Vísir - 18.04.1941, Blaðsíða 2

VlSÍR
i
D A G B L A Ð
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 60 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan t.f.
Svonefnd eða
sannnefnd.
Við erum eitthvað annars
liugar um þessar mundir.
Hver hafði munað eftir því, að
í gær var tveggja ára afmæli
ríldsstjórnarinnar? Líklega
ekki afmælisbarnið sjálft. Að
minnsta kosti varð þess ekki
vart, að neitt væri lialdið upp á
daginn. Og þó segja kirkjubæk-
urnar, að þjóðstjórnin svo-
nefnda hafi fyrst séð dagsins
ljós hiiin 17. aprílmáriaðar það
herrans ár 15)39.
I rauninni hefði ótt vel við að
rifja stuttlega upp það, sem
gerzt liefir á þessu tveggja ára
tímabili, þær vonir, sem liafa
rætzt og þær vonir, sem hafa
brugðizt. Þetta iiafa verið við-
burðarík ár, að sumu leyti
meslu uppgangstimar, sem
nokkuru sinni liafa yfir þetta
land runnið. Öðrum þræði hinir
mestu Jiáskatímar og erfiðleilca.
1 rauninni liafa þetta verið sann-
nefndir öfugmælatímar. Fyrir
tveimur árum vorum við skuld-
ugir og peningalausir. Þá héld-
Um við að allt væri fengið, ef
við kæmumst úr þeim krögg-
um. Nú eigum við peninga eins
og sand. En þelta mikla fé er
ekki fyr komið okkur í hendur
en við rekum okkur á j)á ömur-
legu staðreynd,' að peningarnir
eru ekki afl þeirra hluta sem
gera skal. Að minnsta kosti ekki
að svo stöddu. Fyrir tveimur
árum áttum við erfitt með að-
drætti til landsins, af því að við
vorum svo skuldugir. Nú eigum
við miklu erfiðara, þótt sjóður-
inn sé gildari en hann hefir
nokkuru sinni verið. Erfiðleik-
arnir, sem við þurftum að yfir-
stíga fyrir tveimur árum eru úr
sögunni. En í þeirra stað eru
komnir aðrir erfiðleikar enn þá
alvarlegri.
Þess vegna er engum blöðum
um það að fletta, að svo mikil
nauðsyn, sem okkur var á þjóð-
stjórn fyrir tveimur árum, þá
er okkur miklu brýnni nauðsyn
hennar í dag. En við þurfum
ekki svonefnda þjóðstjórn, held-
ur sannnefnda þjóðstjóm. Okk-
ur er litlu borgnara, þótt við
höfum samstarf að nafni til, ef
heilindi skortir. Við þurfum
samhenta menn í forustunni,
einlæga í trúnaði sínum við
þjóðina, viðsýna menn og skiln-
ingsglögga.
Meinið í stjórnarsamvinn-
unni hefir verið það, að sumir
þeir menn, sem að samstarfinu
standa, hafa átt erfitt með að
átta sig á því, að af þjóðstjórn
er krafizt annara og viðari sjón-
armiða en venjulegri flokks-
stjórn. Þess vegna hefir stjórn-
in lengst af verið „svonefnd“
þjóðstjórn. Sumir ráðherranna
liafa talið sér mesta metnaðar-
mál, að sitja við sinn gamla
flokkskeip, þótt allar aðstæður
hafi gerbreytzt. Sú þrákelkni
hefir orðið þjóðinni dýr og
hættuleg.
Nú ættu aðsteðjandi hættur
að hafa opnað augu allra sjá-
atadi manna fyrir þvi, að okkur
er lífsnauðsyn að standa saman.
Þessa dagana er með samkomu-
lagi verið að leysa eitt viðkvæm-
Ræða Jóhanns Þ. Jósefssonar um:
Breyting á lögum um
tekju- og eignarskatt.
