Vísir - 04.04.1941, Qupperneq 2

VlSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Iíristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræli)
Símar 1 6 60 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Vorkosningar
eða haust-
kosningar.
NDANFARNAR víkur hefir
hugur landsmanna verið
bundinn við hið mikla afliroð,
sém við höfum þegar goldið af
völdum styrjaldarinnar. Svo að
segja daglega hafa verið haldn-
ar minningarathafnir, bæði hér
í Reykjavík og úl um land, um
vaska menn, sem lagt hafa út á
liafið og ekki komið aftur. Þessa
dagana er l'agt allt kapp á að
kenna höfuðstaðarhúum að leita
sér skjóls í loftárásum. Það er
verið að reyna að koma sem
flestum íbúum bæjarins, þeím,
er heimangengt eiga, burt, á
tryggari staði. Við vitum ekki,
hvort ógnir muni yfir olckur
dynja. En við verðum að vera
við því búin. ísland er komið
inn á ófriðarsvæðið. Hver skips-
höfn, sem yfirgefur þetta land,
eða nálgast það, er í þeirri hættu
að falJa ógild. Afleiðingar liinn-
ar algeru styrjaldar eru eklci
komnar í ljós. Við getum búist
við mjög tilfinnanlegri siglinga-
teppu. Það er þegar farið að
minnka skammtinn á erlendum
vöruin. Við eigum það á hættu,
að koma ekki framleiðsluvörum
okkar á erlendan markað. Yfir-
leitt er sama hvert litið er.
Framundan virðast margskonar
hættur og erfiðleikar.
Við Jielta allt er hugur manna
bundinn öðru fremur. Þess
vegna verður þvi ekki neitað, að
þjóðin er ekki vel við því búin,
að leggja út i kosningabaráttu
nú í vor. Það er eklcert tiltöku-
mál, þótt komið hafi til orða að
fresta kosningum, Jiegar svo
stendur á. Og það er ekkert
launungarmál, að um þetta hef~
ir verið rætt meðal manna úr
öllum flokkum, bæði innan
þings og utan. Allir viðurkenna
vandkvæðin á því, að kosningar
fari fram. Hinsvegar eru ákvæði
stjórnarskrárinnar skýr um
það, að kosningar eigi að fara
fram 4. livert ár.
Nú hefir ritstjóri Morgun-
blaðsins borið fram uppástungu
í þessu máli, sem vel er þess
verð að rædd sé. Hún er sú, að
Alþingi snúi sér nú þegar að^af-
greiðslu Iiinna stóru mála, sem
fyrir liggja. Síðan yrði þinginu
1‘restað til hausts og jafnframt
þeim kosningum, sem annars
hefir verið gert ráð fyrir að
fram færu í júní. Hér skal ekldu
um það dæm t, hvort þessi frest-
un á kosningum er samrýman-
leg ákvæðum stjórnarskrárinn-
ar. En ef svo er, virðist einsætt
að hniga að þessu ráði.
Á það er bent, að orustan um
Atlantshafið muni komast í al-
gleyming á þessu sumri. Þess-
vegna séu nokkur líkindi til
þess, að meiri kyrrð verði kom-
in á með liaustinu.
Þessi tillaga hefir verið lílið
rædd, enda alveg nýlega fram
komin. En þó tekur Tíminn í
gær í málið 'á þann hátt, að
furðulegt má kallast. Blaðið
lokar augunum alveg fyrir þeim
erfiðleikum, sem á því eru, að
vorkosningar fari fram. Það
bendir á að óhagstæð veðrátta
gæti takmarkað kjörsókn í
sveitum að hausti til, og sér ekki
annað í tillögunni en illan hug
lil ,dreifhýlisins“.
Það er rétt að benda Tíma-
mönnum á það, að innan Fram-
sóknarflokksins eru mikilsráð-
andi menn, sem gera sér fulla
grein fyrir þeim erfiðleikum,
sfem eru vorkosningum sam-
fara, eins og nú stendur á. Það
er ennfremur ré/t að benda
þeim á, að sú leið er til, að hafa
fleiri en einn kjördag að hausti,
ef veðrátta er mjög óhagstæð.
