Vísir - 16.11.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAGBLAÐ v
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afg'reiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1660 (5 línur).
VeTð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Happdrætti
Framsóknar.
Tónas Jónsson skrifar í
^ fyrradag grein í Tímann
um kosninguna i niðurjöfnun-
arnefnd Reykjavíkur. En eins
og kunnugt er, gerðu framsókn-
armenn ásamt Alþýðuflokknum
bandalag við kommúnista til
þess að hrifsa meirihlutann í
niðurjöfnunarnefndinni úr
höndum sjálfstæðismanna.
Þessi samfylkingarpólitík hefir
að vonum mælst misjafnlega
fyrir. Oí/ það er sannast að
segja engin furða þótt mönnum
bregði i brún, er slik tíðindi
gerast. Alþýðublaðið og Tíminn
keppast um að úthúða komin-
únistum. Það er meira að segja
reynt að sverta sjálfstæðismenn
með þvi, að þeir séu ekki nærri
nógu harðir í garð kommúnista.
Það er bent á það, að kommún-
istar sitji i ýmsum opinberum
stöðum og í rauninni mætti svo
virðast af skrifum þessara
blaða, að sjálfstæðismenn eigi
sökina á þessu. Það væri gaman
að vita hvað margir kommún-
istar hafa fengið starf hjá rik-
inu síðan sjálfstæðismenn fóru
að taka þátt í stjórn landsins
og bera það saman við það sem
áður var. Öllum er kunnugt, að
því fer svo fjarri, að kommún-
istum hafi verið bægt fná störf-
um undir stjórn þeirra flokka,
sem lengst af bafa farið með
völdin seinustu 13 árin, að það
voru um tíma þvert á móti hin
bestu meðmæli að vera sem
allra róttækastur i stjórnmála-
skoðunum. Það er mikið talað
um að kennarastéttin hafi verið
mjög menguð af kommúnisma
og farið mörgum og fjálgleg-
um orðum um þá liættu, sem
hinum uppvaxandi æskulýð
landsins stafi af þessu. En
hverjir hafa skipað kommún-
istana í kennarastöðurnar?
Einhversstaðar stendur, að
eins og maðurinn sáir, svo muni
hann og uppskera. Jónasi Jóns-
syni líst ekki á þann gróður,
sem sprottið hefir upp af því,
sem hann og bandamenn hans
liafa sáð á.undanförnum árum.
En um þetta er ekki að sakast
við aðra. Reynslan hefir sýnt að
kommúnisminn hefir dafnað
hér betur en i flestum nágranna-
löndum okkar. Aftur á móti
hefir nazisminn, þrátt fyrir
mikla vináttu íslendinga við
þýsku þjóðina, aldrei náð að
festa hér rætur. Það er eftir-
tektarvert að á sjálfu Bretlandi
hafa verið tiltölulega álíka
margir nazistar og á Islandi.
Þetta er af því, að Sjálfstæð-
isflokkurinn tók fyrir kverkar
nazismanum. Ef Alþýðuflokk-
urinn og Framsókn hefðu sýnt
sama manndóm í viðureigninni
við kommúnismann, hefði
hann ekki orðið eins örðugur
viðfangs og raun er á. Nazism-
inn var kveðinn niður, en
kommúnisminn fékk að vaða
uppi. Þetta er allur munurinn.
Jónas Jónsson liuggar sig
með því, að .,happ-drættisvinn-
ingur Sigurðar Jónassonar
muni ekki hafa neina verulega
þýðingu“. Þetta þýðir vist það,
menn eigi góðfúslega að
Það verður áð hækka
styrkina til stúdentanna.
Þeir eru nú 6 sinnum lægri en 1911.
