Vísir - 24.06.1942, Blaðsíða 2

/
«*•
DA6BLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjnnni
Afgreiðsla: Hverfisgötn 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Sprengilisti
Framsóknar„
J* ramsóknarmönnum svíður
það sáran, að Sjálfstæðis-
flokkurinn skuli hafa jafn mik-
ið fylgi hér í bæ op raun her
vitni. Það er ekkert undarlegt.
Þeir vita sem er, að ef þeini,
tækist að ná Reykjavík úr hÖnd-
um Sjálfstæðisflokksins með
aðstoð sósíalista og kommún-
ista, þá hefðu þeir tryggt sér
völdin í landinu um ófyrirsjá-
anlega framtíð.
En allar tilraunir framsókn-
armanna til þess að fá Reyk-
víkinga tii fylgis við framsókn-
arstefnuna hafa orðið ái-angurs-
lausar, svo sem við var að bú-
ast.
Meirihluti Reykvíkinga hefir
alltaf treyst Sjálfstæðisflokkn-
um til þess að fara vel og skyn-
samlega með málefni bæjar-
búa. Reynslan liefir sýnt að
Sjálfstæðisflokkurinn er jiess
trausts verður.
Aðal-vopn framsóknarmanna
í baráttunni fyrir fylgi í sveit-
unum hefir allt af verið það
sama: rógur um Reykjavík og
Reykvíkinga. — Rlöð og mála-
lið framsóknarmanna hafa sí-
fellt líkt Reykjavík við þá bæi
erlenda, er í mestu óáliti hafa
verið hér á landi, og Reykvík-
ingum við verstu úrhrök stór-
horganna, er sögur fara af.
Reykvíkingar hafa einnig haft
betra ta&ifæri en aðrir lands-
menn til þess að átta sig á
framferði þeirra framsóknar-
manna, er fremstir standa: að
kynnast óheilindum þeirra,
hlutdrægni, rangindum og níð-
ingsslcap.
Þetta allt hlaut að fæla Reyk-
víkinga frá Framsóknarflokkn-
um.
Stórlaxar Framsóknar áttu
lengi erfitt með að skilja þetta.
— Tvisvar hafa þeir ráðizt i
að gefa út dagblöð hér í bænum
og í bæði skiptin höfðu þeir á
orði, að nú ætluðu þeir að
„vinna grenið“.
Þegar icosningar nálguðust,
treystu þeir því þó ekki, að
fagnaðarböðskapur Framsókn-
ar mundi reynast einhlítur. Þeir
töldu sig þurfa að halda á kosn-
ingabomhum. Þeim gekk vand-
ræðalaust, að gera þær úr garði.
Einu sinni lugu þeir því.upp, að
borgarstjórinn, sem þá; , var,
hefði stqlið einni milljón króna
úr sjóðum bæjarins. Seinna
lugu þeir því upp, að Jóo.Þor-
láksson, sem þá var Þorgar-
stjóri, hefði, veitt eitruðu vatni
i hús bæjarbúa.
En þeim tókst ekki að „vinna
grenið“, hvorki með blaðavald-
inu né með lygunum. Þeir eygðu
þá aðeins eina leið að iiinu setta
marki: að gera út flugumann
og senda hann til sjálfstæðis-
manna í Reykjavik.
Flugumanna er getið í fom-
sögum vorum. Þeim var skip-
að að bera sig sem vesaldar-
legast, þegar þeir kæmu til þess
manns, er þeim var ætlað að
svíkja, og biðja hann ásjár. Síð-
an áttu þeir að sitja um líf hans,
ráðast að honum og myrða
hann, þegar hann væri óvið-
búinn.
Framsóknarmenn völdu Jón-
as Þorbergsson fyrir flugu-
mann og létu hann hafa nokkra
lijálparkokka i fylgd með sér.
Valið var ekki að öllu leyti
heppilegt, því að enginn maður
á öllu Islandi hefir rægt Reykja-
vík og Reykvikinga jafn sví-
virðilega og Jónas Þorbergsson.
Menn þurfa ekki annað en blaða
í Tímanum á þeim árum, er
Jónas stýrði honum, til að sann-
færast um það. Þar sem Fram-
sóknarmenn völdu hann samt
sem áður, er bert, að álit þeirra
á þroska Reykvikinga er sama
og áður.
Jónas var látinn stofna blað-
ið Þjóðólf. Því var ætlað að
fylgja stefnu Sjálfstæðisfloldcs-
ins á yfirborðinu, til þess að
hlekkja sjálfstæðismenn í
Reykjavík, en að sjálfsögðu átti
það að ráðast á Sjálfstæðis-
flokkinn við hvert tækifæri, að
fornum og nýjum Tímasið, og
að undirbúa flokksstofnun í
sama skyni.
Þjóðólfur hefir fylgt þessari
stefnu vel og rækilega. Hann
hefir nartað í Framsóknarmenn
til j>ess að sýnast, en beint aðal-
orku sinni að því að rægja for-
mann Sjálfstæðisflokksins og
aðra forystumenn þess flokks.
Þegar hæjarstjórnarkosning-
amar nálguðust, sendi Þjóðólf-
ur menn út af örkinni til þess
að leita að mönnum á fram-
boðslista sinn. Enginn beit á
agnið.
