Vísir - 12.03.1942, Blaðsíða 2

V I S I R
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIB H.l
Ritstjóri: Kristján Guðlaugssnn
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsslræh
Símar 1 6 60 (5 línur,i(
Verð kr. 3,00 á mánuði
Lausasala 15 og 25 aurar
Félagsprentsmiðjan h.f
9. nóvember og
aflátsbréfíð.
Auðvitað var það allt „íhald-
inu“ að kenna. Jónas Jóns-
son skriíar í fyrradag í Tímann
grein um 9. nóvember 1932, af
þekktri sannleiksást sinni, rétt-
sýni, sögulegri nákvænmi og
vísindalegu hlutleysi. Komm-
únistar hafa alltaf verið miklir
í munninum, stórorðir um fyr-
irætlanir sínar og flasgefnir.
Þennan dag, 9. nóvember 1932,
gerðust þeir miklir byltinga-
menn. Það er blóðugasti dagur
í sögu þessa lands á seinni öld-
um. Til eru inenn sem ævilangt
bera menjar þess bardaga. Og
allt var þetta „íhaldinu^ að
kenna, — að þvi er Jónas segir.
Fundur bæjarstjórnar byrj-
aði árdegis þennan dag. Komm-
únistar höfðu fyllt fundarsal-
inn. Þeir liófu jiegar óhljóð og
ósektir, en ekki varð þó veru-
lega til tíðinda fyrr en eftir
matarhlé.
Kommúnistar þeir er i saln-
um voru liéldu uppteknum
hætti og þó sýnu verri en fyrr.
Fór svo, innan skamms, að
fundi varð ekki haldið áfram,
sökum óspekta. Og nú hófst sá
leikur, sem engum líður úr
minni, þeirra er viðstaddir
voru.
Fyrir utan höfðu kommúnist-
ar safnað miklu liði. Sá hópur
var miklu fjöhnennari en hinn,
sem inni rúmaðist í fundar-
salnum. Fjöldi kommúnista
hafði barefli í höndum. Voru
notaðir að vopni stólfætur,
borðfætur og allskonar raflar.
Hófst nú atlaga. Kommúnistar
hótuðu fulltrúum sjálfstæðis-
manna meiðslum og limlest-
ingu. Réðust þeir að dyrum
fundarhússins og hugðust
mundu ryðjast inn. Nokkrir
lögregluþjónar stóðu vörð við
dyrnar og vörðust frækilega.
Nægði það til þess að bæjar-
stjórnarmennirnir gátu komist
undan.
X
Lögreglustjóri hafði boðið út
um 20 Iögregluþjónum. Ekki
var herstjórnin öruggari en það,
að kommúnistum tókst að
komast að baki lögreglunni
dreifðri. Voru nú bareflin látin
ganga. Kommúnistar voru
miklu liðfleiri en lögreglan og
börðust svo, að jafnan sóttu
margir að einum. Þótti sá
drengskapur að vonum. Létu
þeir þareflin dynja á lögreglu-
þjónunum og sáust hvergi fyr-
ir. Voru margir lögregiuþjón-#
ar særðir til óbóta og síðan
sparkað í þá, er þeir höfðu ver-
ið slegnir til jarðar.
Stærðar lurkur var rekinn í
kviðin á einum lögregkiþjónin-
um, þar sem liann lá meðvit-
undarlaus á götunni. Af öðrum
var húfan slegin og hann síðan
barinn miskunnarlaust i liöfuð-
ið bert. Sýnir þetta hvort-
tveggja, hvilíkt grimmdaræði
var hér á ferð.
Einn lögregluþjónn var bor-
inn meðvitundarlaus inn á
heimili læknis, sem bjó í ná-
grenni fundarhússins.
Annars var komið upp bráða-
birgðaspítala í Amarhváli. Þar
var búið um sár manna.
Voru margir lögreglumanna
hræðilega útleiknir. Einn hafði
fengið stærðar stein í höfuðið.