Frumvarp það, er borið hefir verið fram á Alþingi varð-
andi breytingu á skattalöggjöfinni veldur allmiklum um-
ræðum manna á meðal. Snúast menn misjafnlega við því, og
fer það að vonum, svo sem fjármálaráðherra vakti athygli á í
umræðunum um frumvarpið. Hér á eftir fer ræða sú, er Jó-
hann alþm. Jósefsson hélt, við fyrstu umræðu málsins þ. 16.
þessa mánaðar:
Það ber svo einkennilega við,
hvað þetta mál snertir, sem hér
er til umræðu, að það má lieita
að búið sé að halda í því þrjár
eða jafnvel fjórar framsögu-
ræður, sína úr hverri áttinni,
og er jafnan sami formálinn
fyrir þessum ræðum, sem sé sá,
að þetta frv., sem hér liggur
fyrir, sé nú ekki eftir þeirra
höfði að öllu leyti, er hér hafa
talað, en þó sameiginleg niður-
staða fulltrúa fyrir þá þrjá
flokka, sem hér eiga hlut að
máli. Hver fyrir sig þvær liend-
ur sínar til Iiálfs. Hver og einn
vill lielzt fyrir sitt levti lireinsa
sig af hinum ýmsu ákvæðum
þessa frv., og telur, að ef hann
hefði mátt ráða, liefði þetta
eða Iiitt ekki verið svona, eins
og það stendur á prenti.
Þetta skýrist nú að vísu við
athugun á sjónarmiðum þeirra
manna, sem liér hafa átt hlut
að máli, og ef ókunnugir hefðu
furðað sig á þeim ræðum, sem
fluttar liafa verið, þá verða þær
öllu skiljanlegri fyrir þá, sem
hafa fylgst með þróun skatta-
málanna hér á landi á undan-
förnum árum.
Vilji þjóðarinnar.
Það var ýmsra manna ósk, og
eg held fLestra manna ósk i
þessu þjóðfélagi, að þessi ó-
fögnuður, sem, heitir skattamál
landsins — það er óhætt að
kalla þau hreinan og beinan ó-
fagnað eins og þau eru orðin
nú — væri tekinn til gagn-
gerðrab endurskoðunar, og
breytingar gerðaiysem næðu til
allra greina skattalöggjafarinn-
ar. —
Þjóðin var yfirleitt farin að
skilja það, að skattstefnan sós-
íalistíska, sem hefir verið í al-
asta ágreiningsmál, sem verið
hefir milli flokkanna. Þar liefir
enginn fengið sitt. Allir hafa
slakað til.
Hefði verið liægt að leysa
skattamálin með samkomulagi
fyrir tveimur árum? Vafalaust
ekki. Hefði það verið hægt fyrir
einu ári? Heldur ekki. Við feng-
um reynsluna af því í fju-ra,
þegar tilraun var gerð til þess
að leysa viðskiptamólin, hve
skammt yfirlýstur samstarfs-
vilji fornra andstæðinga náði,
þegar á reyndi.
Sú lausn, sem nú liggur fyrir
í skattamálunum fullnægir ekki
flokks-kröfum eins eða neins.
En það sýnir einmitt, að nú er
kominn i ljós sá vilji til sam-
starfs, sem svo mjög liefir skort
á undanförnum tveimur árum.
Málið hefði getað farið eins og
viðskiptamálin í fyrra, ef stjórn-
in hefði ekki viljað vera annað
og meira en „svonefnd“ þjóð-
stjórn. Ef þetta væri fyrirboði
þess, að það einlæga samstarf,
sem ætlazt var til fyrir tveimur
árum, væri nú um síðir að hef j-
ast, hefði öll þjóðin ástæðu til
að fagna. Stórmálin biða, hvert
af öðru. Við skulum vona, að
stjórninni takist að leysa þau
svo, að hún verði í meðvitund
manna sannnefnd þjóðstjórn.
