Vísir - 05.06.1941, Blaðsíða 2

VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIB H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsslræti)
Símar 1 660 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Ójöfnuðurinn
í viðskipta-
málunum.
ÞAÐ gat engum á óvart kom-
ið, þótt ekki næðist sam-
komulag milli Björns Ólafsson-
ar og Eysteins Jónssonar í
gjaldeyrismálunum. Um þessi
mál liefir staðið deila árujn
saman milli sjálfstæðismanna
og framsóknarmanna. Sjálf-
stæðismenn hafa alltaf lilið á
innflutningshöftin sem full-
komna neyðarráðstöfun, því að-
eins réttlætanlega, að gjaldeyr-
isásiæður heimiluðu ekki frjáls-
an innfiutning lil landsins.
Framsóknarmenn hafa að vísu
viðurkennt þetta sjónarmið í
öðru orðinu, en í verki liafa
þeir jafnframt sýnt algerlega
efunarlausa trú á gildi haftanna
sem allsherjarlyfs í fjármálalifi
þjóðarinnar. Mönnum eru enn
i fersku minni þau átök, er urðu
um þetta mál á síðastliðnu
sumri. Þá höfðu gjaldeyrisá-
stæðurnar breyst svo, að í stað
þess að við höfðum áður ekki
haft gjaldeyri aflögum fram yf-
ir brýnustu þarfir, fóru að
þrúgast upp innstæður í gjald-
eyri styrjaldarþjóðar.
Þegar svo var komið, kröfð-
ust sjálfstæðismenn þess, að
höftunum yrði létt. En við þetta
var ekki komandi. Tíminn hélt
því biákalt fram, að á styrjald-
artímum væri miklu meiri
nauðsyn en ella til að hafg sem
allra ströngust innflutnings-
höft og safna sem mestum inn-
stæðum í erlendum gjaldeyri.
*
Þótt bent væri á, að erlendar
vörur mundu fara liækkandi
eftir því, sem lengur Iiði á styrj-
öldina, þótt sýnt væri fram á,
að flutningaerfiðleikar hlytu að
fara vaxandi, þótt leidd væri
i’ök að því, að gjaldeyrir styrj-
aldarþjóðar kynni að reynast
stopull, kom allt fyi’ir ekki.
Tíminn kaldhamraði það viku
eftir viku, að fyi'ir sjálfstæðis-
mönnum vekti ekkert annað en
stundarhagsmunir „heildsala-
klikunnar“. Þeir vildu fá að
okra á allskonar „krami“ og ó-
þarfa. Hin frjálsa viðskipta-
‘ stefna var kölluð. „ki’amvöru-
stefnan“ og talin til óþui’ftar
landi og lýð.
Skammsýnin, sem sýnd var í
viðskiptamálum okkar á siðast-
liðnu ári liefir þegar kostað
þjóðina mikið fé, og enn er
ekki séð fyrlr allar afleiðingar
þess, hvernig þá var á málum
haldið. í þessum efnum ber Ey-
steinn Jónsson þyngsta ábyrgð
allra einstakra manna. Þegar
komið var fram í ágústmánuð í
fyrra ritaði liann grein í Tím-
ann undir fullu nafni, þar sem
hann lagði höfuðáherzlu á það
tvennt, að takmarka innflutn-
inginn sem mest og safna sem
mestum erlendum gjaldeyri. Á
þennan hátt tileinkaði hann sér
þá stefnu, sem haldin var í
verzlunarmálunum. Þá deildu
sjálfstæðisblöðin á hann fyrir
það, að vilja heldur safna pund-
um en vörum. Allar slíkar að-
finnslur voru látnar sem vindar
um eyru þjóta. Nú getur allur
almenningur gert sér þess
gleggri grein en þá var, hversu
farsæl þessi stefna viðskipta-
málaráðherrans héfir verið
þjóðinni.
★
I nefiidaráliti Björns Ólafs-
sonar er sýnt mjög greinilega,
hvílíkum .ójöfnuði hefir verið
beitt um útlilútun innflutnings-
ins á undanförnum árum. Alls-
staðar annarsstaðar i lýðfrjáls-
um löndum, þar sem innflutn-
ingshöflum hefir ' verið heitt,
hefir þeirri reglu verið fylgt, að
miða innflutningsmagn hvers
einstaks innflytjenda við það,
sem liann hafði áður en höftin
gengu í gildi. Það hefir verið
látið eilt yfir alla ganga, hvort
sem í lilut hefir ált kaupmaður,
hlutafélag eða samvinnufélag.
