Vísir - 02.06.1942, Blaðsíða 2

V I S I R
DAGBLAÐ
Útgefandi:
3LAÐAÚTGAFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Hið gullna
tækifæri.
VARGÖLD l>eirri og víga,
sein nú er að kalla má um
lieim allan, steðja margar hætt-
ur að smáum þjóðum sem stór-
um, hættm’, sem rísa sem öldur
á þeim vettvangi, þar sem átök-
in eru hörðust, og berast þaðan
um heim allan, einnig til okkar
fjarlæga lands. Þessar hættur
eru likar bylgjum hafsins í því,
að þær eru hinar margbreyti-
legustu, sumar háreistar, aðrar
lágreistar og er verra að varast
þær, en þær geta eigi að siður
skollið á með miklum i>unga,
valdið oss miklu tjóni, ef vér
vörum oss ekki á hættunum, í
livaða búningi sem þær koma.
Vísir hefir talið sér skylt, að
vara menn við afleiðingum þess,
að láta blindast af ljóma þess
„gulls“, sem nú streyinir í vasa
manna, við þeirri hættu, sem af
því stafar, er menn flykkjast til
bæjanna til þess að vinna sér
inn fé með tiltölulega hægu
móti, í vinnu fyrir útlendinga, i
stað þess að stunda landbúnaðog
sjó við fisk- og síldveiðar, sem
verið hefir, þ. e. við þau störf,
sem afkoma þjóðarinnar i nútið
og framtíð raunverulega er und-
ir komin, en við þau störf dugar
ekki að Iiggja á liði sínu, þar
verða menn að leggja sig alla
fram, fyrir Iand sitt og þjóð, og
eru því þau störfin jafnframt
þroskandi og mannbætandi.
Það er gamalt orðtak, að
„auður fljótt fenginn, fljótt
verður enginn“ og hætt er við,
að sú verði reyndin, um þann
auðfengna stundargróða, sem
mörguíh villir sýn, svo að menn
hafa hórfið frá búi og jörð, eða
tryggri atvinnu í bæjum og
kaupstöðum, til þess að gripa
hið gullna hnoss, þ. e. í fleiri
paþpirskrónur, sem fæstum
reynast tryggir förunautar.
Mál þetta hefir margar liliðar,
eins og áður hefir verið vikið að,
og hætturnar sem af gullflóðinu
fyrrnefnda stafa, eru öllum
hugsandi mönnum hið mesta
áhyggjuefni, og hvað sem skoð-
anamun i landsmálum líður,
ætti ekki að þurfa að vera neinn
ágreiningur um það, að nauð-
syn sé að spyrna gegn þessum
hættum, og stuðla að því, að at-
vinnuvegirnir geti fengið nauð-
synlegt vinnuafl, án þess til-
raunir séu gerðar til þess að
mata sinn pólitíska krók á því,
af þvi að kosningar standa fyrir
dyrum.
En þótt sú hætta vissulega
vofi yfir, ef ekki verður hér hug-
arfarsbreyting, að tímabil
„hinnar gullnu eymdar“ renni
hér upp fyrr en varir, ef þjóðin
sér ekki að sér, er jafnframt á
hitt að líta, að ef — ef hún fer
hyggilega að ráði sínu, skoðar
vel í eigin hug, styðst við reynslu
fyrri tíma í Ijósi nútímaþekk-
ingar og trausti á framlíðina,
bíður hennar gullið tækifæri, til
þess að bæta hag sinn um alla
framtíð. 1
Á þeim hættutímum, sem nú
eru ber ekki að eins að hafa vak-
andi augu á hverri hættu, sem
berst að ströndum landsins,
heldur og þeim, er rísa á vorum
eigin vettvangi vegna sundrung-
ar og sljórnmálalegrar spill-
ingar, en til þess að afstýra jæim
liættum er nauðsynlegt, að
bægja spillingaröflunum frá því
að liafa áhrif á úrslit þjóðmála,
og það er í kosningunum í næsta
mánuði sem þjóðinni gefst tæki-
færi til þess að uppræta þessi
eituröfl í stjórnmálalífinu, er
gagnsýrt liafa allt þjóðlífið um
mörg undangengin ár.
