Vísir - 21.06.1941, Page 2

“—«*»I
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁP'AN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrífst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstrœti)
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
' S j ómann askólinn
jr
Ymsar ályktanir frá þingi
Farmanna- og fiskimanna-
sambands íslands, sem haldið
var hér í bænum um miðjan
þennan mánuö, birtust hér í
blaðinu í gær. Um þær ólyktan-
ir er ekki nema gott eitt að
segja, en svo virðist þó sem all-
verulegs misslcilnings hafi gætt
á þinginu að því er skólamálin
varðar, og skal mál þetta því
rætt að nokkuru.
Allir eru um það sammála að
húsnæði það, sem Sjónjanna-
skólinn hefir yfir að ráða sé með
öllu óviðunandi, og beri brýn
nauðsyn til að úr þessu verði
bætt svo fljótt sem þess er kost-
ur. Mál þetta er ekki sérliags-
munamál sjómanna, heldur
þjóðarinnar allrar, og enginn
einstakur flokkur hefir borið
það fyrir brjósti öðrum frekar.
Á Alþingi þvi, sem nú er ný-
lokið tóku tveir þingmenn Al-
þýðuflokksins sig til og báru
fram frumvarp um byggingu
nýs skólahúss, en bæði var það,
að frumvarp þetta var af Iitlum
stórhug framborið og auk þess
vansmíði, og var því talið að
málið þyrfti öruggari undir-
búnings við. Frumvarp þetta
náði ekki framgangi á þingi, en
hinsvegar var rikisstjóminni
heimilað að leggja fram mikla
fjárupphæð til skólabyggingar-
innar, og jafnframt lýsti at-
vinnumálaráðherra yfir því að
málið myndi verða undirbúið
fyrir næsta þing og þá borið
fram — væntanlega af hálfu
rikisstjórnarinnar. I>að er þvi
mikill misskilningur, er þing
farmanna og fiskimanna lýsir
yfir því, að þessi afgreiðsla
málsins beri ótviræðan vott „um
þá sérstöku þröngsýni, er jafn-
an virðist einkenna aðgerðir
þings og stjórnar gagnyart
hagsmuna- og menningarmál-
um íslenzkra sjómanna“. I>að
fer svo fjarri þvi að ofangreind-
ar aðgerðir Jiingsins beri vott
um þröngsýni, að miklu fremur
má segja að hér liafi þingið
sýnt í senn víðsýni og stórhug,
sem hæfir slíku framfarámáli
bezt. Flan er ekki til fagnaðar
og gildir það jafnt hér sem á
öðrum vettvangi.
Nefnd sú, er fjallaði um
menningarmálin á þingi far-
manna og fiskimanna komst að
þeirri niðurstöðu, að lítið sé
leggjandi upp úr dagskrártil-
lögu atvinnumálaráðherra, með
tilliti til þess ástands, sem nú
ríkir í fjármálum þjóðarinnar,
og dregur þá ályktun einkum af
þvi að hér sé um heimild að
ræða, en ekki skilyrðislausa
fjárveitingu. En hver er mun-
Urinn í þessu tilfelli? Enginn
vafi er á því að verði fé fyrir
hendi, mun ríkisstjórnin nota
hina gefnu heimild, og hitt er
einnig jafnljóst, að hafi ríkis-
sjóður ekki yfir öðru fé að ráða,
en þvi sem þarf til brýnustu
daglegra nauðsynja, getur hann
ekld látið.fé af hendi rakna til
annars, jafnvel þótt hrein fjár-
veiting liggi fyrir. I báðum til-
fellunum er aðeins um fyrir-
mæli þingsins til handa ríkis-
stjóminni að ræða, sem eru jafn
bindandi fyrir hana, og hún
verður að bera ábyrgð á gagn-
^40 §kordýr hafa
fnndi§t á í§landi,
þnr aí 2^ tcgim<flir9 sem livcrgfi cru til annarsstaðai'
Frá rannsóknum Geirs Gígju náttúrufræðings.
