Vísir - 21.02.1942, Blaðsíða 2

VlSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Samstarfsþörfin
fyr og nú.
EJ4GINN maður hefir á uiwi-
anförnum árum hælt sér
eins mikið af þvi og Jónas Jóns-
son, að hafa gengizt fyrir þeirri
stjórnarsamvinnu, sem liófst í
apríl 1939. I>ótt J. J. telji hlut-
deild sína í þessu verki kannske
méiri en hún var, þá er hitt rétt,
að hann var upphaflega mjög
fýsandi samvinnunnar, og hefir
stundum af vinum sínum verið
kallaður „faðir þjóðstjórnarinn-
ar“. Hitt þótti þó sneinma koma
i ljós, að „faðirinn“ væri ekki
allskostar hollur því afkvæmi,
sem hann vildi gjarnan eigna
sér.
Það var eftir utanlandsför
haustið 1937, að Jónas Jónsson
fór fyrst að tala um nauðsyn
þess, að nýir menn yrðu kvaddir
til ráða um stjórn landsins. I>á
var svo komið, eftir langvarandi
samvinnu milli Alþýðuflokks-
ins og Framsóknar, að atvinnu-
vegirnir til lands og sjávar
máttu heita í kalda koli. í kaup-
stöðurn og kauptúnum gengu
menn lirönnum saman atvinnu-
lausir. Gjaldeyrisskorturinn var
svo mikill, að alltaf var verið að
þrengja meira og meira að inn-
flutningi til landsins. Skuldir
söfnuðust erlendis, jafnvel rík-
isstofnanir eins og Tóbakseinka-
salan, komust i hin mestu
greiðsluvandræði. Lánstraust
ríkis og einstaklinga var að fjara
út. J. J. sá það réttilega, að lík-
legasta ráðið til þess að koma
einhverju lagi á þessi mál var
sú, að reynt yrði að koma á sam-
vinnu um þau. I gamni var þessi
pólitíska hugarfarshreyting
Jónasar kölluð „hægra brosið“.
En það var ekki fyrr en í árs-
byrjun 1939, að skriður fór að
komast á málið. Síðan hafa,
þangað til nú í ársbyrjun, þrír
flokkar farið með völdin.
★
Fyrir stríðið voru fjárhags-
og atvinnumál erfiðasta við-
fangséfni okkar. Þess vegna var
undirstaða hinnar nýju sljórn-
ar sú, að reynt yrði að leysa
þessi mál með sameiginlegu á-
taki. Það hefir verið mjög hamr-
að á því í Tímanum, að þetta
blað hafi ráðizt gegn stjómar-
samvinnunni. Hér hefir marg-
sinnis verið sýnt fram á, að svo
var ekki. Hitt er rétt, að vér höf-
um aldrei frá byrjun skirrst við
að víta þá þætti stjórnarfarsins,
sem hafa verið þess eðlis, að
þeir hlutu að spilla fyrir einlægu
og heilbrigðu samstarfi. Elkkert
af stuðningsblöðum stjómar-
samvinnunnar var jafn óþreyt-
andi í því, að benda á þau atriði,
sem samvinnunni væru hættu-
leg. Þeir, sem Iíta svo á, að slík
samvinna flokka á milli hljóti
alltaf að vera með óheilmdum,
voru auðvitað ekki ánægðir með
framkomu þessa blaðs. En hin-
ir, sem lögðu áherzlu á, að sam-
vinnan væri með fullum heil-
indum, voru blaðinu þakklátir.
Enginn efi er á þvi, að stjórn-
arsamvinnan hefði verið miklu
betri og farsælli, ef ekki hefði
verið skellt skolleyrum við
þeirri gagnrýni, sem fram var
sett af góðum hug. Það væri
þess vegna miklu réttara að lýsa
afstöðu okkar í þessu blaði til
stjórnarinnar á þá leið, að við
hefðum viljað styðja hana með
þvi, að útrýma misfellunum.
Það er ekkert réttara að segja,
að við höfðum verið á móti
stjórnarsamvinnu, en að halda
því fram, að læknir, sem vill
f jarlægja skaðlega meinsemd, sé
á móti sjúklingnum.
★
Eftir að styrjöldin liófst
breyttist bráðlega ástandið í
fjármálum og atvinnumálum.