Tíminn má vita það, að Sjálf-
stæðismenn líta á það tímabil,
sem framundan er, sem límabil
hinna gullnu tækifæra, og hið
fyrsta og stærsta þeirra er, að
uppræta völd og álirif þeirra
manna, sem markað hafa stefnu
Framsóknarflokksins um langt
árabil, og þegar ]>ví marki er náð
mun auðveldara að vinna að
sönnum þjóðþrifamálum, þvi að
þá verður andrúmsloftið
hreinna, og unnt að sinna af al-
úð öllu, sem miðar að því að af-
stýra „hinni gullnu eymd“, og
vinna íslandi allt.
V estur-í slendingur
valinn í mikilvæga
trúnaðarstöðu.
Blöð frá Norður Dakota
skýra frá því, að forseti rikis-
háskólans þar hafi nýlega út-
nefnt dr. Richard Beck, pró-
fessor í norrænum fræðum,
sem umsjónarmann með upp-
lýsingarstarfi af hálfu háskól-
ans í sambandi við stríðssókn
Bandaríkjanna (Coordinator of
Civilian Morale Service).
Veitir hann forstjórn upplýs-
ingaskrifstofu háskólans um
þessi efni, og hefir umsjón með
útvarpsræðum og annari
fræðslustarfsemi háskólakenn-
aranna þessum málum aðlút-
andi; auk ]>ess hefir hann yfir-
umsjón með samskonar starf-
semi í helmingi annara æðri
mentastofnana rikisins, þeirra,
sem eru í norður og 'norð-vest-
ur hluta þess.
Sér til aðstoðar i þessu starfi,
sem er harla fjölþætt og um-
svifamikið, að því er blöðin
skýra frá, hefir dr. Beck valið
12 samkennara sína og 5 leið-
toga úr hópi stúdenta. (Heims-
kringla).
Um 30 manns bíða bana.
Fyrir nokkuru héldu herinn
og flugherinn brezki sameigin-
legar heræfingar hjá Warminst-
er á S.-Englandi, en sú borg er
við veginn frá Southampton til
Bristol, og lauk þeim þannig að
um 30 áhorfendur biðú bana. .
Slysið skeði er Hurricane-
flugvélar voru að æfa sig á að
skjóta i mark á jörðu niðri. Um
800 metra frá skotmarkinu var
áhorfendasvæði, þar sem var
fjöldi manna í opinberum er-
indum, herforingjar og aðrir
menn. Einn flugmannanna fór
framlijá skotmarkinu og beindi
kúlnahríð sinni á áhorfenda-
svæðið. Mistökin stöfuðu af því,
.að um skotmarkið var dreift
„brúðum“, er voru í hermanna-
klæðum.
Jafnskjótt og mönnum varð
ljóst, hvað verða vildi var reynt
að aðvara flugmanninn í talstöð
hans, en hann tók ekki eftir því,
]>ó tókst að aðvara þann, er var
næslur á eftir honum.
Nokkrir biðu þegar bana, en
aðrir létust næstu daga, og fór-
ust alls um 30 manns af þessum
völdum. Aðrir 30 særðust hættu-
lega, en lífi þeirra varð bjargað.
Björn Ólafsion:
I HREINSUNAR
T VENNAR KOSNINGAR
standa fyrir dyrum.
í gegnutn þann hreisunar-
eld verður þjóðin nú að
ganga vegna þriggja ára
stjórnarsamvinnu sem til
var stofnað án }>ess að fvrir
lægi skýr og ákveðinn mál-
efiiagrundvöllur. Þratt fyr-
ir fögur orð í byr jun sam-
starfsins, hefir Framsókn-
arflokkurinn haldið sinni
fyrri yfirráðastefnu og
jafnan látið })að koma fram
að eðlilegt væri að hann
hefði töglin og hagldirnar.
Af þessum orsökum hefir
skapazt stjórnmálaástand í
Iandinu, sem er ólíkt því, sem
þjóðin óskaði og þarfnaðist.
