Vísir - 04.09.1941, Blaðsíða 2

VlSIR
Hér birtist mynd af skipshöfninni af Esju ásamt Ríkisstjóra
og frú lians, félagsmálaráðherra, ríkisstjóraritara og forstóra
Rikisskips, Pálma Loftssyni.
Ríkisstjórnin heiðrar
skipshöínina á Esju.
Ríkisstjóri afhenti heiðurspeningana.
í fyrramorgun kl. 11 veitti ríkisstjóri skipshöfninni á Esju
móttöku, í móttökusal sínum í Alþingishúsinu.
Þangað hafði ennfremur verið boðið fréttariturum blaðanna,
til þess að fylgjast með því, sem fram færi.
§ing;aporé<víg:ið við
Gífurlegar birgdir af matvælum og her-
gögnum fluttar þangað.
Eftir DAVID S. WAITE, fréttaritara U. P. í Singapore.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Öryggið
á sjónum.
J qlINNI öru þróun, sem orð-
ið hefir í siglingamálunum
frá því um aldamót, hefir ærin
breyting orðið til batnaðar, að
því er snertir öryggið á sjónum.
Má nú heita, að það sé á venju-
legum tímum orðið þolanlegt,
að svo miklu leyti, sem í okkar
valdi stendur. Galli er þó sá á
gjöf Njarðar, og hann stór, að
sökum fjárslcorts og erfiðleika
á atvinnusviðinu, hefir mjög
hrostið á að endurnýjun flotans
hafi verið jafn ör og æskilegt
hefði verið. Er hér einkum átt
við botnvörpungana, sem flestir
eru gamlir og úr sér gengnir
og fullnægja ekki kröfum tim-
ans, — hvorki um, öryggi né af-
komuskilyrði. Hafa hinsvegar
þegar verið lögð drög að því frá
opinberri liálfu, að útvegi þess-
um gefist kostur á endurnýjun
skipanna, og er það út af fyrir
sig nauðsynlegt og lofsvert.
Nú á þessum tímum má segja
að hvert fljótandi far stundi sjó
að nýju, þótt þau mörg hafi
legið í hrófi árum saman. Há-
karlaskip hafa verið endurnýj-
uð og þeim breytt i samræmi
við kröfur tímans, vélbátar og
línuveiðarar verið stækkaðir
þannig, að þeir reyndust hent-
ugir til Englandsferða, og im'i
segja, að sjór liafi verið djarft
sóttur allt til þessa. Eftir að
stríðið skall á steðjuðu óvenju-
legar hættur að siglingunum,
ekki sízti eftir að Island var lýst
á ófriðarsvæði. Ef sá ófriðarað-
ilinn hefði tök á að framfylgja
yfirlýsingu þessari myndi vera
algert öryggisleysi fyrir öll ís-
lenzk skip, sem út fyrir land-
steinana færu. Þessu er hinsveg-
ar ekki til að dreifa, sem betur
fer. Þótt vitað sé að visu, að
kafbátar liafi á ýmsum tímum
verið allt í kringum landið,
hafa farið fram hreingerningar,
eftir því, sem við hefir átt, og
öryggi á sjónum þannig verið
haldið uppi eftir föngum.
Þrátt fyrir allar hreingerning-
ar á siglingasvæðum, eru sigl-
ingarnar þó stórlega viðsjár-
verðar. Alltaf getur út af borið,
og hefir liin íslenzka sjómanna-
stétt ekki farið varhluta af
þeim hörmungum, sem sjó-
mönnum eru búnar, komist þeir
í færi við óvinveitt öfl. Við höf-
um fært okkar fórnir, og fengið
um leið nokkra reynzlu í því
efni, hvað gera beri til þess að
auka á öryggi sjómannanna,
eftir þvi sem föng eru frekast á.
I fyrstu voru björgunartæki
þau, sem notuð voru á íslenzk-
um, skipum ófullnægjandi.
Sýndi það sig áþreifanlega er
út af bar, og stöðugt hefir ver-
ið unnið að auknum endurbót-
um. Nú í dag birtist hér í blað-
inu reglugerð, sem sett hefir
verið af atvinnumálaráðuneyt-
inu varðandi þessi mál, og get-
ur þar hver og einn gengið úr
skugga um hver öryggistæki er
um að ræða á skipum, er sigla
á ófriðar- eða hættusvæðum.