Seinustu misserin höfum við
hvorki haft af gjaldeyrisskorti
né atvinnuleysi að segja. En
hver er sá, sem þorir að halda
því fram í fullri alvöru, að þau
viðfangsefni, sem við höifum
síðan þurft að glíma við, séu
þýðingarlausari og afdrifa-
minni fyrir framtið þjóðarinn-
ar? Það er svo fjarri því, að við
sjáum nokkura örugga leið út úr
þessum nýju vandamálum, að
þvert á móti má segja, að þau
verði meira aðkallandi sein
lengra líður. Ef menn telja, að
allri framtið þjóðarinnar sé
borgið með því einu, að hún fái
„liagkvæma verzlunarsamn-
inga“ og komist fjárhagslega úr
kútnum, þá má kannske segja,
að þörfin á samvinnu flokka sé
minni nú en fyrir þremur árum.
En þeir, sem telja að hvenær
sem er geti beðið úrlausnar
málefni, sem eru mikilsverðari
en öll þjóðmál, liljóta þá jafn-
framt að viðurkenpa, að sam-
starfsþörfin sé brýnni nú en
nokkru sinni fyr. a
Sflli ð hðPPMtis-
tiósi Mlmúm
fiaflo á iiæst mni.
Happdrættisnefnd Hallgríms-
prestakalls býst við að geta byrj-
að í næsta mánuði að selja
happdrættismiðana, sem gefnir
eru út vegna kirkjubyggingar
safnaðarins.
Er langt komið að prenta
happdrættismiðana, en jafn-
framt er unnið að því að útvega
umboðsmenn úti um land.
Einari Kristjánssyni, bygg-
ingameistara, hefir verið falin
bygging hússins og verða fram-
kvæmdir byrjaðar fljótlega. Er
búið að tryggja allt efni eftir
því sem hægt er að gera það
eins og nú standa sakir.
Húsið — nýtízku villa með
8—10 herbergjum — verður á
eignarlóð á Sunnuhvolstúninu og
gefur bærinn hana. Mun húsið
kosta tilbúið á annað hundrað
þúsund krónur.
Dregið verður í happdrættinu
20. september og er svo ráð fyr-
ir gert, að húsið verði tilbúið í
lok þess mánaðar.
BRID GE-KEPPNIN:
Fyrsta umferð
hófst í gær.
Bridge-keppnin hófst í gær-
kveldi í Ingólfskaffi. Fóru leikar
sem hér segir:
1.—2. Axel Böðvarsson,
Einar B. Guðmundsson,
Helgi Eiríksson,
Stefán Stefánsson
hlutu 76 stig.
1.—2. Pétur Halldórsson,
Benedikt Jóhannsson,
Gunnar Pálsson,
Árni Snævar
hlutu 76 stig.
3. Gunnar Viðar,
Torfi Jóhannsson,
Skúli Thorarensen,
Árni Danielsson
hlutu 73 stig.
Næst verður spilað á mánu-
dagskvöldið kemur.
Söfnun íslenzkra þjóðlaga
Viðtal lið llall^rím IlcBsrsiKun.
Hákóli íslands:
Eins og Vísir hefir skýrt frá hlaut Hallgrímur Helgason 2500
kr. styrk frá Alþingi til að safna, vinna úr og gefa út íslenzk
þjóðlög.
Vísir hefir snúið sér til Hallgríms og spurt hann um árang-
ur af starfi hans s. 1. sumar og haust.
Fyrirlestrar og
námskeið í vetur.
„Eins og getið var um í Visi
í fyrra“, segir Hallgrímur „var
ákveðið að eg færi í ferðalag um
einhvern liluta landsins til að
safna þjöðlögum, þar sem eg
gat búizt við að þait geymdust,
éinkum meðal eldri kynslóðar-
innar.
Lagði eg af stað í byrjun
ágústmánaðar í þetta ferðalag.
Fór eg fyrst vestur um Mýrar
og vestur á Snæfellsnes, vestur
fyrir Jökul. Þarna vestur undir
Jöldi liitti eg á nokkra eldri
menn sem kunna forneskjuleg-
ar stemmur, og var það mér all-
mikill ávinningur. Einn merki-
legasti staðurinn sem eg kom á
um þessar slóðir var Beruvíkin,
þar sem enn er við lýði mjög
forn söngháttur.