Togstreita og sambræðsla hefir
skipzt á í málunum og hefir af
því sprottið óánægja innan allra
flokka. Á það hefir heldur ekki
skort, að Sjálfstæðisflokkurinn
liafi verið rægður á ýmsan hátt
af samstarfsflokkunum, sér-
staklega af Framsóknarflokkn-
um. Sú pólitíska þróun, sem
hófst 1939, náði hámarki sínu
á þinginu í vetur. Þá var svo
komið, að sýnilegt var, að
flokkarnir gæti ekki unnið sam-
an og ekkert annað en hreins-
unareldur nýrra kosninga gat
undirhúið jarðveginn fyrir heil-
brigt pólitískt ástand i landinu.
II.
Höfuðorsakirnar fyrir þeirri
pólitísku ólgu, sem nú hefir
skapazt í landinu, eru tvær.
Fyrri orsökin, sem stendur
djúpum rótum, er sú, að Sjálf-
stæðisflokkurinn gekk til sam-
starfs við Framsóknarflokkinn
án þess að skýr málefnagrund-
völlur lægi fyrir. Hin orsökin
er frestun kosninganna á þing-
inu í fyrra.
Eg var einh þeirra manna,
sem var því eindregið mótfall-
inn, að gengið væri til stjórnar-
samvinnu við Framsóknar-
flokkinn án þess að settar væri
skýrar línur um það í höfuð-
atriðum á hverju samvinnan
ætti að hyggjast. í stað þess var
iekið höndum saman með góð-
um ásetningi, en lítilli fyrir-
hyg'gju, eins og síðar hefir kom-
ið á daginn. Eg hafði enga trú
á þvi, að Framsóknarflokkur-
inn mundi lála af hendi nokk-
uð af þeim fríðindum, sem hann
hafði aflað sér undanfarinn
áratug, þann tíma, sem hann
liefir haft raunveruleg pýlitisk
yfirráð í landinu. Þeir menn í
Sjálfstæðisflokknum, sem vildu
samvinnuna án skilyrða, vom
bæði bjartsýnir og góðviljaðir
og væntu hins bezta. En eg liygg,
að þeir séu nú á annarri skoð-
un og hafi að ýmsu leyti bitra
reynslu.
Framsóknarmenn reyna mjög
að halda á loft, í því skyni að
blekkja sjálfstæðismenn i aug-
um kjósenda, að mikill liluti
Sjálfstæðisflokksins hafi neitað
að ganga til samstarfs um stjórn
landsins. Þetta er gersamlega
rangt. Allir hugsandi sjálfstæð-
ismenn sáu og sjá enn nauð-
synina á samstarfi í fullum
trúnaði, eins og nú standa sakir.
En þeir kröfðust þess, að fá
hreinan og afmarkaðan grund-
völl fyrir samstarfinu. Þeir
vildu fá markað vé, þar sem
flokkarnir áttu að vinna saman
og deilur áttu að standa fyrir
utan. En þetta fékkst ekki. Því
fór sem fór.
Frestun kosninganna í fýrra
var giftulítil ákvörðun. Þing-
menn sjálfir tóku þessa ákvörð-
un og samþykktu, að þeir yrðu
ELDINUM.
að framlengja umboð sín vegna
þeirrar hættu, sem vofði yfir
þjóðinni. Flestir liafa þeir vafa-
vafalaust gert það í þeirri trú,
að þeim bæri skylda til að stíga
þetta örlagaríka spor. Þjóðin
Iiafði lítið tækifæri til að láta
sína skoðun í Ijós. En síðan hef-
ir fram komið, að ákvörðunin
Iiafði meira fylgi í sölum Al-
þingis en í bæjum og byggðum
Jandsins. Ef kosningafrestunin
hefði ekki verið ákveðin í fyrra,
þá væri nú að líkindum i stjórn-
arsessi sterk stjórn með fjögra
ára pólitískan frið, ef skynsam-
lega hefði verið stofnað til sam-
vinnunnar.