Annan varð aS bera hálfmeðvit-
undarlausan út í bifreið, eftir
högg í kviðinn. Tveir voru
handleggsbrotnir. AIls voru
rúmlega 20 lögreðluþjónar
særðir eftir bardagann, sumir
svo illa, að þeir hafa ekki beðið
jjess bætur. Flestir löguðu þeir
í blóði, svo að rifnir einkennis-
búningarnir voru dreyra stokkn-
ir.
öllum kom saman um að lög-
reklan hefði varizt mjög fræki-
lega. Hitt var mál manna, að
ekki hefði verið stjórnað af
nægilegri gætni og forsjá. Var
sérstaklega á jiað bent að liðinu
hefði verið dreift. Við það náði
kommúnistaskrillinn að sækja
að hverjum einstökum. En þeg-
ar svo var komið ærðist jiessi
lýður enn meir og varð liálfu
grimmari og blóðþyrstari en
fyrr.
Sí
Jónas Jónsson virðist hafa
ruglast eitthvað talsvert í rím-
ínu um það sem gerðist jjennan
dag. Hann lofar t. d. lierstjórn-
ina hástöfum, þvert ofan í álit
viðstaddra sjónarvotta. Hann
virðist telja að lögreglan liafi
sigrað, einnig þvert ofan i stað-
reyndir.
En jjað sem eftirtektarverð-.
ast er við Jiessa hugleiðingu,
sem Jónas hefir valið nafnið
„Reykjavík eða himnaríki“ er
^sú viðleitni, sem jjar kemur
fram til jjess að sákfella sjálf-
stæðismenn um hryðjuverkin,
sem unnin voru jjennan dag, en
sýkna kommúnista. Hvort sem
bæjarstjórnarmeirlilutinn hafði
rétt fyrir sér eða ekki, breytir
Jjað engu um jjað, að kommún-
istar tóku sér sjálfdæmi í mál-
inu, 6g réðust að löglegum
varðmönnum almennings með
jjeim viðbúnaði og þeirri heift,
að liending ein réði, að ekki
hlutust mannvíg af. Slíkt at-
ferli heitir bylting.
Viðleitni Jónasar til þess að
sakfella sjálfstæðismenn og
sýkna kommúnista er einkum
eftirtektarverð fyrir Jjað týennt,
að hann lætur svo sem honum
sé Jjað jafnrikt í huga að hafa
einlæga samvinnu við sjálfstæð-
ismenn og að ráða niðurlögum
kommúnista. Hann spáir þvi,
að eftir stríðið geti hæglega
komið til árekstra hér í bæn-
um og er jjað liklega tilgetið.
En ef til jjess kemur, er betra
en ekki fyrir kommúnista, að
hafa upp á vasann aflátsbréf
Jónasar Jónssonar fyrir glæp-
unum, sem jjeir drýgðu 9. nóv-
ember 1932. Hann hefir löggilt
„stólfótaröksemdirnar“ hvenær
sem til þarf að faka.
Hvað vakir annars fyrir jjess-
um undarlega manni? Hann
þykist elska „ihaldið“, en sakar
það um glæpina, sem kommún-
istar drýgðu. Hann þykist hata
kommúnistana, en sýknar þá
af glæpunum. Þessi framkoma
er dularfull og óskiljanleg, svo
ekki sé meira sagt. Ef Jónas er
bara að gefa til kynna, að hon-
um sé varlega treystandi, hefði
hann líklega alveg getað „spar-
að sér ómakið“.
a
BÍLAEIGENDUR
í Sjálfstæðisflokknum sem
vilja lána bíla sína á kosninga-
daginn, eru beðnir að snúa sér
til Gunnars Guðjónssonar, síma
2201.
M. A.-kvartettinn
hefir samsöng i kveld og er all
uppselt. Hafa þeir félagar fengið
eigi lakari viötökur en áður og selj-
ast miöar upp á svipstundu. Næst
syngja þeir á laugardag. Pantaöir
miðar verða að sækjast fyrir kl. 6
annað kveld.
