Vísir - 21.10.1940, Blaðsíða 2

V I s 1 H
Dagsbrún segir upp
samningum frá næstu
áramótum.
---»
Frá íulltrúaráðsíundinum í gær.
Fundur trúnaðarmannaráðs Dagsbrúnar var haldinn í gær
kl.*4 síðd., og var þar rætt um mörg mál varðandi hagsmuni
verkamanna,.
Petsamo-klúbburinn:
Stofnendnr hátt á
2. hnndrað.
Stofnfúndur Petsamo-klúbbsins var haldinn í gær í Oddfell-
ov/húsinu og hófst um kl. 3. Stofnfélagar eru hátt á 2. hundrað.
^AGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsniiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsiniðjan h/f.
Þættir úr
sambýlinu.
U VAÍÐ eftir annað hefir verið
uhi það skrifað hér í hlað-
ið, hve. illa fari á þvi, að hinir
erlendu hermenn, sem sest hafa
hér að, gengju vopnaðir í frí-
stundnm sínum. Það hefir einn-
ið verið sagt frá því, að fyrir
einum ; hálfum mánuði sendu
iiokkrir áhrifamenn ríkisstjórn-
inni áVarp og mæltust til þess,
að hún hlutaðist til um það við
breskíi yfirvöldin, að þessum
lítt skíljanlega vopnaburði yrði
hætt. -Nú hefir þessum óskum
fengist framgengt og liefir þeg-
ar vebið ákveðið, að hermenn-
irnir skuli ekki hera vopn i frí-
stundum sínuin framvegis.
Mun allur almenningur á ís-
Iandi fagna þeiin tíðindum.
Hér skal vitanlega ekki full-
yrt, að eina ástæðan til þess að
þessum hvumleiða vopnaburði
verður nú hæit, sé sú, að bresku
yfirvöldin hafi viljað láta að
óskum íslendinga í þessum
efnum. En liitt er trúlegt, að
vitneskjan um liið eindregna al-
menningsálit hér á landi hafi
ýtt mjög undir að þessi ákvörð-
un var tekin. Það er vafalaust
mesti misskilningur og þá um
leið mjög óheppilegur misskiln-
ingur, að við Islendingar eigum
ekki að láta í Ijós skoðanir okk-
ar um framferði og háttu
þeirra manna, sem hafa tekið
sér stundarhólfestu í okkar
landi. Það er jafn fráleitt af
okkur að jægja um það, sem
okkur finst aflaga fara í sam-
búðinni, og hitt, að vera með
sífeldar ýfingar í garð þessara
manna. Reynslan hefir sýnt, að
því fer fjarri, að Bretar sáu ó-
fáanlegir lil að endurskoða sin-
ar eigin fyrirskipanir og hliðra
til, þegar nógu röggsamlega og
viturlega er á málum haldið af
okkar hálfu. Má í því sambandi
sérstaklega minna á hvernig
tpkst að fá þá til að falla frá
kröfunni um að svifta skipa-
flota okkar loftskeytatækjun-
unt.
Það á að vera okkur öllum
keppikefli, að sambúðin geti
verið sem vandkvæðisminst. Til
þess að svo megi verða, er nauð-
Iegt, að hin hresku yfirvöld fái
að vita, livað það er, á hverjum
tíma, sem íslendingar eiga erf-
iðast með að sætta sig við. Hitt
er svo annað mál, að nauðsyn-
legt er, að málstaður okkur sé
borinn fram með rökum og
einurð, en án allrar hótfyndni
og illkvitni. Enda er sjálfsagt
að y.iðurkenna, að aðeins eitl
blað hér ,;á I%ndi virðist vinna
að þvi opnum augum að spilla
sambúðinni og torvelda þar
með framgang málstaðar okk-
ar til leiðréttinga.
Atvik hefir nýlega komið
fyrir, sem sýnir að bresku yfir-
völdin' eru ekki svo á verði sem
nauðsynlegt er, um það, að ekki
sé stofnað til réttmætrar ó-
ánægju af okkar hálfu. Þegar
verkamenn i Bretavinnunni
feiigu laun sín greidd nú fyrir
helgina voru þeir hvattir til að
kauþa happdrættisriiiða, sem
seldir eru til eflingar breskum
flugvélasjóði, svo néfndum
„Spitfire fund“. Er mælt, að
því liafi sumslaðar verið haldið
allfast að verkamönnuin að
kaupa þessa bresku happdrætt-
isyiiða, og hafi sumir Islend-
ingar, sem aðsloðuðu við út-
borgunina, gengið vel fram í
því.