Framsóknarflokkurinn átti
ekki minnstan þátt í því, að
kosningunum var frestað og að
þingmenn framlengdu umboð
sín. Taldi hann þá, að hér væri
um löglega ráðstöfun að ræða,
sem ekki færi i bág við stjórnar-
skrána. En ekki hafa verið mik-
il heilindi flokksins því að nú
kallar „Tíminn“ í hverju blaði
Alþingi „hið umboðslausa þing“
sem ekkert vald liafi liaft til
að gera samþykktir _um breyt-
ingu á stjórnarskránni. Má
segja, að hér sé seilst um hurð
til lokunnar í því skyni að finna
höggstað á andstæðingunum.
Það er stundum leitt, að hitta
sjálfan sig fyrir.
III.
í þeim pólitiska hreinsunar-
eldi, sem allir flokkar verða nú
að ganga i gegnum, hefir Fram-
sóknarflokkurinn erfiðasta að-
stöðu. Eg hlustaði í fyrradag
á stjórnmálaumræður, sem
fram fóru í kjördæmi austan
fjalls. Fundurinn var boðaður
fyrir bændur og voru borin
fram fyrir þá þau rök, sem
Framsóknarflokkurinn trúir, að
muni falla í góða jörð hjá þeim,
er i sveitunum búa og þess
vegna séu líkleg til að veita
flokknum stöðvunarvald eftir
kosningarnar. Það sem sérstak-
lega vakti eftirtekt mínd á fund-
inum, var það, liversu aðalrök
framsóknarmannanna féllu ger-
samlega andvana meðal fund-
armanna, án þess að vekja hjá
þeim hrifningu eða noldcur
sýnileg áhrif.
Tvö höfuðrök Framsóknar-
flokksins, sem eiga að færa hon-
um stöðvunarvald i þessumi
kosningum, eru þau, að stjórn-
arskrárbreytingin rýri strax
vald hinna dreifðu byggða með
því að tekin verði upp hlutfalls-
kosning í tvímenningskjördæm-
um, og að sveitirnar verði siðar
algerlega sviptar áhrifávaldi
sínu með þvi að áður en langt
um líður verði landið gert að
einu kjördæmi eða fáum stór-
um kjördæmum. Þessar ægi-
legu pólitísku myndir, sem
dregnar voru af ræðumönnum,
virtust ekki framkalla neina
skelfingu meðal bæhdanna, sem
á hlýddu.
Þvi eru nokkur takmörk sett,
hvaða öfgum liægt er að fá
stillta og greinda menn til að
trúa, menn, sem vanizt hafa
sjálfstæðri hugsun og mynda
sér skoðanir á málunum. Engin
getur talið sjálfstæðismönnun-
um í sveitunum trú um það, að
háskasamlegt sé að sá maður
komist á þing fyrir kjördæmi
þeirra, sem þeir hafa sjálfir val-
ið til framboðs. Enginn getur
heldur talið greindum og hugs-
andi framsóknarkjósendum trú
um það, að kjördæminu út af
fyrír sig sé ver borgið af tveim
fulltrúum bænda, þótt sitt af
hvorum flokki sé, heldur en ef
báðir eru framsóknarmenn.
Hitt er greinilegt, að tvímenn-
ings-sveitakjördæmin ættu að
hafa miklu sterkari aðstöðu
fulltrúarnir eru silt úr hvorum
hinna stærstu flokka þingsins
og beita áhrifum sínum hvor í
sínum flokki. Rökum Fram-
sóknarflokksins fylgir enginn
þungi, vegna þess, að þau eru
ekki byggð á skynsamlegu viti.
