Vísir - 04.02.1941, Blaðsíða 2

Ví SIR
n
DAGBLAi)
- Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIfí H.F.
Ritstjóri: Kristján Guölaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hvcrfisgötu 12
(Gengí'ð inn frá Ingójfsstræti)
Símar 1 660 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Hert á refsi-
ákvæðum.
iKISSTJÓRNIN hefir nýlega
gefið út Jjráðabirgðalög,
þar sem mjög er liert á refsi-
ákvæðum, vegna vissrar teg-
undar lirola, sem löguð eru til
að skaða íslenzka hagsmuni.
Lögin Jjera það með sér, að þau
eru sett i ákveðnu augnamiði
vegna hins margumtalaða á-
stands, sem rílcjandi er í land-
inu. Við þessu er ekki nema
gott eitt að segja, og íslenzka
rikisvaldið verður að lírefjast
þess af þegnum sínum, að þeir
kunni að liaga sér svo, að eldci
dragi til nauðsynjalausra á-
rekstra, enda er þess að vænta,
að allur almenningur slcilji liver
skylda lians er í þessu efni og
miði aðgerðir og hegðun sína
við það.
Yfirleitt má segja, að allar
þær ráðstafanir séu góðar, sem
Jieinast að því að hæta liegðun
heildarinnar og einstaldinganna
en Jijá vissum flokkum manna
mælast þær að sjálfsögðu illa
fyrir. Það liefir virzt góður sið-
ur liér í landi, að láta mönnum.
Jialdast uppi óátalið margskyns
áróður, sem stórliættulegur
gælti verið iþjóðarlieildinni, ef
alvarlega væri tekinn af þeim
aðilum, sem slíkur áróður J>ein-
ist gegn. Mun það mála sann-
ast, að að sliku liátterni var
stuðlað á vissu límabili, af
flokkum, sem gegndu þeirri á-
Jjvrgð, sem þyngsta mætti telja
í þessu þjóðfélagi — ábyrgðinni
á stjórn og stjórnarfram-
lcvæmdum. Hér skal ekki út í
það farið að rekja allar ]iær
misfellur, sem orðið hafa í
þessu efni, en árangurinn má
að nokkru sjá á því, að svo
virðist, sem menn skiptist í and-
stæða hópa, er taka harðvituga
afstöðu til allra mála, sem ís-
lenzku þjóðina snerta að engu,
en þögn og afskiptaleysi liæfir
hezt af hennar hálfu.
Þólt ýmsir þeir, sem trúnað-
arstöðum gegna, hafi fallið fyr-
ir slíkum freistingum, og hafi
talið hlindan áróður og van-
hugsaða sleggjudóma góða la-
tinu, horfast þeir nú í augu við
þá staðreynd, að þeir hafa vak-
ið upp draug, sem ef til vill er
erfitt niður að kveða, og eink-
um her á því, að lærisveinarn-
ir staiida lærimeisturunum
framar í öllum endemum. Þetta
vita allir þeir, seiu fylgst hafa
með gangi þjóðmálanna siðustu
20 árin.
Sjáífstæðismenn hafa haft
þá sérstöðu í öllum þeim mál-
um, .sem út á við vita, að þeir
hafa rætt um þau með fullri
varúð, —- án allrar óþarfa á-
reitni í garð erlendra þjóða,*
manna og málefna, og fyrir
þessa gætilegu framkomu hafa
andstæðingarnir oft og einatt
gert hróp að þeim, — jafnvel
bendlað þá við öfgastefnur,
sem engan hljómgrunn hafa
fundið hjá athugulum ís-
lendingum. Heilbrigð skynsemi
hefir átt erfitt uppdráttar
vegna lieimskunnar, sem vaðið
hefir uppi og ásakanimar hafa
komið bæði frá hægri og vinstri
hér innanlands. Slíkar ásakanir
frá öfgastefnunum í landinu
eru af sjálfstæðismanna hálfu
góði'a gjalda verðar, með því að
þær sanna, að hlöð flokksins
hafa í þessum efnum felað liinn
gullna meðalveg. Þau hafa gerf
öllum aðilum álíka hátt undir
höfði, og rælt m.eð vinsemd um
þær þjóðir allar, sem okkur
hafa vinsemd sýnt. Þetta hefir
allur almenningur skilið, og nú
mun það sannast, að sú stranga
lagasetning, sem sett hefir ver-
ið, er ú engan hátt varhugaverð
fvrir það fólk, sem hefir fulla
dómgreind og óskerta skyn-
semi,'en hinsvegar leggur hún
töluvert taumhald á öfgasegg-
ina, sem öllum eru til skaða og
skammar. Það er því ekki að
furða, þótt þeir reki upp rama-
kvein, er þeim verður ljóst, að
rikjsvaldið krefst af þeim
manneskjulegrar og siðsamlegr-
ar hegðunai'.