Stúdentar hafa í haust haldið tvo fundi þar sem rætt
hefir verið um styrk jamálin, en þau eru nú komin í það
öngþveiti að við svo búið má ekk lengur standa. Það er
ótrúlegt en satt, að styrkir stúdenta eru nti að verðgildi
6 sinnum lægri, en þegar Háskólinn var stofnaður 1911.
gleyma þessu samfylkingar-
makki sem allra fyrst. En svo
bætir Jónas Jónsson við: „En
vel mætti „happdrættið“ um
sætið í niðurjöfnunarnefnd
verða til þess að vekja athygli
sjálfstæðismanna á því, hve lítið
þeir hafa gert til að tryggja
liagfelda sambúð við Fram-
sóknarflokkinn um málefní
Reykjavíkur.“
Framsóknarmenn hafa ekki
nema 1 fulltrúa af 15 í bæjar-
stjórninni. Þeir virðast þvi
liljóta að sætta sig við, að áhrif
þeirra á bæjarmálin séu ekki
ýkjamikil, meðan svo stendur.
Þessi bending Jónasar Jónsson-
ar verður því tæplega skilin á
annan veg en þann að fram-
sóknarmenn séu tilleiðanlegir
til að gera samfylkingu við
kommúnista, hvenær sem á
þurfi að halda.
Þetta kemur mönnum ekkert
á óvænt. Framsóknarmenn
flutu inn á þing á atkvæðum
kommúnista við síðustu kosn-
ingar. Kommúnistar liéldu því
fram að þeir hafi komið fram-
sóknarmönnum að í hvorki
meira né minna en 7 kjördæm-
um.
Þess vegna kemur engum á
óvart, þótt samskonar bandalag
geti staðið fyrir dyrum í bæjar-
málefnum Reykjavikur. Hitt
ldýtur ýmsum að koma ein-
kennilega fyrir sjónir, að í sömu
andránni sem framsóknarmenn
þykjast vera að ganga milli bols
og liöfuðs á kommúnistum,
skuli þeir falla fyrir þeirri freist-
ingu, að gera við þá bpinbert
bandalag, fyrir ekki stórvægi-
Iegri ávinning en það, að koma
Sigurði Jónassyni árlangt í
niður j öfnunarnefndina.
a
Póstbáturínn »Ólaí«
kominn fram.
1 gær auglýsti Slysavarnafg-
lagið eftir póstbátnum „01af“
frá ísafirði, en hann hafði farið
um tvöleytið aðfaranótt fimtu-
dagsins frá Patreksfirði áleiðis
liingað til Reykjavíkur. I gær-
kveldi var liann ekki kominn
fram og hvergi hafði orðið
hans vart, svo að Slysavarna-
félagið auglýsti eftir honum og
fékk jafnframt varðskipið Ægi
Fyrri fundur stúdenta var
haldinn í október, en hinn síð-
ari i gærkveldi. Báðir voru vel
sóttir og voru stúdentar sam-
mála um, að þessum málum
yrði að fylgja fast eftir og leysa
þau hið skjótasta.
Axel V. Tulinius hafði fram-
sögu á hendi á báðum fundun-
um og bar að lokum fram til-
lögur þær, sem hér fara á eftir:
Almennur _stúdentafundur,
haldinn 15. nóvember 1940,
skorar á stúdentaráð að
vinna að því við ríkisstjórn-
ina og Alþingi:
1) að þeir náms- og húsa-
leigustyrkir, sem Alþingi lief-
ir veitt fyrir yfirstandandi
liáskólaár, verði greiddir með
þeirri dýrtíðaruppbót, sem
lægsti launaflokkur fær hjá
ríkissjóði, miðað við þá
kauplagsvísitölu, sem í gildi
er þegar styrkirnir eru
greiddir, og
2) að vegna þess að stú-
dentar (ca. 40 að tölu) hafa
mist hlunnindi þau, er þeir
höfðu af Garðvist, verði
húsaleigustyrkur á þessu ári
hækkaður um 6000 kr., í 15
þúsund krónur.
Siðaiú tillagan hljóðar svo:
Almennur fundur liáskóla-
stúdenta, lialdinn 15. nóvem-
ber 1940, lítur svo á, að vegna
aukins stúdentafjölda og
fjölgunar deilda í Háskólan-
um sé nauðsynlegt að koma
til að fara vestur og leita að
honum í gærkveldi.