Eftir að eg hafði sveimað
kringum Jökulinn, liélt eg inn
með strandlengjum að norðanv.,
alla leið í Stykkishólm. Þaðan
hélt eg svo inn á Skógarströnd
og til Búðardals, en sneri þar
aftur suður um.“
„Fórstu víðar um,?“
„Eg fór lika norður á Vátns-
nes, aðallega til að hitta Jón
Lárusson i Hlíð og börnin hans,
sem öll hafa kveðið Iiérna opin-
berlega, kveðið i útvarp og kveð-
ið á hljómplötur. Kann Jón
milli 70—80 stemmur alls og
það er það mesta sem eg veit að
einn maður kann, að undan-
teknum Kjartani Ólafssyni
múrarameistara, sem kann
talsvert á annað liundrað
stemmur.“
„Hver varð svo árangurinn af
þessum ferðum þínum?“
„Eg hefi skrifað upp alls um
120 stemmur, sálmalög og
visnalög sem flest bera vitni um
þjóðlegan uppruna. Og hafa
engin af þessum lögum verið
skrásett áður, svo telja má að i
mörgum tilfellum hafi þeim á
þennan hátt verið forðað frá al-
gerri gleymsku og glötun“.
„Verður þetta gefið út á næst-
unni ?“
„Jafnóðum og eg hefi lokið
að vinna úr þeim, verða þau gef-
in út, t. d. eitt hefti á ári. Um
síðustu áramót kom út fyrsta
hefti þessarar þjóðlagaútgáfu;
skiptast þau i rínínalög, visna-
lög og sálmalög. Eru þau tutt-
ugu og tvö að tölu og eru þau í
aðgengilegum og alþýðlegum
raddsetningum.
Er þetta byrjun á þjóðlaga-
útgáfu þeirri, sem eg byggst að
halda áfram á ári hverju, unz
komið verður út nægilega stórt
safn, sem sýnt geti þjóðlag vort
frá sem flestum hliðum. Er mér
mjög hugleikið, að þjóðlögin
komist inn í söngkennslustund-
ir skólanna, og vakinn verði á-
hugi nemendanna á þessum
„dýrindis brotagullum, sem
vinna má úr hina ólíkustu
kynjagripi“. Sömuleiðis er eg
fullviss um það, að á þessu sviði
muni karlakórar vorir geta sótt
mikið efni í söngskrár sínar,
þegar hentugar raddstningar
laganna liggja fyrir.
1 hefti mitt hef eg gert mér
mikið far um að taka lög, sem
ekki hafa birzt áður í raddsetn-
ingum, eins og fimm óþekkt
sálmaskáld (þar á meðal „Allt
eins og blómstrið eina“ í gam-
alli mynd)“.
„Hefurðu í hyggju að halda
þessu starfi áfram í einhverri
,mynd?“
„Já, þetta er ekki nema upp-
hafið að þjóðlagasöfnuninni.
Það er ætlun mín að lialda henni
áfram næsta sumar, ferðast
víðar um landið og ganga jafn-
fyamt að því, að raddsetja bæði
það sem eg safna, og eins það
sem mér tekst að finna í prent-
uðum heimildum.
Að mínu áliti bíður hér mikið
og merkilegt verkefni framund-
an, sem myndi verða öllu tón-
listarlífi þjóðar vorrar giftu-
drjúgt ef vel tækist að leysa það
af hendi“.
I vetur verða nokkrir fyrir-
lestraflokkar fluttir við háskól-
ann, auk alImargTa einstakra
fyrirlestra. Verða þeir fluttir af
kennurum og sendikennurum
skólans og af nokkrum völdum
mönnum öðrum. Ennfremur
eru haldin nokkur námskeið í
tungmálum: ensku, frönsku,
þýzku, spænsku, ítölsku og
sænsku.
Af fyrirlestraflokkum má
nefna þrjá fvrirlestra sem Mlle
Salmon flytur um „Unité et
varieté de la France“. Hefir ung-
frúin þegar flutt fyrsta fyrir-
lestur sinn, en liinir verða fluttir
24. febr. og 3. marz n. k.
Séra Sigurbjörn Einarsson
flytur sex fyrirlestra um trúar-
bragðasögu. Er fyrsta erindi í
þessum flokki þegar flutt, en
hin verða flutt dagana 24. febr.,
3., 10., 17. og 24. marz.
