Vísir - 16.10.1941, Blaðsíða 2

VlSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN' VÍSIR H.F.
Rltstjóri: Kristján GuSlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfísgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 60 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Gott er að fara
stillt af stað.
J^ÍTJÁN eru eftir, þá náð hef
eg þér, tautaði strákurinn.
Hann getlaði að vinna sér það til
kvonfangs, að elta uppi tuttugu
tófur. Ríkisstjórnin liefir verið
að elta uppi dýrtíðina. En sú
lágfætta hefir ailtaf gaggað á
næsta leyti, sýnu bústnari með
degi.hverjpm. Nú á að vinna bug
á óvættinni og er vonandi að
betur takist fyrir þingi og
stjórn, en aumingja stráknum.
I>að er svo sem þakklátt verk,
að leggja „bítinn“ í læðing. En
þessi „bítur“ er bragðarefur,
eins og allir refir, og veitti því
tæplega af að viturra ráð kærni
saman. Einn stjórnarflokkanna
segist hafa ráðið á takteinum og
krefst þess umsvifalaust, að
sanistarfsflokkamir aðhyllist
þáð og ekkert annað. Hinir
flokkarnir telja, að varla verði
Gleipnir of styrkúr, þótt allir
leggi til sinn þátt. Svona er mál-
um komið í dag og mun öllum
fyrir beztu að ekki verði rasað
um ráð fram.
★
Til þess að finna friðsamlega
lausn á þessu máli, verður að
reyna að samræma sjónarmið
tveggja andstæðra hagsmuna-
heilda. Annars vegar þeirra, er
vörur selja á innlendum mark-
aði, hinsvegar þeirra, er vörur
kaupa: verkámanna og annara
launþega. Það er hægt að hugsa
sér að framkvæma með vald-
boði ráðstafanir, sem önnur
hvor þessi hagsmunaheild tjáði
sig gersamlega andvíga. En ef
tii slíks valdboðs yrði gripið,
væri jafnframt vikið frá þeirri
stefnu, sem uppi hefir verið um
lausn vandamálanna síðustu
misserin. Yæri því neyðarúr-
ræði, ef til slíks þyrfti að taka.
*
Það má ekki gera leik að því,
að stefna til ófriðar um lausn
slíks vandamáls, sem liér um
ræðir. Þegar kosningafrestunin
var ákveðin í vor, var ein höfuð-
röksemdin fyrir þeirri sam-
þykkt sú, að ekki mætti stofna
til friðslita. Sömu röksemd hef-
ir verið haldið uppi gegn því,
að kosið yrði í kjördæmi, sem
þingmannslaust er orðið. Nú er
það að vísu svo, að mönnum
hitnar oft um kosningar. En þó
hefir reynslan skorið úr um
það, að mikiu meiri hiti fylgir
kaupgjaldsmálinu en kosning-
um.
Ef sú röksemd er rétt, að eklci
megi hafa kosningar vegna þess,
að friðnum sé stofnað í voða, er
auðsætt, að teflt yrði á tæpt
vað ef skellt yrði athugunarlít-
ið á valdboði, sem fjölmennar
stéttir teldu með réttu skerða
hlut sinn.
★
Málið horfir þá þannig við:
Allir telja nauðsynlegt að
stemma stigu fyrir dýrtíðinni.
Öllurn er Ijóst, að ráðið til þess
er ekki svo einfalt, að það verði
hrist fram úr erminni. Friðsam-
leg lausn fæst ekki, nema full-
kominnar forsjár og gagn-
kvæmrar tilhliðrunarsemi verði
gætt. Því miður hefir málið ver-
ið lagt þannig fyrir af hálfu eins
stjórnarflokksins, að meira hef-
ir gætt kapps en forsjár. En hér
I
á það við, að „gott er fara stillt
af stað,“ ef enginn á að háls-
brotna.»
Ríkisstjórnin hefir ekki fund-
ið sameiginlega leið í málinu.
Alþingi á að leita að þéirri leið.