Um hina höfuð-röksemdina, |
að Sjálfstæðisflokkurinn ætli að
gera landið að einu kjördæmi
eða fáum stórum kjördæmum,
í því skyni, að svipta sveitirnar
öllu áhrifavaldi, er það að segja,
að sú röksemd hefir enga stoð
í veruleikanum. Þessari fullyrð-
ingu hefir verið haldið á loft
vegna þess, að einn þingmaður
í Sjálfstæðisflokknum hefir
komið fram með þessa hug-
mynd, án þess að fá nokkrar
undirtektir i flokknum. Stað-
hæfing Framsóknarflokksins í
þessu efni er fram sett gegn
betri vitund. Sjálfstæðisflokk-
urinn hefiV lýst yfir, að hann
telji réttlæti náð i kjördæma-
málinu með þeirri breytingu,
sem nú er stefnt að. Eg tel hug-
myndina um nokkur stór kjör-
dæmi óhafandi og ósamrýman-
lega staðháttum og starfsemi
hér á landi. Hún hefir að vísu
þann kost, að flokkarnir fá rétta
þingmannatölu eftir atkvæða-
magni. En því marki er hægt
að ná að mestu leyti á annan
hátt án þess að skerða áhrif
bæja og héraða i málefnum al-
þjóðar. Sá kostur hefir nú verið
tekinn, að ná markinu á þennan
hátt.
Þetta er skoðun Sjálfstæðis-
flokksins á skiptingu kjördæm-
*nna og óliklegt er, að sú skoð-
un hafi minna fylgi að fagna í
flokknum eftir haustkosningar,
þegar sex nýir sveitaþingmenn
hafa bætst í hópinn.
IV.
Tvennar kosningar stánda
fyrir dyrum. Þær munu ekki
flytja með sér neina upplausn.
Hafi einhver flokkur ætlað sér
að lifa á þeirri von, þá mun
hann deyja fastandi, ef hann
hefir ekkert annað sér til fram-
dráttar. Hjá þvi verður ekki
Icomizt að stormur verði i
kosningunum, en það verðut
aðeins stormur, sem hreinsar
loftið, hristir þá, sem sofnaðir
voru, og heimtar ný átök, til
þess að undirbúa þessa fámennu
þjóð til einingar og samstarfs i
þeim erfiðleikum, sem yfir þetta
Iand hljóta að ganga næsta kjör-
tímabil.
Bjöm ólafsson.
Embættispróf við Háskólann.
Þessir kandídatar hafa nýlega
lokið embsettisprófi við Háskóla Is-
lands: í guðfrœði: Eirikur Jón ís-
feld, 2. eink. betri, ny2/s stig. Er-
lendur Sigmundsson, 2. eink. betri,
xiyyí stig, Ingólfur Ástmarsson, i.
einkunn, 133% stig, Jens Benedikts-
son, 1. einkunn, 136 stig. — I lœkn-
isfræði: Eyþór Dalberg, 1. einkunn,
168Ys stig, Guðjón Klemenzson, 1.
einkunn, 158% stig, Kristján Jó-
hannesson, 2. einkunn betri, 127^5
stig, Ólafur. Tryggvason, 1. eink-
unn, 156^ stig. — í lögfrœði:
BárÖur Jakobsson, 1. einkunn, 186
stig, Kjartan Ragnars, 1. einkunn,
185 stig, Þórhallur Pálsson, 1. eink-
unn, i8ijfj stig. — í íslcnzkum
frœðum: Steingrímur Pálsson, 1.
einkunn, 99 stig.
Stúlku
vantar strax á
EIli- og hjúkrunarheimiliS
GRUND.
Uppl. gefur yfirhjúkrunar-
konan.
5 MANNA
Cbrysler
til sölu og sýnis við Bifreiða-
stöðina Geysi frá kl. 6—8 e. h.
4ra manna
bíll
í góðu standi til sölu og sýnis
hjá Ólafi Ólafssyni, Álaí'ossá.
Lagtækur
maður
sem vill vinna við bílaviiS-
gerðir getur fengið atvinnm.
Steindóp
Hrausta
KÍiílkn
helzt vana afgreiðslu vantar í
matvörubúð. — Uppl. í síma
1211. —
stjón
og afgreiðslumaður geta
fengið góða atvinnu.
Stcpdór
Kápu- og kjóla-
Spennur og tölur
i fjölhreytlu úrvali.
Hárgreiðslustofan
PERLA.
Bergstaðastræti 1.
Stúlka
óskast á
HEITT & KALT.
Hreinar
lcrcftstusknr
kaupir hæsta verði
Félagsprentsmiðjan %
(
SIMI 4878
8 Á