Loks er rétt að henda þeim
herruni á það, að hér er um að
ræða meira alvörumál en svo,
að það verði afgreitt með útúr-
dúrum og skætingi.
En ef farið væri út í það, að
tala um lmg manna til kjósenda
silt á hvað í sanlbandi við kosn-
ingarnar, þá gæli svo farið, að
„veðurskilyrðin“ yrði ekki sér-
lega liagfelld ýmsum kjósend-
um bæjanna nú í vor. Hvers-
vegna er verið að hafa loft-
varnaæfingar ? Er það ekki
vegna þess, að sá möguleiki er
fyrir hendi, að til loftárása geii
komið, hvaða dag sem. er? Það
getur þessvegna vel komið fyrir,
að t. d. Reykvíkingar verði að
hafast við í loftvarnabyrgjum
tímunum sainan á sjálfan kjör-
daginn. Sennilega játar jafnvel
Tíminn að „elds og kúlna hríð“
loftárásanna geti orðið kjósend-
um farartálmi, engu síður en
stórhríð á fjöllum.
Og svo að endingu: Það verð-
ur að fá úr því skorið tafarlausl,
hvort kosningar fara fram á til-
teknum tíma, eða þeim verður
frestað til haustsins. Alþingi
verður að laka ákvarðanir sín-
ar. Ivjósendur eiga heimting á,
að það dragist ekki. a
Frá hæstarétti:
Kaupkrafa ekki tekin
til greiita.
í dag var kveðinn upp dómur
í Hæstarétti í málinu Kristján
Kristjánsson gegn Sveini Brynj-
ólfssyni.
Eru málavextir þeir, að stefndi,
sem er bifreiðastjóri, var i þjón-
ustu áfrýjanda. Seint í ágúst
1939 lenti í orðasennu milli
málsaðilja. Mun áfrýjandi hafa
orðið allstórorður. Taldi stefnd-
ur að áfrýjandi hefði rekið sig
úr vinnu að ástæðulausu og fyr-
irvaralaust, en hann ætti heimt-
ingu á að fá mánaðar uppsagn-
arfrest, þar sem hann hefði ver-
ið ráðinn með þeim kjörum. Á-
frýjandi mótmælti þvi, að hann
hefði rekið stefnda úr þjónustu
sinni, heldur hefði hann farið
af sjálfsdáðum og ætti hann því
enga kröfu á hendur sér. 1 hér-
aðsdómi urðu úrslit málsins
þau, að dómarinn taldi að
stefndur hefði mátt skilja orð
Kristjáns sem uppsögn og
dæmdi honum kaup í mánuð,
vegna ólögmætrar uppsagnar. 1
Hæstarétti urðu úrslit málsins
hinsvegar þau, að Kristján, sem
áfrýjað liafði málinu, var sýkn-
aður af kröfum stefnda og hon-
um dæmdar kr. 200,00 i máls-
kostnað fyrir hæstarétti, en
málskostnaður í Iiéraði látinn
falla niður. Segir svo í forsend-
um hæstaréttardómsins:
„Að vísu verður að telja á-
frýjanda hafa mælt þau orð
við stefnda í sennu aðilja þann
27. ágúst 1938 sem í héraðsdómi
getur. En stefndi verður þó ekki
talinn hafa haft heimild til þess
að leggja þann skilning í þau,
að áfrýjandi ætlaðist til þess, að
hann færi þegar alfarinn úr
vinnunni, enda var stefnda inn-
an handar að krefja áfrýjanda
þegar yfirlýsingar um það,
hvort orðin skyldi skilja á þann
veg, en það gerði stefndi ekki.“
Hrm. Lárus Jóhannesson
flufti málið af liálfu áfrýjanda
en stefndi lét ekki mæta við
flutning málsins i liæstarétti og
var það því flutt skriflega.
Köniin lir bænum!
IJn dirbúiiin g’ssiar £id
er nú luifið af íaillum
krafti.
Almenningur verdur að létta þaó eftir mætti
T morgun hófst undirbuningur að því að koma börn-
um á brott úr bæntnn. Eitt hundrað og tuttugu
kennarar byrjuðu að safna skýrslum um öll þau börn,
14 ára og yngri, sem koma þarf úr bænum, hvort sem
þau verða í sveit á vegum foreldranna, eða nefndar
þeirrar, sem falin hefir verið framkvæmd málsins af
hendi bæjar, ríkis og Rauða Kross íslands.
