Vísir - 25.11.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefancti:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Slysfaxir og
slysavarnir.
gTÖÐUGT ferst fjöldi manns
á ári hverju hér við land
af sjóslysum, og má þó undur
telja eins og veðráttu er hagað
hér, að síysin skuli ekld vera
tíðari.
Samkvæmt skýrslu þeirri, er
forseli Samhands íslenskra fisk-
framleiðenda gaf í morgun á
fundi félagsins hafa 50 menn
farist, við land og utan lands,
af íslenskum, skipum, það sem
af er þessu ári, og er þar stórt
skarð höggið í fylkingu ís-
lenskrar sjómannastéttar og
raunar þjóðarinnar allrar.
Með aukinni tækni á sviði
sjávarútvegsins hefir stórlega
dregið úr slysahættu. Skipin
eru yfirleitt úthúin með ágæt-
um tækjum, sem gera siglingar
auðveldari. en áður, og veita
frekara öryggi. Skipin eru
stærri og tryggari en fyr, en
þrátt fyrir allar hinar miklu
framfarir, sem orðið liafa, er
enn Iangt í land til þess að vel
sé. Ber þá þess fyrst að geta að
alger stöðvun hefir orðið á þró-
un útvegsins nú ura margra
ára skeið. í stað þess að efla út-
veginn, endumýja skipin og
auka öryggi sjomannanna, virð-
ist svo sem þær tilhneigingar
hafi alveg orðið að víkja fyrir
taumlausri skattagrægði liins
opinbera, og nú er svo komið,
að togarafloti íslendinga er að
mestu hygður upp af gömlum
,,ryðkláfum“, sem flesta þarf
að endurnýja. Þegar þessa er
gætt, má það furðu gegna, að
enn séu menn að amast við því
að togaraútveginum gefist færi
á að afla sér nýrra skipa og
tækja, sumpart til þess að auka
öryggi þeirra, sem að atvinnu-
vegi þessum starfa, en sumpart
til hins, að auka afköstin og
tekjumar fyrir þjóðarhúið.
Nú á síðari árum hefir tog-
urum fækkað til muna, og það
má heila einstæður viðburður,
að slik skip séu keypt hingað til
lands. Liggur það að sjálfsögðu
í því, að menn hafa flúið útveg-
inn, vegna hinnar miklu á-
hættu, sem honum er samfara,
en heita má, að sú áhætta, að
því er fjárhagsafkomu snertir,
sé fyrst og fremst innlendur
iðnaður, — framleiddur í þing-
sölunum, — þar sem trúnaðar-
menn þjóðarinnar ráða ráðum
sínum henni til framdráttar og
blessunar. Fjárkúgun sú, sem
útgerðin hefir sætt til þessa veit
okki fyrst og fremst að útvegs-
mönnum, með því að þeir tapa
aldrei öðru en fé sínu, lieldur
öllu frekar að sjómönnunum,
sem á skipunum eru, með því
að þeir eiga alt á hættu. Það eitt
og út af fyrir sig er ekld nóg
til viðreisnar útveginum, að
togaraeigendum gefist kostur á
að greiða bönkunum skuldir
sínar, heldur verða þeir einnig
að fá færi á að endurnýja tog-
araflotann. Á því byggist öll
framtiðin, — afkoma þjóðar-
innar og öryggi sjómannanna.
I þessu efni, sem öðrum, þýð-
ir ekki að stara einvörðungu á
ástandið í dag. Það breytist fyr
varir. Alla áherslu verður að
leggja á hitt, að gera þjóðina
færa um að mæta vaxandi erf-
iðleikum, og það verður ekki
AðaUundur S. í. F. hófst í morgun
Félagið seldi fisk á árinu fyrir 22% milj.
kr.s og reksturhagnaður er rúmar 2 milj.
Aðalfundur Sölusambands ísl. fiskframleiðenda hófst kl. 9 í
morgun í Kaupþingssalnum.
