Vísir - 24.10.1941, Page 2

V í S I H
Dr. med. Gunnlaugur Claessen:
Onotalegui*
faraldur.
Kláði (scabies) í mannfólki er húðsjúkdómur, sem orsakast
af sérstakri maurteg"und (sarcoptes scabiei). Aðalskepnan er
kvenmaurinn, sem er tiltölulega stórvaxinn, grefur sér gren í
hörundið og verpir þar eggjum sínum, sjá myndina. Hver maur
verpir 15 eggjum, sem klekjast á hálfum mánuði, svo að við-
koman er ör. Karlmaurinn er miklu smávaxnari. Hann grefur
síg ekki í skinnið, en er á flökti til og frá. Stærðin á þessum
hvimleiðu skepnum er svo lítil að það leifir engu, að maurarnir
sjáist með berum augum.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Rltstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Stefnufesta
Framsóknar.
£j NGAN getur undrað, [k')U
Tímamönnum gangi illa að
sætta sig við frjálsa leið í dýr-
tíðarmálunum. Hvenœr hafa
þeir herrgr mátt heyra frjálsar
leiðir nefiidar á nafti? í þeirra
muhni ér frjálst framtak, frjáls
verzlun, frjáls samkeppni, fúl-
ustu skammaryrði. Sú stétt
manna, bændurnir, sem Fram-
sókn þykist bera mest fyrir
brjósti, hefir yerið svipt réttin-
um til ráðstöfunar og verðlags
á aðalframleiðsluvörum sínuin
á innlendum markaði, kjöti og
mjólk. Enginn flokkur hér á
landi hefir gengið jafn nærri
alhafnafrelsi manna. Enginn
hefir trúað eins í blindni á höft
og fjötra. Enginn hefir komið
á jafn miklu skipulagsfargani
og hverskonar frelisskerðingu.
Grundvöllur sjálfstæðisstefn-
unnar er trúin á athafnfrelsið.
Af þessu er Ijóst: að öðru jöfnu
kýs Sjálfstæðisflokkurinn jafn-
an frjálsa leið, en Framsókn ó-
frjálsa. Stefnufestan við ófrels-
ið stingur alveg í stúf við stefnu-
leysi Framsóknar í flestum
greinum.
*
Framsóknarflokkurinn hefir
hringsnúizt í dýrtíðarmálunum.
Á Alþingi 1939 var verðlag inn-
lendra afurða lögfest. Fram-
sóknarflokkurinn barði á stóru
bumbuna út af gengislögunum
og hefir raunar til þessa dags
þakkað sér þá löggjöf flokka
mest. En hvað skeður svo? Átta
mánuðum eftir að gengislögin
eru samþykkt, er Framsókn
búin að snúa við blaðinu. Þá er
lögfesting afurðaverðsins orðið
að svo hróplegu ranglæti, að
ekki er um annað að tala en að
fá ákvæðin um lögfestinguna af-
numin úr lögunum. Nú er
Framsókn komin annan hring.
Nú heimtar hún afurðaverðið
aftur lögfest. Hverjum dettur
í liug, að hún heimtaði ekki
lögfestinguna afmáða eftir
nokkra mánuði, ef hún sæi sér
flokkslegan hag í þvi?
*
Framsókn ætlast til þess, að
bændur þakki henni hækkunina
á afurðaverðinu. Gott og vel.
En jafnframt ætlast hún til þess,
að bændur þakki henni barátt-
una gegn dýrtíðinni. Hvernig á
að koma þessu saman? Allir
vita, að innlendu afurðimar
ráða útreikningi visitölunnar að
mestu. Dýrtíðaruppbótin er á-
kveðin samkvæmt vísitölunni.
Hækkun á afurðaverðinu hefir
því mest áhrif á dýrtíðina. Um
leið og Framsókn krefst þakka
fyrir afurðaliækkunina, verður
hún að afsala sér þökkunum
fyrir að hafa barizt gegn dýr-
tíðinni. Það er óhugsandi, að
hún geti fengið heilvita menn til
að kyrja þann „tvísöng“, að
þakka henni hvorttveggja í
senn.
★
Upp úr kosningunum 1934
var „samstarf hinna vinnandi
stétta" einaleiðinhjá Framsókn.