Því verður ekki neitað, að
frá því er liið brezka setulið
settist að hér í landi, liafa hent
atvik, sem allir íslendingar
harma, en ekki verða réttlætt
af okkar hálfu, með öðru móti
en því að láta hlutaðeigendur
fá makleg málagjöld sam-
kvæmt íslenzkum lögum. En
þjóðin í heild verður að horf-
ast í augu við þá staðreynd, að
hér er mjög skipt um háttu frá
því, sem áður var, og eftir því
verða menn sér að hegða, og
varast að gefa nokkurt það til-
efni, sem leitt getur til aukinna
vandræða fjæir land og þjóð.
Aldrei hefir jafnþung siðferði-
leg ábyrgð hvílt á herðum hvers
einstaklings, en mönnum mun
reynast lélt að hera þá ábyrgð,
ef þeir gera sér fulla grein fyrir
henni og gæta fyllztu kurteisi í
hegðun sinni, eins og mönnum
her að gera hver sem í lilut á.
Er því engin ástæða til þess
að láta sér hregðá, þótt liert sé
á refsiákvæðum í þeim efnum,
sem þjóðina varð mestu, —
með því að þau verða henni
fyrir heztu.
Rikisláuid:
Nokkuð komið á
síðustu milljónina.
Samkvæmt upplýsingum, er
Yísir fékk í morgun, hefir sala
hinna nýju ríkiskuldabréfa
gengið mjög greiðlega, og er nú
komið nokkuð á, fimmtu og síð-
ustu milljónina. Verður sölu
bréfanna væntanlega lokið
mjög bráðlega. Ættu þeir menn,
sem hafa hugsað sér að kaupa
bréf, en hinsvegar ekki tilkynnt
það, að gera það hið bráðasta,
með því að ekki verður seinna
vænna.
Verkfall
lofískeyfamazma
Eins og Vísir skýrði frá í s.I.
viku hafa loftskeytamenn sam-
þykkt vinnustöðvun á togara-
flotanum, vegna þess, að samn-
ingar hafa ekki náðst. Hefst
verkfallið á hádegi á fimmtu-
dag.
A. S. B., félag afgreiðslu-
stúlkna í brauðahúðum, liefir
samþykkt að veita samninga-
nefnd sinni fullt samningaum-
boð og heimild til vinnustöðv-
unar. Hafði samninganefndin
ekki svo víðtækt vald á fundi
þeim, er lialdinn hefir verið
með atvinnurekendum, en þeir
kröfðust þess.
Sjötíu og fimm af 109 á kjör-
skrá neyttu atkvæðisréttar síns
í þessari allsherjaratkvæða-
greiðslu. Voru 68 samþykkar
því að veita heimildina, 5 sögðu
NEI, en 2 seðlar voru auðir.
Sáttasemjari hélt í gær fund
með fulltrúum veitingamanna
Lundúnabúar sakna Guildhall —
Frá loftárásinni miklu 29.
desember og fleiru.
Frásö^n $nuÖmnndar Nig:muii«1$<
iQnai', toft§kc|tamaiins.
Arásin, seni gerð var á niiðhluta Lundúnaborgar
— City — þ. 29. desember síðast liðinn var ein
sú harðasta og skaðsamlegasta, sem gerð hefir
verið síðan stvrjöldin hófst. Guðmundur Sigmunds-
son, loftskeytamaður, var staddur í London, þegar þessi
ægilega árás var gerð og hefir tíðindamaður Vísis beðið
liann að segja lesendum blaðsins frá þessari Englands-
för sinni, og fer frásögn hans hér á eftir.
„Eg kom til London annan
jóladag,“ segÍL- Guðmundur,
„en þá hafði verið nokkuð lát
á næturárásunum vegna hátíð-
arinnar. Leigði eg mér herhergi
mjög nærri miðhluta horgarinn-
ar, í Iióteli við Liverpool Street-
járnhrautarstöðina.