Formaður félagsins, Magnús Sigurðsson, setti fundinn. Fund-
arstjóri var kosinn Benedikt Sveinsson bókavörður, en fundar-
ritarar Árni Jónsson alþm, og A rnór Guðmundsson skrifstofu-
stjóri.
Þá var kosin kjörhréfanefnd:
Kristján Einarsson, framkv.-
stj., Jón Árnason, framkv.stj.,
Jónas Guðmundsson, framlcv.-
stj., Jón Auðunn Jónsson, fram-
kv.stj., Jóhann Þ. Jósefsson, al-
þingismaður.
Fundurinn er fjölsóttur, og er
Vísi kunnugt um þessa fundar-
menn utan af landi:
Vilhjálmur Benediktsson,
Norðfirði, Jón A. Jónsson, ísa-
firði, Grímur Jónsson, Súðavík,
Einar Guðfinnsson, Bolungavík,
Elías Ingimarsson, Hnífsdal,
Þórhallur Sigtryggsson, Húsa-
vík, Jakob Frímannsson, Akur-
eyri, Sigurjón Eyjólfsson, Kefla-
vík, Elías Þorsteinsson, Kefla-
vík, Sigurþór Guðfinnsson,
Keflavík, Jóhann Guðnason,
Keflavík, Einar G. Sigurðsson,
Keflavík, Sveinhjörn Árnason,
Kothúsum, Gísli Sighvatsson,
Sólbakka, Þorbergur Guð-
mundsson, Jaðri, Jóhannes
Jónsson, Gauksstöðum, Halldór
Þorsteinsson, Vörum, Þórður
Guðmundsson, Gerðum, Guð-
mundur Jónsson, RafnkeTsstöð-
um, Ólafur Auðunsson, Vest-
mannaeyjum, Tómas Guð-
mundsson, Vestmannaeyjum,
Sigurður Gunnarsson, Vest-
mannaeyjum, Sigurður ÓTason,
Vestmannaeyjum, ÁrsæTl
Sveinsson, Vestmannaeyjum,
Hannes Hansson, Vestmanna-
eyjum, Guðlaugur Brynjólfs-
son, Vestmannaeyjum, Eiríkur
Ásbjörnsson, Vestmannaeyjum,
Gunnar M. Jónsson, Vest-
mannaeyjum, Sigurður Gunn-
arsson, Vestmannaeyjum, BaTd-
ur Guðmundsson, Patreksfirði,
Alhert Guðmundsson, Tálkna-
firði, Sæmundur Jónsson,
Vestmannaeyjum, Gestur Jó-
hannsson, Seyðisfirði, Iialldór
Jónsson, Seyðisfirði.
Þá er kjörbréfanefnd Iiafði
verið kosin flutti formaður S. í.
F., Magnús Sigurðsson banka-
stjóri, skýrslu um starfsemi fé-
lagsins. Mintist liann fyrst 50
sjómanna, er farist liafa á árinu.
Um leið og eg visa til yfir-
lits míns á aðalfundi Síf, 14.
í'ebr. þ. á., og skýrslu félags-
stjómarinnar fyrir félagsstarfs-
árið 1. júlí 1939 til 30. júní 1940,
— eg mun sérstaklega síðar
víkja að niðursuðuverksmiðj-
unni —, þá vil eg geta þess, að
hér fer á eftir, viðvíkjandi starf-
semi Síf frá 1. júlí þ. á. til 15.
þ. m., og þá einnig víkja nokkr-
um orðum að framtíðarhorfum
gert með öðrum hætti öruggari
en að hæta framJéiðslutækin.
Það þýðir ekki að efla slysa-
varnir í landi, ef sjómennirnir
eru sendir út á liafið á lekahrip-
um, sem standast hvorki storm
né sjó. Hvorki vitar, slysavarnir
né björgunartæki koma þá að
haldi. Öruggustu slysavarnirn-
ar felast i hinu, að liafa sem
vönduðust skip og nákvæmast
eftirlit með þeim, og skipin
verða aldrei of vönduð og eftir-
litið aldrei of nákvæmt, þegar
um er að ræða líf og hagsmuni
íslenskrar sjómannastéttar. En
samhliða þessu geta svo allar
aðrai' öryggisráðstafanir og
slysavarnir komið að góðum
nolum, en æðsta boðorðið er
þetta og þetta eitt: Endurnýjum
togaraflotann!