Næsta kjörtímabil var unnið í
svo nánu samstarfi við sósíal-
ista, að Alþýðuflokkurinn hældi
sér af því, að sósíalismanum
hefði orðið meira ágengt í lög-
gjöf hér á landi, en í nágranna-
löndunum, þar sem hreinar
sósíalistastjórnir hefðu farið
með völd. Nú reynir Framsókn
að gera sjálfstæðismenn tor-
tryggilega fyrir það, að þeir
kæra sig ekki um að gefa sós-
íalistum „frí“ úr stjórnarsam-
vinnunni, þegar mest reynir á
samheldnina. Og Tíminn er
meira að segja orðinn svo rugl-
aður, að hann heldur að frjáls
leið í dýrtíðarmálunum sé hug-
stæðari sósíalistum en sjálf-
stæðismönnum!
★
í fyrravetur baðst formaður
Framsóknarflokksins opinber-
lega afsökunar á því, að piltur
einn, honum pólitískt nákom-
inn, hafði ráðist ómaklega og
hastarlega á Sjálfstæðisflokk-
inn. Formaður Framsóknar
lagði ríka áherzlu á það, hver
hætta samstarfinu væri búin, ef
„byssuraar skytu sjálfar“. Nú
hefir forsætisráðherrann farið
að „skjóta af sjálfum sér“.
Ef samheldni íslenzku þjóðar-
innar stafar liætta af því, að
skotið er úr barnabyssum,
hversu miklu meiri hætta er þá
ekki á ferðum, þegar sjálf „fall-
stykkin“ fara að bombardéra
upp úr þurru?
★
Framsóknarflokkurinn barð-
ist árum sanian gegn því, að
kosningar færu fram að Iiaust-
lagi. Nú getur svo farið, að ekki
verði komist hjá vetrarkosning-
um, ef Framsókn situr fast við
sinn keip. Bændur eiga að
þakka Framsókn baráttuna
gegn Iiaustkosningum. Eiga
þeir ekki líka að . þakka, ef
Framsókn tekst að knýja fram
vetrai'kosningar ?
*
Framsókn hefir talið sig uppi-
stöðuna í stjórnarsamvinnunni.
Her;mann Jónasson hefir nýlega
bent mjög réttilega á, hve ó-
venjulegur vandi okkur væri nú
á höndum, meðal annars vegna
jiess, að við værum „undir smá-
sjá tveggja stórvelda“. Hann
hefir varla sleppt þessum alvar-
legu aðvörunarorðum út úr sér,
fyr en hann gerir sig beran að
einhverju óskiljánlegasta at-
hæfi, sem um getur í stjórn-
málasögu þessa lands. Hann
hefir komið málum í það öng-
þveiti, sem öllum hugsandi
mönnum lirýs hugur við.
Og svo eftir þetta allt saman
liælir Framsóknarflokkurinn
sér af því, hvað hann sé fastur
í rásinni og sjálfum sér sam-
kvæmur. Er ekki von að mönn-
uni finnist til um stefnufestuna!
a
Öin Johnson fer
til flugvélakaupa
í Ameríku.
rn Ó. Johnson, flugmaður,
er nýlega farinn vestur
um haf til Bandaríkjanna, þar
sem hann mun festa kaup á
2ja hreyfla flugvél fyrir Flug-
félag íslands.
Eins og Vísir sagði frá á sin-
um tima ákvað félagið að aulca
hlutaféð allverulega með þessi
kaup fyrir augum. Ný flugvél
mun að líkindum ekki fást,
vegna þess hve allar verk-
smiðjur hafa mikið að gera fyr-
ir vigbúnaðinn.
Áfengislagabrot.
Nýlega hafa tveir menn verið
dæmdir fyrir áfengislagabrot
hér í bænum.
Annar maðurinn, danskur
sjómaður, var sektaður um kr.
200 fyrir óleyfilega áfengissölu.
Hinn maðurinn, íslendingur,
var sektaður um 300 kr. fyrir
áfengissmygl.
Sjúkdómnum ér samfara
ónota-kláði og ve.ssabólur um
lílcamann. Sjúklingarnir klóra
sig, en í rispurnar berast einatt
aðvífandi sýklar, og verður
stundum úr þvi „graftarkláði“.
Kláði í mannfólki er hér land-
lægur, en hefir gert mjög vart
við sig síðustu tvö árin. Lands-
menn hafa sýkzt jafnvel svo
þúsundum skiptir. í skýrslum
lækna 1940 eru taldir fram
tæplega 1500 kláðasjúklingar.