Frjálslyndi söfnuðurinn.
Föstuguðsþjónusta verður í-Frí-
kirkjunni í Reykjavík föstudags-
kvöld kl. 8Yi.
Ráðstafanir ameríska Rauða krossins
Stórhýsi byggt í grend við
miðbæinn, sem síðar verð-
ur eign R. K. I.
Meóan strlðiö varir hefir herlið
Bandaríhjanna afnot af þvi.
Formaður Rauða Kross íslands, Sigurður Sigurðsson, berkla-
yfirlæknir, kom í gær að máli við Vísi og mæltist til að
blaðið birti þau bréf, er farið hafa á millum R. K. í. og Ameríska
Rauða Krossins á íslandi. Hafa að undanförnu birzt villandi
frásagnir í blöðum um starfsemi og fyrirætlanir þessara félaga,
sem nauðsyn ber til að Ieiðréttar verði. Birtir því Vísir hér á eftir
gögn er mál þetta varða.
Sigurður Sigurðsson segir svo
í bréfi sínu til blaðsins:
Eftir komu aðalfulltrúa
Rauða Krossins í Evrópu, hr.
Richard F. Allen, liingað til
lands í nóvembermánuði s.l., rit-
aði forsætisráðherra Rauða
Kross Islands bréf, dags. 22. des.
f. á., þar sem hann fól Rauða
Krossi íslands að sinna þeim,
málum sérstaklega af Islands
hálfu, er Rauði Rross Banda-
ríkjanna kynni að vilja fram-
kvæma hér á landi.
Er hr. Cliarles McDonald, for-
stöðumaður Rauða Krossins hér
kom hingað til landsins fyrir
nokkrum vikum, tók Jjví Rauði
Kross Islands þegar að ræða við
hann um öll Jjau málefni, er
snerta framkvæmdir Ameríska
Rauða Krossins hér. Hefir Rauði
Kross Islands jafnframt látið
forsætisráðherra fylgjast með
gangi jjessara mála.
Þegar Rauði Kross íslands nú
fyrir nokkrum, dögum fékk bréf
Ameríska Rauða Krossins, er
fylgir hér með í íslenzkri þýð-
ingu, sneri hann sér jjegar í stað
til bæjarráðs með erindi þetta,
og liggur jjað þar nú til frekari
fyrirgreiðslu.
Rauði Kross Islands er mjög
jjakklátur fyrir hina rausnar-
legu aðstoð, er Ameríski Rauði
Krossinn hefir þegar látið lion-
um í té og væntir hins bezta af
því alúðlega samstarfi, er Jjegar
er hafið milli Jjessara aðilja.
Hér fer á eftir bréf ameríska
Rauða Krossins til R. K. I.:
Amerískum yfirvöldum er
það Ijóst, að styðja beri islenzk
yfirvöld í að leysa það vanda-
mál, sem þau eiga við að stríða,
til að létta aðsókn Ameríku-
manna af íslenzkum stofnun-
um, svo sem leikhúsum, veit-
ingahúsum og af götum, bæjar-
ins. Og Jjar sem telja má, að hér
sé um brýna nauðsyn að ræða,
Jjá höfum við leitazt við að finna
lausn á þessu máli. Vandræði
Jjessi niunu aukast við fyrirhug-
aða aukningu ameríska herliðs-
ins hér á landi.
