Vísir - 06.11.1940, Blaðsíða 2

V t S 1 R
D A G B L A Ð
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Sambandsþing.
jj^ LAUGAKDAGINN kemur
hefst þing Sambands ungra
sjálfslæðismanna hér í bænum,
og er þegar vitað, að fjöldi
ungra manna, víða að af land-
inu, mun sækja það. Upphaf-
lega var ætlunin að lialda þing-
ið á Þingvöllum á síðasta vori,
einkum með tilliti til þess, að
þá voru 10 ár liðin frá þvi er
sambandið var stofnað, en
stofnþingið var haldið á Þing-
völlum á þúsund ára hátið Al-
þingis árið 1930. Frá þessu ráði
var horfið af þeim sökum ein-
um, að svo hafði málum skip-
ast hér í landi, að ekki var talið
rétt að efna til hátíðahalds í
sambandi við 10 ára afmælið,
þar sem land vort var hertekið,
og ekki vitað nema að öldur
ófriðarins bærust hingað að
öðru leyti þá og þegar. Ýms fé-
lagasambönd önnur liurfu einn-
ig að þvi ráði að fresta fundum
sínum til haustsins vegna hinna
ískyggilegu atburða, sem að
höndum höfðu borið.
Nú þegar sumarið er liðið og
starfsemi æskulýðsfélaganna
hefst fyrir alvöru, bæði hér í
höfuðstaðnum og úti í hinum
dreifðu bygðum, þykir vel við
eiga, að fulltrúar félaganna
hittist, til þess að ráða ráðum
sínuni, skipa málum og taka
upp störf til undirbúnings
þeirrar baráttu, sem fram fer
á komanda vori.
Óliætt er að fullyrða, að
fylgi Sjálfstæðisflokksins með-
al æskunnar i landinu fer ört
vaxandi. Um það má nokkuð
dæma m. a. af því, hvaða af-
stöðu ungir menn taka í skól-
um landsins. I háskólanum eru
saman Komnir ungir menn úr
öllum héruðum landsins, ein-
mitt þeir menn, sem líklegir eru
til forystu á komandi árum.
Sú hefir verið venja í Iiáskólan-
um hin síðari árin, að við stúd-
entaráðskosningar hafa flokk-
arnir borið fram lista liver í
sínu lagi, en þó mun nokkur
samvinna hafa rikt meðal so-
cialista og Framsóknarmanna,
og var svo á þessu liausti. ,ur-
slit kosninganna að þessu sinni
urðu þau, að listi sjálfstæðis-
manna fékk 137 atkvæði af 240
atkv., og hafði aukið fylgi sitt
stórlega. Mátti heita, að fylgis-
aukning flokksins næmi öllum
hinum nýskráðu stúdentum, að
því er andslæðingablöð Sjálf-
stæðisflokksins telja, og sýnir
það hve fylgi vinstri flokkanna
fer rénandi innan háskólans,
um leið og Sjálfstæðisflokkur-
inn eflist þar og dafnar.
Það niun mála sannast, að
úrslitin í stúdentaráðskosning-
unum beri þess ljósan vott,
hvert fylgi æskunnar í heild
beinist nú í þjóðm'álunum.
Sjálfstæðisflokkurinn á þar
stöðugt vaxandi fylgi að fagna.
Æskan hefir snúið baki við öll-
um lrinum óþjóðlegu öflum,
sem um skeið reyndu að ánetja
hana og varð nokkuð ágengt.
Með fullum rétti má telja, að
þessum straumhvörfum valdi
m. a. sá vandi,-sem borið befir
að höndum íslensku þjóðar-
innar. Menn hafa haft það á
orði að nú væri þjóðin að
ganga undir prófraun, er sýndi
hvort hún væri þess um komin
eða ekki að teljast sjálfstæð
þjóð, og þessi kenning er rétt
og tvímælalaus. Ef þjóðin á að
standast þessa prófraun verður
húu að fylkjast í eina órjúfandi
heild til verndar öllum þjóðleg-
um verðmætum og hugsjónum.
Hún verður að vera þess albúin
að fórna miklu til þess að vinna
stóra sigra, en umfram alt verð-
ur hún að gæta þess, að lirekja
allar öfgar út i liafsauga, ef
hún á að standast þá raun og
ráða fram úr þeim vanda, sem
nú hefir borið að liöndum.