gleymingi a. m. k. síðastliðin
14 ár í þessu landi, var búin
að leiða yfir atvinnuvegi þjóð-
arinnar stórtjón og búin að
færa jafnvel hinum tekju-
minnstu mönnum heim sann-
inn um Iiölvun þeirrar skatt-
stefnu, sem Iiér var fylgt af hin-
um sósíalistísku öflum, sem að
Iienni stóðu. Mennirnir, sem
lengi höfðu Iialdið, að þeir væru
svo tekjulitlir, að þessi ránför
ríkisvaldsins á hendur gjald-
þegnanna myndi aldrei ná til
jieirra, voru nú farnir að finna
til þess, að hún náði líka til
þeirra.
Af þessum ástæðum leyfi eg
mér að Iialda fram, að það hafi
verið afar almennur þjóðarvilji
f yri r þvi, að skattalöggjöfin
j væri tekin til verulega gagn-
gerðrar breytinga.
!
Til bráðabirgða.
Háttvirtur framsögumaður
færði nokkui' rök fyrir þvi,
hvers vegna — með tilliti til
hins óvenjulega ástands, eins
og það heitir nú — það ráð hafi
ekki verið tekið upp, að búa lil
| almennilega og skynsamlega
I skattalöggjöf fyrir framtíðina,
! heldur en ennþá einu sinni að
fara þessa uppáhaldsleið hinna
sósíalistísku afla í þjóðfélaginu,
i bráðabirgðafyrirkomulagið. -—
‘ Það væri annars ekkert ófróð-
i legt, ef litið væri yfir og gerð
skrá yfir alla þá bráðabirgða-
löggjöf, sem hrúgað hefir ver-
ið upp hér á landi síðan 1927.
E.nlæg bráðabirgðalög á ýms-
um sviðum og viðauknr við þau
Iiráðabirgðalög o. s. frv. Og enn
er haldið hér áfram á sömu
brautinni, en þó má segja, að
nú sé nokkuð meiri afsökun
fyrir hendi heldur en oft liefir
verið áður.
Háttvirtur framsögumaður
taldi þessu frumv. margt til
gildis, og má víst með sanni
segja, að þar hafi verið að ýmsu
leyti rétt mælt, og skal eg taka
undir það að því er snertir þá
lagfæringu á skattstiganum,
sem hér er fram komin, svo
og persónufrádráttinn og e.
t. v. sumt af því, sem snýr að
útgerðinni. En þó efast eg um
að allt, sem þar er fram sett,
muni reynast heppilegt í fram-
kvæmdinni né til bóta fyrir at-
vinnuveg þann, sem hér á helzt
hlut að máli.
v
Alþingi og útgerðin.
Það er annars dálítið eftir-
tektarvert, að athuga aðstöðu
löggjafarvaldsins gagnvart út-
gerðinni á undanförnuin árum,
og þá ekki síður, hvernig þessi
aðstaða hefir haft áhrif á fram-
tak manna í þeim efnum.
Eftir síðasta ófrið var tals-
verð velmegun hér á landi.
Fólkið hafði nokkuð mikla pen-
inga með höndum, og menn
voru mjög áfram um það, að
koma þessum peningum í arð-
berandi fyrirtæki. Og stærsta á-
takið, sem fengizt var við, var
útgerð, einkum stórútgerðin.
Um tíma gekk þetta vel. En þeg-
ar frarn í sótti, gerði margt vart
við sig, sem varð til þess að
koma á kné þessum tiltölulega
blómlega atvinnuvegi, svo sem
kaupkröfur, markaðstöp og
verðfall, og síðast en ekki sízt
skattaálagning, bæði af hálfu
ríkisvaldsins og bæjar- og sveit-
arfélaga. Og þetta heldur áfram
að koma útgerðinni í kalda kol
svo að segja. |Útgerðin var yfir-
leitt tapreksíur allt frá 1930 og
fram til þess að núverandi styrj-
öld fór að skapa nýtt viðhorf.
