Vísir - 15.01.1941, Blaðsíða 2

VlSIR
VÍSIf?
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Viðskipía-
málin.
P| INHVER alvarlegustu tíð-
indi, sem nýlega hafa gerzl
hér, eru þau, að nú hefir sam-
kvæmt kröfu Breta, verið tekið
fyrir allan frjálsan innflutning
til landsins. Við erum mjög illa
við þessu búnir. í mörg ár hafa
gilt hér ströng innflutningshöft.
Af þeim sökum hefir verðhækk-
un sú, sem orðið hefir á inn-
fluttum vörum, skollið á okkur
með meiri þunga en ella liefði
orðið. Þetta er ein meginorsök
þess, að dýrtíðin er svo mikil,
sem raun er á.
Þeir, sem málum þessum
ráða, hafa til skamms tíma eklci
horið við öðru en gjaldeyris-
skorti til réttlætingar höftun-
um. Ráðstafanir verður að miða
við ástandið, eins og það er á
hverjum tíma. Gjaldeyris-
ástandið var allt annað á árinu
1940 en það hafði verið á árun-
um 1935—39. Þótt ekki hafi
verið birtar opinherar skýrslur,
er öllum kunnugt, að þegar
snemma á umliðnu ári var svo
komið, að gjaldeyrisskortur var
ekki lengur framhærileg ástæða
til þess að halda höftunum. Þvi
var lialdið fram hér í blaðinu á
sínum tíma, að eftir fyrstu 5
mánuði ársins hefði verzlúnar-
jöfnuðurinn verið okkur að
minnsta kosti 20 miljónum
króna hagslæðari en á sama
tíma árið áður.
*,
En hinar opinheru ráðstafan-
ir voru ekki miðaðar við ástand-
ið eins og jiað var, heldur ejns
og það hafði verið. Gjaldeyris-
ástæðurnar höfðu gerbreyzt, án
þess breytt væri um viðskipta-
stefnu.
Þegar hér var komið var hætt
að bera við gjaldeyrisskortin-
um. í þess stað var því slegið
fram, að það væri sparnaður,
að takmarka innflutninginn
sem allra mest og væri aldrei
meiri þörf á því en einmitt eins
og á stóð. Afleiðingar þessarar
stefnu urðu þær, að innflutn-
ingsmagnið 1940 er talið þriðj-
ungi minna en árið áður. Og er
þó vitað, að þörfin hefir mjög
aukizt við tilkomu hins erlenda
herliðs.
Það var ekki fyr en seint á
árinu, að slakað var á höftun-
um. Var það þó enganveginn
eftirtölu. eða möglunarlaust.
Nú er vitað, að verzlunarjöfn-
uðurinn er okkur liagstæður
eftir árið um meira en 50 milj.
króna. Auk þess hefir erlenda
herliðið greitt hér tugi miljóna.
Erlendar vörur hafa alltaf verið
að hækka. Á síðasta ári var
sjaldgæft tækifæri til að birgja
landið af vörum og vinna þar
með gegn dýrtíðinni. I stað þess
hefir verið lögð meginaherzla á
að safna innstæðum i gjaldeyri
þjóðar, sem nú heyir baráttu
fyrir tilveru sinni.
*
Að því er snertir hinar nýju
ráðstafanir, má auðvitað segja,
að ekki sé til neins að deila við
dómarann. Við erum svo háðir
hinu erlenda valdi, að við fáum
ekki rönd við reist. En það er
eðlilegt, að menn rifji upp þau
fyrirheit, sem Bretar gáfu, þeg-
ar landið var hernumið. Þá var
okkur lieitið hagkvæmum verzl-
unarsamningum. Þótt frelsi
landsins sé ekki „verðlögð
vara“, hafa nxenn sætt sig bet-
ur við það, sem hér hefir gerzt,
af því menn hafa trúað því, að
staðið yrði i einu og öllu við
það, sem lofað var, þegar her-
takan fór fram. Hinir „hag-
kvæmu viðskiptasamningar“
voru ekki skildir svo, að Bretar
þyrftu ekki að greiða okkur út-
fluttar vörur fyr en eftir hent-
ugleikum, né heldur svo, að þeir
gætu skammtað okkur innflutn-
inginn eftir eigin geðþótta.