Öfgar eru aldrei hklegar til sig-
urs, lieldur skynsemin ein, sem
velur þann veg að „standa á
réttinum“, þótt liin íslenska
þjóð neyðist nú um stund til að
„lúta hátigninni“, eins og einn
valdsmaður þjóðarinnar komst
að orði fyr á öldum er hann
gekk fyrir Danakonung.
Þing Sambands ungra sjálf-
slæðismanfla, það er nú kemur
saman, á að móta starfsémi
æskunnar innan Sjálfstæðis-
flokksins á komandi árum, —
bæði stefnuna og slarfsaðferð-
ir. — Eitt af höfuðskáldum
vorum og merkustu brautryðj-
endum á sviði stjórnmála og
athafnalífs, hefir lýst hlutverki
þjóðarinnar á þann hátt, að
eigi verður betur gert:
Starfið er margt, en eitt er
hræðrabandið,
-boðorðið hvar sem þér i
fylking standið,
Iivernig sem stríðið þá og þá
er blandið,
það er: að elska, byggja og
treysta á landið.
Þetta boðorð mótar fyrst og
fremst starf og stefnu ungra
sjálfstæðismanna.
t
Bjami
Sæmundsson
dr. phil.
andaðist að heimili sínu liér í
bæ í morgun. — Æviatriða
þessa þjóðkunna merkismanns
verður nánara getið hér í blað-
inu síðar. .
Slys.
Snemma í gærmorgun varð
slys á Hafnarfjarðarveginum,
með þeim hætti, að maður á
bifhjóli ók á vörubíl. Þetta
skeði á afleggjaranum niður að
Fífuhvammi.
Vörubifreiðin hafði verið að
ná i sand, og þegar hún ólc upp
á aðalveginn, ók maðurinn á
bifhjólinu á hlið bifreiðarinnar,
framarlega. Skall maðurinn á
hurð bílsins og braut hana, en
féll síðan í götuna .
Maðurinn á bifhjólinu —
Einar Sigurðsson, búsettur hér
í bæ, var strax fluttur á Land-
spitalann. Hann fékk heilahrisL-
ing, en var lítið meiddur að
öðru leyti.
Þegar Vísir spurðíst fyrir um
líðan hans i morgun, var hlað-
inu tjáð að honum liði vel.
Húsnæðisvandræði
íþróttamanna.
Það hefir verið svo undan-
farna vetur, að íþróttafélögin
sum hafa orðið að leita á náð-
ir skólanna um húsnæði fyrir
íþróttaiðkanir.
Skólanefnd Austurbæjarskól-
ans hefir /samþykt nýlega að
láta félögin fá tíma í Ieikfimis-
Braga>slysið.
Slysið vildi til i §tormi
ogr niða-m^rkri.
Fpásögn Stefáns Ólasonap kyndara.
fréifír
í gær laust fyrir hádegi kom „Haukanesið“ hingað til bæjar-
ins með tvo af þremur þeirra manna er björguðust af „Braga“,
en það voru þeir Þórður Sigurðsson 2. stýrimáður og Oddur
Stefán Ólason kyndari. Þriðji maðurinn sem bjargaðist var
Stefán Einarsson kyndari, en hann kvefaðist eftir volkið og var
ekki fyllilega búinn að ná sér þegar „Haukanesið“ lagði af stað
heimleiðis. Með skipinu kom einnig lík Ingvars Einarssonar
skipstjóra.
Tíðindamaður Vísis hafði tal af Stefáni Ólasyni í morgun og
fer frásögn hans hér á eftir:
Við komuni til Fleetwood
þirðjudaginn þ. 29. okt., og
lögðumst við akkeri fyrir mynni
árinnar, því við gátum ekki
komist upp í höfnina fyrr en
daginn eftir. Við máttum engin
ljós liafa og kom eftirlitsskip.
til okkar til að segja okkur frá
þessu. Talsvert fleiri skip lágu
þarna, aðallega togarai’, og rétt
hjá okkur lágu tveir færeyskir
togarar, sem allir ætluðu upp í
liöfnina strax og unt væri.
Árla morguns, löngu nokkuð
fyrir birtingu varð áreksturinn.