En sú leið verður torfundin, ef
einn stjórnarflokkanna tekur
sig út úr í uppliafi málsins og
neitar að fara nema sína eigin
götu.
★
Það er leikur einn, að gera
dýrtíðarmálin að því ágrein-
ingsefni, að upp úr rifni. En
þann leik á að varast. Stærilæti
og duttlungar eiga ekki að kom-
ast þar að. Þessvegna á lika að
gleyma því, að einn aðili liefir
farið klaufalega á stað, ef sá
hinn sami sýnir hug á að bæta
ráð sitt. Hér er um eitt hið mesta
vandaverk að ræða. Það verður
að hefja það yfir flokksstreit-
una. Stjórnarflokkarnir verða
að leggja ráð sín saman, eins og
þegar skattamálin voru leyst í
vetur sem leið. a
Skemmtifundur
Stúdentafélags
Reykjavíkur
Iskemmtifundur Stúdenta-
■ félags Reykjavíkur verður
haldinn næstkomandi sunnu-
dagskveld í Oddfellowhúsinu.
Síra Jón Thorarensen mun
lesa upp úr þjóðsagnasafni sínu,
en síðan syngja þeir tvísöng
Jakob Hafstein og Ágúst
Bjarnason. Þá syngur Árni
Danielsson norskar stúdentavís-
ur með undirleik Kristjáns
Kristjánssonar, og loks verður
dansað fram eftir nóttu.
irrenarooir i
5.1. iríninB&rflarnosi
Hinir ákærðu fengu
skilorðisbundinn
|fangelsisdóm.
þriðjudag var kveðinn upp
dómur í málinu réttvísin
og valdstjórnin gegn stjórn s.f.
Grímur í Borgarnesi. Dómur-
inn var kveðinn upp af Theodór
Líndal, hrm., sem var skipaður
setudómari.
Mál þetta reis af því, að stjórn-
endur félagsins greiddu félags-
mönnum arð, sem ágreiningur
var um innan félagsins hvort
skyldi greiða.
Urðu þau úrslit málsins, að
allir stjórnendurnir — fimm að
tölu — voru dæmdir í skilorðs-
bundna fangelsisvist.
Formaður félagsins, Friðrik
Þórðárson, var dæmdur í 3ja
mánaða fangelsisvist, en hinir,
Ingimundur Einarsson, Jónas
Kristjánsson, Otúel Sólmundur
Sigurðsson og Sigurður Krist-
jánsson í 2ja mánaða fangelsi
hver.
Fullnustu refsingarinnar er
frestað og liún felld niður eftir
2 ár, ef skilorð laga eru haldin.
Auk þess er niðurfelling refs-
ingarinnar bundin þeim skil-
yrðum, að hinir ákærðu endur-
greiði félaginu kr. 2000 innan
30 daga frá birtingu dómsins
ásamt 3% ársvöxtum frá 27.
apríl s.l. og að þeir feli löggilt-
um málflutningsmanni, innan
30 daga frá lögbirtingu dómsins
að innheimta í sjóð s.f. Grímur
hjá hlutaðeigendum fé það, er
þeim var greitt 27.—30. apríl,
ásamt 3% ársvöxtum frá út-
borgunardegi til greiðsludags.
Er hér um 2000 kr. og vexti
af þeim að ræða, en 52 félags-
menn tóku við greiðslu á sín-
um tíma.
Hinir dómfelldu hafa áfrýjað
til hæstaréttar.
Halldóp Jónsson frá Hrauntúni:
Þingvallanefnd hefír sofíð
í einn áratug —
Þvínæst páðsfafanip, sem brjóta 1
bága við tilgang þingvalla-
fpidunapinnar.
Iíalldór Jónassön frá Hrauntúni hefir sent Vísi eftirfar-
andi grein lil birtingar. Þótt ritstjórinn sé á annqri skoð-
un um flest ]jau sjónarmið, sem koma fram i greininni, er
]>ó uppistaðan sameiginleg: að vilja veg Þingvalla sem mesl-
an, en hinsvegar ágréiningur um leiðir þær, er fara skal,
Umræður um málið geta engu spillt og fer því grein Hall-
dórs hér á eftir.