Hér hafa þessar reglur verið
virtar að vettugi. Taumur kaup-
félaganna hefir verið dreginn á
kostnað arinarra innflytjenda.
Með þessu liefir verið framið
skipulagshundið ranglæli, sem
hvergi liefir viðgengist svo vit-
að sé, þar sem athafnafrelsi er
á annað horð viðurkennt.
Umræður um ójöfnuðinn og
skammsýnina í viðskiptamál-
unörri hafa legið nxikið niðri nú
um sinn. Meðferð þessara nxála
vai’ðar hag almennings meira
en flest annað. Mun og að þeinx
vikið riánar hér í blaðinu innan
skaipms. a
I fi. mótia
Valur-Fram 4;0
K.R.-Vík£ngur 3:2
Leikjunum í gærkveldi lauk
þamxig: Valur vann Fram
nxeð 4:0. Hafði Valur mikla yf-
ii’burði í leiknum, enda nxá telja
lið þeii’ra langsterkast í I. fl. og
mun gefa meistai’aflokks-liðinu
lítið eftir. — K. R. vann Víking
með 3:2. Hafði K.R. allmikla
yfii’burði franxan áf, og hafði
3:0 eftir fyrri hálfleik, en í
seinni hluta síðari hálfleiksins
sóttu Víkingai’nir á og munaði
minnstu að þeir jöfnuðu mörk-
in.
Prestkosningar í 3
prestaköllum.
í gær voru talin á skrifstofu
biskups atkvæði frá prestskosn-
ingunum í Landprestakalli í
Rangárvallasýslu, Viðvíkur-
prestakalli í Skagafirði og Mæli-
fellsprestakalli í Skagafirði, en
kosningar fóru fram 25. maí s.l.
í hvoru prestakalli var ekki
nenxa einn umsækjandi og
voru þeir allir kjörnir lögmætri
kosningu.
f Landpi’estakalli síra Ragnar
Ófeigsson. Hann var kjörinn
með 167 atkv. af 255 er voru á
kjörskrá. Enginn seðill auður.
f Viðvikurprestakalli síra
Björn Björnsson. Hann fékk
192 atkv. af 338, er voru á kjör-
skrá. Tveir seðlar voru auðir.
í Mælifellsprestakalli síra
Halldór Kolbeins prófastur á
Stað í Súgandafii’ði. Hann fékk
121 atkv. af 221, sem á kjörskrá
voru. Enginn seðill auður.
Á sunnudaginn kemur fer
fram kosning í Höskuldsstaða-
prestakalli í Húnavatnssýslu.
Einnig þar er einn umsækjandi,
en það er Pétur Ingjaldsson,
cond. theol.
Hver maður sin,n skammt.
Revyan „Hver maður sinn
skammt“ verður leikin í síðasta sinn
annað kvöld. Er þetta vegna brott-
farar úr bænum, og verður með
engu móti hægt að fjölga sýning-
um.
II. flokks knattspyrnumótið.
Úrslitaleikirnir eru í kvöjd. Kl. 8
keppa Fram og Víkingur, en síðan
fer fram úrslitaleikurinn milli K.R.
og Vals. Eru K.R. og Valur jöfn,
með 4 stig hvort, og verður leik-
urinn eflaust spennandi.
Nauðsyn þjóð-
lagasöfnunar
Viðtal við Hallgrím Helgason tónskáld.
Hallgrímur Helgason tónskáld er meðal hinna yngstu og efni-
legustu tónlistarmanna vorra. Má óefað mikils af honum vænta
í framtíðinni, fái hann að njóta hæfileika sinna til fullnustu.
Hefir hann í ár sótt um styrk til Alþingis að safna, raddsetja og
gefa út íslenzk þjóðlög.
Vísr hefir náð tali af Hallgrími til að spyrja hann nánar um.
þessa starfsemi hans.
Hallgrímur Helgason.
„Tilætluniu er sú,“ segir Hall-
gríinui’, „að fei’ðast unx landið
þvert og endilangt, hitta eldri
sem yngri menn og konur, sem
kunna stenxmur og önnur þjóð-
lög og skrifa upp eftir flutningi
þeirra.“
„Eru líkur til að á þessu sé
nokkuð að græða?“
„Alveg tvhnælalaust — ef
söfnunin dregst ekki því lengur.