Nú kemur að nýju til afskipta
stjórnarvaldanna um allan inn-
flutning til landsins. Á undan-
förnum árum hefir verið ágrein_
ingur um meðferð þessara mála
Nú hefir erlent vald skorist í
leikinn. Þegar svo stendur, ætli
að mega vænta þess, að við
stöndum saman. Það hafa verið
bornar fram tillögur um réttlát-
ari skipun þessara mála. Nú er
þjóðin í heild sinni orðin aðili
í þessu máli gagnvart erlendu
valdi. Þegar svo er komið, verð-
ur að vænta þess, að sá skilning-
ur vakni, að ekki sé lengur
sæmilegt, að standa gegn sann-
gjörnum tillögum í rétllætisátt.
a
Iðja og iðnrek-
endur semja.
Síðdegis í gær gekk saman
með Félagi íslenzkra iðnrek-
enda og Iðju, félagi verksmiðju-
fólks. Hófst vinna aftur í morg-
un. —
Samningar eru á þá leið, að
kaup kvenna hækkar um 5 kr. á
mánuði eftir eitt starfsár í
verksmiðju og verður 170 kr. á
mánuði eftir fjögra ára stgrf.
Kaup karla, eldri en 18 ára,
hækkai' um 5 kr. á mánuði, eftir
tveggja ára verksmiðjustarf og
kemst upp í 310 kr„ eftir 3ja
lára starf.
Full dýrtíðaruppbót greiðist á
kaupið mánaðarlega.
Að öðru leyti var eldri samn-
ingnum ekki breytt.
Fyrsti Varðarfundur-
inn á árinu.
IVarðarfundurinn sem
■ haldinn er á þessu ári,
verður í kveld í Varðarhúsinu
og hefst kl. 8«/2. Rætt verður um
bæjarmál Reykjavíkur og verð-
ur Bjarni Benediktsson, borgar-
stjóri, frummælandi.
Þessi miálefni hafa oft verið
rædd, og oftast á þann hátt, að
deilt hefir verið á þá menn, sem
farið hafa með stjórn bæjarins,
en ekki i’eynt að láta þá njóta
sanngirni eða rökum beitt.
Á fundi Varðar i kveld munu
þessi mál rædd á þann hátt, að
menn fái sem sannasta mynd af
stjórn bæjarmálefnanna. Þess
vegna má vænta þess, að fund-
urinn verði sóttur óvenju vel.
Farmannadeilan.
Fundur var haldinn í gær
vegna deilu sjómanna á kaup-
skipum og skipaeigenda, að til-
hlutan sáttasemjara.
Fundurinn varð árangurslaus
og var ákveðið að fresta viðræð-
um um óákveðinn tíma.
Á Siglufirði situr allt við það
sama og eins er nxeð deilurnar
milli klæðskerasveina og meist-
ara og Sveinafélags hárgreiðslu-
kvenna og meistara.
Ómerkileg grein í lítt lesnu
vikublaði og dularfulla
dagblaðið í Washington - -
Tilkynning frá utanríkismála-
ráöuneytinu.
í fréttaskeyti fná United Press.
til eins af daghlöðunum í
Reykjavik var nýlega skýrt frá
því, að stjórnmálamenn í
Washington hefðu upplýst, að
ríkisstjórn Bandaríkjanna væri
að íhuga áform um að greiða
fyrir herflutningum til Bret-
lands þannig, að amerísk skip
flyttu hergögn til íslands, en
þaðan yrðu sömu hergögn flutt
til Bretlands með brezkum
skipum.
Ríkisstjórnin taldi ástæðu til
að rannsaka nánar, livað rétt
væri í þessari frétt, og fól aðal-
ræðismanni íslands í New York
að grennslast tafarlaust eftir,
hvað liæft væri í henni, og voru
honum jafnframt gefin fyrir-
mæli um, hvað honum hæri að
aðhafast, ef fótur væri fyrir
fregninni.