Fyrir nokkurum vikum lét
J . I
Þingvallanefnd til sín heyra.
Það mætti e. t. v. segja, að tími
hafi verið til kominn, því hún
hefir sofið í heilan áratug, að
öðru en því, að hún hefir búið
Þingvelli- undir þangað komu
dauðra manna, grafið einn og
lagt á leiði lians ljóta, smekk-
lausa grafhellu, sem hefði betur
verið geymd annarsstaðar en á
islenzkasta stað íslands, því við
lielluna er ekkert islenzkt, og
ekkert sem afsakar tilverurétt
hennar þar.
En þegar Þingvallanefnd loks-
ins vaknar af svefni sinum,
hyggst hún til framkvæmda,
sem í eðli sinu koma i hág við
hina raunverulegu hugmynd
Þingvallafriðunarinnar, sem sé
þá, að halda staðnum við i
þeirri frumrænu og uppruna-
legu mynd, óskerta og ósnortna
af völdum manna og dýra, frið-
aða og vernidaða af allri
skemmdárstarfsemi.
Það kemur þess vegna úr
hörðustu átt, þegar Þingvalla-
nefndin sjálf ætlar að ráðast á
vaðið með allskonar skemmdar-
starfsemi á þessum eina frið-
lýsta þjóðgarði Islendinga,
leggja hina fögru velli í mold-
arflög, koma þar upp allskonar
staurum og girðingum, merkja-
Iínum á íþróttavelli og öðru
þessháttar drasli. Auk þess ætl-
ar hún að leggja einhverskonar
gangstíga út um hraunið, en í
livaða tilgangi það er gert —
öðrum en þeim að skerða frum-
stæða fegurð staðarins — fær
maður ekki skilið. Eða hvaða
mann. sem á annað borð ann
fegurð náttúrunnar og vill njóta
hennar, langar fremur til að
ganga um malarbornar götur,
fullar af ryki og óþrifnaði, held-
ur en að ganga í mjúkum mosa
Þingvallahrauns ?
Eg er alveg sannfærður um
það, að eg tala fyrir munn allra
náttúruelskandi manna, þegar
eg segi, að þessar fyrirhuguðu
framkvæmdir Þingvallanefndar
ættu aldrei að sjást annarsstað-
ar en á pappírnum, og að hver
einasti maður, sem hefir snefil
af fegurðarsmekk, mun einskis
h.eitara óska i þessu sambandi,
en að Þiúgvellir og Þingvalla-
hraun megi sem ósnortnast
verða í nútíð og framtið, og að
öllum mannaverkum verði
haldið þaðan sem allra lengst i
burtu. íþróttamenn hafa næga
aðra staði til að iðka íþróttir á,
en Þingvellina, og þeir menn
eiga ekkert erindi út i Þingvalla-
hraun, sem, komast ekki um það
öðruvísi en eftir malarbornum
götum.
Hitt hefði í alla staði verið
heppilegr?-< ef Þingvallanefndin
hefði — pegar hún loks vakn-
aði — séð sóma sinn í þvi að
bæta úr því, sem aflaga fór á
ÞingvöIIum, auka eftirlitið,
hreinsa burt dósir og drasl, sem
víðsvegar hefir verið fleygt inn-
an hins friðlýsta þjóðgarðs-
svæðis, og loks að laga til á eyði-
býlunum Hrauntúni og Skógar-
koti — en frágangurinn þar er
Þingvallanefnd og öðrum hlut-
aðeigendum. til ævarandi
skammar.
Þegar eg fór frá Hrauntúni
árið 1936 skrifaði eg Þingvalla-
nefnd eftirfarandi bréf í þeirri
einlægu von, að eitthvert tillit
yrði tekið til óska minna og til-
lagna, er eg rýmdi jörðina fyrir
Þingvallanefnd. Bréfið er svo-
hljóðandi:
Þar sem eg hætti búskap a
Hrauntúni nú í haust, og fer
þaðan alfarinn, er það ósk mín
og krafa til Þingvallanefndar
og annarra þeirra, sem k'ynnu
að liafa umráð yfir Þingvalla-
iandi innan skógargirðingar, að
með býlið verði farið á jiessa
leið:
1. að ábúð á býlinu verði al-
gerlega lögð niður.