Eg svaf í koju minni, ásamt
þrem öðrum mönnum, aftur í
skipinu. En frammi í skipinu
sváfu hásetar. Á „vakt“ ofan-
skips voru þeir Þórður Sigurðs-
son, 2. stýrimaður, Lárus
Guðnason, háseti og Sveinbjörn
Guðmundsson. En niðri i vél-
arruminu ;voru „á vakl“ þeir
Ingvar J. Guðmundsson 2. vél-
stjóri og Stefán Einarsson
kyndari.
Eg vaknaði við að skipið
slengdist á aðra hliðiha og í
mjög skjótri svipan. Eg rauk í
ofhoði fram úr rúminu, var
hálfklæddur og rauk upp í stig-
ann. Eg hljóp út að lunning-
unni stjórnborðsmegin, og þá
var skipið alveg að komast á
hliðina, eg slökk þá upp' á
síðuna og álla leið útundir
„slyngubrettið“. Þar nam eg
eiít andartak staðar, af því að
eg fann að skipið lá þá kyrt —
en sú kyrstaða varði ekki nema
örstutta’ stund, því á næsta
augnabliki veltist skipið alveg á
hvolf, þó ekki hraðar en svo, að
eg gæti komist upp á kjölinn og
þar beið eg í náttmýrkrinu uns
hálur kom frá „Duke of York“
og tók mig.
Eg heyrði ekkert og sá ekkert
enda var myrkur. Skipið sem
rakst á okkur varpaði að visu
Ijósum á skipið, en ekld fyr en
þó nokkru eftir að eg komst á
kjöl. En þrátt fyrir birtuna sá
eg ekki til mannanna þeirra sem
björguðust, fyr en rétt um það
leyti sem þeir voru teknir upp í
björgunarbátirih. Eg vissi ekki
hve lengi eg sat á skipskilinum,
en það mun hafa verið nokkuð
lengi, enda var mér orðið mjög
kalt, þó eg væri ekki orðinn
ncitt þjakaður eða farinn að
tapa mætti.
Þeim Þórði og Stefáni var
bjargað á undan mér, en þeir
voru eklci fluttir til skipsins
sal skólans, svo sem hér segir:
Ármann, Fram pg Valur fá 2
slundir hvert um sig, íþrótta-
félag templara 3 stundir (þar
af eina á sunnudegi), íþróttafé-
lag kvenna 4 stundir og K. R.
fær 5 stundir, þar af 1 á sunnu-
dögum.
K. R. er sérstaklega illa statt
í velur, vegna þess að setulið-
ið nolar hús þess sem verslun,
og er það alveg liúsnæðislaust.
Hefir félagið því einnig leitað á
náðir Miðbæjarskólans og fær
að nota leikfimissal skólans 12
slundir á viku.
strax, beldur hafðir i hátnum
þar til búið var að finna mig.
Kólnaði þeim allmikið sem von-
legt var, því þeir voru renn-
blautir og þar að auki var
stormur og kalt í veðri.
Aðhlynningin í skipinu var
prýðileg. Þegar við komuhi um
borð, fengum strax sjóðandi
kaffi og sterk vín og vorum
hiáltaðir niður i rúm. Við það
hrestumst við allir ákaflega
lljótt, enda. varð okkur ekki
meint við, að öðru leyti en því
að Slefán kvefaðist lítið eitt, en
varla svo mikið að orð sé á
gerandi.
Við vorum fluttir lil hafnar
skamt frá Fleetwood, vorum
þar kyrrir á fimtudag og lögð-
um svo af stað með Haukanes-
inu um miðjan dag á föstudag.
„Eg vil að síðustu,“, segk' Ste-
fán, „biðja Vísi fyrir alúðar-
þakkir til skipshafnarinnar á
„Haukanesinu“ fyrir framúr-
skarandi alúð og aðlilynningu á
leiðinni heim.“
Skemtanaleyfi verður að bindá því
skilyrði að íslendingar hafi þar
einir aðgang.
Frá því er hið breska setulið
settist að hér á landi, hafa blöð-
in, þau, sem mark er á takandi,
livatt almenning til þess að sýna
sem mest afskiftaleysi og á-
reitnisleysi í þess garð, og á það
einnig við um hvern einstak-
ling, sem liér á hlut að máli.