Dagblaðið Vísir hefir náð tali af Geir Gígju náttúru-
■fræðing, en hann hefir nú lagt stund á skordýrarann-
sóknir hér á landi um 10 ára skeið. Geir er eini Islend-
ingurinn sem hefir lagt skordýrafræði sérstaklega fyr-
ir sig, og í rannsóknarerindum liefir hann ferðast á
undanförnum tíu árum meira eða minna um allar sýsl-
ur og nokkuð um óbyggðir landsins. Birtist hér að neð-
an uppdráttur af aðalleiðum hans.
A ferðum sínum hefir Geir Gígja safnað miklu af
skordýrum og öðrum lágdýrum. Mest af safni lians er
geymt hjá honum sjálfum, en nokkuð á Zoologisk
Museum í Kaupmannahöfn.
Þá hefir Geir, auk þess að vinna að rannsóknum á
skordýrum landsins, einnig frætt almenning um þau
og önnur náttúrufræðileg efni, með því, að flytja út-
varpserindi, rita greinar í blöð og tímarit og skrifa sér-
stakar bækur uin náttúrufræði.
I
” varl þinginu. Hvort „heimild“
eða „fjárveiting“. liggur fyrir
gerir engan niismun i raun og
sannleika.
Eins og málið ligg'ur fyrir nú
eru lítil líldndi til að það frest-'
ist, nema því aðeins að tekjur
ríkissjóðs bregðist verulega, en
hvort er betra að hefja fram-
kvæmdir af vanefnum, — sem
reynast svo máske ófullnægj-
andi, — eða undirbúa vel af-
greiðslu málsins og fram-
kvæmdir, og láta það fara
sómasamlega úr hendi.
Sjómannaskólinn hefir yfir
ófullkomnu húsrými að ráða,
en lítil l)ót er að því að byggja
yfir liann annað ófullnægjandi
liús eða tjalda í því efni til einn-
ar nætur. Byggingu skólans ber
að liraða svo sem frekast er
Unnt, en gera hann jafnframt
svo úr garði, að hann svari með
öllu kröfum tímans, og þá ekki
eingöngu dagsins í dag, heldur
og komandi ára. Þeir menn,
sem um málið fjalla munu hafa
fullan skilning á þessu, og öll
viðleitni til að vetyja úlfaþyt
um málið er óhyggileg og ó-
heppleg fyrir góða afgreiðslu
þess.
Opánber móttaka hjá
ríkisstjóra íslands.
Rikisstjórínn hafði hina
fyrstu opinberu móttöku sína í
móttökusal þeim, sem honum
liefir verið búinn í salarkynn-
um efri-deildar Alþingis. Var
salurinn blóm.um prýddur. Mót-
takan hófst kl. 11. Gengu þá
fyrst á fund ríkisstjórans ráð-
herrar íslands, forseti samein-
aðs Alþingis, síðar dómarar
hæStaréttar, þá sendiherrar er-
lendra ríkja og starfsmenn
þeirra, einnig ræðismenn er-
lendra ríkja, biskup íslands,
dómprófasturinn í Réyldjavik,
biskup kaþólsku kirkjunnar,
borgarstjóri og forseli bæjar-
stjórnar, skrifstofustjórar
Stjórnarráðsins og AJþingis;
prófessorar Háskólans og loks
forstöðumenn ýmsra stofnana,
félaga og félagssamtaka. Alls
munu gestirnir hafa verið um
eitt hundrað. Stóð Iiver heim-
sókn ekki nema í nokkrar mín-
„Hvenær vaknaði áhugi þinn
fyrir náttúrufræði ?“
„Eg fékk strax áhuga fyrir
náttúrufræði á æskuárum mín-
um í liinni undurfögru sveit
Vatnsdal í Húnavatnssýslu, þar
sem eg ólst upp. Einkum tók
gróðurinn í hinu töfrandi Marð-
arnúpsgili liug minn fanginn.