Aðfaranótt laugardagsins milli
jóla og nýárs var eg þó ekki í
London, heldur var eg þá nótt
hjá kunningjafólki mínu, sem
hýr í Essex, Liorðaustur af horg-
inni. Þá um kvöldið féll
sprengja af stærstu gerð
skammt frá húsinu. Iíalla Bret-
ar sprengjur af þessari gerð
„Iand-mines“ en þær eru átta
fet á lengd og eL-u láhiar svífa
til jai-ðar í falllilíf,“ og Guð-
mundur .sýnir mér stykki úr
fallhlifinni og hort úr sprengj-
iiLÍni, sem liaLin hafði náð í til
minningar um þenna atburð.
„Sprengingin var svo mikil,
að hús, sem voru i allt að 30Ó
yards fjarlægð, löskuðust af
henni. Til dæmis féll mikið af
„pússningunni“ úr loftinu i
stofunni, sem við sátum i, ofan
á okkur. En liúsið lék allt á
reiðislcjálfi og flestar glugga-
rúðurnar brotnuðu af loftþrýst-
ingnum af sprengjunni.
Sprengjur þessar eru látnar
svífa í fallhlífum, til þess að
þær grafi sig ekki djúpt niður
í jörðina. Þá verður eyðiIeggÍLig-
íil af sprengingULLiLÍ Lneiri.
Þegar árásin Lnikla liófst þ.
29. desember var eg staddur í
kvikmyndahúsi við Leicester
Square, sem er all-langt frá
gistihúsinu, sem eg hjó í. Árásin
hyrjaði um kl. 6V2, eða heldur
fyrr en venjulega. Var híógest-
unum lilkynnt, að loftárásar-
merki hefði verið gefin, en
sýningu var haldið áfram, eins
og ekkert væri um að vera og
fór næstum engimi úr sæti sínu.
Var verið að sýna Chaplins-
myndina „The Great Dictalor“,
seLLi hefir verið tekið með Lnikl-
ulll fögimði í Bretlandi.
Þegar -sýningin var á enda,
eiL kvikmyndahúsin í London
hyrja sýningar rétt eftir hádeg-
ið og hætta kl. 7, fór eg út og
sá eg þá stÓL'bruna skanLmt frá,
en allt í kring þrumuðu loft-
varnahyssurnar i ^ífellu.“
Varstu ekki strax rekinn ofan
í loftvarnabyrgi?
„Nei, allir voru látnir sjálf-
ráðir um það, hvort þeir leituðu
hælis eða ekki. Það var allmargt
fólk á ferli á götuiLULn og fóru
allir leiðar sÍLLiiar, óll þess að
hægt væri að sjá hræðslu eða
fát á nokkurum manni. Eg fór
að leita mér að bíl til þess að
komast til gistihússins míns, en
þótt margir leigubílar færi
framhjá, gat eg ekki náð í neinn
og starfsstúlkiLa í veitingahús-
uill. Engar sættr náðust.
Þá þreifaði sáltasemjari fyrir
sér um fund með hárgreiðslu-
stúlkum og meisturum, en er
hann hafði rælt við fulltrúa
beggja aðila taldi hann gagns-
laust að halda fund.
þeirra því að þeir voru allir með
farþega. Ulll það bil, sem eg var
að verða vonlaus ulll að ná í
bifreið féll íkveikjusprengja rétt
hjá iLLér, Var þetla hjá loft-
varnabyrgi og aðstoðaði eg
hyrgisvörðiiLn við að slökkva í
sprengjunni. Eg fór svo inn í
skýlið og var að eins fátt fólk
þar iiLiLÍ. En eg vildi ekki vera
þar fraiLL á íLÓtt, svo að eg fór
út aftur og gekk til Piccadilly
Circus, án þess að neitt kæiLLÍ
fyrir. Frá neðænjarðarbrautar-
stöðinni þar koLLLst eg í lest til
stöðvarinnar við Liverpool
Street.“
Leitar ekki fjöldi fólks hælis
í LLeðanjarðarbrautars töðvun-
ULLL?