Lið þetla er þannig hingað
komið, að það á hér enga aðra
eða frekari kröfu á hendur
þegnum liinnar íslénsku þjóð-
ar, nákvæmlega á sama hátt og
íslendingar eiga rétt á því, að
frá hendi hresku herstjórnar-
innar sé liins sama gætt að því
er veit að íslendingum.
Þetta afskiflaleysi er frum-
skilyrði þess, að sariibúðin verði
órelcstralaus. íslendingar eru
því óvanir að umgangasí her-
lið,. þekkja elcki lög þau og
reglur, skráðar og óskráðar, er
um herlið gilda erlendis, og
geta því óviljandi, vitandi eða
óvitandi, gert sig seka um
móðganir 1 garð herliðsins við
ofnána sambúð. Það getur aft-
ur leitt til margskonar óhag-
ræðis fyrir þjóðina í lieild, og
gefið tilefni lil afskifta, sem
enginn æskir eftir frá liendi
hins erlenda valds.
Islendingar líta á hertökuna
út af fyrir sig sem hina stór-
feldustu móðgun, og nokkrir
viðaukar liafa orðið þar á sið-
an. íslendingar eiga óhægt með
að sætta sig við ofbeldi og yfir-
gang í livaða mynd, sem liann
birtist og hsver, sem á hlut að
máli, en það bætir að engu leyti
málstað vorn, að einstakir
þegnar taki upp þykkjuna, og
geri sig seka um móðganir í
garð þess, sem höfuðmóðgun-
ina hefir drýgt gagnvart oss.
Þar eiga íslensk stjómarvöld
ein um að fjalla.
Ofnáin sambúð getur ávalt
leitt til árekslra, og því ber að
gæta þess, að tilefni séu ekki
gefin að ástæðulausu, einkum á
samkomum, þar sem vín er.
haft um hönd. Ætti það að vera
ófrávikjanlegt skilyrði fyrir
leýfisveitingum til skemtana-
halds, að íslendingar einir liafi
þar aðgang og engir aðrir.
Vegna ógætilegrar hegðunar
íslenskra þegna, sem ekki hafa
virt þá sjálfsögðu skyldu að
gefa ekki tilefni til árelcstra,
liafa komið fyrir óþægileg at-
vik nú nýlega, sem allir aðilar
óska, að aldrei hefðu komið til.
TJr því verður ekki bætt, en vel
má at því læra. Þessi atvilc,
sanna það m. a., að frumskil-
yrði fyrir góðri sambúð er al-
gert afslciftaleysi og áreitnis-
leysi frá liendi beggj a þeirra
aðila, sem hér ræðir um. Alt
annað leiðir til ófarnaðar. —
Stjórnarvöldin geta þó bægt
þessari hættu á braut að nokk-
uru, með því að binda skemt-
analeyfi því skilyrði, að íslend-
ingar hafi þar einir aðgang, og
það verður að gera í framtíð-
inni meðan þessi stundarsam-
búð varir.
550 félagax í Bálfara-
félagi íslands.
Samkvæmt ársskýrslu Bál-
farafélags íslands fyrir árin ’38
og ’39, á félagið nú rúmlega 31
þús. kr. í byggingarsjóði. Á
síðasta Alþingi var hinsvegar
feldur niður styrkur lil hál-
stofubyggingar á fjárlagafrv.
fyrir 1941,r að uppliæð kr. 10
þús. En félagið væntir þess
fastlega, að þingið taki styrk-
beiðni félagsins til greina í vet-
ur og að bæjarsjóður Reykja-
vikur styrki væntanlega bál-
stofu með jafnhárri uiiphæð.
Félagar Bálfarafélagsins eru
nú 550, allir æfifélagar. Stjórn
skipa: Gunnl. Claessen læknir,
form., Ben. Gröndal verkfr.
varaform., Björn Ólafsson stór-
kaupm. gjaldkeri, Gunnar Ein-
arsson prentsmiðjustj. ritari og
Ágúst Jósefsson heilbrigðisfull-
trúi. ,
I fyrra og hitteðfyrra voru
Jörð.
ÞriÖja hefti fyrsta árgangs hinn-
ar nýju ,,JarÖar“ (ritstj. síra Björn
O. Björnsson) er út komiÖ fyrir
skömmu, allmikil bók, myndum
prýdd. Höfuðritgerðin og lang-
merkasta er eftir Árna prófessor
Pálsson: Málskemdir og málvörn.