á saltfiskverslun frá mínu sjón-
armiði, þó það ef til vill falli
ekki saman við skoðun annara.
Aflinn. Eins og félagsmönn-
um mörgum mun vera lcunn-
ugt, þá hefir afli landsmanha
frá áramótum 1940 til 15. þ. m.
verið alls um 16,500 smálestir,
og er það miðað við fullverkað-
an fisk. /
Sölur. Af þessum afla var
ekkert selt, þegar síðasti aðal-
fundur var haldinn, 15. febr. þ.
á., en á árinu liefir verið selt og
sent fiskmagn það, er hér grein-
ir, og er þá um leið getið landa
þeirra, er fiskurinn hefir verið
seldur til.
Selt hefir verið og sent:
Til Portugal 4135 smál.
— Ítalíu 385 —
—- Englands 2113 —
— Spánar 4790 —
— Brazilíu
og Cuba 326 —
— Danmerkur 200 —
Samtals 11949 smál.
Samkvæmt því, er eg hefi nú
sagt, voru því ófarnar frá land-
inu 15. þ. m. 4600 smálestir af
saltfiski, miðað við þurrfisk.
En af þessum hirgðum eru
seldar, en ófarnar:
Til Poi'tugal 860 smál.
—■Spánar 560 —
—- Suður-Ame-
ríku 400 —
Það sem þá verður eftir af
fiski, um 2800 tonn, er ætlunin
að selja til Spánar, og Spánverj-
ar vilja kaupa liann, og eru það
500 smál. af „Labradorfiski,, og
1000 smál. af „pressufiski“, en
afgangurinn, um 1300 smál.,
sem er mestmegnis saltfiskur,
er að miklum hluta seldur til
Englands, og hitt seljanlegt hve-
nær sem er.
Hinsvegar er óvíst um, hve
nær fiskur þessi fer, og valda þvi
flutningsörðugleikar. Það hefir
verið unnið að því, að festa skip
til þess að flytja fisk þann, er
þegar er seldur, en það hefir
ekki tekist ennþá.
Suður-Ameríka og Cuba. Vér
liöfum selt rúmar 700 smál. af
harðþurkuðum saltfiski til Suð-
ur-Ameriku, en eftir eru ófarn-
ar um 400 smál. Ennfremur eig-
um vér um 450 smák, aðallega
þurkaðan upsa, sem hæfur er
fyrir þessa markaði, sem ennþá
eru óseldar. Verð það, er boðið
hefir verið fyrir þennan fisk,
er ekki svo hátt, að Sif hafi tal-
ið það viðunandi, og mun hann
því að líkindum seldur til Eng-
lands.
Vegna stríðsins urðu öll við-
slcifti og yfirfærslur erfiðari
með degi hverjum, og kom það
sérstaldega í ljós með farm
þann, er seldur var og sendur
héðan 27. febr. þ. á. Var þá af-
ráðið af stjórn Sif að senda einn
af framkvæmdastjórunum utan
með e.s. „Thorfinn Jarl“, er fór
til þess að gæta hagsmuna þess.
Til þessarar farar var valinn
Ólafur Proppé, framkv.stj., og
hefir hann verið ytra síðan og
stjórnin ekki óskað að hann
kæmi heim fyr en sölum og
greiðslum á þessa árs fiski er
lokið á Spáni og Portugal, auk
annara erinda, er hann hefir
rekið fyrir Síf út af eldri við-
skiftum.
Það gekk í fyrstu mjög erf-
iðlega að fá greiðslu fyrir farm-
inn i „Thorfinn Jarl“. Ólafur
Proppé fór utan með skipinu,
og kom til tals að selja farmr
inn til Ítalíu.