íslenzku þjóðinni er lifsnauð-
syn að halda uppi siglingum
meðan kostur er á. Þar lútum
við sama lögmáli og aðrar þjóð-
ir, er eylönd byggja og ekki eru
sjálfar sér nægar. Við liöfum
þó þeim mun verri aðstöðu, en
flestar aðrar samhærilegar
þjþðir, að hér skortir flest til
flestra hluta. Við höfum miklu
fleiri nauðsynjar að sækja en
nokkur önnur þjóð, ef hér á að
verða haldið uppi siðmenning-
arlífi, en það verður að sjálf-
sögðu að gera næðan nokkur
lífsvon er. Því verður að sækja
sjóinn og sækja liann fast, Iivað
sem á kaiin að dynja.
Hitt verða menn að skilja, að
ef þess er krafizt, að menn leggi
líf sitt i hættu til að afla nauð-
synja, eiga þeir einnig rétt á því.
að allt sé gert, sem unnt er, til
að gera hættuna sem minnsta.
En íslenzka sjómannastéttin er
ávallt í hættu, ekki aðeins nú á
ófriðarthnunum, lieldur einnig
á friðartímum, með því að
hvergi munu siglingar erfiðari
og hættulegri vera en hér við
land. Því þarT einnig að hyggja
að framtíðinni, nýbyggingu flot-
ans, þótt erfitt sé um öll vik i
bili, mun rætast úr því fyr en
varir, en þá þarf að lialda uppi
því merki, sem hafið hefir verið,
og keppa að því, að íslenzki flot-
inn verði fullkomnasti og bezti
fiskiveiðafloti í heimi. Það svar-
ar til aðstöðunnar, og sú al-
menna regla verður hér að
gilda, að allir verða að laga sig
eftir aðstæðum.
Golfklúbbur íslands.
Undirbúningskapplejkar fyrir
meistarakeppni karla og;
kvenna hefjast um næstu helgi.
Keppní karla hefst laugardag-
inn 6. sept. kl. 3 síðd., en keppni
kvenna sunnudaginn 7. sept., kl.
3 síðd.
ÞátUakendur gefi sig fram í
Golfhúsinu eða skrifi nöfn sín á
lista er liggja þar frammi, fyrir
föstudagskvöld kl. 9.
Eins og venjulega, komast að-
eins þeir átta, er ná beztum ár-
angri í undirbúningskeppnun-
um, í keppni um meistarabikar-
ana.
Þeir átta næstu keppa inn-
byrðis sem fyrsti flokkur og þeir
þriðju átta sem arinar flokkur.
Keppnirnar lialda svo áfram
alla vikuna.
Þess er vænzt, að sem allra
flestir taki þátt í keppnum þess-
um.
I.O.O.F. 5. = 12394872 =
■■ - •' ,'K. ■*. . «..«. t~,
Sjóklæðag-erð íslands
hefir sótt til byggingarnefndar
bæjarins um leyfi til aS byggja þrí-
lyft verzlunarhús úr steinsteypu á
leigulóð sinni viS Skúlagötu. StærS-
in á aS vera 809.8 fermetrar. Bygg-
ingarnefnd samþykkti aS veita
leyfiS.
Miðbæjar-barnaskólinn.
Skólastjóri hans hefir lagt til, aS
athugaS verSi, hvort unnt sé aS búa
sundlaug fyrir ntmendur skólans á
skólahæðinni. Á síSasta fundi bæj-
arráSs var bæjarverkfræSingi faliS
aS athuga þefta í sambandi viS
framkvæmd hitaveitunnar.
Lúðrasyeitin Svanur
leikur á Arnarhóli í kvöld kl. 9.
Næturakstur.
ASalstöSin, Lækjartorgi, sími
1383, er opin í nótt.
Næturlæknir.
Kristján Hannesson, Mímisveg 6,
sími 3836. NæturvörSur í Lyfja-
búSinni ISunni og Reykjavíkur apó-
teki.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 19.30 Hljómplötur: Lög leik-
in á bíóorgel. 19.40 Lesin dagskrá
næstu viku. 20.00 Fréttir. 20.30
MinnisverS tíSindi. 20.50 Hljóm-
plötur: Herold syngur dönsk þjóS-
lög. 21.00 Upplestur: „Dramm-
Anton“, saga eftir Maupassant (Ól-
afur Sveinsson verzlm.). 2i.20 Út-
varpshljómsveitin: Spanskur laga-
flokkur eftir Gérardin. 21.40
Hljómplötur: Lagaflokkur fyrir
blásturshljóSfæri, eftir Mozart.