En það var minn ógleymanlegi
grasafræðikennari, dr. Helgi
Jónsson, sem fyrstur vakti
áhuga minn á skordýrafræði og
benti mér á það að íslenzk skor-
dýr mættu heita alveg órann-
sökuð, og hvílíkur undraheimur
hér væri lokaður fyrir almenn-
ingi. Og frá því fór eg að rann-
saka skordýrin.“
„Er skordýralífið ekki fá-
skrúðugt hér á landi?“
„Skordýralif íslands er að
mörgu leyti merkilegt. Það er
fjölskrúðugt^ þegar miðað er
við önnur dýr landsins, en fá-
útur. Rituðu gestirnir nöfn sín
í mótttökubók í suðurherberg-
inu við efri-deildar salinn, en
gengu þaðan á fund ríkisstjór-
ans. Móttökunni var lokið um
kl. 12y2.
skrúðugt þegar það er borið
saman við skordýralíf þeirra
nágrannalanda vorra er sunnar
liggja.
Skordýraríki landsins er
slungið saman úr mörgum
þáttum. Einn þáttur þess eru
þau skordýr, sem eru sérstök
fyrir liíbýli manna, annar
sníkjudýr á mönnum og dýrum,
þriðji spellvirkjar á gróðri,
fjórði skordýr í sjávarfjörum,
fimmti og sjötti skordýrin í
straumvötnum og stöðuvötn-
um —- áta vatnafiska — sjöundi
skemmdarskordýr í gróðurbús-
um, áttundi skordýr við hveri
og laugar o. s. frv.
Suinar skordýrategundirnar
mega heita útbreiddar um allt
land, en aðrar eru á meira eða
minna takmörkuðum svæðum:
í einum landsfjórðungi, í einni
sveit eða aðeins á einum stað.
Nokkurar skordýrategundir
geta ekki þrifist norðar en í
syðstu héruðum landsins vegna
veðráttunnar. Mest er af skor-
dýrum á láglendinu og fer þeim
fækkandi eftir því sem hærra
kemur yfir sjávarmál. Sumar
flugur fljúga þó langt inn á
jökla, og í einstöku jökulfellum,
þar sem þýtt er á sumrin, er fá-
skrúðugt skordýralíf að stað-
aldri af harðgerðum tegundum.
Flestar íslenzkar. skordýrateg-
undir eiga líka heima í öðrum
löndum, og sumar eru allra
landa kvikindi, sem berast með
slripum víðsvegar um heim.
Eru þar á meðal ýms sníkju-
dýr, meindýr í matvælum o. fl.
En hér á landi eru þó fundnar
27 skordýrategundir sem hvergi
eru kunnar utan íslands. Mest af
þeim eru vespur, en einnig skor-
Geir Gígja.
títur, fiðrildi og flugur. Þar á.
meðal bveraflugan, sem er á
jarðhitasvæðum víðsvegar um
land, og hefir mjög merkilega
lifnaðarhætti. T. d. elst lirfa
hennár upp í kringum 50 stiga
lieita læki, sem renna frá hver-
um.“
„Hvað er það lielzt viðvíkj-
andi skordýrunum, sem þú hef-
ir rannsakað?“
„Rannsóknirnar liafa verið
fernskonar,“ segir Geir. „Það er
fyrst og fremst að rannsakæ
livaða skordýrategundir eru til
hér á landi, í öðru lagi hve út-
breiddar hinar einstöku tegund-
ir eru, í þriðja lagi að rannsaka
lifnaðarhætti þeirra og loks
livaða gagn eða hvaða tjón hin-
ar einstöku tegundir gera tands-
mönnum.“
„Eru ekki flest skordýr mein-
lítil og gagnslaus?“
„Nei skordýrin hafa mjög
mikla þýðingu í búskap niáttúr-
unnar. Vil eg í því sambandi að-
eins minna á frævun blómanna.
Ef skordýnjnum væri ldppt í
burtu væri meiri hluti liinna
fögru blómjurta einnig úr sög-
unni. Svö eru nokkurir tugir
skordýra hér á landi, sem bein-
línis snerta manninn og af-
lcomu hans. Þessum dýrum má
skipta í þrjá flokka:
1. SkajSleg skordýr í liibýlum
manna.