Um fjögur leytið i nótt fékk
Jón Bergsveinsson erindreki
skeyti um það, að báturinn væri
kominn til Skarðsvíkur á Snæ-
fellsnesi og að alt væri i lagi
nema talstöðin.
styrkjamálum stúdenta á ör-
uggan grundvöll, og felur
þess vegna Stúdentaráði að
vinna að því við ríkisstjórn-
ina og hið háa Alþingi, að
lög verði sett um ríkisstyrk
háskólastúdenta, sem miðast
við það álit, sem Alþingi í
upphafi (1911) hafði á þess-
um málum, þannig að tekið
sé fult tillit til fjölda slúdenta
þeirra, sem, nám stunda i Há-
slcólanum og framfærslu-
kostnaðar á hverjum tíma.
Um þessar mundir eru um
290 stúdentar innritaðir í Há-
skólann og er um helmingur
þeirra styrks þurfi, en á undan-
förnum árum hefir aðeins ver-
ið hægt að veita 70—80 stú-
dentum styrki.
Það má liverjum hugsandi
manni ljóst vera, að það er ekki
vansalaust fyrir þjóðina að búa
svo að slúdentum sínum, að
þessu leyti, sem raun ber vitni.
Við eigum nú einn fegursta og
tilkomumesta liáskóla á Norð-
urlöndum, en lil hvers er liann,
ef eigi er jafnframt búið svo
að þeim stúdentum, sem fátæk-
ir eru, að þeim sé gert kleift að
sækja hann?
Vonandi verður þetta mál
Ieyst hið hrá^asta á þann hátt,
að allir megi vel við uná, enda
mun krafa stúdenta eiga fylgi
mikils meii’i hluta allrar þjóð-
arinnar.
Félag Harmoníkuleikara
heldur einn af sínum vinsælu
dansleikjum annað kvöld í Oddfell-
oWhúsinu. Dansað bæði uppi og
niðri. Auk þess sem harmoníku-
hljómsveitir leika, þá leikur Hljóm-
sveit Aage Lorange.
Kvennadeild Slysavarnafélagsins
í Hafnarfirði, heldur skemtun að
Birninum í kvöld.
75 áp« i dag:
x Jóhanna Gestsdóttir.
Jóhanna Gestsdóítir, Stýri-
mannastíg 7, er 75 ára i dag.
Hún er alþekt merkiskona, sem,
alið hefir mestan sinn aldur hér
i bænum. Hún er ekkja effir tvo
liina þektustu og manndóms-
mestu skipstjóra, sem liér
stunduðu sjó, þegar þilskipaút-
gerðin var liér i blóma, þá
Kristján Bjarnason og Pétur
Mikael Sigurðsson. Báðir þess-
ir dugnaðarmenn fórust með
skipum sínum, og var sviplegt
fráfall beggja. Jóhanna átti 3
börn með fyrra manni sínum
og 2 með hinum seinni. Kom
hún þeim öllum til þroska með
hinum mesta dugnaði og mun
þó oft hafa verið þröngt um
vik. Hún er enn létt á fæti og
dugnaðurinn og áhuginn sam,i
og áður. Og alcjrei er liún svo
önnum kafin, að liún reyni ekki
að leysa livers manns vandræði,
er til hennar leitar.
Slíkar dugnaðar- og sæmdar-
konur eru til fyrirmyndar í
liverju bæjarfélagi.
Helgidagslæknir.
Daníel Fjeldsted, Hverfisgötu 46,
sími 3272.
Vígsla
Akureyrarkirkju.
Akureyrarkirkja verður vígð
á morgun og hefir biskupinn yf-
ir Islandi, Sigurgeir Sigurðssojn,
farið norður til að vígja hana.
Þetta er ein með stærstu Qg
veglegustu kirkj ubyggingum
þessa lands. Guðjón Samúelssdn
húsameistari rikisins gerði upp-
drætti að henni og hafði yfir-
umsjón með byggingu liennar.