„Jú, stundum liggur þar svo
margt fólk á gólfunum, að varla
er hægt að þverfóta þar fyrir
því. En skÖLLLiLLU eftir íLLÍðnætti
hætta lestirnar ferðuiLL síiLum
og þá gelur fólkið farið að
sofa. ALLnars varð eg þess var,
að margÍL’ voru aftur farnir að
sofa heiiLLa hjá sér, sem fyrst
leituðu jafnaiL í almennings-
skýlin. Fólk hugsar sclll svo, að
LondoiL sé svo stór, að það sé
litlar líkur til þess, að einmitt
hús þess verði fyrir sprengju.
Margir gestanna, þar seiLL eg
hjó, fóru ekki í skýli gistihúss-
ílls og gerði eg það ekki lieldur.“
Varstu var við milda hrutLa
iiiLL nóttina?
„Þegar eg kom til gistihússins
voru tveir stórhruLLar þar rétt
hjá. Flugmennirnir höfðu þá
aðferð að varpa niður íkveikju-
sprengjum. Gerði það slökkvi-
starfið iLLÍklu erfiðara. MeniL
voru á einu máli um það, að
þessi loftárás hefði verið hin
harðasla, sem gerð hefði verið
á London. Hún var þó í styttra
lagi, bæði af þvi að veður fór
hraðversnandi, er leið á kveldið
og svo af því, að orustuflugvélar
Breta voru sendar upp til að
Iirekja þýzku flugvélarnar á
brott. Var bjarminn svo mikill
af eldunum, að hrezku flugvél-
arnar gálu athafnað sig.
Um klukkan ellefu hafði
mjög dregið úr árásinni og kl.
ll]/2*var hún raunverulega liðin
lijá.“
Hvernig var svo umhorfs um
morguninn?
„Eg hafði satt að segja litla
trú á því, þegar' eg fór að sofa,
að takast myndi að slökkva
strax um nóttina, þau geysilegu
hál, sem næst voru gistihúsinu,
m. a. af því hvað veður var vont
og því óhægt um öll slölckvi-
störf. En þegar eg leit út um
morguninn, gat eg hvergi kom-
ið auga á eld, þótt ennþá ryki
víða úr rústum. Slökkviliðið og
aðstoðarlið þess eiga allt það lof
skilið, sem þau hljóta.
En hingað og þangað voru
rústirnar, sótugir veggir, eða
hlutar þeirra og rauk víða úr
rústunum tvo eða þrjá daga.
Margar fornfrægar bygging-
ar voru í rústum og var dapurt
yfir fólki vegna eýðilegginga
þessara bygginga en mest eftir-
George 6. og Elizahel drottning hafa heimsótt allar þær
stöðvar í Bretlandi, sem hafa orðið fyrir mestu tjóni af völdum
liei'naðaraðgei'ða. Hér á myndinni sjást. þau á ferð um eitt
hverfi Lundúnaborgar. Teluir kommgur í Iiönd eins verka-
mannsins í 1 uðningsliðinu, sem þar er að störfum.
sjá var' mönnum að hinu gamla
ráðhúsi — Guildhall. Truflanir
urðu talsverðar á samgöngum á
mánudag, en þegar í stað var
byi-jað að hreinsa til og kippa
því í lag, sem hægt var í fljótu
bragði. Auk þess var strax tekið
til við að sprengja upp rústir,
sem hællulegar voru.“
Hvað segirðu annars um
: skemmdirnar í London yfir-
leitt?
„Það har mjög lítið á þeim,
en mest eftir þessa miklu árás á
City. Er það líka skiljanlegt,
þegar þess er gætt, hversu horg-
in er stór. Fólkið tekur öllu, sem
að höndum her með furðulegri
stillingu og á það jafnt við um
konur sem kai’Ia. Það sem vakli
sérstaka athygli mína, var hin
mikla hjálpsemi og fórnfýsi,
sem allir sýndu þeim, er harðast
höfðu orðið úti í loftárásunUm.
Þegar hús eyðileggjast eru allir
reiðubúnir til að rétta íbúunum
hjálparhönd. Ivvenþjóðin sýnir
ekki minnstan dugnað og Iiug-
rekki i lijálparstarfinu.“
Varðstu mjög var við
skömmtunina á nauðsynjum?
„Mig skorli ekkert í gistihús-
inu, þar sem eg bjó, eða á mat-
sölustöðum þar sem eg borðaði.
Að visu var skömmtun á sykri
og smjöri. Hinsvegar var ekki
skömmtun á kjöti eða fisld, en
til þess var ætlast, að að eins
önnur þessara matartegunda
væri framreidd í einu. Þegar
, kjöt var á boðstóluin, var fisk-
ur ekki framreiddur og öfugt.“
Voru miklar skemmdir á
höfnunum í Leith og Grimsby?