Dr. phil. Einar Ól. Sveinsson
flytur 6—7 fyrirlestra um Njálu.
Næsti fyrirlestur hefst á morg-
Fimmtugur á morgun:
Einar B. Kristjánsson
húsasmíðameistari
Hálfrar aldar afmæli þykir
merkur viðburður í ævi hvers
manns, þótt enn séu þeir þá á
bezta skeiði og beri árin svo vel,
að vinum þeirra finnist það
undur ein, að þeir skuli eiga svo
langan áfanga að baki. Þannig
fer mér er eg árna Einari B.
Kristjánssyni, húsasmíðameist-
ara nú til heimilis að Freyju-
götu 37 hér í bænum, allra
heilla á þessum afmælisdegi.
Við höfum þekkst um tugi ára,
en eg hefi í rauninni eklci greint
hve tíminn er skjótur að líða,
þannig að það kemur mér ó-
kunnuglega fyrir að eg skuli nú
skrifa um þennan vin minn
fimmtugan.
Einar B. Kristjánsson er
fæddur að Görðum 1 Miklaholts-
hreppi, sonur Kristjáns Lofts-
sonar, síðar laugavarðar hér í
bæ, og konu hans Ingibjargar
Einarsdóttur, og á til merkra
manna að telja í báðar ættir,
þótt ekki skuli það rakið liér.
Ungur fluttist Einar ásamt for-
eldrum sínum að Brimilsvöll-
um og síðar að Tungu og Tröð
í Fróðárhreppi og ólst þar upp.
Dvaldi hann á Snæfellsnesi allt
fram til ársins 1911 að hann fór
á Flensborgarskólann og út-
skrifaðist þaðan árið eftir. Hélt
hann þá að nýju vestur til Snæ-
fellsness.
Frá 12 ára aldri stundaði Ein-
ar sjóróðra að staðaldri auk
venjulegra sveitastarfa, en eftir
skólavistina hafði hann einnig
harnakennslu með höndum um
nokkurt skeið. Formaður var
liann mörg ár og sótti sjóinn af
kappi. Iþróttir stundaði hann
jafnhliða störfum sínum, og
fékk m. a. fegurðarglimuverð-
laun á sýslumóti Snæfellinga,
sem haldið var í Stykkishólmi,
og voru þó þar einnig margir
ágætir og kunnir glímumenn.
Árið 1917 flyzt Einar ásamt
foreldrum sínum til Reykjavík-
ur og tekur nú að leggja shmd á
járnsmíði. Mátti heita að allt
léki honum í höndum og fórst
honum hvert verk vel. Var hann
á næsta ári ráðinn til Djúpuvík-
ur sem járnsmiður, en þar var
þá unnið að bryggjubyggingu o.
fl. Veiktist þá yfirsmiðurinn, en
Einar tók starf hans að sér, og
þótt hann væri ekki vanur slíkri
vinnu leysti hann verkið svo vel
af hendi að orð var á gert. Tók
liann upp frá þessu að leggja
stund á margvislega trésmíði, og
starfaði að henni bæði sjálfstætt
og með öðrum. Árið 1927 tók
hann sveinsbréf sitt, sam-
kvæmt iðnaðarlöggjöfinni, en
meistararéttindi fékk hann árið
1928.
Húsasmíði hefir Einar stund-
að um langt skeið, nú síðustu
árin í félagi við Sigurð Jónsson
múrarameistara.Hafa þeir byggt
í félagi Útvarpsstöðina á Vatns-
enda, Sjúkrahúsið í Stykkis-
hólmi og Háskólabyrgginguna
ofar kjallara. Við byggingu
þessara stórhýsa, og þá ekki sízt
háskólans, þar sem margvisleg-
ar tilraunir með innlent bygg-
ingarefni voru gerðar, sýndu
þeir félagar, að ekki mun völ á
betri fagmönnum, enda var lok-
ið hinu mesta lofsorði á handa-
verk þeirra, af öllum þeim, sem
vit höfðu á, er háskólinn var
fullgerður. Auk þessara stór-
hýsa munu þau einstaklings-
hús, sem Einar hefir byggt,
sjálfstætt eða i félagi með öðr-
um, skipta hundruðum hér í
bænum, auk margra bygginga,
sem hann hefir annast utanbæj-
ar.