Það ælti ekki að þurfa að
evða orðum að því, hversu al-
gerlega óviðeigandi athæfi er
hér á ferðinni. Hin bresku yfir-
völd hljóta að sjá, að til þess
verður ekki ætlast af íslenskum
verkamönnum, að þeir fari að
leggja fram fé til Iireskra hern-
aðarþarfa. Þess verður þvi fast-
lega að vænta, að tafarlaust
verði láfið af uppteknum hætti
i þessuni efnum.
a
Bifreiðarslys á laug-
ardaginn.
Á laugardaginn hjólaði 13 ára
gamall sonur Magnúsar pró-
fessors Jónssonar, Jón Þor-
steinn, á bifreið og stórsiasað-
ist.
Slysið skeði fyrir neðan hús
Kennaraskólans, en þar liggur
Ilringbrautin um, garð Gróðrar-
stöðvarinnar. Hefir verið brotið
skarð í steinvegginn umhverfis
garðinn og liggur Hringbrautin
um þetta skarð upp á Laufás-
veginn.
Bifreiðin var á suðurleið, en
drengurinn kom á hjóli sínu af
Laufásveginum og ók á liana,
þegar bifreiðin fór um skarðið
á veggnum.
Bifreiðarstjórinn flutti dreng-
inn þegar á Landspítalann.
Hafði hann fengið stóran á-
verka á höfuðið og fékk lieila-
hristing. Þegar Vísir átti lal við
Landspitalann i morgun leið
drengnum eftir vonum.
»Fjallamenn« halda
1 j ósmy ndasýningu.
p JALLAMENN“ deild F. í.
Reykjavíkur hefir ákveð-
ið að halda ljósmyndasýningu
hér í bænum dagana 16. nóv.
—2. des.
Félagið býður 15 áhuga-
mönnum þeim er líklegastir
þykja til að styðja vandaða
sýningu, að sýna og selja sjálf-
valdar myndir á sýningunni. -—
Aðrir þátttakendur en þeim
sem er boðið, lcoma ekki til
greina.
1. Myndir sem sýndar verða
séu frá 13x18% örk.
2. Æskilegt er að hver þátt-
takandi sendi cigi færri en 5
myndir lil þess að hann geti
keppt um flokksverðlaun.
3. Sýndar verða eingöngu
landslags- og sportmyndir —
sérstaldega er óskað að þær
myndir verði sendar, sem eigi
hafa komið áður fyrir almenn-
ingssjónir, t. d. á sýningum eða
í blöðum og tímaritum. Myndir
sem hafa áður fengið viður-
kenningu koma éigi til greina
við veitingu verðlauna.
4. Verðlaun eru i tvennu
lagi, flokksverðlaun og heið-
ursverolaun. Flokksverðlaun
fyrir 2 myndaflokka: a) lands-
lagsmyndir, h) sportmyndir.
Heiðursverðlaun verða veitt
fyrir bestu mynd sýningar-
innar.
5. Dómnefnd skipa: Sigurð-
ur Tómasson, Halldór E. Arn-
órsson, Guðmundur Einarsson.
Námskeið
í uppeldisfræði og barnasálar-
fræðþí Háskólanum. Þeir kennarar
og kennaraefni, sem ætla að taka
þátt í námskei'Öi cir. Símonar Jóh.
Ágústssonar, eru beðnir að koma
til viðtals á morgun kl. 6 í 3. kenslu-
stofu í Háskólanum. Námskeiðið
er ókeypis.
M. a. var sú ákvörðun lekin,
að félagið Dagsbrún segði upp
öllum gildandi samningum við
vinnuveitendur, sem kaup-
gjaldsákvæði eru í..Bar stjórn-
in tillögu þessa fram, og var
hún samþykkt í einu hljóði.
I’alla samningarnir jjannig úr
gildi frá og með næslu áramót-
um.