En kirkjuna bygðu þeir Guð-
mundur Ólafsson, Ásgeir Aust-
fjörð, Þorsteinn Þorsteinsson
og Bjarni Rósantsson bygginga-
meistarar. Auk þeirra sáu þess-
ir menn um einstök atriði, er
að byggingunni laut: Indriði
Helgason rafvirkjameistari sá
um raflagnir, Raftækjaverk-
smiðja Hafnarfjarðar um hit-
unartækin, Osvaldur Knudsen
málarameistari um málningu,
Kristján Aðalsteinsson hús-
gagnameistari um. smiði á
bekkjum, Ólafur Ágústsson
húsgagnameistari um smiði á
altari og kórumbúnaði og Ás-
niundur Sveinsson myndhöggv-
ari gerði lágmyndir á gafli
söngloftsins.
Byrjað var á kirkjubygging-
unni árið 1938 og unnu þá
skólapiltar i ákvæðisvinnu að
byggingunni. Rúmar hún um
600 manns í sæti en alls komast
í hana 1000—1200 manns.
Gamla kirkjan var orðin of
litil fyrir Akureyrai-bæ og var
haldin kveðjuguðsþjónusta í
lienni s.l. sunnudag.
Itílstjóri
sem liefir keyrt utanlands og
innan, er einnig trésmiður,
óskar eftir atvinnu. Tilboð,
merkt: „Meirapróf“ sendist
Yísi fyrir 20. þ. m.
_á morgun ld. 2 í Bænahúsínu.
Börnin ættu að hafa með sér
myndabækurnar, sem þau
Fengu i fyrra, til að fá i þær
nýjar myndir.
S. Á. Gíslason.
Bretar íordæma allan sparnað við flug-
vélaframleiðslu. [ 10.000 flugvélar á mánuði. |
Eftir
Brydon Taves, fréttaritara U. P.
Bretar ætla að láta
Heimsstyrjöldina 1914—
18 sér að kenningu verða.
Þeim er orðið Ijóst, að
þegar um framleiðslu her-
flugvéla og baráttuna um
yfirhöndina í lofti er að
ræða, getur enginn sparn-
aður komið til greina. —
Árið 1916 var eitt sinn svo á-
statt fyrir þeim, að þeir gátu
ekki fullnægt kröfu um 120
flugvélar, sem nauðsynlega
þurfti á Vesturvígstöðvunum.
Nú gera flugforingjarnir kröfu
til 10.000 flugvéla eða fleiri á
mán. Þar með eru Bretar falhiir
frá sparnaðinum, sem var boð-
orð þeirra í næstum 20 ár eftir
1920 og dró alla vaxtarmögu-
leika úr flughernum.
Flugherinn — eða Royal Air
Force (RAF) eins og hann heit-
ir á ensku — er skipulagður á
mjög heilbrigðan hátt og hefir
mjög nána samvinnu við her og
flota. Hann skiftist í 7 deildir,
sem eru undir einni stjórn.
★
Það má segja, að RAF hafi
elcki farið að nálgast núverandi
mynd, né að fá fast skipulag
fyrri en dag einn seint i nóvem-
ber 1916. Þá barst bresku stríðs-
stjórninni í Bretlandi bréf frá
yfirforingja Breta í Frakklandi.
Bréfið var frá Sir Douglas
Haig, marskálki, og hann krafð-
ist þess að fiá þegar 120 flugvél-
ar, til þess að Þjóðverjar næði
eklci alveg yfirhendinni í loftinu.
Hinar nýju Albatros og Hal-
berstadt-flugur Þjóðverja voru
miklu betri en þær, sem Bretar
höfðu á að skipa. Þjóðverjar
höfðu þá endurskipulagt flugher
sinn, sett hann allan undir eina
stjóm og það boðaði lofthernað,
sem engan gat órað'fyrir. En
breska stjórnin var neydd til
að segja Haig, að það væri ó-
gerningur að fullnægja kröfu
lians.
Tultugu og þrem árum síðar,
þegar Þjóðverjar hröktu hina
hálfvarnarlausu Bandamanna-
héri út úr Noregi, stóðu Bretar
andspænis hinu sama vanda-
máli.
En nú er ekki krafist 120
flugvéla — heldur 10.000 á
mánuði — eða jafnmargra og
Bretar, Kanada og Bandarikin
gæti með nokkuru móti fram-
leitt.
