu, sem stjómin markaði
sér í upphafi. Hver olar sínum
tota sem best getur. Þannig liafa
flokksmenn Hermanns .Tónas-
sonar ^brugðist þeirri stefnu,
sem hann lýsti svo hátíðlega,
þegar stjórnin settist að völd-
um.
a
Logfinn
helgri.
Stíll — nýjar brautir.
Eg hefi dvalið árum saman í
erlendum stórborgum og séð
margt af því besta, sem heim-
urinn hefir upp á að bjóða, og
frægustu listamennina. Það var
því ekki laust við að nokkur ó-
rói væri i mér þegar eg fór á
frumsýningu hjá Leikfélaginu,
merkasta leikriti einhvers hins
merkasta höfundar, sem nú er
uppi. Og hafði eg þó séð ýmis-
legt af leikritum lians leikið í
New York.
Það var ekki langt liðið á 1.
þátt, þegar eg s:á hvert leiðir
lágu. Hér var stefnt inn á nýjar
brautir, að vísu nýjar aðeins
hér heima, erlendis hefi eg séð
,fjölda sýninga leiknar á þennan
hátt. Sýningar W. Dieterle, sem
þektur er hér fyrir „Pasteur“
og fleiri myndir, . eru flestar
með þessu marki brendar. Fyrir
mér ók þetta spenninginn um
allan helming samfara þeim
spenning sem leikritið sjálft
skapaði, fór spenningurinn um
það, hver áhrif þetta hefði á
áhórfendur og hvort leikendun-
um tækist að halda þessum stil
út leikritið.
Að þessu sinni var leikið
Jjannig, .að tilfinningunum var
aldrei gefinn laus taumurinn,
en undir niðri ólguðu þær svo,
að máður vissi aldrei livenær
upp úr mundi sjóða. Við Jjetta
skapast andrúmsíoft og spenn-
ingur, sem heldur manni helj-
artðkum allan tímann. Ekki er
heldur hætt við að hávaði
„hysteri“ eða ánnar viðvanings-
háttur meiði mann. í hinum
mentaða heimi er slíkur leikur
talinn hámark iá kultiveruðum
leik. Eg veit ekki hvaða skoðan-
ir menn hafa á þessu hér
heima, en hitt veit eg að grát-
bólgin andlit og hvítir klútar að
leikslokum, töluðu sínu máli.
Leikmátinn var djarfur, sam-
boðinn djörfu leikriti. Leikfélag
Reykjavíkur vann stórsigur
með sýningu þessari, sigur á
nýjum stíl. Eg tek undir með
frumsýningargestum: „Þökk
fyrir sýninguna. Þökk fyrir-
skemtunina“.
Bjarni Bjömsson.
Tíminn neitaði vendingu.
\
Ntarfsmannaráðnin^ar í frétta-
§töður ntvarpsin§.
Bftir Jóna§ l>or8)erg:§ioii iitvar|»§stjóra.
Fyrrverandi ritstjóri Tímans, Jónas Þorbergsson, út-
varpsstjóri hefir beðið Vísi fyrir eftirfarandi grein.
Segir höfundur að Tíminn hafi neitað að birta hana.
Okkur þykir hart, að þessum reynda leiðtoga
Framsóknarflokksins skuli vera úthýst úr sínum
fornu heimkynnum. Því er greinin til birtingar tekin,
án þess að blaðið taki nokkra afstöðu til þess máls,
sem þar er rætt.
Útvarpsstjóri hefir orðið:
Hr. Jón Eyþórsson, formaður útvarpsráðs, liefir í svari sínu
til Þjóðviljans, sem birtist í Alþýðuhlaðinu 30. sept. s. 1., gefið
frá sínu sjónarmiði yfirlit nokkurt um tildrög og tilhögun
þeirra starfsmannaráðninga, er gerðar voru síðastliðið vor í
fréttastofu Rikisútvarpsins. Mál þetta liefir sætt nokkru umtali í
sumum blöðum Reykjavíkur, og hefir formaður útvarpsnáðs tal-
ið sig til knúðan að mótmæla ummælum, þar sem hann telur
að sakir hafi verið bornar ó útvarpsráð.
Með því að formaður útvarpsráðs hefir af útvarpsins liálfu
hafið umræður um þessi efni á þann hátt, sem ætla má að veki
eftirtekt og geti ]>vi miður valdið nokkurum misskilningi, tel
eg rétt að gefa yfirlit um málið eftír opinberum gögnum, sem
fyrir liggja. Kemur þá fyrst til greina bréf, er við Sigurður Ein-
arsson, fréttastjóri, rituðum kenslumálaráðuneytinu þann 4.
maí síðastliðinn:
Reykjavík, 4. maí 1940.