Einnig var ákveðið að segja
upp samningum við firmað
Höjgaard & Sehultz frá sama
tíma, og vinnuskiftasamningi
milli verkamannafélagsins
Dagsbrúnar og Trésmiðafélags
Reykjavíkur, en Jiar gildir 6
mánaða uppsagnarfreslur.
Sigurður Halldórsson, for-
maður Dagsbrúnar skýrði frá
því, að stjórn félagsins hefði
ræll við ríkisstjórnina um ýmsa
hagsmuni verkamanna vegna
Bretavinnunnar hér, og skrifað
ríkisstjórninni síðan, og borið
fram ákveðin tilmæli um leið-
féttingu á ýmsum misfellum.
Gerði formaðurinn ráð fyrir að
þær umbætur,^sem farið hefði
verið fram á næðu fram að
ganga með tilstyrk og milli-
göngu ríkisstjórnarinnar.
Þá var einnig frá því skýrt,
að stjórn Dagsbrúnar hefði far-
ið fram á við hæjarráð Reykja-
víkur að teknir yrðu upp end-
anlegir samningar, varðandi
verkamannavinnu hjá bænum,
og hefir stjórninni borist svar
frá hæjarráði, þar sem ákveðið
hefir verið að liefja sanming-
umleitanir næslu daga. Borgar-
stjóri annast samningagerðina
af liálfu bæjarráðs. Dagshrún
liefir einnig rætt við og skrifað
ríkisstjórninni um að hún tæki
eirinig upp slíka samninga,
varðandi verkamannavinnu hér
í Reykjavík og nágrenni. End-
anlegt svar hefir ekki horist frá
rikisstjórninni, en mun ^vera
væntanlegt næstu daga.
Skúli Skúlason, ritstjóri, setti
samkomuna og stjórnaði lierini.
Las hann m. a. upp lög fé-
lagsins, en þeir einir eru tækir
í félagið, semMiafa ferðast frá
Petsanio til Reykjavíkur.
Auk Skúla töluðu þarna
Stefán Jóh. Stefánsson, félags-
málaráðherra, Ásgeir Sigurðs-
son, skipstjóri, Sveinn Björns-
son, sendiherra, Pálmi Loftsson,
framkvæmdastjóri og Ölafur
Davíðsson, útgerðarmaður.
Kosin var stjórn til næsta að-
alfundar, eða framhaldsfundar
og var stungið upp á þessum:
Asgeir Sigurðssyni, skipstjóra,
Lárusi Pálssyni, leikara, Ólafi
Jóhannessyni, lækni, frú Re-
gími Þörðardöttur og frk. Þór-
unni Hafstein. Voru þau kosin
með lófataki.
Meðan setið var undir borð-
um voru sungin Petsamo-ljóð,
sem fengið liöfðu fyrstu verð-
laun í ljóðasamkepninni, sem
haldin var á leiðinni. Hinn sigur-
sæli höfundur er Friðrik Hall-
dórsson, loftskeytamaður á
Esju, en verðlaunin voru 25 kr.
Friðrik gaf verðlaunin í fé-
lagssjóð og eru það fyrstu krón-
urnar, sem honum bárust.
Þegar hinum alvarlegri fund-
arstörfum var lokið, hófst dans-
inn og var hann stiginn til ld. 7
síðdegis.
Erlent happdrætti og hlut-
jr
leysi Islendinga.
»^l»iÉ€Ire-FBin<l« er í§lenskuni
verkamuiinnni dvlðkonuindi.
Um síðustu helgi er útborgun fór fram til verkamanna þeirra,
sem hjá Bretum vinna, bar það til tíðinda, að verkamönnum var
boðið, — og jafnvel lagt að þeim að kaupa happdrættismiða til
ágóða fyrir „Spitfire-sjóðinn“. Verkamenn tóku slíku að vonum
misjafnlega, og neituðu margir að kaupa, en aðrir létu undan
og keyptu miðana. Er talið að. í sumum vinnuflokkunum hafi
nafn þeirra verið ritað á lista er keyptu, og tóku verkamenn það
svo, sem sauðir mundu skildir frá höfrum síðar.