*
Ein yfirstjórn, sem ræður
tilraunum, framleiðslu, dreif-
ingu, árásum og vörnum, er það
sem mest er undir komið. Sumir
hermálasérfræðingar Breta
segjá hiklaust, að ef stjórn flug-
liðsins hefði fengið að ráða
stefnu sinni á friðartímum,
myndi bardagarnir i Noregi og
Niðurlöndum hafa farið á ann-
an veg.
í núverandi mynd varð RAF
til 1. apríl 1918. Flugher hafði
að vísu verið til síðan 1912,
bæði fyrir landher og flota, en
rígur og nágrannakritur var
þar altaf í milh'. Bréf Haigs varð
til þess að nefnd var stofnuð, er
sá um alla framleiðsluna en
ekki meira.
Það var ekki fyrri en í júní
1917, að mönnum varð ljóst, að
meira þurfi en það. Þ. 13. júní
kom nefnilega floti þýskra
Gotha-flugvéla og varpaði 4
smál. af sprengjum á London
um bjartan dag. Bretar voru
þessu alveg- óviðbúnir, 162
manns biðu bana og 432 særð-
ust.
Þá fóru menn í Bretlandi að
hugsa sem svo, að stofna þyrfti
sérstaka stjórn allra flugmála.,
Ilún ætti að sjá um varnir iðju-
vera, gera árásir á fjandmenn-
ina o. s. frv. í nóvember 1917
var framleiðsunefndinni breytt
í ráðuneyti, er átti að steypa
flugliðinu í eina heild.
*
Skipulag RAF er miklu ein-
faldara en flotans og hersins.
Eins og áður getur er stjórn
þess skift í sjö deildir, en stjórn-
andi liverrar deildar er ábyi’g-
ur fyrir foringja herforingja-
ráðsins, Sir Charles Portal.
Af þessum sjö deildum eru
orustu- og sprengjuflugvéla-
deildirnar elstar. Sprengjuflug-
véladeildin stjómar öllum þeim
sprengjuflugvélum, sem heima
eru, en hinni er falin vörn iðju-
vera, borga o. þ. h. Hefir sú síð-
arnefnda nána samvinnu við
loftvamabyssudeildina, leitar-
Ijósadeildina, belgjadeildina o.
s. frv.
Strandvarnadeildin heldur
uppi njósnum með ströndum
fram í samráði við flotamála-
ráðuneytið. Þá er hún og til
verndar kaupskipaflotum (con-
voy).
Kensludeildin er i tvennu
lagi. Fyrst læra flugmannaefni
alt um byggingu og fyrirkomu-
lag flugvéla, en síðan tekur sjálf
flugkenslan við. Hefir kenslu-
deildin yfirstjórn allra flug-
skóla.
Viðgerðadeildin hefir á hendi
viðgerð flugvéla, eins og nafnið
bendir til. Hún liefir lilca eftirlit
með skotfærum flugvélanna,
sprengjum og að nóg sé jafnan
fyrirliggjandi af varahlutum.
Loks er sú deildin, sem hefir
eftirlit með öllum loftvarna-
belgjum og kennir meðferð
þeirra. \
*
Auk þessara deilda hefir flug-
herinn f jórar fastar bækistöðv-
ar í öðrum löndum, Palestínu,
Indlandi, Singapore og Egipta-
landi. Heyra þær undir flug-
málaxáðuneytið bi’eska, en ráða
sér að mestu leyti sjálfar. Flug-
liðið, sem sent var til Frakk-
lands, hafði sérstaka stjórn þar,
en hún var ábyrg gagnvart
flugmálaráðuneytinu.
Flugdeildirnar í Ástralíu,
Kanada, Kenya og Rhodesíu eru
að öllu Ieyti óháðar flugstjóm-
inni bresku.
Þá er enn ótalín eín deíld
breska flughersins — fluglið
flotans. Það heyrir að öllu leytí
undir flotamálaráðuneytið.RAF
og fluglið flotans hafa jxó mjög
nána samvinnu, þar sem því
verður við komið. Fluglið flot-
ans hefir þó sínar eigin reglur
og sérstaka einkennisbúninga.