Loks rak þetta svo langt, að
sjálft Alþingi hafði til meðferð-
ar frv. um það, að gei-a sum
; útgerðarfélögin upp. Svo hávær-
; ar urðu raddirnar um það, að
1 hið opinbera skipti sér af stór-
útgerðartapinu, að Alþingi þótt-
ist ekki geta leitt þetta mál
hjá sér. Svona skapaðist þá veð-
ur í lofti á ekki lengri tíma en
þarna var um að ræða. 1938 er
ástandið orðið svo óbærilegt í
þessum efnum, að Alþingi telur
sig verða að gera hvorttveggja
í senn, gefa útgerðinni loforð
um skattfrelsi —- loforð, sem
allir vissu þá og viðurkennt var
við framsögu mólsins á Alþingi
að væru einskis virði, nema þvi
aðeins, að útgerðin yrði fyrir
einhverju liappi, svo að henni
gengi betur þar eftir en fram
að þeim tíma, og um svipað leyÞ
er það, sem Alþingi' heitir verð-
launum, peningaframlagi, styrk
úr fiskimálasjóði, ef einhver
vildi nú leggja í það að kaupa
nýtízku togara. Það er talsvert
eftivtektarvert, ofan í hversu
djúpan dal við vorum, komnir
í þessum efnum og liversu mik-
ið vonleysi var búið að bertaka
hugi manna, að það varð enginn
lil þess að talca í þá framréttu
hönd og þiggja það landssjóðs-
! fé, sem fram var boðið, eða
; hætla siíiu fé á móti ríkisfé, til
þess að kaupa svona fram-
leiðslutæki.
Svo kemur ófriðurinn og
stríðsgróðinn, og nú liefir
| hið háa Alþingi beðið eftir því
| á annan mánuð, að menn úr
liinum ýmsu flokkum gætu náð
samkomulagi um það, hvernig
ætti að meðhöndla þá peninga,
sem lilaupið liafa á snærið hjá
stórútgerðinni, því að eg held
að óhætt sé að segja, að mestur
tími muni hafa farið í þessi
störf, þó að nokkur tími kunrii
að liafa verið helgaður skatt-
stiganum fyrir almenning o. s.
frv.
Blöðin og útgerðin.
Það hefir nú undanfarið mátt
skilja það á skrifum sumra
þlaðanna, að það stappaði nærri
að þau litu á það sem ólán fyr-
ir þjóðina, að þessi grein útgerð-
arinnar hefði orðið fyrir happi,
um leið og á ýmsum sviðum
þrengir að viðskiptum í heim-
inum. Þær eru ekkert orðnar fá-
ar ritgerðirnar um það og kröf-
urnar, að tekin séu ráðin af
þeim, sem nú eiga þessa
peninga, og þeim fyrirskip-
að að gera við þá það, sem
löggjafarvaldinu þóknast að á-
lcveða. En minna liefir borið á
því, að minnst væri á nolckurt
sjálfræði útgerðarfélaganna yf-
ir hinum öfluðu fjármunum,
eða hverju þeir menn hafa fóm-
að á undanförnum árum og
teflt í hættu, sem borið hafa liita
og þunga dagsins, meðan hvert
tapsárið rak annað.
Niðurstaða sambræðelunnar.
Hér liggur þá fyrir þessi sam-
bræðsla af till. og þankagangi
hinna ýmsu aðila, sem að frv.
standa. Hér er það krystaliser-
að í þessu frv., sem myndast
liefir úr hinum ólíku frumefn-
um, er notuð hafa verið i þess-
ari bráðabirgðaúrlausn.
Eg ætla ekki að fullyrða neitt
um það, að ekki hafi verið leit-
azt við að fara hér einhverja
sanngirnisleið, en þó vil eg
halda ]>ví fram, að óþarflega
nærri sé gengið þeirri atvinnu-
grein, sem hér á hlut að máli.