Spánverjar buðust til þess að
lalca farminn á land á sinn
ícostnað, og flytja hann aftur
á sinn kostnað, livort sem við
kysum heldur til Bordeaux í
Frakklandi, eða til Italíu, ef
farmurinn yrði ekki greiddur á
Spáni innan tveggja mánaða.
Skeyti fóru fram og aftur milli
stjórnar Síf og Spánar (Ö.P.)
um þetta, og var loks ákveðið
að losa farminn á Spáni.
Greiðsla fyrir farminn úr
„Thorfinn Jarl“ komst endan-
lega í lag 16. apríl, með þeim
hætti, að % farmsins skyldi
greiðast eftir 3 mánuði, % cftir
6 mánuði og % eftir 10 mánuði.
Síðar breyttist þetta sam-
komulag þannig, að allur farm-
urinn var greiddur 29. júni þ.á.
Því er hér þessa sérstaklega
getið, til þess að vekja athygli
félagsmanna á þeim erfiðleik-
um, sem nú er við að stríða með
afhendingu og greiðslu seldra
afurða, þó alt sé í lagi frá selj-
andans hálfu; hefðu samlags-
menn gott af að athuga þetta,
þar sem hér er alt er heimtað af
öllum, nema það eitt, að hver
lieimti eitthvað af sjálfum sér.
Rétt þykir mér að geta þess
hér í þessu sambandi, áð Eng-
land lánaði Spáni 2 milj. punda
og naut Island góðs af þvi, þar
sem greiðsla fyrir þennan farm
og aðra Spánarfarma síðai'
seldra, mun hafa greiðst af láni
þessu og ísland þar notið við
vinsamlegs stuðnings Englands.
Þá vil eg einnig minnast á það,
að um líkt leyti, eða í marslok
1940, seldi sendinefnd frá Norð-
mönnum 12,500 smál. af salt-
fiski lil Spánar af fyrra árs afla
og var verðið 28/4 sli. cif. — 5
ára gjaldfrestur og vextir 3^2%
—; á þann hátt og með þei'm
kjörum getur Island ekki selt
afla sinn.
Meðan svo stóð á, var því um
engar sölur á þann markað að
ræða.
Ferðalög framkv.stjóranna.
En svo kom innrásin í Noreg,
9. apríl, og þá breyttist viðhorf-
ið þar suður frá. Gerði þá fram-
kv.stj. Ólafur Proppé, með
samþykki stjórnar Síf, samning
um sölu á 5000 smál. af fiski
til Portugal og um, 5300 smál.
af fiski til Spánar, og hefir áð-
ur verið getið livað mikið af
fiski þessum er farið og greitt
og live mikið ófarið.
Ólafur er ennþá suður frá og
verður þar þar til séð er fyrir
lokin á sölum þessum. Þá liefir
hann og atliugað gamlar skuld-
ir Síf á Spáni og vísast þar um
til atliugasemda endurskoðenda
við skýrslu félagsstjórnarinnar.
Ólafur fór einiiig til Italíu
og dvaldi þar stutta stund til
þess að athuga sölumöguleika
þar, og í Grikklandi,, en ekki
varð af sölu þangað vegna
styrjaldarútlits.
Ítalía gerðist þátttakandi í
heimsstyrjöldinni 11. júni s.l.
og kom síðasti fiskfarmurinn
með e.s. „Ivorea" þangað dag-
inn áður og flutti liún afgang-
inn af Ítalíufiskinum frá fyr^a
ári. Rétt áður hafði ísl. skip,
sem flutti fiskfarm fyrir Síf til
Ítalíu, sloppið úr höfn og varð
að hætta við að ná í fullfermi
af vörum til íslands, til þess
að komast á brott í tæka tíð.
Skipum þeim, er Síf hefir sent
farma sína með, hefir yfirleitt
gengið vel, nema einu þeirra,
e.s. „Tobago“, sem slrandaði
við Skotlandsstrendur. Mann-
hjörg varð, en farmurinn eyði-
lagðist. Var skip þetta hlaðið
fiski áleiðis til Portúgal. Farm-
urinn var að sjálfsögðu vá-
trygður og er nú greiddur.
