Vísir - 06.03.1942, Síða 2

VISIR
VISIF?
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: ICristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 60 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsnaiðjan h.f.
Kauphækkunin
hans Haralds.
ÞVÍ verður ekki neitað, að
Haraldur Guðmundsson er
býsna laginn að fóta sig, þótt
hann komist út á hálan ís í um-
ræðum. En svo skreipt getur Jk>
orðið, að honum verði fótaskort-
ur. Þetta kom í ljós seinna út-
varpskvöldið. Einn af fulltrúum
sjálfstæðismanna hafði talað
um Alþýðuflokkinn og launa-
stéttirnar. Hafði hann rakið
sögu dýrtíðarinnar í stórum
dráttum, lýst því hvernig Fram-
sókn hefði staðið að hækkun af-
urðaverðsins og látið allar að-
varanir um’ dýrtíðarhættuna
sem vin<d um eyrun þjóta. Jafn-
framt hafði hann bent á, að hinn
öruggi málsvari Iaunastéttanna,
Stefán Jóhann Stefánsson, hefði
tekið því þegjandi, að hlutur
þeirra hefði verið skertur og
ekkí sýnt á sér neitt fararsnið
fyr en kosningar voru fyrir dyr-
um.
Haraldi sárnaði vitanlega að
athygli skyldi vakin á því,
hvernig Alþýðuflokkurinn hefði
staðið í istaðinu fyrir launastétt-
irnar. Og ekki sízí að minnt var
á það, að flokkurinn hefði til
þess að fá ráðherrá í rikisstjórn-
ina, fórnað höfuð stefnumáli
sínu frá undanförnum kosning-
um. Ráðherrasess Stefáns Jó->
hanns hefði kostað það, að AI-
þýðuflokkurinn samþykkti
verðfellingu íslenzku krónunn-
ar. Með gengislögunum hefði
kaupgjald verið lækkað um
22%, samningsrétturinn af-
numinn og fyrirbyggt að dýr-
tiðih yrði bætt nema að %. fir
því að Stefán Jóhann hefði get-
að farið í ríkisstjórnina með
stuðningi Alþýðuflokksins upp
á þessa skilmála, væri auðsætt
að engin ástæða hefði verið fyr-
ir hann að fara úr ríkisstjóm-
inni vegna gerðardómslaganna.
*
Hverju halda menn að hinn
slyngi Haraldur hafi svarað
þessu? Jú, það var ,Jögboðin
kauphækkun,“ að Iaunþegar
skyldu fá allt að 75% dýrtíðar-
uppbót. „Lögboðin kauphækk-
un“ sagði Haraldur og brýndi
röddina ákaflega.
Það er engin furða, þótt menn
reki í rogastans, þegar sá vís-
dómur er látinn skella á hlust-
um þeirra, með þessum líka
rokna sannfæringarkrafti, að
raunveruleg kauplækkun, sem
lögbannað er að bæta nema að
%, sé lögboðin kauphækkun.
Þetta er sennilega einhver sú
magnaðasta „egilsstaðasam-
þykkt“, sem nokkum tima hefir
verið fram borin.
Haraldur ætlast sjálfsagt til
þess, að Iaunastéttirnar falli
fram og þakki lionum og Al-
þýðuflokknum fyrir „kaup-
hækkunina," sem tryggð var
með gengislækkuninni 1939.
Hingað til hafa þeir, sem laun
þiggja vaðið í þeirri villu, að
hlutur jieirra hafi verið skertur
með þeirri ráðstöfun.
Með þessum frumlega kaup-
hækkunarvísdómi ætlaði Har-
aldur að sanna, að Stefán Jó-
hann hefði orðið að láta gerðar-
dómslögin varða samningsslit-
um, vegna þess að með þeim
væri gengið svo freklega á hags-
muni launastéttanna.Við skulum
Iíta ofurlítið nánar á þetta. Það
var „lögboðin kauphækkun“, að
launþegar gátu fengið allt að
75% dýrtiðaruppbót, eftir geng-
islögunum. Samkvæmt gerðar-
dómslögunum fá launþegar
100 % dýrtíðaruppbót. Er það
ekki „lögboðin kauphækkun“,
eða hvað? Manni virðist það
meira að segja dálítið rífari
„lögboðin kauphækkun“ en
gengislögin heimiluðu.