Það lifir enn á vörunx þjóðax’-
innar fjöldi þjóðlaga, einkum
rímnalög og göxxiul sálmalög, og
flest þeirra hafa aldrei vei’ið
ski’áð. En þessi lög deyja út nxeð
þeirri Icynslóð, sem nú stendur
á fallanda fæti, og nxörg munu
þegar vera glötuð. Útvarpið
hefir líka nxjög nxótað tíðai’anda
og breytt söngsmekk fólks. Það
eru þess vegna ekki líkur til að
gömlu þjóðlögin verði langlíf a
vörum þjóðai’innar úr þessu.“
„Ekki verður unnt að komast
unx allt landið á einu sumri.“
„Nei þetta starf tekur mörg
ár. Eg þarf ekki lxvað sízt að
fara inn til afskekktari sveita
og afdalabyggða, því þar er
helzt einhvers að vænta á þessu
sviði. Núna fyrst myndi eg fara
um Suð-veslui’landið, Boi’gar-
fjarðai’-, Mýra-, Hnappadals-,
Snæfellsness- og Dalasýslur. En
ynnist tími til að fara víðar í
sunxar, myndi eg bregða mér
norður í land, norður í Húna-
vatns- og Skagafjarðarsýslur.“
„Hefirðu fengizt nokkuð við
þjóðlega söfnun áður?“
„Lítilsliáttar, mér til ganxans.
En það er erfitt að fást við þetta,
bæði að festa hljóðfall í lögun-
um vegna ói-eglulegrar taktskip.
unar, en líka eru mai’gir kvæða-
mannanna svo hlédrægir og
feimnii’, að þeir fást helzt ekki
til að kveða, ef þeir vita að mað-
ur ætlar að skrifa upp eftir
þeinx.“
„Á hvern hiátt er svo unnið úr
þjóðlögunum?“
„Það má gera á margskonar
lxátt, bæði fyrir hljóðfæri og
ýmiskonar söngflokka, barna-
kóra í skólum, karlakóra og
blandaða kóra. Þá má einnig
nota þjóðlögin sem uppistöður
í stærri tónverk, eins og ýmsir
helztu tónsnillingar jarðarinnar
hafa iðulega gert.“
„Hvað telurðu að vinnist með
þessu?“
„Eins og eg tók fram áðan, að
bjarga þjóðlegum verðmætum
frá glötun, en auk þess getur
maður þá fyrst brotið til mergj-
ar hvernig íslenzku tónlistareðli
er háttað, það hefir til þessa
verið órannsakað mál að
mestu.“
„Hvað er raunverulega átt
við með oi’ðinu þjóðlag?“
„Þjóðlag er lag, sem skapazt
hefir meðal þjóðarinnai’, lag,
sem lifir á vöi’um hennar, sem
hún hefir tileinkað sér og sung-
ið um áratugi og aldir án þess
að vitað sé um neinn sérstakan
liöfund.
Þjóðlagið er meðal allra
þjóða upphaf að'allri tónlistai’-
iðkun, það er fyrsti vottur um
skapandi tónlistargáfu, þótt oft
séu ávextir hennar vanþroskað-
ir. í hinum ýmsu löndum eru
þjóðlögin eins ólík og tungur,
siðir og lifnaðarhættir þjóð-
anna, sem byggja þau. Skykl-
leiki þjóðlaganna fer eftir þvi,
hversu skyldar þjóðirnar eru
liver annarri; þau skýra sama
innihald á mai’gvislegan hátt,
allt eftir lundarfari þeiiTa, sem
hafa skapað þáu. Og lundai’farið
nxótast aftur af menningar-
þroska, staðliáttum landsins,
náttúru þess og loftslagi. Allt
það, sem mennirnir láta i ljós
með athöfnum, oi’ðuxxx eða tón-
unx, vei’ður að skoðast nxeð til-
liti til ytri aðstæðna; þær skýra
grunnblæ tjáningarinnar eða
athafnarinnar og gefa upplýs-
ingar unx eðlisnauðsyn lxennar."
B (Btap
fréftír
Læknablaðið,
2. tbl., er nýkomið út. Jóhann
Sæmundsson læknir skrifar um
neuralgia femoris og pelvissjúk-
dóma. Dr. Karl Kroner skrifar um
slys og sjúkdóma. Júlíus Sigurjóns-
son skrifar urn frv. um læknaráð.