1 sambandi við ferðalag Ól-
afs Proppé þykir rétt að geta
þess hér, að Thor Thors fram-
kvæmdastjóri fór til Ameríku
með e.s. Goðafossi 12. ág. s.l.,
sem aðalræðismaður Islend-
inga í Bandaríkjunum, og hef-
ir þvi Kristján Einarsson fram-
kvæmdarstj. einn gegnt fram-
kv.stjórastörfum hér heima
undanfarið. Helgi Briem var
sendur sem sendimaður ís-
lands til Spánar og Portúgal,
23. sept. s.l. með aðsetri í Mad-
rid og var það samkv. ósk Síf.
Útborgunarverð fyrir seldan
fisk hefir verið það, er hér
segir:
Portúgalsfiskur nr. 1 170 kn.
fyrir skippund.
Spánarfsikur % þurkaður
150 kr. fyrir skpd.
Labradorfiskur 130 kr. fyr-
ir skpd.
Saltfiskur á 0.41— 0.45 fyrir
kílóið á vertið, en 0.55 fyrir
kílóið nú í haust.
Enn er óákveðið úthorgunar-
verð á 2000 smál., er síðast
seldust til Spánar, við mun
hærra verði en fyrri sölurnar.
Fiskurinn mun yfirleitt hafa
líkað vel, þar eð engar kvart-
anir hafa borist né kröfur um
skaðabætur, er nokkru nemi,
en komið hafa fram smávægi-
legar kröfur um bætur á und-
irvigt á saltfiski og er það
hvimleitt, ef' við getum ekki
losnað við þær kröfur fram-
vegis.
Ýmsar upplýsingar o. fl. Eft-
ir stríðsbyrjun, 1. sept. f. á.,
var búist við verðhækkun á ís-
uðum fiski og hafði það i för
með sér, að bæði togarar, línu-
veiðaskip og stæri’i vélbátar
fóru að kaupa fisk, um land
alt að telja má, af hinum
smærri vélbátum. Smátt og
smátt bættust fleiri skip við 1
þennan hóp og fluttu þau is-
aðan fisk til Englands. Voru
skip þessi ýmist keypt eða leigð
og voru sum þeirra útlend,.
færeysk, norsk o. s. frv.
Þó aflaskýrslur beri það með
sér, að aðeins hafi aflast í salt
um 16.500 smál. af fiski, það
sem af er þessu ári, miðað við
fullverkaðan fisk, þá mun
lieildarafli landsmanna á þessu
tímabili, þegar með er talinn
ísaður og frystur fiskur, ekki
hafa orðið minni að magni, en
á árunum 1938 og 1939.
Stríðið hafði í för með sér
mikla friðun á miðum Iands-
marina. Hundruð erlendra
skipa hurfu af miðunum, er
áður höfðu stundað þar veiðar.
Var því gott útlit fyrir, að ver-
tíðin yrði góð, ef gæftir yrðu
sæmilegar, en vertíðin varð
þannig, að þrátt fyrir friðun-
ina og góðar gæftir, þá varð
samt afli með minna móti lijá
flestum, því að fiskigöngur
komu aldrei að neinu ráði.
Aflalirotan í Vestmannaeyjum
brást alveg, sama má segja um
Faxaflóa og víðar við land. Þetta
varð.meðal annars til þess, að
togararnir og línuveiðaskipin
veiddu eða keyptu fisk í ís fyr-
ir Englandsmarkaðinn, en fóru
ekki á saltfiskveiðar nema log-
arar Bæjarútgerðarinnar í
Hafnarfirði, sem fóru 5 salt-
fiskveiðiferðir og togarinn
„Júpiter“, sem fór eina íir.
Er þetta í fyrsta sinn, sem
skipafloti þessi hefir ekki tek-
ið þátt í saltfiskveiðum á vetr-
arvertíðinni.