★
Úr því að Haraldur lenti út
á liálkuna á annað borð, hefði
hann átt að segja launþegum,
að það hefði verið aukin rétt-
indi, að samningsrétturinn var
afnuminh með gengislögunum.
Það hefði verið nákvæmlega
jafnsatt og hitt, að kaupið hefði
hækkað.
Og svo má kannske spyrja:
Hvernig stóð á því, að Alþýðu-
flokkurinn lagðist svona ákaf-
lega fast á móti gengislækkun
við þingkosningarnar 1937, úr
því að það var einmitt leiðin til
að fá fram „lögboðna kaup-
hækkun“?
Og enn er spurn: Hversvegna
berst Alþýðuflokkurinn nú fyrir
gengishækkun? Ef það er rétt
hjá Haraldi, að krónulækkun
sé sáma og kauphækkun, þá
virðist af því leiða, að krónu-
hækkun sé sama og kauplækk-
un. Alþýðuflokkurinn getur
ekki ætlazt til þess tvenns í senn,
að fá þakkir launastéttanna fyr-
ir gengislækkun 1939, og þakkir
sömu stétta fyrir gengishækkun
1942. Það er ómögulegt að koma
því saman.
Það var hyggilega valið af AI-
Jiýðuflokknum, að gera Harald
Guðmundsson að aðalmálsvara
sínum við útvarpsumræðurnar.
Engum var betur treystandi til
að sannfæra launastéttirnar um
trúnað flokksins við málstað
þeirra og umhyggju fyrir liags-
munum þeirra. Launastéttirnar
áttu að trúa þvi, að Stefán Jó-
hann hefði fórnað ráðherra-
dómnum fyrir þær. En hér var
um svo hálan ís að fara, að jafn-
vel Haraldur missti fótanna.
Mönnum er orðið það full-ljóst,
að Stefán Jóhann hefði setið ró-
legur áfram í sínum tignarsessi,
hvað sem öllum „kúgunarlög-
um“ leið, ef flokkur hans hefði
ekki þurft að standa kjósend-
um reikningsskap ráðsmennsku
sinnar við kosningarnar, sem í
hönd fóru. a
I.O.O.F. 1 = 123368V2 = 9111
Norsk gnSsþjónusta
verður í dómkirkjunni á sunnu-
dag kl. 8 síðdegis. Síra J. F. Kruse,
prestur í norska flotanum, prédikar.
Verðlagsnefnd
hefir beðið blaðið að geta þess
í sambandi við frásögn þess í gær
urn fyrirhugað hámarksverð á app-
elsínum og breytingu á því, sem
auglýst er í blaðinu í dag, að verð-
ið, sem búið var að ákveða, var
byggt á upplýsingum um nettó-
þunga í kössum, sem við nánari
rannsókn reyndist vera brúttóþungi
á Spáni. Varð ]>ví að leiðrétta verð-
ið, eins og gert er í dag.
Sjálfstæðismenn!
Fundur í Gamla Bíó kl. 2 á sunnu-
dag. Síðasti fundur fyrir kosningar.
Útvarpið í kvöld. i
KI. 18.30 fslenzkukennsla, 1. fl.
19.00 Þýzkukennsla, 2. fl. 19.25
Þingfréttir. 20.00 Fréttir. 20.30
Strandhögg Breta í Vogsey.
21.00 Hljómplötur: Kirkjutónlist.
21.05 Útvarpssagan: „Innrásin frá
Marz“, eftir H. G. Wells (Knútur
Arngrímsson kennari). 2X.35 Strok-
kvartett útvarpsins: * Kvartett nr.
15 í B-dúr, eftir Mozart. 21.50
Fréttir. Dagskrárlok.
Næturlæknir.
Þórarinn Sveinsson, Ásvallavötu
5, sími 27x4. Næturvörður í Lyfja-
búðinni Iðunni og Reykjavíkur apó-
teki.