„Engar sjáanlegar. Engin
loftárás hafði verið gerð á
Leith í langan tíma, en kveldið,
sem við komuin til Grimshy,
hafði verið gerð þar smávægi-
leg árás, rétt áður en við kom-
um. í Grimshy höfðu fleiri
menn drukknað í höfninni eða
farist af öðrum slysum, sem
stöfuðu af myrkvuninni, en
beðið höfðu hana vegna liern-
aðaraðgerða Þjóðverja. 1
Grimshy vai'ð maður meira vaí'
við myrkvunina en í London.“
Bar ekki lang-mest á fólki í
einkennisbúningunL ?
„í Englandi sjálfu hui-fu ein-
kennisbúningarnir innan um
fjöldann af venjulegum klæð-
um, en þegar kom norður í
Skotland bar meira á þeim.
Þangað virðast margir her-
menn fara, þegar þeir fá frí, til
þess að njóta hvíldar. En hvergi
bar þó eins mikið á einkennis-
búningunúm og á götunum hér
í Reykjavík.“
Voru mildar truflanir á járn-
brautai'ferðum ?
„Morgunlestirnar voru sagðar
halda áætlun, en kveldlestimar
töfðust oft, því að þær urðu að
hægja ferðina niður að Vissu
marki, þegar loftárásamerki
voru gefin.“
Og svo að síðustu: Hvernig er
baráttuhugur fólksins?
„Um hann liefi eg sömu sögu
að segja og aðrir, er verið liafa
í Bretlandi og liafa talað þar við
fólk. Enginn Breti efast Um að
lokasigurinn muni falla þeim í
skaut. Hver einstaklingur er við
því húinn og fús til að þola
miklar raunir og liarðræði, til
þess að eiga sinn þátt í sigrin-
um.“
Bretar ginntu
ítali inn 1
Cgiptaland.
JJÉR fer á eftir útdráttur úr
fyrstu greininni af mörg-
um um flugmál, eftir hinn
þekkta flugmálasérfræðing L.
V. Fraser, ofursta í brezka flug-
hernum. Mun Vísir birta grein-
ar hans eftir því sem rúm leyfir:
Hinar vönduðu hrezku fyrir-
ællanir, sem báru þann árang-
ur í Libyu, að flugher Graziani
marskálks var svo að segja
þurrkaður lit, liafa nii verið
birtar. Eins og kunnugt er, var
það að miklu leyti hinni öruggu
frammistöðu brezka flughers-
ins að þakka, hve fljótt tókst
að hrjóta varnir Lihyu á hak
al'tur og snúa sókn ítala 1
Egiplalandi upp í flótta í Libyu.
Það er nú orðið uppvíst, að
ítalir voru ginntir inn í Egipta-
land, meðan verið var að undir-
húa sóknina ú Lihyu. Þeir
eyddu miklum tíma, efni og
erfiði í að reisa viggirðingar og
vegi, og var unnið að þessu svo
mánuðum skipti. Það tók
hrezka flugherinn ekki nema
sex daga, að ryðja ölluin- þess-
um tálmunum úr vegi og greiða
götu landhersins lil sigurs. Á
einni viku voru gerðar yfir 300
loftárásir, en samt misstu Bret-
ar ekki nema fjórar flugvélar.
Allar tilraunir italska flughers-
ins (Regia aeronaulica) til að
stöðva hina brezltu sókn komu
fyrir ekki, enda spöruðu Bretar
ekki loftái'ásir á flugvelli and-
stæðinganna. 1 Sofari einni
saman voru meir en 1500 hif-
reiðar eyðilagðar í einu.
Alls voru gerðar 614 loftárás-
ir á Libyu, frá því ítalía fór i
striðið og til ársloka 1940. Er
þetta út af fyrir sig geysi mikið
afrek, þegar tillit er tekið til
þess, hve fáliðaður hrezki flug-
herinn var á þessum slóðum.
Fyrstu vikuna voru gerðar 57
loftárásir, og jukust þær jafnt
og þétt, þar til 2. janiiar, þegar
44 sprengjuflugvélar vörpuðu
50 smálestum af sprengjum á
Bardia.
Allar þessar loftárásir hafa
verið afburðavel undirbúnar. í
Frh. á hls. 4.