2. að grjótgarðinunv, sem nú
er í kringum túnið, verði árlega
haldið við.
3. að innan túngarðsins verði
plöntuð skógartré, allt að 1000
plöntur á ári hverju, þangað til
húið er að planta í allt túnið þar.
sem jarðvegur leyfir.
4. að skrauttré og runnar sé
ræktað í kálgarði við bæinn,
sem jarðvegur er áburðarmikill
og feitur.
5. að grjóthólar verði gerðir
úr veggjum útihúsa og ræktaðir
íslenzlcum jurtum.
6. að bæjarliús verði rifin og
engar nýjar byggingar reistar í
staðin innan garðs. Þó skulu
þau standa fyrst um sinn, ef
þörf gerist, þangað til gróður-
se.tning innan garðs er að mestu
eða öllu lokið.
Arið 1830 var fyrst reist býli á
Hrauntúni (þar voru áður sel-
tóttir frá Þingvöllum), gerði það
afi minn Halldór Jónsson. Hann
hjó þar til 1872, þá tók sonur
kans við býlinu, er síðar varð
hreppstjóri, og hjó þar lil dauða-
dags 192^2, þá tók eg við ábúð-
inni. Bændur þessir ruddu veg
heim að bænum, ræktuðu tún-
blett, hlóðu kringum liann grip-
heldan grjótgarð, sem enn
stendur óhaggaður og reistu
útihús handá skepnum.
Tillögur þessar, sem eg óska
eftir að Þingvallanefnd láti
framkvæma á Hrauntúni, ætl-
ast eg til að verði sem minning
um okkur feðga, sem búið höf-
um á býlinu hver fram af öðr-
um hin síðustu 105 ár.
Hrauntúni, 1935.
Til Þingvallanefndar i Rvik.
Formaður Þingvallanefndar,
Jónas Jónsson, tók þessum ósk-
um mínum mjög liklega og taldi
sig fagna þessum tillögum. Um
verklegar framkvæmdir hefir
þó ekki orðið að sinni í Hraun-
túni, að öðru leyti en því, að
bæjarhús voru rifin sumarið
1939 og skilið þannig við, að
öllum blöskrar, sem í Hrauntún
hafa komið síðan. Eru uiiir
merki enn í dag þau hin sömu,
og hefir Þingvallanefnd eða
Þingvallavörður ekki gert nein-
ar sjáanlegar ráðstafanir til að
koma þessu í lag. Sama sagan
endurtók sig i Skógarkoti.
Saga þessarar dæmalausu
vanhirðu er i stuttu máli sú, að
nokkru eftir að Skógarkot lagð-
ist í éyði, en meðan bæjarhús
stóðu enn uppi, fannst meðvit-
undarlaus maður inni i bæn-
um. — Þetta atvik varð
til þess, að Þingvallanefnd
ákvað þegar að rífa báða
bæina, í Skógarlcoti og Hraun-
túni, til að fyrirbyggja það, að
þeir yrðu ekki notaðir til alls-
konar ólifnaðar. Féklc nefndin
Valtý bóndaí Miðdalskoti íLaug-
ardal til að rifa bæina og mátti
liann í þóknun taka úr bæjun-
um þá viði, sem hann kærði sig
um. Að öðru leyti hefir Valtýr
tjáð mér, að á honum liefðu eng-
ar kvaðir né skyldur legið gagn-
vart Þingvallanefnd, og að liún
hefði ekki farið fram á, að hann
gengi neitt sérstaklega frá tóft-
unum, enda hefir hann vissu-
lega ekki gert það.