S jálfstæðismenn!
Fnndur í Gamla Bíó kl. 2 á sunnu-
dag. Síðasti fundur fyrir kosningar.
Alþýðuflokkurinn, verk-
föllin og dýrtíðarmálin.
Utvarpiræða Jakob§ 91öller§, IjánnálariíðSierra. 4. þ. m.
M álsvarar Alþýðuflokksiris, þeir Stefán Jóh. Stefánsson og
Jón Axel Pétursson, og nú síðast hagfrædilínudansarinn
Jón Blöndal hafa í untræðum þessum, sem kallaðar eru umræð-
ur um bæjarmál Reykjavíkur, reynt að beina þeim í annan far-
veg en þann, sem telja mætti höfuðtilgang þeirra Og sjálfsagt
kemur það engum á óvart, þó að sá flokkur þykist nú þurfa á
öllu sínu að halda, og tjalda því, sem til næst, og þá öllu öðru
öðru fremur en afskiptum sínum af stjórn bæjarmálanna.
Stefán Jóh. Stefánsson, sem varla getur þó talizt að vera í kjöri
í þessum bæjarstjórnarkosningum, hefir þá líka að sjálfsögðu
verið valinn til þess að hafa aðalframsögu af flokksins hálfu
með tilliti til þess höfuð-kosningamáls, sem flokkurinn hefir
valið sér, þ. e. laganna um gerðardóm í kaupgjalds- og verðlags-
málum.
Alþýðuflokkurinn er búinn að
fá sig fullsaddan á því, að lieyja
kosningabaráttu við Sjálfstæð-
isflokkinn hér í bænum á grund-
velli bæjarmálanna. Hann hefir
maigendurtekna reynslu fyrir
því, að það er með öllu vonlaust,
að ætla sér að telja Reykvíking-
um trú um það, að Sjálfstæðis-
flokkurinn í hæjarstjórn sé at-
hafnalaus kyrrstöðuflokkur.
Stórvirki þau, sem bæjarstjórn-
in liefir ráðizt í síðustu áratug-
ina, vatnsveituframkvæmdirn-
ar, gatna- og ræsagerð, höfnin,
virkjun Elliðaánna og síðan
Sogsins, Hitaveitan, stækkun
bæjarlandsins og ræktun þess,
sem samtals kosta tugi milljóna,
eni svo opinberar staðreyndir,
að engum heilvita manni dylst
það, að hér hafa ráðið fram-
kvæmdum stórhuga atliafna-
menn. Hitt er rétt, að þessar
framkvæmdir eru ekki gerðar
með það fyrir augum að byggja
upp socialistiskt bæjarfélag í
sambandi við þær. Þær miða að
því, að efla bæjarbúana sjálfa
til dáða. Og hér hefir þá líka
risið upp blómlegt athafnalíf,
grundvallað á atliafnafrelsi og
framtaki einstaklinganna.
í imdanfömum bæjarstjórn-
arkosningum hafa allir and-
stæðingar Sjálfstæðisflokksins
einbeitt kröftum sínum til þess
að snúa kjósendum frá Sjálf-
stæðisflokknum, með því að
gylla sem mest fyrir þeim ágæti
þeirrar stefnu, að hið opinbera
taki i sínar hendur, að sem
mestu leyti, allan atvinnurekst-
ur, eða gerist forsjón einstakl-
inganna i þeim efnum. En
bæjarbúar ' hafa reynzt með
öllu ófáanlegir til þess að að-
hyllast þá stefnu.
Hvorki bæjarútgerðin í Hafn-
arfirði né samvinnuútgerðin á
ísafirði hafa megnað að snúa
hugum manna hér í bæ á þá
sveifina. Sérstaklega hefir
æskulýðurinn verið furðu ein-
þykkur í ]>essum efnum, og
þessvegna hefir fylgi Sjálfstæð-
isflokksins alltaf farið jafnt og
þétt vaxandi Og nú era jafnvel
forkólfar bæjarútgerðarinnar í
Hafnarfirði farnir að snúast á
sveif með einkaframtakinu og
forkólfar Alþýðuflokksins hér í
Reykjavik hafa svo að segja lagt
þetta gamla kosningamál sitt á
hylluna.