Skýrslusöfnun þessari verð-
ur lialdið áfram á morgun, en
á þá að verða lokið, svo að
nefndin geti haft nokkurt ráð-
rúm til þess að koma öllu und-
irbúningsstarfinu frá í tæka
tíð.
Blaðamenn voru í gær hoð-
aðir á fund formanns nefndar-
innar, Þorsteins Schevings
Thorsteinssonar, og fram-
kvæmdastjóra hennar, Arn-
gríms Kristjánssoar, og skýrðu
þeir frá starfi nefndarinnar i
höfuðatriðum. Nefndin er skip-
uð sjö meðlimum: Ásmundi
Guðmundssyni, prófessor og
Sigurði Thorlacius skólastjóra,
auk Arngrírus, frá Barnavernd-
arráði, frú Guðrúnu Péturs-
dóttur og frú Soffíu Ingvars-
dóttur, kjörnum af bæjarstjórn
Reykjavíkur og Haraldi kaup-
manni Árnasyni, sem er annar
fulltrúi R. Kr. I. með Þorsteini
Sch. Thorsteinsson.
HVAÐ Á AÐ GERA?
Hlutverk nefndarinnar er
tvöfalt, að atliuga þörfina á
fyrirgreiðslu um útvegun á
dvalarstað fyrir börn og leita
fyrir sér um liúsnæði handa
þeim í sveitmp landsins. Fer
skýrslusöfnunin í dag og á
morgun fram vegna hins fyrr-
nefnda hlutverks nefndarinn-
ar. Er afarnauðsynlegt að þetta
starf gangi greiðlega, svo að
hver kennari komist yfir sitt
liverfi á hinum tilskilda tíma.
I sambandi við síðarnefnda
atriðið hefir nefndin hugsað
sér fjórar leiðir.
1) Að hörnum sé komið fyr-
ir einum síns liðs á sveita-
heimilum. Vill nefndin þá
koma því til leiðar, að 12—14
ára börn geti unnið fyrir ein-
hverju kaupi og ætti sú hug-
mynd að vera vel framkvæm-
anleg, þegar þess er gætt, að
skortur á vinnuafli er fyrirsjá-
anlegur í sveitum í sumar, ef
ekki verður mikil breyting á
atvinnuháttum við sjávarsíð-
una. Þá mun nefndín og reyna
að sjá svo um. að 10 og 11 ára
börn geti verið í sveit fram-
færanda að kostnaðarlausu,
með því að þau vinni ýms létt
störf, sem eru við þeirra hæfi.
2) Að koma börnum og
mæðrum fyrir á sveitaheimil-
um. Er þetta vegna þess, að á
mörgum sveitaheimilum hátt-
ár svo til, að ekki er unnt að
taka börn, þótt húsrými leyfi
að tekin sé til vistar mæður og
börn, þar sem móðirin annað-
Iivort vinnur fyrir barninu eða
börnunum, eða henni er séð fyr-
ir húsnæði, en hún sér að öðru
leyti sjálf fyrir sér og sínum.
Hefir nefndin fengið nokkur
slílc tilboð úr sveitum.
3) Að koma upp sérstökum
sumardvalarheimilum fyrir
börn á aldrinum 4—8 ára og
veikluð börn á öllum aldri.
Vegna þessa hefir verið borið
fram á Alþingi stjórnarfrum-
varp það, sem Vísir gat um í
gær. Jafnframt hefir nefndin
sent simleiðis fyrirspurnir um
það til skólastjóra í sveitum,
hversu mörg börn geti yerið í
hverjum skóla. Er ætlunin að
skipta þessu skólahúsnæði
milli Reykjavíkur, Hafnar-
fjarðar, Akraness, Siglufjarð-
ar, Akureyrar og Seyðisfjarð-
ar, en starfssvið nefndarinnar
er takmarkað við þessa bæi.
4) Að koma á fót mæðra-
heimilum, þar sem börn og
mæður dvelja sumarlangt. Er
þetta vegna yngstu barnanna,
sem mæðurnar vilja lielzt ekki
skilja við.