En eins og eg hefi skýrt fram-
kvæmdanefnd yðar frá, þá hef-
ir Ameriska Rauða Krossinum
verið falið að finna lausn þessa
rnáls, og þar sem, forsætisráð-
herra yðar liefir farið þess á leit
og það er í samræmi við óskir
vorar, að vér störfum hér fyrir
milligöngu félags yðar, vil eg
hér með leggja fyrir nefndina
áform, vor til skjótrar athugun-
ar og biðja um aðstoð yðar í
máli þessu. |
Það er ósk Ameriska Rauða
Krossins að reisa byggingu, sem
verði eign íslenzka Rauða Kross-
ins þegir ófriðnum lýkur. En
vegna þess að þessi bygging
verður fengin yður í liendur, þá
viljum vér að hinum ýmsu hlut-
um hennar verði nú þegar kom-
ið þannig fyrir, að svo miklu
leyti sem slíkt er unnt, að hún
samræmi i öllum aðalatriðum
þarfir vorar og framtiðarþarfir
fáagsskapar yðar og ennfrem-
ur annarrar starfsemi, svo sem
heilbrigðismála og íjjróttafé-
lagsskapar, sem, í framtíðinni
kynni að notfæra sér byggingu
þessa í sambandi við yður.
Hin fyrirhugaða hygging mun
samkvæmt lijálagðri teikningu
verða í aðalatriðum sem hér
segir:
Kvikmyndahús með ca. 800
sætum.
Leikfimissalur. Efri hæðin
verði stór, opinn salur fyrir alls-
konar inniiþróttir. Neðri hæð
verði aðallega salur fyrir í-
þróttir, sem krefjast minni á-
reynslu, steypiböð og annar
snyrtiútbúnaður.
Miðbygging-. Aðalhæð: Bóka-
safn og setustofur þar sem
menn geti komið saman eins
og heima hjá sér, einnig skrif-
stofur. Önnur hæð: íbúðarher-
bergi fyrir starfsiolk ameriska
Rauða Krossins.
Kjallari. — Stórt rúm fyrir
geymslu.
Ef islenzku og amerísku yfir-
völdin æskja að ná því marki,
sem vér stefnum að, þá er Jjað
mjög mikilvægt, að bygging
Jjessi verði sett eins nærri mið-
bænum og mögulegt er og á
stað, sem er hentugur fyrir
framtíðarstarfsemi yðar. Treyst-
um vér yður að útvega slíkan
stað eins fljótt og auðið er.
Æski nefnd yðar frekari upp-
lýsinga, skulu þær fúslega látn-
ar í té. Er það von mín að við-
komandi yfirvöld líti með sömu
alvöru á mál þetta og veiti að-
stoð sína til að sem skjótust
lausn fáist á Jjví.
Eg fuilvissa yður um þakk-
læti mitt fyrir hina miklu vin-
semd og ágæta sam.vinnu, sem
eg hefi notið og nýt af hálfu
meðlima Rauða Kross íslands í
sambandi við hin mörgu mál-
efni, sem nú eru til umræðu.
Vinsamlegast,
Charles McDonald,
forstjóri Ameríska Rauða
Krossins á íslandi.
Hér fara á eftir nánari skýr-
ingar á starfsemi ameriska
Rauða Krossins hér á landi:
Oss þótti leitt að lesa liinar
Jieimildarlausu greinar í blöð-
unum i gær. Vér höfðum vonað
að geta gefið ákveðna skýrslu
um árangurinn af starfi voru
síðar, þegar því væri í rauninni
lokið. En þar sem þessar grein-
ar hafa nú verið hirtar, fer bezt
á þvi að vér látum almenning
liér vita um tilganginn með
starfi voru.
Ameríski Rauði Krossinn
framkvæmir þau ábyrgðarstörf,
sem honum eru lögð á herðar
með a 1 ]ij óðasam Jjykíinn i í Genf.
Auk þess liefir liann haft með
höndum mikilvæg störf í þágu
borgaranna, bæði við að undir-
búa hjáp og aðstoða á ýmsan
hátt eftir meiri háltar slys eða
önnur óhöpp í Bandaríkjunum
og mörgum öðrum löndum
heimsins. Erlendis eru störf vor
unnin í samráði við viðkomandi
rikisstjórnir og í sambandi og
fullri samvinnu við Rauða
Kross félög þess lands, sem í
lilut á. Þetta á einnig við um
störf vor á íslandi.