I svarskeyti sínu skýrir aðal-
ræðismaðurinn frá J)vi, að upp-
haf þessa máls sé ómerkileg
grein í lítl lesnu vikublaði i
Bandaríkjunum, er síðar liafi
þó einnig verið getið i dagblaði
i AVashington. Hinsvegar hafi
utanrikismálaráðuneytið í
AVashington upplýst, að Jiví sé
gersamlega ókunnugt um slíkt
áform sem fréttin segir frá,
enda hafi Jietta aldrei komið til
tals af hálfu Bandaríkjastjórn-
ar né við hana.
Aðalræðismaðurinn í New
York mun að sjálfsögðu fylgj-
ast vel með J)ví, hvort nýjar
raddir komi fram með tillögur
í svipaða átt, og skýra rílds-
stjórninni jafiióðum frá því, ef
svo skyldi verða.
Reykjavík, 14. janúar 1941.
Skeyti það, sem hér mun vera
átt við, birtist hér í blaðihu hinn
6. jan. sl., en á frumtaxtanum
var J)að svoliljóðandi:
„WASHINGTON DIPLO-
MATIC QUARTERS DIS-
CLOSE ADMINISTRATI-
ON CONSIDERING PLAN
WHEREBY NEUTRAL
ICELAND BECOME
TRANSHIPMENT BASE
UNISTATES WARSUPP.
LIES TO BRITAIN. —
PLAN ALLOW UNISTAT-
ES SHIPS CARRY SUPP-
LIES REYIÍJAVlK
WHICH OUTSIDE COM-
BAT ZONE AS DEFINED
NEUTRALITY ACT
REDUCING BY MORE
TWOTHIRDS DISTANCE
BRITISH SHIPS CON.
VOYS TRAVEL.“
-Skeyli Jietta er hér birt orð-
rétt þannig, að almenningur geti
borið frumtaxtann saman við
J)ýðingu Vísis, þá er að ofan
greinir (6. jan. s.l.), og athugað
hvort hlaðið hefir gert meira úr
fréttinni, en innihald liennar
gefur tilefni lil. I sambandi við
ummæli tveggja blaða, sem
reynt hafa að gera fréttaflutn-
ing Vísis tortryggilegan í Jiessu
sambandi, skal vakin atliygli á
því, að livað skiptir okkur meira
máli, en ráðagerðir umheims-
ins varðandi Island? Þótt Jæssi
blöð fái ekki skeyti send og liafi
þannig ekki aðstöðu til að birta
annað en útvarpsfréttir, ferst
þeim ekki að hlakka yfir J)vi,
að Vísir kynnir leseiídum sín-
um ])ær raddir, sem hevrast
varðandi ísland meðal stórveld-
anna.
Með tilliti lil liins, um hve
geysiþýðingarmikla frétt var
hér að ræða, setti ritstjórn Vísis
fram eftirfarandi unxmæli, án
])css þó að skeytið út af fyrir sig
gæfi tilefni lil Jiess:
„Er ekki að efa, að umræð-
ur hafa farið fram um
þetta efni meðal stjórn-
málamanna í Bandaríkj-
unum, en hver*álvara sé í.
slíku, er ekki unnt um að
dæma, með því að engin
tilmæli eða málaleitan
mun hafa borizt íslenzku
ríkisstjórninni. Án sam-
þykkis íslenzkra stjórnar.
valda verður ráðagerð
þessari ekki komið í fram-
kvæmd, nema því aðeins,
að það verða gert með of-
beldi, sem hvorki Bretum
né Bandaríkjaþegnum er
trúandi tiL“
Baeíap
fréttír
Nýir ljósastaurar
Skeyti aðalræðismanns Is-
lands í New York segir að vísu,
að hér liafi verið uin „ómerki-
lega grein í lítt lesnu vikublaði“
í New York að ræða, en Jiar er
þess jafnframt getið, að grein
um sama efni hafi birzt í dag-
hláði í Washington, og þess ekki
getið, að Jiað sé „ómerkilegt“
og „lítt lesið“.
Frumtexti skeytisins, sem. hér
er birtur, svo og ])ýðing þess,
sem birtist hér í blaðinu hinn
6. J). m„ sannar einmitt að Uni-
ted Press birtir fregn sína sam-
kvæmt ])ví, sem fram hefir
komið í blaði í Whasington,
senx vafalaust er mark á tak-
andi, en ekki vegna greinar
Jieirrar, er birtist í hinu „lítt
lesna“ vikuhlaði í New York.