Gengu skipverjar, allir þeir er
mættir voru, inn í salinn og
stilllu sér upp í hálfhring.
Ríkisstjóri gekknú inn ásamt
frú sinni og félagsmálaráðherra,
Stefáni Jóh. Sfefánssyni.
Síðan hélt félagsmálaráðherra
ræðu, og sagði m. a. að ríkis-
stjórnin vildi minnast þeirrar
farar, — þegar Esja fór til
Petsamo og sótti þá íslendinga,
sem dvalið liöfðu á Norðurlönd-
um og gátu ekki komist heim,
—• ineð því að veita skipverjum
heiðurspening úr silfri, fyrir
drengilega framkomu.
Þá ávarpaði Rikisstjóri skips-
liöfnina.
Hann sagði meðal annars, að
sér væri það sérstök ánægja, að
afhenda þennan heiðurspening,
vegna þess að liann hefði heyrt
það mjög rómað, hve framkoma
skipshafnarinnar Jiefði verið
góð. Ræði kvaðst hann hafa
heyrt það hjá frú sinni, sem var
ein á meðal farþeganna, og af
munni annarra þeirra sem hér
áttu hlut að máli.
Honum sagðist hafa verið það
fullljóst, að þessi ferð væri ekki
með öllu bættulaus, og að hann
hefði liaft sérstakt tækifæri til
þess að fylgjast með hvernig
þessu Iyki, hæði sökum þess, að
kona lians var með og svo aðrir
ágætir landar, sem hann þekkti
þar á meðal. Hann sagðist hafa
verið því ánægðari, sem betur
tókst.
Hann harmaði það, að ekki
gátu allir farþegarnir verið við
þessa hátíðlegu athöfn.
Ríkisstjórafrúin mætti, sem
fulltrúi farþeganna á Esju.
Að loknu ávarpinu afhenti
Ríkisstjóri heiðurspeningana.
Ríkisstjóraritari las upp nöfn
skipsmanna og gengu þeir hver
af öðrum fyrir Ríkisstjóra og
tóku við peningnum ásamt árit-
uðu skjali.
Fer hér á eftir innihald
skjalsins:
Skjali þessu fylgir heiðurs-
peningur úr slifri með gröfnu
nafni yðar. Afhendir ríkisstjórn-
in yður hann til eignar í viður-
kenningarskyni fyrir skyldu-
rækni í störfum yðar og góða
framkomu í ferð „Esju“ til
Petsamo og þaðan til Reykja-
víkur í september og október
1940, er hún flutti heim til ís-
lands 258 íslenzka ríkisborgara,
sem tepst höfðu á Norðurlönd-
um vegna ófriðarins.
Lætur ríkisstjórnin í Ijós þá
ósk, að þér varðveitið peninginn
til minningar um þessa einstæðu
ferð. /
Reykjavík, 20. maí 1941.
RÍKISSTJÓRN ÍSLANDS,
Fjtsíui’ gekk fram Ásgeir
Sigurðsson og þakkaði rikis-
stjóri lionum sérstaklega fram-
komu hans og drenglund.
Sagði hann, að þótt þakka
hæri allri skipshöfninni, hversu
giftusamlega allt tókst til með
ferð þessa, þá bæri þó helzt að
þakka skipstjóranum, þvi hann
hæri ábyrgðina, og harm tæki
þær miklu ákvarðanir sem
taka þyrfti í svona ferðum.
Kvað hann skipstjóra hafa leyst
lilutverk sitt prýðilega af liendi.
Þegar lokið var við að af-
lienda heiðurspeningana, þakk-
aði Pálmi Loftsson forstjóri
fyrir þann vinahug, sem ís-
lenzku sjómönnunum hefði
verið sýndur, af mestu valdhöf-
um þjóðarinnar, með þessu til-
tæki.
Siðan fór allur hópurinn út i
garð Alþingishússins og tók
Vigfús Sigurgeirsson þar nokkr-
ar myndir.
Athöfninni var lokið um II1/”,'
og hafði hún verið í alla staði
hin virðulegasta.
Skemmtikvöld Heim-
dallar á laugardaginn.
Fáar eða engar skemmtanir
eru betur liðnar en þær,
sem Heimdallur heldur.