En vitanlega koma ekki öll
kurl til grafar. Sjúklingatalan
er hæst í Reykjavík, og fjölgar
sjúklingum þar, einkum að
haustinu til, þegar fólk streym-
ir til bæjarins utan af landi.
Annars eru flestir taldir fram í
eftirfarandi héruðum, eftir röð:
ísafjarðar-, Eyrarbakka-, Akur-
eyrar-, Hafnarfjarðar-, Norð-
fjarðar- og Keflavíkurhéraði.
Það, sem af er þessu ári, liafa
verið taldir fram enn fleiri
kláðasjúklingar en 1940.
Hannes Guðmundsson, sér-
fræðingur í húðsjúkdómum,
hefir nýlega birt mjög athyglis-
verða ^rein um þenna sjúkdóm
í „Heilbrigt lif“, tímariti Rauða
krossins. Læknirinn getur þess,
áð kláði komi mjög við sjúk-
dómasögu þessa lands fyrr á
tímum. Orsök Jiessa kvilla var
áður ókunn, og gengu manna á
milli allskonar liindurvitni um
hvað bæri að forðast og, hvað
skyldi taka til bragðs, til j>ess að
ráða við sjúkdóminn. Má lesa
um það í Lækningabók Jóns
Péturssonar. Þeir, sem vildu
læknast af ldáða, máttu ekki
eta „súran, saltan né úldinn
mat“. Og mögnuð var hræðslan
við, að kláðanum kynni að „slá
inn.“ „Kláða á gömlu fólki skal
ekki flýta sér að lækna, nema
því aðeins að honum skyndilega
slái inn, þá má setja mustarðs-
deig á þann stað, hvar kláðinn
var mestur svo að honum slái út
aptur“.
En nú vitum vér betur —
þekkjum kláðamaurinn, og get-
um ráðið niðurlögum hans ef
rétt er á lialdið. í hinni ræki-
legu ritgerð í „Heilbrigt lif“ er
talið, að sjúkdómurinn sé auð-
læknaður að því til skildu, að
framfylgt sé fyrirmælum lækn-
isins. Aðallyfin eru brennisteins-
og tjörusmyrsl, sem verður að
nota eftir föstum reglum, baða
svo sjúklinginn eftir á, og skipta
um lín og nærfatnað. Þetta er
elcki auðvelt verk fyrir húsmóð-
ur með stóran barnalióp, og ein-
att í lélegum húsakynnum, þar
sem baðtæki eru engin. Lækn-
um er líka kunnugt um, að
stundum á húsmóðirin ekki
nærföt eða lín til skiptanna
handa öllum hópnum samtímis.
Af þessum ástæðum kann
lækningin að mistakast í lieima-
húsum. Hannes Guðmundsson
leggur eindregið til, að komið
verði upp „kláðalækningastöð“
í höfuðstaðnum, líkt og á sér
stað erlendis, þar sem hið opin-
hera lætur sér annt um að út-
rýma kláða. Á slíkri lækninga-
stöð er fólkið læknað í skyndi,
og fatnaður allur sótthreinsað-
ur um leið,
Þessi tillaga um kláðalækn-
ingastöð er mjög tímabær, og
ætti heilbrigðisstjórn bæjarins
að taka hana til greina. Það var
mikið happaverk, þegar bæjar-
stjórn Reykjavikur setti á stofn
Farsóttaliúsið hér á árunum, og
kvað þar með að mestu niður
skarlatssótt og taugaveiki í
bænnm. Nú er engu síður á-
stæða til að bæjarstjórnin komi
upp stöð til ldáðalækninga,
enda er ekki vansalaust nútíma
bæjarfélagi að láta slíkan kvilla
leika lausum hala, þegar örugg
lækning er í aðra liönd, ef rélt
er á haldið. íslendingar hafa áð-
ur fyrr sett sér það mark að út-
rýma ldáða úr sauðfé. Menning-
in ætti að vera lcomin á það liátt
stig, að ekki væri látið viðgang-
ast að mannfólkið hafi í sér
maura þúsundum saman. Það
'væri skemmtilegt lilutverk fyrir
Sjúkrasamlag Reykjavikur að
taka höndum saman við bæjar-
stjórnina um að kveða niður
þennan kvilla. Og vitanlega
þyrfti lika að gera gangskör að
lækningum í öðrum læþnisliér-
uðum landsins.
G. CI.
Námsstyrkir
13 námsmenn
styrktir með
12,250 kr.