Nú liggja fúasprekin innan
um hálffallnar rústirnar og úti
á túninu umhverfis bæinn. Er
það ein hin ömurlegasta saga um
starf einnar nefndar og átakan-
legri minnisvarða gat liún
naumast reist sér, nema ef vera
skyldi í þeim bægslagangi síð-
ustu vikurnar, er hún ráðgerði
að koma upp á Þingvöllum —
hinum eina friðlýsta þjóðgarði
íslendinga — allskonar mann-
virkjum, í algerri óþökk alþjóð-
ar og allra þeirra, sem Þing-
völlum unna.
Halldór Jónasson
frá Hrauntúni.
J ARÐRÆKT ARFÉL AGIÐ.
Frh. af bls. 1.
þeir Vilhjálmur Bjarnason og
Þorlákur sonur hans, Pétur
Hjaltested á Sunnuhvoli, Eggert
Briem frá Viðey og Þórður
Sveinsson, læknir á Kleppi. Sem
sérstakan atorkumann í félags-
málefnum, bæði innan og utan
s t j órnar % .1 arðræktarfélagsins
má nefna Einar Helgason garð-
yrkjumann. Annars er f jöldi fé-
lagsmanna fátækir verkamenn,
sem lagt hafa út í jarðræktar-
störfin vegna atvinnuskorts, og
stundað þau, þegar ekki var
aðra atvinnu að fá.
Undanfarin ár, eða frá 1931,
hefir félagið annast jarðvinnslu
fyrir félagsmenn, oftast með
tveimur dráttarvélum, og hafa
þær venjulega orðið að vinna
nótt sem dag yfir vortímann.
Nokkuð hefir þó aftur dregið úr
framkvæmdum, er aðflutningar
urðu örðugri á erlendum á-
burði, og kaupgjald verkafólks
hækkaði.
Nú eiga sæti í stjórn Jarð-
ræktarfélags Reylcjavíkur: Þor-
steinn Finnbogason, Fossvogi,
formaður, Kristófer Grímsson,
búfræðingur, Hörpugötu 27,
gjaldkeri, og Tryggvi Guð-
mundsson, bústjóri á Kleppi,
ritari.
Iðnaðarmannafélagið
byrjar vetrarstarísemi sína me"S■
fundi í Baðstofu sinni í kvöld
(fimmtudag). Verður þar til um-
ræðu útgáfa Tðnaðarsögunnar, sem
unnið hefir verið að undanfarin ár
að semja og er nú tilbúin til prent-
unar. Enn fremur um hækkun ið-
gjalda, fréttir frá Iðnþinginu o. fl.,.
þar á meðal undirbúningur undir
75 ára afmæli félagsins. Er nú gott.
tækifæri til að ganga í félagið fyr-
ir þá menn, sem ætluðu sér að gera.
það í vor.
Glímufélagið Ármann liefir
nú hafið vetrarstarfsemi sína og
birtist hér i blaðinu í gær æf-
ingatafla félagsins. Fleiri liundr-
uð manns iðka nú íþróttir hjá
félaginu á hverju ári og eru nú
strax nokkrir flokkar fullskip-
aðir fyrir veturinn sem nú fer
í hönd. — Kennaraval félagsins
er með ágætum, og er sem hér
segir:
Jón Þorsteinsson kennir ís-
lenzka glímu og fimleika, full-
orðnum piltum og stúlkum, sex
flokkum alls.
Jens Magnússon kennir
drengjum og „Old boys“ fim-
leika.
Sonja Carlson kennari telpum
fimleika.
Þorsteinn Hjálmarsson kenn-
ir sund og sundknattleik.
Garðar S. Gíslason kennir
frjálsar iþróttir og skíðaleik-
fimi.
Guðmundur Arason kennir
hnefaleika.
Skarphéðinn Jóhannsson
kennir róður.
Grimar Jónsson kennir hand-
knattleik kvenna og Sig. Nor-
dahl handknattleik karla.
Sérstakur skíðakennari verð-
ur ráðinn er álíður veturinn,
enda mikill áhugi innan skíða-
deildarinnar. Skemmtifundir
verða lialdnir í Oddfellowhúsinu
einu sinni í mánuði og verður til
þeirra vandað sem föng eru á.