Auk þess er srnælki úr erlendum
læknaritum.
Hagfræðipróf.
Fregn hefir borizt urn það frá
Stokkhólmi, að Sölvi H. Blöndal
hafi lokið fullnaðarprófi í hagfræði
við háskólann þar, með góðri ein-
kunn. Lauk hann prófinu hinn 30.
maí síðastl.
Minning-arsjóðsspjöld
Guðrúnar Gísladóttur Björns frá
Miðdal fást í Hljóðfæraverzlun
Sigríðar Helgadóttur, Lækjargötu
2 og hjá yfirhjúkrunarkonunum á
Landspítalanum, Farsóttahúsinu og
Elliheimilinu Grund.
Sjómannablaðið Víkingur.
5. tbl. er nýkomið út. Er efni
þess fjölbreytt og skemmtilegt. Má
meðal annars telja grein um síld-
veiðarnar, ræðu Friðriks Ólafsson-
ar, er hann sagði stýrim.skól. upp
eftir 50. starfsár hans. Uppsögn Vél-
stjóraskólans eftir 25 starfsár. —
„Ekki er flan til fagnaðar" eftir
sjómann. Tundurduflaveiðar á v.s.
Þór. Fréttir í stuttu nxáli. Bréfkafli
frá London. Þorgr. Sveinsson skip-
stjóri: Hús sjómannafélaganna. —
Oddur Hannesson loftskeytamaður:
Nokkrar sundurlausar hugleiðingar.
„Alltaf á norðan“, eftir óblauð-
an sjómann. Kolbeinn Jakobsson
frá Sandeyri skrifar um Vöðusela-
veiði við ísafjarðardjúp á önd-
verðri 19. öld. Fleiri greinar eru í
ritinu.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 15.30 Miðdegisútvarp. 19.25
Þingfréttir. 19.40 Lesin dagskrá
næstu viku. 20.00 Fréttir. 20.30
Sendiherra Dana flytur ávarp. 20.35
Minnisverð tíðindi: Danmörk (Sig-
urður Einarsson). 20.55 Útvarps- 1
hljómsveitin: Dönsk þjóðlög. 21.15 ^
Uppléstur úr dönskum bókmennt-
um (Lárus Pálsson leikari). 21.30
Hljómplötur: Danskir söngvar.
twiillfcruðkaup
eiga í dag sænidarhjónin Sigurður Sigurðsson og Kristín Jó-
hannesdóttir nú til heimilis að Egilsgötu 14 hér í bænunx. Þau
fJuttust Iiingað til Reykjavikur 1898 og hafa verið hér siðan.
Áður bjuggu þau i Höfnum og Grindavík.
Að Kaldárseli.
Þeir voru víst æði nxargir,
sem hlökkuðu til útivistar í
sveitum eða uppi uxxx fjöll og
firnindi, á Hvítasunnunni. Veði’-
ið var svo undurfagurt dagana
næstu á undan hátíðinni, —
glampandi sólskin og hlýja. En
á laugai’daginn dró fyrir sól og
unx leið setti að þeim kvíða, senx
voru að húa sig að heiman, —
skyldi hann nú gera kalsaveður
og rigningu? Eða skyldi hann
lialdast þui’r? Allt var undir því
komið. Sendisveinarnir og ungl-
ingarnir, senx vinna baki brotnu
alla virka daga, — en áttu nú
þarna sjálfsagða tvo fridaga,
voru hálf-kvíðnir á laugardag-
inn, margir liverjir. Því að lítið
er gaixxan að sveitadvöl eða
fjallagöngunx í hrakviðri.
Niðúrstaðan mun nú sanxt
hafa orðið sú, að flestir „lögðu í
. hann“, senx það höfðu ætlað sér,
—■ og fói’u margir liópar upp úr
bænum á laugardagskvöld — í
ýnxsar áttir.
Eg fékk að fljóta með einum
slíkum lxóp, allfjölnxennum, —
við vorunx víst nákvæmlega 100
saman, — og fórum í tveim stói’-
unx bifreiðum, þar senx nxönn-
um var raðað eins og kryddsíld-
unx í tunnu, ■— og farangurinn
„á milli laga“, — en þeir sem
eklci komust í bifreiðai’nar fóru
á hjólum. Þetta voru drengir úr
K. F. U. M. — fleslir uin ferm-
ingu og nokkrir ungir foringjar
þeinx til fylgdar, — en ferðinni
var lieitið upp að Kaldárseli, þar
senx Iv. F. U. M. í Hafnarfirði á
myndax-legan sumarskála, sem
þessum lýð var nú léður til af-
nota unx hátíðina.