Úthlutun námsstyrkja úr
Snorrasjóði 1930 hefir nu farið
fram í ellefta sinn, samkvæmt
tilkynningu, sem Vísi hefir bor-
izt frá ráðuneyti forsætisráð-
herra:
Námsstyrk hlutu þessir:
Rögnvaldur Þorláksson stúd-
ent, til náms í byggingaverk-
fræði í Þrándheimi, kr. 800,00.
Geir Þorsteinsson stúdent, til
rafmagnsverkfræðináms í
Þrándheimi, kr. 800,00.
Tryggvi Jóhannsson stúdent,
til náms í vélaverkfræði í
Þrándheimi, kr. 800,00.
Hallgrímur Björnsson stúd-
ent, til náms í efnafræði í
Þrándheimi, kr. 800,00.
Jón Jónsson stúdent, til veð-
urfræðináms í Oslo, kr.800,00.
Páll Hafstað frá Vík, Skaga-
firði, til landbúnaðarnámiS í Ási
í Noregi, kr. 650,00.
Óskar Sveinsson, til garð-
yrkjunáms í Noregi, kr. 300,00.
Sigurlaug Jónasdóttir, til hús-
mæðrakennslunáms i Stabek í
Noregi, kr. 250,00.
Svanhvít Friðriksdóttir frá
Kópaskeri, til náms í „Den
kvindelige Industriskole“ í Oslo,
kr. 400,00.
Einar Þorsteinsson frá Hafn-
arfirði, til mjólkuriðnaðarnáms
í Þrándheimi, kr. 300,00.
sr
r«»
Þá hefir farið fram úthlutun
' styrkja úr Kanadasjóði. Bárust
ráðuneytinu 6 umsóknir.
Námsstyrk úr sjóðnum, hlutu:
Jóhannes Bjarnason stúdent,
til framhaldsnáms í Jandbúnað-
arvélaverkfræði víð háskóla í
Montreal, þriðjung af ársvöxt-
um sjóðsins, kr. 2183,39.
Hans Andersen, cand. juris,
til framhaldsnáms í þjóðarétti
við liáskóla í Toronto, þriðjung
af ársvöxtum sjóðsins, kr.
2183,39.
Eggert Steinþórsson læknir,
til framhaldsnáms í skurðlækn-
ingum við spítala í Winnipeg,
þriðjung af ársvöxtum sjóðsins,
kr. 2183,39.
Frá Akranesi:
Vélbát rekur á land,
fjórða tímanum í gær rak
v.b. Bangsa á land á
Langasandi á Akranesi. Var
suðaustan stormur, er þetta
gerðist.
Rangsi var mannlaus, er
þetta gerðist, en vegna þess
hvernig vindáítin var, rak hann
á land þar sem botn er send-
inn, en skammt frá eru kleltar.
Tveir vclbátar, Sigurfari og
Hrefna voru fengnir til að reyna
að ná Bangsa út og tókst það
um átta leytið í gærkveldi. Bát-
urinn er lítið sem ekkert
skemmdur.
Bangsi er 36 smál., eign Ólafs
B. Björnssonar.
Lausnarbeiðni
stjórnarinnar og
erlendar frá-
sagnir.
1 Morgunblaðinu í morgun
er sagt frá því, að þýzka út-
varpið hafi skýrt svo frá lausn-
arbeiðni stjórnarinnar, að hún
hefði beðist lausnar „vegna á-
greinings við hernámsliðin hér
og vegna örðugeika í sambandi
við hið hækkandi verðlag í
landinu“. Þýzka útvarpið átti
að hafa þessa fregn frá ame-
rískri fréttastofu.
Þar sem skilja má af frásögn
blaðsins, að það sé fréttastofan
United Press, sem sök eigi á
þessu mishermi, liefir fréttarit-
ari þess hér óskað þess getið,
að hann hafi ekki sent neitt
skeyti um þetta mál, sem skilja
megi á þenna veg.
Vísir hefir fengið að sjá af-
rit af skeytum Mr. Aults, frétta-
rtara U. P., og hann hefir full-
vissað sig um, að sú fréttastofa
eigi enga sök á þessu.
1 íslenzku útvarpi frá Berlín
var skýrt frá þessu á þann veg,
að á lausnarbeiðnina yrði að
líta sem „neyðaróp á norðurveg-
um“, þar sem hún orsakaðist
af ágreiningi við setuliðið, enda
þótt amerískir fréttaritarar léti
í veðri vaka, að lausnarbeiðnin
orsakaðist af innanlands-vandá-
málum.