Unga fólkið er margt, sem
sækir þessar skemmtanir og oft-
ast miklu færri en vilja geta
komizt að, svo er aðsóknin
mikil.
Nú á laugardaginn kemur
ætlar Heimdallur að efna til
sekmmtikvölds í Oddfellow. Er
ekki að efa, að sami áhugi ríkir
nú á meðal unga fólksins með
að skemmta sér.
Við þetta tækifæri flytja þeir
ræður Jóhann Hafstein form.
Heimdallar og Ragnar Jónsson
frá Hellu. Lárus Pálsson leikari
mun einnig skemmta með upp-
lestri.
Smáútgerðarmenn og
sjómenn halda fund
á, mánudag.
Á mánudaginn kl. 2 hefst
fundur hér í bænum, sem út-
gerðarmenn og sjómenn við
Faxaflóa stofna til.
Fundur þessi er í áframhaldi
af fundi þeim, sem haldinn var
hér fyrir nokkuru í tilefni af
fisksölusamningnum.
Á fundinn á mánudaginn
koma atvinnumálaráðherra og
viðskiptanefndin.
S. H.-dansleikirnir
eru nú byrjaðir aftur. Verður sá
fyrsti haldinn í Alþýðuhúsinu n.k.
laugardag, og verða þar eingöngu
gömlu dansarnir dansaðir.
■p nda þótt að svo megi segja,
að mikilvægi Singapore
fari vaxandi með degi hverjum,
liafa ráðamenn þar nú tekið upp
aðra stefnu gagnvart blaða-
mönnum. Þeir hafa hætt við að
þagga niður allar fréttir um víg-
búuað þessa „Gibraltar Austur-
landa“ og hafa leyft blaða-
mönnum að senda út um heim
ýmsar upplýsingar, sem voru
„bannvará“ fyrir stuttu síðan.
Ef brezki flotinn yrði sendur
til Austurlanda, þá mun liann
finna að í Singapore getur hann
fengið „húsnæði með öllum
nýtízku þægindum“. Höfnin er
stór og rúmgóð og stærstu her-
skip í heimi geta fengið þar við-
gerð og skoðun. Allt er þarna
jafn fullkomið og í Devonport,
Portsmouth eða Scapa Flow.
•Skipalægi herskipaflotans er
um 150 ferkílómetrar og er það
öllu meira, en þarf lil þess að
rúma hvert einasta skip brezka
flotans.
Uppfyllingarnar og bólvirkin,
sem skipin geta lagzt að, eru
þúsundir metra á lengd, svo að
þar geta legið nokkur stór her-
skip í- einu og tekið vistir og
hergögn um borð. Birgða-
geymslurnar eru útbúnar öllum
nýtízku tækjum, margar þeirra
liafa nýjustu frystitæki, því að í
hitabeltinu eru matvæli ekki
lengi að skemmast ef ekki er
hægt að geyma þau í kulda Eru
jafnan svo miklar matvæla-
birgðir fyrir hendi, að þær
mundu nægja smáborg í nokk-
urn tíma.
Einn af kostunum við legu
Singapoi-e er hversu skammt er
til olíuvinnslusvæðanna á Bor-
neo og Sumatra. En þó að svo
sé er auðvitað nauðsynlegL að
hafa mildar birgðir í flotastöð-
inni sjálfri. Er áætlað og mun
ekki fjarri lagi, að í Singapore
sé jafnan til 6 mánaða birgðir af
olíu fyrir flotann.
t
Engin hætta á
vatnsskorti.
Gríðarmiklar vatnsleiðslur
leiða vatn til Singapore, en þótt
þær yrði eyðilagðar kæmi það
ekki að sök, því að til vara eru
tvö afarstór vatnsból, sem full-
nægja öllum þörfum horgarinn-
ar.
í vopnaskemmunum eru auð-
vitað til skotfæri handa hvaða
skipi, sem er í brezka flotanum,
hvort sem það þarfnast kúlna
fyrir 15 þuml. fallbyssur eða að-
eins vélbyssuskota. Skotfæra-
geymslurnar eru svo sterk-
byggðar, að ekki á að saka þótt
kúla af stærstu tegund hæfi
þær. Við höfnina eru járnbraut-
ir sem eru samtals rúmlega 27
km. á lengd og eru þær eingöngu
til flutninga á nauðsynjum
flotans.
Til viðgerða eru tvær skipa-
kviar. Er önnur grafin niður og
er hún kennd við Georg 6., og
er hún stærsta grafkví í heimi.