Eftir móttöku bréfs hins háa
ráðuneytis, dags. 20. mars sið-
astliðinn, hefi eg, samkvæmt
þvi, sem fyrir er lagt á fylgi-
skjali VI, auglýst til umsóknar
fréttaritarastöður við Rjkisút-
varpið (sjá fylgiskjal I).
Að loknum umsóknarfresti
þann 20. apríl síðastl. völdum
við Sigurð Einarsson fréttastjóri
11 af þessum umsóknum til
álita, gerðum okkur grein fyrir,
hverjar kröfur bæri að gera um
þekkingu og verkhæfni til um-
ræddra starfa (sjá fylgiskjöl
II—III) og sömdum verkefni
lil samkepnisprófs á þessa leið:
1. Stutt ritgerð um fréttarit-
un, með sérstakri athugun um
kröfur gcrðar lil útvarpsfrétta,
]>ar sem ætlast er til, að kepp-
endur geri sér grein fyrir, hverj-
ar kröfur beri að gera til frétta-
ritunar alment og hvort og þá
hvert sérviðhorf þarfir útvarps-
ins og skyldur marka.
2. Ritgerð um heimsviðburði.
Efni: Hvað má líklegt telja, að
hvor hinna tveggja styrjaldar-
aðilja, Bandamenn og Þjóðverj-
ar ætlist fyrir með hernaðarað-
gerðum sínum á Norðurlönd-
um?
3. Keflavíkurdeilan 1932.
Lagt vaí’ fyrir keppendur að
gera útvarpsfrétt um málið
samkvæmt gefnum heimildum
(blaðagreinar). Skyldi í sem
stystu máli á ólilutdrægan liátt
greint frá staðreyndum óg yfir-
lit veitt um málið.
4. Lagt var fyrir keppendur
að þýða og vélrita samtímis
greinakafla úr dönsku, sænsku,
enslcu, þýsku og frönsku.
5. Keppendum var gefinn
koslur á að hlusta ó erlendar út-
varpsfréttir á hinum fyrgreindu
erlendu málum og hreinrita ]>að,
sem þeir náðu.
Eins og hæstvirtum kenslu-
málaráðherra er kunnugt, sam-
kvæmt viðtölum, sem við Sig-
urður Einarsson höfum átt við
hann, sendum við úrlausnir
keppendanna á verkefnunum
I—IV til álitsgerðar þeirra Ein-
ars hæstaréítardómara Arnórs-
sonar og Sigurðar prófessors
Nordal, þar sem óskað var álits
þeirra um, hversu leyst væri úr
verlcefnunum, að hve miklu
leyti umsækjendur gætu komið
til greina sem verkhæfir menn
og í hvaða röð. Fylgir hér með
* Blaðið Tíminn neitaði að
birta þessa grein. — J. Þ.
greind álitsgerð (sjó fylgiskjal
IV).
Um árangur af hlustunum
dæmdu J>eir Gunnlaugur Briem
verkfræðingur og Vilhj. Þ.
Gíslason (sjá fylgiskjal V).
Það er sameiginlegt álit okk-
ar Sigurðar Einarssonar, frétta-
stjóra, að við ráðningar manna
í stöður }>essar verði að full-
nægja eftirgi-eindum skilyrð-
um:
1. Að fréttaritari I sé nægi-
lega J>roskaður og starfsvanur
til þess, auk fréttastjóra, að geta
borið ábyrgð á vandasamri inn-
lendri fréttaritun.
2. Að tveir af starfsmönnun-
um séu svo vel færir í enskri
tungu, að þeir geti annast upp-
töku útvarpsfrétta á því máli.
3. Að tveir af starfsmönmm-
um séu svo vel færir í þýskri
tungu, að þeir fullnægi sömu
skilyrðum.
4. Að allir fréttaritararnir séu
vel færir í Norðurlandamálum.
5. Að þeir séu allir sæmilegir
vélritarar.
Þá er það enn fremur sam-
eiginlegt ólit okkar, að próf
]>essi hafi ekki leitt i ljós frá
neinum umsækjendanna ]>á yf-
irburði, sem nauðsynlegir megi
teljast til þess að takast á hend-
ur starf fréttaritara I. Við höf-
um þvi haft lal af Axel Thor-
steinson, sem er þaulæfður
fréttamaður, hvort liann myndi
fáanlegur til þess að takast
starfið á hendur, ef á J>að yrði
fallist að öðru leyti. Fylgir hér
með bréf hans (sjá fylgiskjal
VI).