Við því út af fyrir sig er ekk-
ert að segja, að breska setuliðið
hjóði út liapprætti hér meðal
sinna eigin manna, en sam-
kvæmt íslenskum lögum liggur
hann við því að íslendingar taki
þátt í slíku, ef um erlend fyrir-
tæki er að ræða. Er því íslensk-
um verkamönnum óheimilt að
kaupa hlut i happdrætti sem
þessu, enda stórlega viðsjárvert
að öðru leýti.
Bresku setuliðsstjórninni á
að vera það jafnljóst og hverj-
um íslenskum þegni, að Is-
lendingar eru ekki og munu
aldrei verða hernaðaraðili, held-
ur munu þeir um alla framtíð
gæta ýtrasta hlulleysis, og
leggja engan skerf til morðtóla-
kaupa, hvorki fyrir Breta né
Þjóðverja. Hver sá íslendingur,
sem slíkt gerir, eða stuðlar að
því heint eða óbeint að islenskir
þegnar leggi fram, fé i styrjald-
arþágu, brýtur herfilega í hága
við þá afstöðu, sem íslenska
þjóðin hefir tekið.sem heild —
að gæta hlutleysis umfram alt
og á hverju sem gengur.
Breska setuliðsstjórnin getur
einskis af okkur krafist annars,
en að íslendingar gæti gagnvart
hinum bresku þegnum, sem hér
dvelja um stund, frekasta af-
skiftaleysis og áreitnisleysis, og
íslendingar krefjast hins sama
af þeim. Við æskjum vinsam-
legrar sambúðar, meðan hún
jjarf að vara, en við æskjum
hins miklu fremur, að eiga allar
þjóðir að vinum, og að enginn
isleiiskur þegn geri á hluta
þeirra, viljandi eða óviljandi.
Af stríðsástandinu leiðir, að
Bretar liafa af okkur miklu
meira beint og óbeint gagn, en
andstæðingar þeirra. Það ætti
að nægja og það er ekki okkar
sök, en taki íslenskir þegnar af-
stöðu, sem nálgast brot á hlut-
leysi þjóðarinnar her íslenskum
stjórnarvöldum skylda til að
grípa inn í tíma og gæta hlut-
leysis þess, sem verið er að fót-
um troða.
Halldór Skaf tason
sextugur.
I gær átli Halldór Skaftason
sextugsafmæli, en hann er elsti
íslenski símritarinn hér á landi,
— hóf starf sitt árið 1906 er sæ-
símasamband komst á við Seyð-
isfjörð. Nýtur Halldór hins
mesta trausts allra þeirra er
honum hafa kynst og með hon-
um liafa unnið, enda er hann
maður samviskusamur svo af
her og prúðmenni í sjón og raun.
Halldór er sonur Skafta Jó-
sefssonar ritstjóra, og mun
likjast honum, mjög. Er hann
maður glæsilegur að vallarsýn,
þannig að athygli vekur, en
lrinsvegar er honum lítt um það
gefið að hafa sig í frammi um-
fram nauðsyn. Áliugamaður er
Halldór um öll þau mál, sem til
nytsemda horfa, og gefur liverju
máli fylgi sitt heilt og óskift.
Halldór er kvænlur Hedvig
Watlme, dóttur liins merka
manns Ottos, Watline, og eiga
þau tvö börn uppkomin.
PETSAIO-LJOÐ.
(L a g : Seltjarnarnesið er lítið og lágt).
«
Hún laðar og knýr okkur hugþráin heim
að hamla’ er ei viðlit gegn átökurn þeim,
þótt tefla við hljótum á tæpasta vað
í trausti’ á hið ókomna’ er haldið af stað.
-Oss dylzt ei sú ógn, er í djúpunum býr,
til daglegrar samheldni þörfin oss knýr,
áð leikjum, við söng og í dynjandi dans
er dáleiddur hugur hvers einasta manns.
Og þegar að skilnaði hönd þrýstir hönd
huganum ylja þau vináttubönd,
er hér voru í einlægni, tállaus og traust,
í trúnaði bundin og fordildarlaust.
Friðrik Halldorsson,
loftskm. ,JEsju“.
Lífið er marglitt, svipmikið
og stórhrolið, jiað er því eðlilegl
að skoðanir manria á lífinu verði
margar og misjafnar. Allir vita,
að ilmsætar og yndislegar rósir,
og hinir sárustu þyrnar vaxa á
sama meiði.