Sjálfstæðisflokknum hefir
löngum verið borið það á brýn,
að hann væri fyrst og fremst
flokkur eiginhagsmuna-mann-
anna. Og það er sjálfsagt sú trú
andstæðinga hans nú, og þá
fyrst og fremst Alþýðuflokks-
ins, að það sé einmitt þetta, sem
líklegast sé til að afla fylgis, að
slá sem allra fastast á strengi
eiginhagsmunanna, og það allra
þrengstu eiginhagsmunanna.
Þess vegna hrópa þeir nú há-
stöfum á launastéttirnar í land-
inu og særa þær við hinar helg-
ustu eiginhagsmunatilfinningar
þeirra, að veita sér brautargengi
í þessum kosningum. Þeir brýna
það f>TÍr launastéttunum, að
með lögum um gerðardóm í
kaupgjalds- og verðlagsmálum,
sé verið að ráðast á buddu allra
þeirra, sem vinna fyrir kaupi.
Áður hefir Alþýðuflokkurinn
lagt höfuðálierzluna á það, að
vernda samningafrelsi verklýðs-
félaganna, fyrst og fremst sem
manþréttindamál. Árið 1938
ætla eg að það hafi verið, sam-
þykkti Alþingi lög um gerðar-
dóm í ákveðinni vinnudeilu. Al-
þýðuflokkurinn taldi sér skylt
að berjast gegn þeim lögum og
fórnaði fyrir það ráðherra sín-
um, sem þá átti sæti í rikis-
stjórninni, og dró hann út. Þeg-
ar þetta var, stóð svo á, að tog-
araútgerðin, sem rekin hafði
verið með sívaxandi tapi árum
saman, gat með engu móti risið
undir aulcnum útgjöldum. Þjóð-
arbúið var í liinu mesta fjár-
hagslega öngþveiti og liafði
varla til hnífs og skeiðar handa
skylduliði sínu. Eina vonin um
að geta aflað þjóðinni í heild
brýnustu lífsnauðsýnja, var sú,
að síldarútgerðin yrði relcin með
öllum þeim tækjum, sem til
voru, og að aflafengurinn yrði
sem mestur.
Forsprakkar Alþýðuflokksins
og kommúnista hikuðu þó ekki-
ert við það, að stofna til kaup-
deila með allri þeirri hörku, sem
verkalýðssamtökin áttu til, í því
skyni að skrúfa kaupið svo hátt
upp, að af því leiddi sföðvun
útgerðarinnar, með þeim afleið-
ingum að þjóðarbúið kæmist í
alger þrot.
Auðvitað þóttust þeir gera
þetta fyrir verkalýðinn, til þess
að hann gæti fengið tækifæri til
þess að bæta hag sinn, sem hon-
um sannarlega hefði ekki veitt
af þá, á þeim atvinnuleysis- og
erfiðleikatímum. Það var þvi
næsta vænlegt til góðs árangurs
að slá á þá strengi eiginhags-
munana hjá þeim mönnum,
sem ota átti út í verkfallið. Og
þegar svo lögin um gerðardóm-
inn voru sett, þá bættist það við,
að verja þurfti hin helgu rétt-
indi verkalýðsfélaganna að
mega semja frjálst um kaup og
kjör verkamannanna.
Stefán Jóh. Stefánsson vakti
öthygli á því í ræðu sinni í gær,
að binding kaupgjaldsins, sem
lögfest var með gengislögunum
frá 1939, hefði fallið niður í
ársbyrjun 1941, svo að öllum
verkalýðsfélögum hefði þá verið
frjálst að krefjast kjarabóta, til
að bæta hag sinn, eftir mörg
undanfarin atvinnuleysisár. En
þá urðu hinsvegar engar kaup-
deilur og engin verkföll. En þá
var líka „allt rólegt á kærleiks-
heimili“ stjórnarsamvinnunnar
og ekki fyrirsjáanlegt, að til
þess myndi koma á næstunni,
að draga þyrfti ráðherra Al-
þýðuflokksins út. Og meira að
segja fór svo þá, að alþingis-
kosningum var frestað og ráð-
gert að frestað yrði einnig bæj-
arstjórnarkosningum þeim,
sem fara áttu fram nú í áys-
byrjun.