Nú sem stendur beinast störf
vor hér einkum að Jjví, að leysa
hin.mörgu vandamál, sem stafa
af hérvist hins erlencla liðs og
að Jjví að aðstoða borgarana, ef
í raunir rekur. Ameríski Rauði
Krossinn er eini ameríski félags-
skapurinn, sem hefir heimild til
að starfa á Jjennan liátt á Is-
landi. s.
Einn hluti af starfi voru í
þágu herliðsins er að fást við
það vandamál, sem snertir hags-
muni Islendinga og vor sjálfra,
þ. e. a. s. að koma upp sant-
komustað nálægt miðjum
bænum, sem sé nægilega stór
til að laða hermennina þangað
og þar af leiðandi að draga úr
mannmergðinni á götum yðar,
leikhúsum og veitingastöðum,
sem oss skilst að sé mjög til
ójjæginda. Bréf mitt til Sig.
Sigurðssonar, formanns Rauða
Kross félags yðar á Islandi,
i skýrir sig sjálft. Við treystum
því, að með náinni samvinnu
vjþ íslenzk yfirvöld og með
j fullum skilningi þeirra á þessu
j máli takist að velja heppilegan
j stað fyrir byggingu Jjá, sem vér
höfum i hyggju að reisa. Mun
oss Jjá kleift að leysa brýnt
vandamál sem veldur oss háð-
um miklum erfiðleikum. En
auk Jjess mun byggingin verða
til afnota fyrir íslendinga í
framtíðinni.
Skömmu eftir að eg kom til
landsins, fyrir nokkrum vikum,
fór eg ásamt starfsmönnum
Rauða Krossins á Islandi að
skoða hjálparstöðvar þær, sem
komið liefir verið upp hér. Var
athugað hvort þar vantaði út-
búnað og tæki fyrir læknishjálp,
ef nauðsyn krefði. I borg, sem
hefir 40.000 íbúa voru aðeins til
vararúm með fullum útbúnaði
handa 200 manns. Þótt ekki sé
hægt að spá neinu um það, hver
þörf kunni að verða fyrir slíkan
útbúnað, þá virðist þessi tala
rúma ónóg. Eftir að hafa iliugað
málið nánar ákváðum vér að
hefja yrði nauðsynlegan undir-
búning að þvi að hafa til vara
a. m. k. 1000 rúm. Þétta hefir
nú verið gert og munu 800 rúm
með öllum útbúnaði koma
hingað hráðlega. Það er okkur
mikil ánægja að gefa Jjennan út-
búiiað íslenzka Rauða Krossin-
um, sem tákn um áhuga vorn
og viðleitni í þágu mannúðar-
starfseminnar. Áætlun um út-
býtingu þessa útbúnaðar til
stöðvanna og annara bygginga,
er notaðar kynnu að verða, er
nú fullgerð og mun koma til
framkvæmda þegar hann kem-
ur hingað. Þá liafa og verið
gerðar ráðstafanir til að senda
hluta af þessum útbúnaði til
deilda Rauða Krossins annars
staðar á landinu. Ættu menn að
gera sér grein fyrir því, að
Rauði Kross Islands á miklar
þakkir skilið fyrir að hafa kom-
ið upp slikum stöðvum til
verndar íbúunum.
Þetta, og önnur mannúðar-
starfsemi, svo sem undirbúning-
ur að því að flytja héðan börn,
brottflutningur fólks, ef hann
verður nauðsynlegur og mögu-
legur, fullvissan um það, að á-
kveðnar ráðstafanir séu gerðar
til að vernda fólk þegar í nauð-
irnar rekur með Jjví að útvega
því mat og fatnað, og hjálp til
fólks, sem orðið hefir fyrir slys-
um — öll þessi vandamál og
lausn þeirra á grundvelli borg-
aralegs hugarfars og með réttri
forystu eru af oss talin mikil-
væg. Er oss tjáð að starfsemi
Jjessi heyri undir loftvarna-
nefnd og nefnd Jjá, er sjá á um
brottflutning úr bænum. Mun
íslenzku yfirvöldunum hafa
verið tilkynnt, að vér séum fús-
ir til að veita ráðleggingar og þá
'aðra hjálp, sem mögulegt er að
veita, svo fremi, sem liún er
innan takmarka starfssviðs vors„
En eins og áður greinir Jjá er öll
starfsemi vor í þágu borgaranna
framkvæmd með milligöngu
íslenzka Rauða Ifrossins.