Eftir viðlali okkar við liæst-
virtan kenslumálaráðherra í
gær, þar sem hann tók það
fram, að hann myndi senda
mál ]>etta til útvarpsráðs og
óska eftir sameiginlegum til-
lögum, tel eg ekki að svo komnu
tímabært að gera tillögur um
einstaka menn, en leyfi mér að
leggja þennan órangur þeirra
athugana, sem farið liafa fram,
fyrir hið liáa ráðuneyti til þeirr-
ar meðferðar, er það kynni að
óska.
Það skal tekið fram að lokum,
að fresturinn til undirbúnings
ákvarðana um málið reyndist
nokkuð stuttur, meðal annars
vegna þess, að ekki var unt að
láta prófin fara fram í stofnun-
inni nema á helgkiögum.
Virðingarfylst
(Sign.) Jónas Þorbergsson.
(Sign.) Sig. Einarsson.
Til Kenslumálaráðuneytisins.
Niðurlag álitsgerðar þeirra
Einars hæstaréttardómara Arn-
órssonar g Sigurðar prófessors
Nordal, sem hér er til vísað,
hljóðar á þessa leið:
„Samkvæmt ]>essu koma
þessir fjórir umsækjendur til
greina að áliti prófdómenda:
Benjamín Eiríksson,
Björn Franzson,
Jón Þórarinsson,
Njáll Þórarinsson.
Að öllu athuguðu, þýðingum
og hlustunum, auk ritgerðanna,
þykir rétt að raða þessum fjór-
um umsækjendum þannig:
1. Björn Franzson.
2. Benjamín Eiríksson.
3. Njáll Þórarinsson.
4. Jón Þórarinsson.
En prófdómendur vilja bæta
því við, að þar sem skamt bil er
á milli nr. 1 og 2, telja þeir langt
bil á milli nr. 2 og 3 og aftur á
milli nr. 3 og 4.
Reykjavík, 1. maí 1940.
Einar Amórsson.
(sign.)
Sigurður Nordal.“
(sign.)
Þessi undirbúningur okkar
Sigurðar Einarssonar sætti
mótmælum í útvarpsróði, og
taldi formaðurinn prófið og
álitsgerð próf dómendanna
markleysu eina. tJ t af bókuð-
um átölum á 608. fundi útvarps-
ráðs lét eg á næsta fundi þess
bóka það, sem hér fer á eftir:
Bókun útvarpsstjóra
á fundi útvarpsráðs
21. maí 1940.
Með skýrskotun til yfirlýs-
ingar minnar á 608. fundi út-
varpsróðs (bls. 280) óska eg
bókað það, sem hér segir:
I 3. grein útvarpslaganna,
sbr. 1. grein laga um breytingu
á lögum nr. 68, 28. des. 1934
■ um útvarpsrekstur ríkisins, er
svo fyrir mælt, að ráðherra
ráði starfsmenn útvarpsins „að
fengnum tillögum útvarps-
stjóra og útvarpsráðs“. Lögin
mæla ekki fyrir um það, að til-
lögur um sérhverja ráðningu
starfsmanns liggi fyrir frá báð-
um aðiljum, og verður að telja,
að slíkt* sé á valdi ráðherra,
hvers hann óskar þar um í
hverju lilfelli.
Ráðherra hafði persónulega
Iýst því yfir við mig að liann
hygðist ekki að neyta heimildar
þeirrar, sem felst í fyrnefndri
lagagrein, um að setja frétta-
stofu útvarpsins undir stjórn út-
varpsraðs, enda slaðfestist það
með bréfi ráðuneytisins til út-
varpsráðs, dags. 15. þ. m., þar
sem útvarpsráði er að eins falið
„að fylgjast með“ starfsemi
frétlastofunnar um eins árs
skeið. Út frá þessari staðreynd
taldi eg einsætt að haga undir-
búningi starfsmannaráðninga í
fréttastofunni, próförkum, verk-
efnum til prófs og öðru þar að
lútandi, i samráði við frétta-
sljórann, sem hlaut að eiga mest
á liættu um það, hversu til tæk-
ist um starfsmannaval.