IIVAÐ IJEFIR VERIÐ
GERT?
Fyrir all-löngu var öllum
þeim sveitaheimilipn, sem
höfðu börn í fyrra, skrifað bréf
og spurst fyrir um það, livort
þau geti ekki tekið börn aftur.
Auk þess hefir verið skrifað til
50—60 heimila í Þingeyjarsýsl-
um, sem huðust til að taka
hörn í fyrra, en svar þeirra
kom svo seint, að undirbún-
ingsnefndin hafði engin börn
að senda þeim.
Þá var og símað til allra
presta, oddvita og skólanefnda
á landinu um að veita þessu
máli aðstoð sína. Er undirbún-
ingsnefndin farin að fá svör
við málaleitan sinni og munu
þau yfirleitt vera á eina leið,
áð fólkið sé fúst að taka börn
aftur.
Þá liafa skólanefndir barna-
skólanna samþykkt, að próf
skuli falla niður að þessu sinni
önnur en fullnaðarpróf, og á
því að verða lokið fyrir apríl-
lok. Ef fólk getur sjálft útveg-
að börnum sinum sumardval-
arstaði, þá láta skólarnir það
óátalið, þótt þau sé seiid af
stað fyrir mánaðamótin.
IJVERNIG VERÐUR
ÞETTA GERT?
Til þessa hefir rekstur sum-
ardvalarheimila og fyrir-
greiðsla þessa máls verið svo
að segja einvörðungu borinn
uppi af líknarfélögum í bæn-
um. Nú hefir ríki pg bæjarfé-
lög að vísu heitið fjárhagsleg-
um stuðingi, en þrátt fyrir það
er hér treyst á þessi líknarfélög
og almenning, er þau liefir
stutt, og hefir í bæjarfélögun-
um yfirleitt tekist samvinna,
milli líknarfélaganna annars-
vegar og viðkomandi nefnda,
sem framkvæmdir hafa með
höndum hinsvegar, og er heit-
ið á almenning til þess að taka
vinsamlega hverri bón, er bor-
in er fram í þessu skyni. Hér
í Reykjavík er þessu þannig
háttað, að það félagið, sem hefir
hvað mestu látið sig varða mál-
stað bama, þ. e. Barnaviriafé-
lagið Sumargjöf hefir tekið að
sér fyrir framkvæmdanefnd-
ina að hafa forgöngu um al-
menna fjársöfnun vegna sumar-
dvalarinnar, og mun sú fjár-
söfnun fara fram á sumardag-
in fyrsta — sama dag og Sum-
argjöfin liefir undanfarin ár
haft fyrir sinn aðal fjársöfn-
unardag.
Útvarpið í da^.
Kl. 15.30—16.00 Miðdegisútvarp.
18.30 Islenzkukennsla, 2. fl. 19.00
Þýzkukennsla, 1. fl. 19.25 Þing-
fréttir. 20.00 Fréttir. 20.30 Út-
varpssagan: „Kristín Lafransdótt-
ir“, eftir Sigrid Undset. 21.00
Minnisverð tiðindi: Sigurður Ein-
arsson. 21.20 Takið undir!
Spá sem að not-
um gæti orðið.
I.
Hér liggur fyrir framan mig
grein sem lieitir „Nýjárshugs-
anir 1939“, og kom í Vísi í jan.
það ár. Þar er þessi eftirmáli,
ritaður 13. jan.: „Eftirtektar-
vert virðist mér hvernig hvert
slysið liefir rekið annað, síðan
grein þessi var rituð, og riian eg
ekki eftir neinu ári sem liafi
byrjað jafn slysalega. Er það
grunur minn að svo gæti farið,
að varla mundu líða 3 ár áður
hæfust hér manndráp, varla 10
ár áðu.r liér yrðu sú óáran, að
fólkinu fækkaði um þúsundir,
og varla 100 ár áður íslenzka
þjóðin yrði með öllu undir lok
liðin. Það mannkyn sem bent
hefir verið á leiðina frá Hel-
stefnu til Lífstefnu, og ekki
þiggur þá bendingu, er í meiri
hættu statt en nokkru sinni áð-
ur. En fyrst af öllum mundi ís-
lenzka þjóðin undir lok líða
vegna þess, að hér átti vaxtar-
broddurinn að vera“.