Það vill svo til, að Vísir liefir
í höndum eintak af einhverju
víðlesnasta blaði Bretlands, sem
er „Daily Mirror“, en J)að blað
birtir sömu frétt og Vísir sama
dag, — mánudaginn 6. janúar,
— á forsíðu í blaðinu, og vafa-
laust hafa mörg blöð gert hið
sama. Getur Vísir J)ví unað sínu'
hlutskipti vel, með því að blaðið
hefir ekki aðeins sannað lesend.
um sínunx hve skjóta skeyta-
J)jónustu það hefir, heldur lief-
ir ritstjórnin einnig tekið rétta
afstöðu til málsins strax í upp-
liafi.
hafa veríð settir upp á gatnainót-
um Lækjargötu og Austurstrætis.
Er annar á „riúllinu" sunnanverÖu,
en hinn á gangstéttinni fyrir fram-
an túnið í lóð K.F.U.M. Er rrrikil
l)ót að því, að lýsing er aukin á
þessum gatnamótum.
ÞórSur Bförnsson, cand. juris,
hefir veri.ð skipaður fulltrúi hjiá
sakadómaranum í Reykjavík. Hann
var áður fulltrúi hjá lögmanni.
Sjúklingar á Vífilsstöðum
biðja Vísi að færa Ólafi Péturs-
syni og Iienna Rasmus kærar þakk-
ir fyrir komuna og skemmtunina
um daglnn..
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir Háa Þó.r annað kvöld, og
hefst sala aðgöngumiða kl. 4 i dag.
Frú Elisabeth Göhlsdorf
les upp í kvöld kl. 8.30 þýzkar
nútíma smásögur, í Kaupþingssaln-
um. Frú Göhlsdorf þykir lesa með
slíkum ágætum, að tæplega hafi
heyrzt hér listrænni né skeinmtilegri
upplestur.
Næturlæknir.
Eyþór Gunnarsson, Laugaveg 98,
sími 2111. Næturverðir í Lyfjabúð-
inni Iðunni.og Reykjavikur apóteki..
Útvarpið f kvöld.
Kl. 15.30' Miðdegisútvarp. 18.30
íslenzkukennsla, 2. fl. 19.00 Þýzku-
kennsla, 1. fl. 19.25 Hljómplötur:
Óperulög. 20.00 Fréttir. 20.30'
Kvöldvaka: a) Bjarni Ásgeirsson
alþm.: Frá Djúpi og Ströndum, II:
Ferðasaga. b) „Áttmenningar"
syngja. c) Jónas Sveinsson læknir:
Frá Vínarborg. Erindi. d) íslenzk
lög (plötu).
AFUNDI, sem haldinn var í Gamla Bíó
12. þ. m., var samþykkt að stofna nýjan
kirkjusöfnuð í Reykjavík, með síra
Jón Auðunns sem prést.
Fóllc það, sem vill innrita sig sem stofnendur
safnaðarins, getur gert það á eftirtöldum stöðum,
hjá:
Stefáni A. Pálssyni, Varðarhúsinu, sími 3244.
Guðmundi Guðjónssyni, Skólavörðustíg 21 A,
sími 3689,
Sólmundi Einarssyni, Vitastíg 10, sími 2985, og
Jóni Jónssyni, Verzlunin Rangá, Hverfisgötu 71,
sími 3402.
UNDIRBÚNIN GSNEFNDIN.
Skýrsla n
Lárn
fimdi
Herra ritstjóri!
1 Sunnudagsblaði Vísis 3. nóv.
f„ á. hafið þér hirt skýrslu Sig-
urðar Magnússonar um fund
hjá Láru miðli ásamt nokkrum
inngangsorðum.
Af því, að mér finnst Jiar
Jnirfa nokkuð til skýringar og
skilningsauka bæði á málefninu
sjálfu og skýrslu Sigurðar,
langar mig til að fara um það
nokkrum orðum.