Major G. Jones, sem er blaða-
fulltrúi við ameríska lierinn,
liefir tjáð blaðinu, að enginn
amerískur blaðamaður hafi
f
sent skeyti héðan, þar sem
minnst er á ágreinin sem þenn-
an.
Ný ljóðabók
eftir höfuðskáld.
ísafoldarprentsmiðja gefur út.
Blöð vor og útvarp hafa nú að
undanförnu verið að geta um
bækur, sem út liafi komið á
þessu jári eða væntanlegar muni
íyrir áramótin. Bóka-útgáfa
verður með mesta móti á þessu
ári og vafalaust mun enn óget-
ið margra og merkilegra hóka,
sem eru nú í prentun og vænt-
anlegar á markaðinn áður en
árinu lýkur.
Meðal þeirra er ný kvæðabók
eftir Guðmund skáld Friðjóns-
son á Sandi. IJafa það jafnan
þótt góð tíðindi, er spurzt hefir
að von mundi á nýju ljóðasafni
eftir G. Fr. — þenna öndvegis-
liöfund meðal íslenzkra skáld-
bænda. Hann hefir löngum ver-
ið sjálfum sér nógur í Ijóða-
gerðinni, karlinn sá, orðgnótt-
armaður einn hinn mesti, auð-
lcenndur og engum lílcur, farið
einn sér og litt þurft á því að
halda, að sækja ilm og angan
í urtagarð annarra skálda.
1 kvæðabók þeirri, sem nú er
væntanleg frá hendi Sands-
bónda, verður margt nýrra
ljóða, sem hvergi liafa áður
hirzt á prenti. Önnur hafa kom-
ið hingað og þangað í blöðum
og tímaritum og sum orðið
mörgum manni harla minnis-
stæð. Engin kvæði í þessari nýju
bók munu hafa birzt í fyrri
ljóðasöfnum höf., enda flest eða
öll til orðin eftir að síðasta
kvæðabók hans kom út. Heyrzt
hefir, að bókin verði allmikil
fyrirferðar og að vandað muni
til útgáfunnar eftir föngum.
Enn mun skáldið eiga í fór-
um sínum, all-mikið safn ó-
prentaðra ljóða, er til hafa orð-
ið á ýmsum tímum og við
margskonar tækifæri og fæst
komið fyrir almenningssjónir.
Má gera ráð fyrir, að }>eim verði
síðar safnað i heild og gefin út
í sérstakri bók.
Ævistarf Guðmundar Frið-
jónssonar er orðið mikið og
merkilegt. Hann liefir verið
dugnaðarbóndi, átt fyrir bam-
mörgu heimili að sjá og komizt
vel af, unnið hörðum höndum
áratugum saman. En jafnframt
liefir hann orðið þjóðkunnur
rithöfundur og gefið út fjölda
skáldrita — í bundnu máli og
lausu.
G. Fr. gerist nú hniginn að
aldri, kominn nokkuð yfir sjö-
tugt (f. 24. október 1869 og þvi
réttra 72 ára í dag). — Hefir
hann verið ærið sjóndapur síð-
ustu árin og þurft að láta gera
á sér augnslcurð livað eftir ann-
að. Mun og heilsan að öðru leyti
tekin mjög að bila. En eg þykist
vita, að andlegi maðurinn muni
æ hinn sami og að enn gefi hon-
um sýn til blárra fjalla „móti
morgunsól“. — Svo kvað hann
sjálfur einhverju sinni og þótti
mörgum fagurlega að orði kom-
izt:
„Veit eg vona-skarð
vera í fjöllum —
Braga blá-fjöllum
beint í austri
móti morgunsól —
margra rasta,
ótal einstiga
undra-skarð.“
Páll Steingrímsson.
Barnastúkurnar
hefja vetrarstarf sitt á sunnud.
kemur. Tilkynning frá gæzlumönn-
um er á 4. si'Öu hér í blaðinu í
dag. Foreldrar og forráðamenn
barnanna eru beðnir a'ð athuga
þetta vel og styðja börnin til starfs
og áhuga. Starf barnastúknanna er
uppeldisstarf, sem getur orðið
börnunum til meira og minna góðs,
ef foreldrarnir styðja það, eins og
önnur uppeldisstörf.