Þetta er ekki sagt sérstaklega
vegna þeirra, sem í dag standa
að þessum atvinnufyrirtækjum,
heldur vegna þess, að eg veit
það, og það vitum við reyndar
allir, að tímarnir, sem í hönd
fara, og sérstaklega tímarnir
eftir þetta átríð, verða áreiðan-
lega ekki eins uppskeruríkir
fyrir s-tórútgerðina eins og þetta
tiltölulega stutta tímabil, sem
liðið er af ófriðnum. Þessvegna
þarf útgerðin að vera fjárhags-
lega sterk eftir ófriðinn.
Við vitum það af fyrri
reynslu, að þessi stríðsgróði
dregur einhvern veginn á eftir
sér þann slóða af töpum og
kreppu í atvinnuvegunum, að
hinn fljóttekni gróði stríðsins er
oft, ef ekki alltaf, ■ fljótur að
hverfá úr umferð.
Þegar þessi — eg held eg megi
1 segja staðreynd — er athuguð,
þá væri full ástæða til að gera
meira heldur en gert er með
þessari bráðabirgðaúrlausn, til
, þess að skapa heilbrigðan og
réttlátan grundvöll fyrir útgerð-
ína, i fyrsta og síðasta lagi
vegna ]>ess, að það er und-
ir þvi komið, á liversu góð-
um grundvelli útgerðin starfar,
Iivað hún getur lagt af mörk-
um til þjóðarbúsins, og hvað
hún getur fætt marga munna á
landinu á komandi árum eins
og þella hefir verið háð af-
komu hennar á liðnum árum.
Hversu margar fjölskyldur
riiunu ekki liafa horft fram á
afkomubágindi, atvinnustöðvun
og jafrivel neyð á liðnum árum,
þegar við borð hefir legið, að
útgerðin hreint og beint gæfist
upp? Eg hygg, að þær hafi ekki
verið fáar.
„Skattfrelsið.“
í þessu frv. er gert ráð fyrir
því, að hið svonefnda skatt-
frelsi útgerðarfyrirtækja verði
afnumið, og mun enginn ætlazt
til annars en að það hverfi á
einhvern hátt úr sögunni. Hins-
vegar er það heldur óviðkunn-
anlegur grundvöllur, svo ekki
sé sterkara að orði kveðið, fyrir
löggjafarákvæðum, að þau séu,
þegar þau eru sett, látin verka
aftur á bak. Slík löggjafarsetn-
ing miðar sízt að þvi að auka
öryggi þegnanna, og var það þó
að því er skattaálögur snerti
ekki mikið fyrir.
Játning Eysteins.
Þá vil eg minnast á það,
sem liæstv. viðskiftamálaráð-
herra lagði til málanna _ og
benda á þá játningu, sem
hann gerði í ræðu sinni í dag,
játningu, sem eg tel gerða fyrir
hörid þeirra flokka beggja, Al-
þfl. og Framsfl., sem hafa stað-
ið að niðurrifsskattastefnu síð-
asta liálfs annars áratugs. —
Hæstvirtur viðskiptamálaráð-
herra sagði sem sé um skatt-
frelsislögin frá 1938, að þau
liefðu verið sett „þar eð sýnt
þótti, að engar líkur voru orðn-
ar til þess, að félögin gætu
nokkurntíma reist sig við með
gildandi skattalöggjöf“, eins og
hann orðaði það. Já, það er nú
vitað, að ástandið var svona, og
það er talsvert góðra gjalda
vert, að það er viðurkennt, þó
að seint sé.'
Nýbyggingarsjóður.