(
II.
Það er þegar farið að koma í
Ijós, að mig hefir rétt grunað.
Áður en 3 árin eru liðin, eru
manndrápin hafin. Og eins
mundi reynast um það sem á
eftir fer. En því er eg að minna
á þetta, að hörmungum þess-
um sem þegar hafa á dunið,
hefði mátt afstýra, og hinum
enn meiri hörmungum sem nú
vofa yfir, má afstýra. En þó er
það einungis eitt sem getur
bjargað. Menn verða að gefa
gaum að því, hverskonar tíma-
mót nú eru, og færa sér í nyt
sannindi sem á Islandi hafa
fundin verið fyrst. En#ef ís-
lenzkur þjóðræknisskortur er
þar til fyrirstöðu, þá mætti
reyna að hafa þess not, hversu
ágætur Breti, Adam Rutherford,
hefir sagt, að frá íslandi mundi
koma það ljós —- eða m. ö. o., að
á íslandi jnundu verða fundin
þau sannindi, sem öllu mann-
kyni eru nauðsýnleg til vel-
farnaðar. Og enn mætti hafa
gagn af því, hversu augljóst það
er nú þegar orðið, að íslenzka
þjóðin getur ekki átt neina
góðá framtíð í vændum, ef ekki
er hægt að sýna fram á, að lnin
sé þess makleg að vera í háveg-
um höfð áf öllu mannkyni, þjóð
þar sem gæti orðið það fram-
hald sem ekki verður án verið,
af tilraun þeirri sem gerð var á
Grikklandi og Gyðingalandi
forðum, til að bjarga framtið
mannkynsins.
Einmitt af því að eg segi yður
sannleikann trúið þér mér ekki,
sagði Jesú. Það voru stórkost-
leg orð og þung, og betur að
ekki verði enn ástæða til að
segja slíkt.
III.
Mál þetta sem hér er drepið á,
er skýrt nokkru frekar en eg
hefi áður gert, í hók sem á að
lieita Framnýall,, og nú er verið
að prcnta. En þá væri þeim ár-
angri náð sem duga mundi, ef
tækist að vekja áhuga á að koma
hér upp stöð slíkri til sam-
bands við lífið á stjörnunum,
sem eg hefi oft á minnst. Gæti
Alþingi það sem nú situr, átt hér
að góðan hlut, með því að gera
einhverjar þær ráðstafanir sem
að þessu miðuðu.
28. marz ’41.
Helgi Pjeturss.
Stúdentar,
sem útskirfuðust 1931 úr
Menntaskólanum í Reykjavík,
eru beðnir að mæta í Oddfellow-
húsinu (uppi) næstkomandi
laugardag kk 5 e. h.
Sýning
á samkeppnisuppdráttum af kvik-
myndahúsi Háskóans verður hald-
in á sunnudag kl. 1—6 og á mánu-
dag og þriðjudag kl. 5—7. Sýning-
in verður í Háskólanum.
Næturlæknir.
Theódór Skúlason, Vesturvalla-
götu 6. Sími 3374. Næturvörður í
Reykjavíkur apóteki og LyfjabúÖ-
inni Iðunni.
Blindraiðn
Gólfldiitar
fyrirliggjandi
í heildsölu.
Sími: 4046.
V eggfóöixr
Fjölbreytt og ódýrt úrval
nýkomið.
VEGGFÓÐURVERZLUN
Victors Helgasonar.
Hverfisgötu 37. Sími 5949.
Aðalfundur
Blindravinafélags Islands
verður lialdinn i kvöld kl.8.30
i Varðarhúsinu.
Fundarefni:
Venjuleg aðalfundarstörf.
Aðgöngumiðar að fundin-
um fást hjá gjaldkera félags-
ins, Bóklilöðustig 2.
Stjórnin.
6 mðnni liíll
TIL SÖLU.
Til sýnis á Bifreiðastöðinni
Bifröst.
Páskaeggin
Yoru í [m§nndatali.
I dag* í liundraðatali
Koinid áður en það er
of seint. — IJrvalið me§t
og: afg:reið§lan l»ezt i