Eg er mjög þakklátur fyrir
að liafa hitt ýmsa embættis-
menn og marga aðra íslendinga
— kaupsýslumenn, lækna o. s.
frv., sem allir hafa verið fúsir
til samvinnu um þessi mál. ís-
lendingar mega vera lireyknir
af Rauða Kross félagi sínu, fyrir
þann anda, sem þar ríkir um að
auka mannúðarstarfsemi og
styrkja heilbrigðisvöld Jjessa
lands. Er hann í þvi líkur Ame-
ríska Rauða Krossinum. Af
trausti almennings til Rauða
Krossins fyrir unnin störf, kem-
ur ábyrgðartilfinning og eg er
þess fullviss, að íslenzki Rauði
Krossinn muni með heiðri upp-
fylla liverja þá eðlilega kröfu,
sem gerð er til lians. Vér höfum
milda ánægju af að mega veita
þessu bróðurfélagi voru alla þá
aðstoð, sem er á valdi voru að
láta Jjví í té.
Charles McDonald.
Forstjóri Ameríska Rauðæ
Krossins á íslandi.
Listi Sjálfstæðisflokksins
er D-listi. x—D.
Amerískir hermenn
reyna að stela bílum.
Nokkru eftir miðnætti í fyrri
nótt var lögreglunni tilkynnt, að
amerískir hermenn væri að
reyna að stela bílunum R 709
og R 1535 á Sólvallagötu.
Þegar íslenzk og amerísk lög-
regla kom á vettvang voru
mennirnir á bak og burt. I R 709
höfðu tveir rafmagnsvírar undir
mælaborðinu verið skornir í
sundur til Jjess að reyna að fá
„beint samband“, sem kallað er,
svo að hægt væri að setja vél-
ina í gang Jjótt „switch“-lykil-
inn vantaði.
I hinum bílnum fannst skinn-
lianzki, eins og amerískir her
menn nota. Ætti að vera hægt
að hafa upp á mönnunum fyrir
tilstilli hans.
35 kjördeildir.
Kosið Verður í 35 kjördeild-
um á sunnudaginn kemur. Þar
af eru 28 kjördeildir í Miðbæj-
arbarnaskólanum, 6 í Iðnskól-
anum og 1 í Elliheimilinu.
I barnaskólanum lcjósa á
neðri hæð hússins Aagot—
Gunnar, samtals 11 kjördeildir.
Á efri hæðinni kjósa Gunnarína
—(Ólafur Júlíusson — 12 kjör-
deildir alls. Þá er kosið í leik-
fimishúsinu (gengið úr portinu
inn í kjallarann að norðan-
verðu). Þar kjósa Ólafur Kára-
son—Sigurlás, samtals 5 kjör
deildir.
I Iðnskólanum eru sex kjör-
deildir og Jjar kjósa Sigurlaug
—össur. Lolcs er ein kjördeild
í Ellilieimilinu.
Allar upplýsingar
varðandi bæjarstjórnarkosning-
arnar á sunnudaginn kemur, geta
menn fengið mcð því að snúa sér
til kosningaskrifstofunnar í Varðar-
húsinu, símar 2339 og 1133.
Sjálfstæðismenn.
Ef þér þurfið að leita upplýs-
inga, þá er kosningaskrifstofan í
Varðarhúsinu og síminn 2339. —