Árið 1918 kvæntist Einar Guð-
rúnu Guðlaugsdóttur, Guð-
mundssonar, prests að Stað í
Steingrímsfirði. Hefir þeim orð-
ið 7 barna auðið og lijónaband
þeirra verið hið farsælasta á all-
ar lundir. Þau byrjuðu búskap
un kl. 5y2 síðd. og síðan hvern
sunnudag á sama tíma.
Hallgrímur Helgason tón-
skáld flytur þrjá fyrirlestra um
tónlist dagana 26. febr., 26.
marz og 16. april.
Af einstökum fyrirlestrum
má nefna fyrirlestur, sem Dr.
phil Alexander Jóhannesson
rektor flytur á morgun í hátíð-
arsal háskólans og nefnist:
„Hvernig lærði frummaðurinn
að tala.“
8. marz flytur prófessor Jón
Hj. Sigurðsson fyrirlestur um
Framfarir og breytingar í lyf-
læknisfræði síðustu 30—40 ár.
22. marz kl. 2 e. h. flytur pró-
fessor Gunnar Thoroddsen fyr-
irlestur um málfrelsi og meið-
yrði.
2. apríl kl. 2 e. li. flytur pró-
fessor Ásmundur Guðmunds-
son fyrirlestur er hann nefnir
Skírdagskvöld.
Ennfremur flytja fyiirlestra:
Cyril Jackson sendikennari á
ensku, dr. Irmgard Kroner á
þýzku og Jón Jónsson læknir á
íslenzku og talar liann um:
kirkjusöng í frumlútherskum
sið og þróun lians til vorra tíma
hér á landi.
Verða fyrirlestrar þessir allir
auglýstir áður en þeir verða
fluttir, efni þeirra, staður og
stund.
Þá eru samfelldir fyrirlestra-
flokkar yfir allan veturinn, sem
þeir próf. Ágúst H. Bjarnason
og dr. Símon Ágústsson annast.
Talar prófessor Ágúst um fé-
lagsleg og andleg vandamál, alla
miðvikudaga kl. 6, en dr. Símon
um sálarfræði og uppeldisfræði,
alla fimmtudaga kl. 6. Er þetta
hvorttveggja framhald á fyrir-
lestrum, sem þeir hafa lialdið að
undanförnu.
Öllum er heimill aðgangur að
fyrirlestrunum, einnig að náitt-
skeiðunum, en þau kosta 50 kr.
fyrir 25 kennslustundir.
Röskir drcngir.
Eins og sagt var frá hér í blað-
inu í gær gekk merkjasala
Rauða Krossins mjög vel hér í
bænum, svo að tekjurnar voru
næstum tvöfaldar móts við árið
áður.
Tveir drengir sýndu sérstak-
lega mikinn dugnað við merkja-
söluna og er rélt að lialda þvi á
lofti, því að oft er þess getið,
sem minna er um vert. Seldu
þessir drengir merki fyrir um
430 krónur qg munu allir fallast
á, að það sé rösklega gert.
Drengir þessir eru bræður,
synir Helga Hjörvars. Heita
þeir Davíð og Tryggvi. í fyrra
og liitt-eð-fyrra voru þeir lika
langbeztu sölumenn Rauða
Krossins.
sinn eignalaus, en unnu bæði
svo kappsamlega, hann að
smíði, en hún að saumum, að
þau efnuðust fljótlega og hefir
svo áfrarh haldið. Er heimili
þeirra allt með liinum mesta
myndarbrag, enda gestkvæmt
þar og kunna þar allir vel við
sig.
Einar Kristjánsson er lítt fyrir
það, að hafa sig mjög í frammi,
en liefir þó gegnt ýmsum trún-
aðarstörfum, og aldrei brugðist
því trausti sem lionum hefir
verið sýnt. Hann er prýðilega
gefinn maður, ágætur stærð-
fræðingur og vel lesinn, gleði-
maður í vinahópi, sem mjög er
fjölmennur, með því að allir
binda við hann tryggð, sem hon-
um kynnast.
Þetta eiga ekki eftirmæli að
vera, en því hafa störf Einars
verið rakin hér, að hann er einn
þeirra manna, sem sjálfur hefir
rutt brautina, þrátt fyrir alla
erfiðleika, vegnað vel og skipar
sess sinn með sóma. Slíkra
manna þarfnast Island ávallt.
G. S.