Kvöldið var drungalegt. Eg
sat við ritvél mína, en alt í einu
varð eg þess áskynja, að eg var
orðinn einn eftir í íbúðinni.
Meiri hluti fjölskyldunnar var
farinn niður i dómkirkju að
hlusta á hljómleik Tónlistarfé-
lagsins, en eg sat og skrifaði
róttækt ádeilu erindi. Svo stóð
eg upp, gekk inn í næsta lier-
bergi. Götuljósin lýstu þægilega
inn í herhergið. Það var líka
yndislegt að vera þarna aleinn.
En maðurinn unir jiví sjaldan
lengi að vera einn. Eg lagði af
stað niður i hæ til jiess að sitja
fyrir konunni Jiegar hún kæmi
af hljómleikunum. I miðbænum
var lífið fremur draslaralegt.
Saílarigning og slabb á götum,
litið af fólki nema erlendum
hermönnum. Margir þeirra voru
nokkuð ölvaðir, þeir reilcuðu
um í hópum, gerðu hávaða og
gleymdu sumsstaðar kurteis-
inni. Eg ráfaði um stundarkorn
og virti fyrir mér Jietta óhragð-
lega líf, gekk svo niður að dóm-
kirkjunni. Hvað gerðist þar?
Þar var all annar heimur. Það
vissi eg. Þar var víst hvert sæti
skipað af lieilluðum sálum. Eg
komst að því á eftir. Þar skemtu
tveir listamenn — Páll ísólfsson
og Björn Ólafsson —. tilheyr-
endum sínum. Skemtun er þó
varla nógu liáleitt orð um slika
helgijjjónustu.
Á leiðinni heim var eg í Iroð-
fullum strætisvagni. Eg heyrði
menn tala um liljómleikinn,
tala um hina yndislegu „stemn-
ingu“, og snild listamannanni.
Konan mín um hana má eg
auðvitað ekki tala — en hún
sagði, er hún kom lieim, að liún
! mundi ekki sofna sti’ax. Hugur
og sál var gagnlekið og lirifið
lil fegurri heima. — Eg gat auð-
vitað ekkert sagt, en eg hugsaði:
Því er jiessi list, Jiessi töframátt-
ur ekki tekinn meira í þjónustu
mannkynsins. Ekki standa hús-
in tóm þar, sem slíkt er á hoð-
stólum, og dregur ekki slíkt á-
iirifavald sálir manna til lrins
fegursta og göfugasta. Og svo
eru þessir listamenn oft í vand-
ræðum með húsrúm og ýmsan
aðbúnað meðal jijóðanna. Væri
ekki minna af stríðum og deil-
um, ef listin væi'i hetur ræktuð
lijá jijóðunum. Grikkir töldu til
forna Jiað fé vera heilagt, sem
þeir greiddu til mustera sinna
og lista, og enginn þeirra á með-
al taldi eftir sér að greiða það.
En þar náði siðmenningín liá-
marki sínu í sögu Jijóðanna.
Allar fagrar listir liljóta að
vera mannbætandi, en þetta
gildir ekki síst um hljómlistina.
Um liana segir Beetlioven Jietta:
„Hún er boðberinn milli hins
líkamlega og andlega lífs. Þótt
áridinn sé ekki hérra þess, er
liann framleiðir í hljómlistinni,
Jiá er hann samt sæll við þá
sjtöpun, sem er, eins og öll önn-
ur sköpun listarinnar, voldugri
en listamaðurinn sjálfur.“
Mazzini segir: „Hljómlistin er
hin san.ræmisfagra rödd allrar
sköpunar, endurómur hins ó-
sýnilega iieims, einn strengur i
hinni guðdómlegu samhljóðar,
sem alheimurinn er skapaður til
að enduróma í fvlling tímans.“
* H. Heine segii um hljómlist-
ina: „Það er eilthvað undur-
samlegt við liljómlistina. Það
má segja, að hún sé í sjálfu sér
hið mesl undur. Staða hennai’
er einhversstaðar á milli huga
og fyrirbrigða. Hún er dásain-
legur tengiliður milli anda og
efnis, tengd hvorutveggja, en þó