Eg tel, af þessum ástæðum,
að átölur útvarpsráðs í minn
garð, varandi meðferð málsins
að þessu leyli, séu ekki rétt-
mætar og hafi ekki við rök að
styðjast. Eg tel ennfremur, að
samkepnisprófið, það sem það
náði, liafi verið fullgildur mæli-
kvarði lil samanburðar um
liæfileika og verkhæfni þeirra
manna, sem undir próf gengu,
og úrskurður tillcvaddrar dóm-
nefndar um þann samanburð
verði ekki með réttu véfengdur,
og beri að taka niðurstöðuna til
greina, með því að gera verður
ráð fvrir, að hæfileikar og verk-
kunnátla eigi fyrst og fremst að
ráða um starfsmannavaí, ef ekki
liamla aðrar augljósar og al-
viðurkendar ástæður.
I framanbirtum skjölum
kemur fram skilningur minn á
því, hversu mér ber að vinna
það hlutverk, er mér var falið.
Skal eg svo víkja nokkurum
orðum að einstökum atriðum í
gi’ein formannsins:
1. Hann lítur svo á, að sam-
kvæmt réttum lögum beri um
val allra starfsmanna útvarps-
ins að liggja fyrir tillögur bæði
frá útvarpsstjóra og útvarps-
ráði. Með „höggorms“-ákvæði
því, sem smeygt var inn í út-
varpslögin ó hauslþinginu 1939,
var burtu feld sú sundurgrein-
ing, er áður fólst í lögunum,
varðandi tillögur um starfs-
mannaval. Þetla liefir valdið
erfiðleikum í stofnuninni, tor-
veldað góða samvinnu og síst
verið til hagræðis ráðherra, er
samkvæmt lögunum tekur end-
anlegar ákvarðanir. Eg hefi
ávalt litið svo á, að tillögurétur-
inn um val starfsmanns ætti
að vera hjá þeim, sem á að bera
ábyrgð á starfi mannsins. Þess
vegna kvaddi eg Sigurð Einars-
son, fréttastjóra, mér til ráðu-
neytis um val þeirra manna, er
kvaddir skyldu til prófs, um
próftilliögun og um val próf-
dómenda.
í fyrgreindri lagabreytingu er
ráðherra veitt heimild til þess
að »gera fréttastofuna að sér-
stakri stofnun undir stjórn út-
varpsráðs. Þessarar lieimildar
liefir hann ekld neytt enn seni
komið er. Hins vegar tjáði hann
mér, er eg lagði fyrir liann ór-
angur undirbúningsins undir
starfsmannavalið, að hann
myndi skjóta málinu til útvarps-
ráðs. Eg kaus því ekki, eins og
á stóð, að gera sértillögur, með
því að eg taldi þær felast í bréfi
okkar, þar SBm ræðir um Axel
Thorsteinson, svo og í niður-
stöðu prófdómendanna.
2. Af 44 umsækjendum voru
11 kvaddir til prófs. Formaður
telur, að tilkvaðning þessi af
hendi okkar Sigurðar Einars-
sonar liafi verið gerð af full-
komnu handahófi. Um þetta mó
liann fyrir mér liafa sínar sér-
skoðanir. Hann tekur sem dæmi,
að Björn Franzson hafi verið
kvaddur til prófs, en ekki Axel
Tliorsteinson. Þelta eru, að því
er varðar Axel Thorsteinson,
bein ósannindi. Hann kaus ekki
að keppa um stöðurnar, en ósk-
aði að eins að fá að halda þvi
aukastarfi, er hann áður hafði
gegnt. Það sýnir best, hvort Ax-
el Th. ekki kom til greina, að
við Sigurður Einarsson fórum
þess á leit við liann að loknu
prófi, að liann gæfi kost á sér
til þess að takast á hendur
fréttaritarastöðu I.
Eins og tekið er fram í bréfi
okkar Sigurðar Einarssonar til
ráðuneytisins, gafst mjög
naumur tími til þess umfangs-
mikla prófs, sem lálið var fara
fram. Það var því með öllu ó-
kleift að taka alla liina 44 um-
sækjendur til prófs, enda full-
kominn óþarfi, með þvi að það
lá í augum uppi, að einungis
fáir þeirra gátu komið til
greina.
3. Formaður telur, að útvarps-
ráðið hafi með tillögúm sínum
um að stöður þessar yrðu aug-
lýstar gengist fyrir heiðarlegri
tilbreytni frá þeim venjum, sem
alt og mikið tíðkast hér við
ýmsar stofnanir, þegar stöður
losna. Hann telur ennfremur, að
útvarpsráð hefi haft fullan hug
á að velja hina hæfustu úr hópi