í iiinganginum segir, að talað
sé unx „fund“ hjá Láru eins og
„hversdagslegt einfalt fyrir-
brigði líkt og hreppsnefndar og
stjórnmálafundi eða álíka sam-
komur.“ Að þetta sé hversdags-
legt, getur til sanns vegar færzt,
J)ví að í rauninni er það svo,
eins og Jægar verið er að fást
við önnur Jækkingaratriði
mannanna, aðeins að reyna að
fá sannanir fyrir því Jiekkingar-
atriði, sem þýðingarmest er
allra, livort „maðurinn lifnar
aftur, Jiegar hann deyr.“ Mann-
kyninu er nauðsyn, að fá vissu
um Jiessa þekking, á hvorn veg
sem hún ætti að falla. Til ])ess
eru mjðlafundir, í rauninni að-
eins vísindaleg lilraun, að þvi
leyti að niðurstaðan getur feng-
ið og hefir fengið vísindalegt
gildi. Það er ekki fjarri, að kalla
þá þekkingar-eftirgrennslun
hversdagslega. Það er engin
lielgislepja eða J)ess konar há-
tíðleiki, að ekki mega segja
nema eitthvað fyrirfram ákveð-
ið, eins og eftir helgisiðabók.
Fundarmenn tala eðlilega, segja
ef til vill góðleg gamanyrði. En
ekkert er þar, sem líkist hrepps-
nefndar eða stjórnmálafundi, ef
átt er með ]>ví við J)ráttanir og
ýfingar. Á miðlafundum er
fundarmönnum alvara og
leggja aðaláherzlu á að vera
með samstilltum huga, en geta
svo ekki að því gert, að þeir
lendi við og við í höndum miðla
sem beita brögðum. í Englandi
liafa verið menn, er lögðu sig
eftir að koma upp um þá og
hafa verið nefndir „medium
hunters" (miðlaveiðarar). Einn
hinn nafnkunnasti er Harry
Price, sem fyrir 2—3 árum gaf
út stóra hök unx 50 ára reynslu
sína og ])ar á meðal nokkrar
uppljóstranir, og líklega Jæss
vegna aldrei kannazt við sam-
band við látna menn. En síð-
ustu fréttir af lionum eru, að
liann sé nú orðinn snúinn. 1
blaðinu Light frá 31. okt. stend-
ur grein með fyrirsögn: Mr.
Harry Price is at last convinc-
ed (Hr. II. P. er loksins orðinn
sannfærður). Svo fer um nær
þvi alla, sem rannsaka og mun
einsdæmi, áð hafa þurft til J)ess
50 ár.
I innganginunx stendur, að
því fari betur, að þeir séu ekki
svo fáir, sem engan fund hafa
setið. Sé átt við fund, þar sem
brögðum er beitt, er ekki unnt
að neita þiessu. En rökrétt á-
lyktun af l)ví er, að bezt væri,
að enginn sæti neinn slíkan
fund. En J)á væri heldur enginn
haldinn og engu upp að ljóstra,
og væri það sjálfsagt bezt. En
J)ví er aðeins ekki til að dreifa,
því að „óumflýjanlegt er að
hneykslanir komi.“ Og hefði S.
M. ekki komið á neinn fund,
hefði hann ekki komið þessu
upp, J)ótt enn hafi ekki komið
opinberlega fram, hvort fleiri
atvik stuðluðu að J)ví, en upp-
ljósturs athygli hans sjálfs.
Sé aftur átt við mdðlafundi
almennt, að bezt sé að sækja
J)á eigi, ])á er eg að sjálfsögðu
á annari skoðun. Það er ein-
mitt aðalmein sálarrannsókna-
málsins, að þeir eru, J)ví miður,
of margir, seni fást ekki til að
rannsaka, sækja fundi og kynna
sér miðlasamband. Þetta á ekki
sízt við J)á, senx sizt skyldi, vís-
indamenn og kirkjumenn, sem
vegna efnishyggju. eða trúar-
fordóma leiða málið lijá sér,
að ekki sé sagt fyrirlíta það og
hata. í liópi þiessara manna hef-
ir þó verið fjöldi afhurða- og
ágætismanna, senx liafa rann-
sakað, sannfærzt og sannað. Og
á þeim grundvelli ekki sízt
stendur nxálið öruggt og óhagg-