Nú er sá góði, gamli foringi,
,síra Friðrik. Fi’iðriksson hvergi
nærri. Hann er úti i Danmöi’ku
og kenxst ekki heim. En upp
eru nú vaxnir ungir ágætismenn ,
sem notið hafa áhrifa og leið- j
sagnar hins aldraða foringja frá >
því er þeir voru börn að aldri og
hafa síðan tekist á hendur for- '
ustu og fx-amkvæmdir í K. F. U.
M. — 1 þessari för voru nokkrir
þeii’ra, t. d. Magnús Brynjólfs-
son cand. theol., Ari Gislason .
kennari, Gunnar Sigurjónsson .
cand. theol., Bjarni Eyjólfsson
ritstj., Árni Sigurjónsson o. fl.
og er það um þá alla sameigin-
legt, að þeir eru eldheitir trú-
menn og fi’ábærilega góðir
drengir; þóttist eg sjá það í
þessari för, að óhætt mundi
vera að fela unga drengi í þeirra
forsjá. Svo mjög dáðist eg að
stjórnsemi þeirri, alúðinni og
umhyggjuseminni fyrir því að
drengjunum liði vel og að ekkert
yrði að þeim, að mér datt ó-
sjálfx-átt í hug: Er hugsanlegt,
að nokkur útivistarhópurinn úr
höfuðstaðnum hafi jafn hugul-
sama foi’ingja? IJitt er svo alveg
„út af fyrir sig“ og verður ekki
um deilt, að enginn þessara liópa
átti neitt svipað erindi út í nátt-
úruna og þessi drengjaliópur.
Því að það var meðal annax’s til-
gangurinn að njóta þarna and-
legrar uppbyggingar í kyrrð ó-
byggðanna. Voru stuttar bænir
og liugvekjur fluttar kvölds og
nxorgna, og hressilegir sálmar
sungnir, og á hvítasunnudag var
messugjörð (Gunnar Sigurjóns-
son) undir beru lofti. Allt voi’u
þetta kátir og hraustir dx’engir,
en sjá mátti það á svip þeirra
nxargra, að til þeirra var ekki
talað til ónýtis.
Annars liðu þessir dagar víst
alltof fljótt fyrir flestum, því að
. nxargt var hægt að gera sér til
gamans. Margir gengu á Helga-
fell, aði’ir skoðuðu gígana,
gjárnar og hellana, en nxinnstu
drengirnir undu sér við að sigla
skipum sínum á lítilli tjörn, rétt
hjá skálanum. Og veði’ið var
gott, þó að ekki nyti sólar.
Heinx konxu svo allir kátir og
hi’essir í gærkveldi. — Og nú
hlakka nxargir miklu xneix’a en
áður til þess að hittast uppi í
Vatnaskógi í sumar, —- en þar
verður mikið unx að vera, því
að nú á að reyna að konxa undir
þak hinum veglega sumarskála,
senx K. F. U. M. er að byggja
þar. Og svo mikið þykir þeim
til unx þann stað, að eg Jxeyi’ði t.
d. út undan mér, að einn hinna
unga nxanna sagði i gær, að ekki
væi’i nokkur staður á jarðríki
jafn unaðslegur. Hvað senx um
það er, þá er það þó víst, að þar
hafa margir átt frábæx-ilega un-
aðslegar stundir. Og þegar stói’i
skálinn er konxinn upp verður
auðvitað enn vistlegi’a að vera
þar en áður.
Reykjavík, 3. júní 1941.
Th. Á.
Bardögunum er
haldið áfram.
(Svar við atlxugaseixxd).
Hr. Björn Fi’anzson ritar
greinarstúf í dagblaðið „Vísi“
(5. apríl s. 1.), er hann nefnir:
Athugasemd.
Heldur hann því fram, að
rétt sé að segja: „Bardögunum
heldur áfram“ og rökstyður það
með þessari málsgrein: „Herinn
heldur bardögunum áfram.“
Þetta dæmi, er hr. Björn Franz-
son velur til stxxðnings máli
sinu, sannar (einmitt), að hann
hefir rangt fyrir sér.
Væri rétt að segja: „bardög-
unum heldur áfram“, þá ætti og