Hin er flotkví, sem dregin var
í tveim eða fleiri hlutum suður
fyrir Afríku frá Englandi, með-
an unnið var að mannvirkjum
þessum.
Kvíar fyrir hvaða
skip sem er.
Þessar kvíar geta tekið hvaða
herskip, sem er og grafkvíin,
sem að ofan getur, er svo stór,
að stærsta skip i heimi kemst
fyrir í henni. Flotkviin ge-ur
tekið 50.000 smál. slcip og í
henni eru verkstæði og raf-
magnsstqðvar, svo að ekkert
þarf að vinna á þurru landi.
Áður en liægt var að steypa
undirstöður kvíarinnar, sem
heitir eftir Georgi 5., þurfti að
grafa burt nokkrar milljónir
kúhikmetra af leðju og mold.
Þetta var afskaplegt verk og
lók nokkur ár að fullgera það.
Ivvíin er 1000 fet á lengd, 130
•fet á breidd, en dýpið við kvíar-
mynnið er 35 fet. Þegar húið er
að hagræða skipi í kvínni, er
liægt að dæla sjónum úr henni
á skömmum tíma og er þá hægt
að vinna að viðgerðum á þeim
hlutum skiþsins, sem eru ja.nan
í sjó.
Fjöldi verkstæða eru við
kvína og í nágrenni liennar.
Margir verkfræðingar og verk-
stjórar — allir hvítir menn —
stjórna vinnubrögðunum, en
verkamennirnir eru Kínverjar,
Indverjar og Malajar og eru þeir
margar þúsundir að tölu.
Sterkur krani.
Yið kvína er gríðarstqr og
sterkur krani, sem getur lyft
upp úr lierskipi heilli fallbyssu
eða katli, sem þarfnast viðgerð-
ar. Minni kranar eru líka not-
aðir til að lyfta því, sem léttara
er og loks er 150 smál. flotkrani,
sem dreginn var frá Englandi
eftir að flotkvíin var tilbúin.
Við hvert verkstæði eru lireyf-
anlegir kranar, en járnbrautir
ligga inn í þau, svo að tíminn
fari ekki til spillis, ef hægt er
að forðast það. Allt er þetta
byggt eins traust og liægt er,
eingöngu hugsað um að ending-
in verði sem bezt og ekki horft
í kostnaðinn.
Allar byggingar hafa verið
byggðar með það fyrir augum,
að þær gefi sem hezta vernd
gegn loftárásum, livort sem þá
verður varpað niður tundur-
eða íkyeikjusprengjum. Hvert
einasta verkstæði er svo sterkt,
að það þolir að verða fyrir loft-
þrýstingi af sprengju eða brot-
um úr lienni, þ. e. jafn örugg
og loftvarnaskýli í Bretlandi,
sem geíur þolað allt, nema að
sprengja lendi beint á því. Þau
verkstæði, sem eru sérstaklega
mikilvæg, eru auðvitað alveg
sprengjuheld.
Nýtízku
hermannaskálar.
Bretar segja jafnan um
Singapor'e, að þar liafi engu
verið glevmt og mun það vera
rétt. Það er ekki aðeins hugsað
um að gera skipin sem ný, ef
þau verða fyrir skakkaföllum,
heldur er líka hugsað Um skips-
hafnir þeirra. Þúsundir sjó-
manna geta búið í landi í einu
og hermannaskálarnir eru út-
búnir öllum þægindum, sem
þörf er á i hitabeltinu. Stór
íþróttasvæði eru til afnota fyrir
mennina og sundlaugar.
Auk þess eru í Singapore
höfuðstöðvar flotans við Aust-
urlönd, og þar eru útvarps-
stöðvar, svo að alltaf er hægt að
hafa samband við London og
auk þess liggja flestar sæsíma-
línur, sem þarna eru, uin Singa-
pore.
Flotabækistöðin í Siugapore
er til orðin síðastliðin 20 ár, eða
eftir að herskip fóru að verða
svo stór að Hong-Kong bæki-
stöðin gat ekki veitt þéim þann
„beina“, sem nauðsyn gat kraf-
ið. Singapore lá mjög miðsveg-
ar austur þarna og varð því fyr-
ir valinu. Þar sem öll mannvirlc-
in eru núna, voru fyrir tveim
tugum ára aðeins frumskógar,
fúafen og mýrar.