Síðan stríðið liófst, hefir sala
á saltfiski, eins og á flest-
um öðrum framleiðsluvörum
landsmanna, orðið mjög erfið
og þá ekki síður verið erfitt
að koma seldu vörunum til út-
landa og virðist svo sem þessir
erfiðleikar fari sivaxandi og
það í stórum stíl. Fiskur liefir
hækkað í verði, því er ekki að
neita, en allur kostnaður við
framleiðslu hans hefir eiunig
liækkað gífurlega og þá ekki
síst farmgjöldin og striðsvá-
tryggingar.
Það er stríð, og þykir rétt
að minna á það, að það er eins
og vér íslendingar, margir
hverjir, alls ekki viljum taka
tillit til þess, að ástandið er
þannig, og höldum að vér ein-
ir getum lieimtað alt eins og
oss sýnist, en gleymum oftast
hinu, að tiltölulega höfum vér
ennþá lcomist best hjá ófriðar-
erfiðleikunum, miðað t. d. við
frændþjóðir vorar og ná-
granna. ‘
Vér megum með vissu búast
við því, að meðan ófriðurinn
lieldur áfram, þá mun þrengja
að mun meira að atvinnuveg-
um vofum, en nú er, og er oss
gott að Ieggjá"það vel á minnið.
Markaðir hafa víða lokast al-
veg fyrir oss, öll Norðurlöndin,
Pólland, Þýskaland, Holland,
Belgía, Frakkland og Italía, en
við það að hún fór í stríðið,
lokaðist einnig markaðurinn
fyrir saltfisk í Grikklandi og
Egiptalandi.
Stríðið hefir valdið oss
margskonar erfiðleikum, t. d.
að ná andvirði fiskjarins, taf-
ir með sendingu á honum,
vandræði með að ná i flutn-
ingaskip, — en oss hefir komið
að miklu gagni hinn litli kaup-
skipafloti vor; þá hafa einn-
ig orðið óþægindi og aukinn
kostnaður með sendingu hréfa
og skeyta o. s. frv. Alt hefir
þetta orðið til þess að auka all-
an kostnað á þessum liðum Iijá
Sif.
Eg kem þá loks að útlitinu
fyrir komandi ár, og vil i þvi
sambandi taka það fram, er
hér segir. —
Þar sem búast má við, ef
stríðið heldur áfram, að ýmsar
þjóðir, er hér hafa stundað
fiskveiðar við land með hund-
ruðum fiskiskipa undanfarin
ár, eins og Englendingar, Þjóð-
verjar, Hollendingar, Belgir,
Frakkar, Danir, Færeyingar og
Spánverjar, geti ekki rekið
veiðar liér að ári, þá mun það
hafa í för með sér mjög mikla
friðun á fiskimiðunum, og þar
af leiðandi eru miklar líkur
fyrir aukinni veiði landsmanna
sjálfra, ef fiskur á annað horð
gengur á miðin og gæftir eru
sæmilegar.
Þess skal getið um Færey-
inga, að þeir munu að öllum
líkindum sigla á England með
stærri skip sín meðan verðlag
þar á ísuðum fiski er sæmilegt.
Búast rná við, að allar nauð-
synjar til útgerðar hækki og
að erfitt verði með að ná í sum-
ar af þeim. Um verðlag er ekki
hægt að spá neinu, en þó ætti
einhver hækkun að vera í
vændum, þar eð allar þessar
framleiðsluþjóðir hafa stöðvað
þessa framleiðslu, þó markað-
ir hafi hinsvegar takmarkast
mjög, en minna má á það, að
íslendingar verða einnig og
liafa ávalt tekið tillit til kaup-
getu manna í þeim löndum, er
þeir hafa selt saltfisk sinn til.
Saltfiskur mun framvegis, og
það ekki síður eftir stríð, vera
alment neysluvara almennings
í þeim löndum, sem úð undan-
farnar aldir hafa neytt hans.
Það er engin hætta á því, að
liann hverfi af mörkuðunum.
Hvaða lönd eru þá ennþá op-