Hugmyndin um, það, að verja
verulegum hluta af gróða tog-
araflotans nú í stríðinu til þess,
að endurbyggja hann eftir
stríðið, er sjálfsögð og liefir
legið á allra vörum síðan úr fór
að rakna fyrir útgerðinni. Eng-
ir myndu fúsari til að nota
þetta fé til að bæta aðstöðu sína
á þennan hátt, en einmitt eig-
endur skipanna, og þyrfti enga
löggjöf til, ef útgerðin nyti sem
atvinnugrein hér á landi sömu
verndar er hún nýtur lijá ná-
grannþjóðum okkar. I frv.
er þessi hugmynd um sjóð
til nýbyggingar skjalfest og á-
lcvæði sett um það, hvernig
ganga eigi frá þeim peningum,
sem fastseltir verða i því skyni.
Ég verð að taka undir það með
háttv. framsögumanni, þegar
hann sagði við framsögu máls-
ins, að hann hefði óskað efíir,
að sá stakkur, sem útgerðinni
er þar sniðinn með ákvæðunum
um nýbyggingarsjóð, væri
nokkuð rýmri. En eg er honum
ekki fyllilega sammála urn það,
sem hann sagði um, að ný-
byggingarsjóðurinn væri sem
varasjóður, sem lilyti að verða
fullnægjandi undirstaða undir
lánstraust, því að þótt nýbygg-
ingarsjóður og varasjóður geti
verið hjálp fyrir lánstraustið,
þá er það því skilyrði liáð, að
sú atvinnugrein, sem lánið skal
veita til, verður í augum lán-
veitanda að vera fyrirtæki, sem
geti staðið undir sér og þeim
lánum, sem til þess er veitt. Þá,
en fyrr ekki, er þetta orðið
nægilega traustur grundvöllur
undir lán. En það er það, sem
eg er eklri óhræddur um, að
verði tilfellið með aðbúnað
hins opinbera og fífeiri aðila að:
stórútgerðinni í framtíðinni,
eins og það hefir verið á liðn-
um árum, að þessi aðbúnaður
miði ekki að þvi — þegar stríðs-
gróðaflóðið hættir, sem nú er
um að ræða, sem við vitum all-
ir, að er ekki nema dægurl'Iuga
— að lánsstofnanirnar megi lita
á togaraútgerðina sem nokkurn
veginn trygga atvinnugrein. —
Ófært ákvæði.
Það er t. d. livað þennan ný-
byggingarsjóð snertir ákaflega
óviðkunnanlegt ákvæði, að
skylda þá, sem eiga hann, til að
koma honum fyrir á þann liátt,
að eins og nú standa sakir, get-
ur hann enga eða sem enga
vexti gefið, því að eg tel aug-
‘ ljóst, að m.eð því að fastskorð-
að sé, að hann sé geymdur í op-
inberum verðbréfum eða í
banka, þá sé hann svo að segja
vaxtalaus. Við vituin, að bank-
arnir eru hér um bil hættir að
gefa vexti, og opinber verðbréf
standá* engum til boða í dag, og
þessir sömu menn, sem löggjöf-
in skyldar til að eiga fé sitt
þannig vaxtalaust geymt, eiga
svo að reka atvinnufyrirtæki
sín með lánsfé frá bönkum,
og greiða fulla vexti. Eg
vil beina því til háttvirtrar
nefndar, hvort hún geti ekki
náð samkomulagi um það, að
rýmka dálítið til í þessu efni.
Eg held, að það hljóti að vera
hægt að gera það á tryggilegan
hátt, svo að leið sé til þess að
geyma þessa sjóði á þann veg,
að þéir svari einhverjum sæmi-
legum vöxtum. Það er satt að
segja hálfbamalegt að rígbinda
þetta svo, að menn séu dæmdir
til að hafa stórskaða af því,
hvernig þetta fé er geymt. Og
af þessum nýbyggingarsjóðum
og varasjóðum, sem eftir á-
kvæðum frv. verður óarðbær
eign, verða félögin og liluthaf-
arnir að greiða skatt til rikisins,
því að við vitum eftir reynslu
undanfarinna ára, að hlutabréf
fiskveiðahlutafélaga liafa verið
metin af skattstjóra til þessar-
ar og þessarar krónuupphæðar