Nú kemur það hinsvegar á
daginn, í ársbyrjun 1942, eftir
að allar verkamanna- og iðn-
stéttir hafa í lieilt ár haft meiri
atvirinu og meiri tekjur en
nokkur dæmi eru til, að nokk-
ur félög, sem eru í Alþýðusam-
bandinu og undir stjóm Alþýðu-
flokksmanna og kommúnista,
finna knýjandi þörf fyrir það,
að að bæta hag sinn með 20—
30% grunnkaupshækkun, auk,
að sjálfsögðu, fullrar verðlags-
uppbótar. Önnur félög, utan Al-
þýðusambandsins og undir
stjórn manna úr öðrum flokk-
um, höfðu á s.l. hausti samið
um sama kaup og áður var. En
um þær mundir var það að ger-
ast, að innan ríkisstjóraarinnar
var tekið að hallast að því, að
Alþingiskosningar yrðu látnar
fara frám á vori komanda. Og
þá komu þegar upp kaupdeilur,
sem hafnar voru af félögum,
innan Alþýðusamþandsins.
En er þetta þá „tilviljun“?
Getur nokkrum manni blandazt
hugur um það, hvort það muni
heldur hafa verið þörfin fyrir
kjarabætur handa verkamönn-
um, sem komið hafi kaupdeil-
unum af stað, eða þörf Alþýðu-
flokksins og kommúnista fyrir
aukið kosningafylgi?
Eg hefi áður gert grein fyrir
aðdraganda prentaraverkfalls-
ins hér í útvarpinu, og svarað
athugasemd stjórnarformanns
! Alþýðuprentsmiðjunnar við þá
greinargerð. Síðan hefir það
skeð viðvíkjandi þvi máli, að
Alþýðuprentsmiðjan liefir verið
dæmd sek um það, að hafa hrot-
ið lög og samþykktir Félags ís-
| lenzkra prentsmiðjueigenda,
með því að gera sérsamning við
prentarana, og hefir í rauninni
með þeim dómi fengizt stað-
festing á því, sem eg hélt*fram
um það mál. Og eg geri ráð
fyrir því, að öllum óhlutdræg-
um kjósendum sé það ljóst, að
öllum þessum verkföllum hafi
verið hrundið af stað fyrir at-
beina Alþýðuflokksmanna í
stjórn Alþýðusambandsins og í
stjórnum þeirra félaga, sem hlut
áttu að máli, í þeirri von, að
„gróðinn“ entist þeim að
minnsta kosti fram yfir næstu
kosningar, eins og Jón Blöndal
komst að orði í skrifum sínum,
um dýrtíðarmálin forðum.
Hann sagði nú að vísu, að gróð-
inn á kauphækkunum myndi
„kannske“ endast verlcamönn-
um fram yfir næstu kosningar.
En eg geri ráð fyrir því, að það
megi einnig setja kannske fyrir
framan gróðavonir Alþýðu-
flokksins á þessum kosninga-
brellum.
Alþýðuflokkurinn þóttist
hafa „góð tromp“ á hendinni,
þegar hann dró IJarald Guð-
mundsson út úr ríkisstjórninni
1938, út af gerðardómslögun-
um, sem þá voru sett. Hann
þóttist þá geta vænt sér mikils
gróða á því, að slá duglega á
eiginhagsmunastrengi verka-
mannanna, sem urðu fyrir
riarðinu á þeim lögum. En hann
reiknaði ekki með þegnskapar-
kennd þessara manna og kjós-
enda almennt, sem fyllilega gátu
gert sér grein fyrir því,. hver
alþjóðar þörf var fyrir það, að
togaraútgerðin yrði rekin með
sem mestum árangri. En »sú
þegnskaparkennd hefir komið
fram í því, að flokkurinn hefir
alla stund síðan verið að tapa
fylgi með þjóðinni. Og menn
gæti raunar furðað nokkuð á
því, að þessi flokkur, sem víst
mætti ætla, að hefði getað lært
eitthvað af reynslunni, skuli nú
á ný „vega i sama knérunn“, ef
svo mætti orða það.