2. Skaðleg skordýr á gróðri.
3. Gagnleg skordýr í ám og
vötnum, fæða vatnafiska.“
„Hvaða skordýr eru hættuleg-
ust af þei’m sem eru í híbýlum
manna ?“
„Vegglýsnar eru einna
hvimleiðastar, því fáir geta
hafzt við i húsum, þar sem þær
Svörtu feitu strikin á uppdrættinum sýna leiðir Geirs á
rannsóknarferðum lians um landið.
Verkamannaráðherrann Ernest Bevin, annar valda-
mesti maður Bretlands.
éfrj ú ákvörðun Cliamberlains og félaga hans að heyja
Heimsstyrjöldina 1914—18 á nýjan leik, hafði
næstum orðið Bretlandi að falli. Á síðustu stundu gerði
þjóðin uppreist gegn þessari sjálfsánægju, 'sem ein-
kenndi stjónina. Uppreistin náðiiekki aðeins til 10 Dow-
ning Street heldur fór hún um allt landið áður en júní-
mánuður var á enda.
Mannamunurinn í þjóðfélag-
inu hvarf, því að óvinurinn var
aðeins 20 milur frá ströndum
Englands. Verksmiðjufólkið
varð allt i einu dýrmætustu
þegnarnir og öll þjóðin bað fyr-
ir þvi, að takast mætti að fram-
leiða í verksmiðjunum þau
vopn, sem þurfti til að vopna á
nýjan leik herinn, sem komst
undan frá Dunkirk. Verðbréfa-
salar í City og húsfreyjur þeirra
fóru að starfa í vopnaverk-
smiðjunum. Eton-drengirnir
buðust til að vinna í flugvéla-
verksmiðjunum. En Ernest
Bevin — sjálfmenntaði verka-
maðurinn, sem hætti í skóla 11
ára, til að fara að vinna fyrir sér
— er þó bezta tálcn þessara um,-
brota og breytinga.
Eftir að Bretar höfðu orðið
fyrir binu ógurlega hergágna-
tjóni í Flandern voru honum
fengin meiri völd, en nokkurum
manni í lýðræðisstjórn höfðu
áður verið fengin. Ilann var
gerður að einræðisherra i iðnaði
Breta og hver verkamaður og
-kona verða að lúta vilja hans.
Hann getur gengið að hvaða
. manni, sem er og sagt: „Hvað
gerir þú til að við sigrum?“ og
ef honum finnst svarið ófull-
nægjandi getur hann sagt: „Far-
ið kl. 7 í fyrramálið til vinnu-
miðlunarskrifstofunnar í hverfi
yðar, til að vinna við skotgrafa-
gröft í Hyde Park“.
Bevin hefir ekki látið Breta
verða fyrir vonbrigðum. Hann
reif niður allar gamlar erfða-
venjur, sem voru eins og fjötrar
á athafnafrelsi hans og áhuga,
og nú er svo komið, að fram-
leiðsla Breta hefir aldrei verið
meiri. En þetta var honum ekki
sársaukalaust, því að til þess að
ná þessu takmarki varð hann
að fá verkalýðinn til þess að
liafna öllum þeim fríðindum og
kjarabótum, sem hann hefir
barist fyrir frá því skömmu eft-
ir aldamótin.
Hann, sem barðist fyrir 40
stunda vinnuviku, varð að kref j-
ast jiess, að unnið væri alla daga
vikunnar. Hann liafði líka bar-
ist fyrir sumarfríum verka-
manna með launum, en varð að
biðja þá um að fresta fríum sín_
um, þangað til eitthvað rofaði
til. Hann skipulagði allsherjar-
verkfallið 1926. Nú liefir hann
bannað allar kaupdeilur til
stríðsloka, en jafnframt bannaði
liann atvinnurekendum að
Iækka kaupið. Það er tákn um
vinsældir' Bevins, að engir
lireyfðu mótmælúm gegn þess-
um ráðstöfunum hans.
Gamlir starfsmenn í náðu-
neytisskrifstofunum eru oft
höggdofa vfi r hispursleysi Be-
vins. Þeir eru vanir ótal króka-
leiðum og endalausri skriffinsku
i innbyrðis viðskiptum ráðu-
neytanna. En þegar Bevin þarf
að tala við Morrison eða Beaver-
brook, þá hringir hann sjálfur
til þeirra og í símanum ákveða
þeir, hvað mest sé aðkallandi að
gera. Og ef Bevin þarf að ná tali
af einhverjum sérfræðingi
hringir hann til hans sjálfur, til
þess að vera viss um, að engin
mínúta fari til spillis.