Af öðru efni má nefna: „Svona
fer Emil Ludwig að því“. (þýtt úr
ensku). „Menningarsjóðsbækurn-
ar“, eftir Guðbrand Jónsson.' Magn-
ús Ásgeirsson: „Tvö þýdd ljóð“.
„Yfirlit um heimsviðburði“ (Sig-
urður Einarsson). „Styrjöldin". —
„Hugleiðingar um uppskéru“ (R.
Á.) „Arma Ley“ (Kr. G.). „Á
kvennaþingi". — „Kona“ (Fram-
haldssga eftir Somerset Maugham).
„Þjóðaruppeldi, sérmentun karla og
kvenna, hjúskapur og atvinna“
(Pétur Sigurðsson). „Vögguvísa"
(eftir V. V. Snævar, lag eftir Sig-
urð Þórðarson). „Islenska glíman“
(H. Hjörvar). „Orðsending til
kaupendanna“, og margt fleira.
Myndirnar í heftinu eru sumar
mjög fagrar. Hefir síra Björn mik-
inn hug á því, að gera tímarit sitt
hið besta úr garði.
Nemendasámband
Verslunarskóla Islands heldur
skemtifund fyrir meðlimi sína og
gesti þeirra annað kvöld í Oddfell-
owhúsinu.
Næturlæknir.
Theodór Skúlason, Vesturvalla-
götu 6, sílni 3374. Næturverðir í
Ingólfs apóteki og Laugavegs apó-
teki.
Vörður
heldur fund í kvöld kl. 8/ í
Varðarhúsinu. Jakob Möller, fjár-
málaráðherra, hefur umræður. —
Fjölmennið, Varðarfélagar!
Framkvæmdanefnd
sumardvalar barna (Rauði Kross
j Islands o. fl. félög) sækir um 5000
kr. styrk til bæjarráðs til viðbótar
áður veittum 25.000 kr.
Verslunarmannafél. Reykjavíkur
heldur fund í kvöld kl. 8j4 í húsi
félagsins. Framhald umræðna um
launamálið.
Iívennadeild S.V.Í.
Þeir, sem lofað hafa að gefa
muni á híutaveltu Kvennadeildar
Slysavarnafélagsins og geta ekki
komið þeim sjálfir, eru góðfúslega
beðnir að hringja á skrifstofu fé-
lagsins, sími 4897, og láta vita þeg-
ar sækja má munina.
Háskólafyrirlestur.
Sænski sendikennarinn frk. Anna
Osterman flytur háskólafyrirlestur
i kvöld kl. 8. Efni: Úr annálum
Uppsalaháskóla í tilefni af Gustavs
Adolfs-deginum. Öllum heimill að-
gangur.
Veitingamannafélag Reykjavíkur
hefir sent bæjarráði erindi, þar
sem farið er fram á að bæjarstjórn
dragi að sér hendina um að veita
meðmæli til að menn fái veitinga-
leyfi.
Silfurbrúðkaup
eiga í dag frú Ingunn Sveins-
dóttir og Haraldur Böðvarsson, út-
gerðarmaður á Akranesi.
Hallbjörg Bjariíadóttir
heldur síðustu næturhljómleika
sína í kvöld kl. nl/2, í Gamla Bíó.
Hljómsveit Jóhanns Tryggvasonar
4 íslendingar bálsettir livort ár-
ið i Danmörku, fyrir tilstilli
Bálfarafélags Islands, en í ár
var ekki hægt að koma þvi við
vegna ófriðarins.
Innheimta útsvara
ur mun betur en í
geng-
fyrra.
Á.skrifstofu borgarstjóra hefir verið samin eftirfarandi
skýrsla um innheimtu útsvaranna þ. 31. október:
1939 1 940
Gjaldendur 14710 14988
— sem hafa greitt út-
svar að fullu eða
liluta 6295 10431
Hundraðshluti 2 af 1 . . 42.8 % 69.
Greiðslur talsins 13820 32281
Meðalgreiðsla kr. 163.00 kr. 94.
Áætluð útsvör — 4.541.210.00 —* 5.463.000.
Innborgað — 2.261.352.00 — 3.055.551.
— hundraðshl 49.66% 55.
— útsvarseftirst — 555.629.00 — 680.529.
Hundraðshl. eftirst 47.3 % 56.