En nú er þess að gæta, að
flokkurinn mun að þessu sinni
treysta á það, að almenningur
beri ekki eins gott skyn á það,
hver þjóðarþörf er á því, að
hemill sé hafður á verðbólgunni..
eins og á hitt, hver þörf var á
því, að halda útgerðinni í gangi
árið 1938. Og éins mun flokk-
urinn eða forkólfar hans nú
þykjast hafa úr miklu meira að,
moða, þar sem þeir nú hafi tek-
ið að sér mál allra launastétta
í landinu og ekki verklýðsfélag-
anna einna, og munu þeir telja
það óliklegt, að ekki verði þó»
alltaf svo mikill fjöldi kjósenda
í þeim hópi, sem láti sig meira
varða eigin stundargróða en
hag lieildarinnar, að „gróðinn"
á því endist þeim ekki fram yf-
ir kosningarnar.
Jón Axel Pétursson sagði í
ræðu sinni í gær, að járnsmiðj-
urnar liefðu grætt ógrynni fjár
nú að undanförnu, og að því
væri haldið fram að þeim veitti
ekki af því, að safna sér sjóð-
um til að geta mætt erfiðleik-
unum, sem í vændum væru að
stríðinu loknu. Síðan spurði
ræðumaðurinn eittlivað á þá
leið, hvort það væri þá nokkur
voði, að launastéttirnar fengi
tækifæri til að safna sér vara-
\
sjóðum til erfiðu áranna.
Nei, vissulega væri það eng-
inn voði, ef þeir sjóðir væru þá
nokkurs virði.
Um stórgróða járnsmiðjanna
og annara stríðsgróðafyrirtækja
er það hinsvegar að segja, að
samkvæmt gildandi skattalög-
um er nú vjenn kúfur af gróða
þeirra tekinn með sköttum til
ríkissjóðs. En eg get bætt þvi
við, að óhætt er að fullyrða, að
með breytingum, sem núver-
andi Alþingi fær tækifæri til að
gera á skattalögunum, verður
vafalaust tekinn enn stærri kuf-
ur af þeim gróða, til að safna
í almannasjóði, sem eiga að
hafa það hlutverk, að létta
þjóðinni þá erfiðleika, sem í
vændum eru. Og í þessu sam-
bandi get eg svarað spurningu
Jóns Blöndals um umreikning
skattskyldra tekna þvi, að frá
lionum mun ekki horfið af sjálf-
stæðismönnum.
Það virðast allir eindregið
fylgjandi þvi, og ekki sízt Al-
þýðuflokkurinn, að minnsta
kosti í orði, að sjóðum verði
safnað, og þeim sem allra
'stærstum. Og við getum allir
verið sammála um, að það væri
enginn „voði“. Hinsvegar verð-
ur gagnið að þeim sjóðum eftir
því, hvers virði þeir verða, þeg-
ar til þeirra á að taka. Og ef
engan hemil verður hægt að
hafa á verðbólgunni, er það al-
veg fullvíst, að sá gróði endist
ekki til stríðsloka, þó að hann
endist kannske fram yfir næstu
kosningar, eins og kauphækkan-
irnar, sem Jón Blöndal talaði
um. Niðurl.
Sjálfstæðismenn! ,
Fundur í Gamla Bíó kl. 2 á sunnu-
dag. Síðasti fundur fyrir kosningar.
Frjálslyndi söfnuðurinn.
FöstuguÖsþjónusta, sem átti a<5
vera í kvöld, fellur niÖur sökum las-
leika. Samkoma verÖur í kirkjunni
á sunnudaginn, aÖ tilhlutan safnaÖ-
arins. Nánar auglýst síðar.