Bevin fæddist 1884 i þorpinu
Winsford í Somerset. Átta ára
gamall missti hann foreldra sína
og er hann var 11 ára fékk hann
vinnu á sveitabæ og fékk 6
pence í laun á viku. Bóndinn
var orðinn sjóndapur og lét
liann þvi Ernest litla lesa um
þingstörfin úr dagblöðunum,
sem hann keypti.
Síðar fluttist Bevin til Bristol
og gekk þá í félag hafnarverka-
manna. Fengu félagar Bevins
hann til að bjóða sig fram til
bæjarstjórnar. Eitt sinn var einn
af andstæðingum lians að lialda
ræðu gegn honum við höfnina.
Bevin átti leið þama fram hjá
og reiddist er hann heyrði niðr-
andi ummæli um sig. Gerði hann
sér þá lítið fyrir og varpaði
manninum i sjóinn en Bevin
tapaði kosningunni.
í Bristol komst Bevin i kynni
við Ben Tillet, brautrvðjanda i
verkalýðsmálum Breta. Staklc
Tillet upp á því að Bevin helgaði
sig alveg verkalýðsmálunum og
fór Bevin að ráðum hans. Hækk-
aði hann hvað pftir annað i
tigninni á þessu sviði, þangað til
hann varð forseti Transport and
General Workers Union árið
1922 og hefir verið það siðan.
Var það mest að þakka dugnaði
Bevins, að þetta samband varð
voldugasta verkalýðssamband
Breta.
Bevin vakti aldrei sér-
staka athygli almennings fyrri
en 1920, er hann hélt 11 klukku-
stunda ræðu um baráttu verka-
manna fyrir hærri launum og
betri vinnuskilyrðum.
Fundum þeirra Bevins og
Churchills hefir oft borið sam-
an, en sjaldan voru þeir á einu
máli. 1 allsherjarverkfallinu
1926 skarst fyrst verulega í odda
milli þeirra. Churchill var þá
fjármálaráðherra í stjórn Bald-
wins, en Bevin stjórnaði verk-
fallinu. Churchill heimtaði af
ríkisstjórninni, að hún setli
verkfallsmönnum úrslitakosti.
Var það gert og batt það epda á
verkfallið, en úrslitakostirnir
voru ekki settir fram fyrri en
Bevin liafði sagt í reiði sinni:
„Hvílík guðs blessun fyrir land-
ið, ef Churchill verður aldrei í
stjórn framar“.
En þótt þeir liafi verið á önd-
verðum meiði i stjórnmálum,
hafa þeir aldrei verið fjand-
menn. Churchill hefir látið í
ljós þá skoðun á Bevin, að hann
sé duglegasti maðurinn á sviði
iðnaðarins og Bevin hefir alltaf
dáðst að hreinskilni Churchills,
jafnvel þegar skoðanir þeirra
hafa verið alveg andstæðar.
Bevin fer á fætur á liverjum
morgni.ld. 5.30 og vinnur heima
hjá sér til kl. 9. Þá fer hann á
skrifstofu sína og vinnur þar til
kl. 9 á kveldin. Þá fer hann heim
og vinnur til miðnættis.
Hann hefir þrisvar sinnum
hafnað aðalnafnbót, því að hanfi
segir að hægt sé að gera sig
hlægilegan á annan hátt.
Ráðuneyti verkamálaráðherr.
ans hefir löngum verið talinn
grafreitur allra vona um póli-
tískan frama. Bevin er þó ekki
hræddur um það og ýmsir, sem
sjá ofsjónum af framgangi hans
eru á sömu skoðun. Þeir segja . .
Vinir hans segja, að hann muni
verða forsætisráðherra þegar
stríðinu er lokið. Ekki fyr, þvi
að bæði hann og fylgismenn
hans bera ofmikið traust til
stjórnarhæfileilca Churchills.