Þegar augljóst var, að kosið
yrði til þings á sumar, voru þeir
aftur sendir af stað. Þeir gengu
fyrir livers manns dyr, að lieita
mátti, og háðu þá að taka sæti
á lista sínum, ekkert var spurt
um skoðanir, ekkert var spurt
um stefnu, ekkert var spurt um
fylgi við einstök mál. Ef þeir
aðeins vildu taka sæti á listan-
um, var allt annað í prýðilegu
lagi.
Loksins tókst þeim að ráða
menn á listann. Ungur maður,
sonur Rjarna frá Vogi, settist
í efsta sætið. Þeim, sem fylgdu
Bjarna frá Vogi að málum, hér
á árunum, mun þykja illa far-
ið, er sonur hans gerist nú róðr-
arkarí á framsóknarskútunni —
og undir stjórn Jónasar Þor-
bergssonar.
Þeir, sem þegar hafa látið
blekkjast af Þjóðólfi, trúa þvi
sennilega ekki, að Jónas sé
flugumaður, sendur af Fram-
sókn til þess að efla gengi Fram-
sóknarflokksins i bænum og i
landinu. Ef til vill hugga þeir
sig einnig við það, að Jónas ráði
ekki öllu meðal þess fólks, sem
hlaupið hefir saman utan um
Þjóðólf. En þar er enginn vafi
hugsanlegur.
Þar sem legátar Þjóðólfs
hirtu hvorki um stefnur né
skoðanir, en létu sér nægja að
safna einhverjum mönnum á
listann, er bert, að listinn er
ekki borinn fram i því skyni,
að berjast fyrir skoðunum,
heldur aðeins til þess að sundra
Reykvíkingum. Engum dettur í
hug, ,að listi þessi fái mann kos-
inn. Ef hann hefir nokkur áhrif
á úrslit kosninganna, þá geta
þau aðeins örðið þau, að fella
menn fyrir Sjálfstæðisflokkn-
um og að útvega kommúnistum
þingsæti í viðbót.. En einmitt
það hefir verið stefna Fram-
sóknarflokksins í Reykjavík frá
því fyrsta. Þjóðólfur fetar þvi
dyggilega gömlu Framsóknar-
götuna.
Þau atkvæði sjálfstæðis-
manna, sem kunna að falla á
Þjóðólfslistann, verða í fyrsta
Iagi ónýt. Auk þess geta þau
valdið því, að sjálfstæðismaður
falli liér í bæ, eins og þegar er
sagt, og að kommúnistar fái hér
2 menn kosna. En síðast en ekki
sízt, er hættan sú, að sjálfstæð-
ismenn tapi uppbótarþingsæt-
um og að Framsókn fái þess
vegna stöðvunarvald á næsta
þingi og drepi kjördæmamálið.
VISIR
Hagtlðindi:
Rúmlega fjórða hvert harn
sem fæðist er óskilgetið.
Hjónaböndum fjölgar aftur. — Hjónavígslur fara
eftir efnahagsafkomu fólks. — Barnsfæðingum fækk-
ar ár frá ári. — Rúmlega fjórða hvert barn sem fæðist
er óskilgetið. — Manndauðahlutfallið hefir aldrei ver-
ið eins lágt og á árunum 1939—40. — Árið 1940 fædd-
ust 1280 umfram þá sem dóu.
Hjónabönd eru að fara í vöxt
aftur, eftir síðustu Hagtíðind-
um að dæma, þar sem yfirlit er
gefið yfir hjónávígslur síðustu
ára.
Skýrslur þessar ná að visu
ekki lengra en til ársins 1940,
en þá eru 799 lijónavigslur
framkvæmdar, og hafa 6.0
hjónavígslur komið á livert þús-
und landsnianna. Hafa þær far-
ið jafnt og þétt hækkandi frá
því 1936, en þá komu 5.4 hjóna-
vígslur á hvert þúsund.
Sé hinsvegar seilst lengra aft-
ur í timann, þá hafa árin 1921
—25 verið einna frjóust á hjóna-
bönd, því þá eru 6.9 lijónavígsl-
ur framkvæmdar að meðaltali
á ári á hvert þúsund lands-
manna.
Athyglisvert er það, að tölur
þessar virðast sýna, að hjóna-
vígslum fjölgar og fækkar eftir
efnahagslegri afkomu fólks.
Hvað fæðingar snertir, þá er
lala lifandi fæddra barna árið
1940 2480 eða 20.5 á hvert þús-
und Iandsmanna. Er það nokk-
uru liærra hlutfall en 2 næstu
ár á undan, en annars hefir
hlutfallið farið sílækkandi á
undanförnum árum.. Ef tekið er
5 ára meðaltal frá því 1916. Þá j
kemur í ljós, að fæðingar eru J
langfæstar síðustu 5 árin, eða j
til jafnaðar 20.5 á þúsundið. ;
Flestar hafa þær verið hlutfalls-
yiega árin 1916—20, eða 26.7%0,
en fækkar úr því jafnt og þétt.
Athyglisvert er, að rúmlega
fjórða hvert barn, sem fæddist
1940 var óskilgetið. Hlútfalls-
tala óskilgetinna barna hækkar
ört, og undanfarin 100 ár hefir
hún aldrei verið eins liá og'árið
1940.
Eftir Hagtíðindunum að
dæma fækkar harnsfæðingum
ískyggilega, en nokkur bót í
máli er það, að manndauðahlut-
fallið fer líka lækkandi.
Árið 1940 dóu hér á landi 1200
manns eða 9.9 af hverju þús-
undi. Er það lægra manndauða-
hlutfall heldur en nokkurt und-
tmfarið ár, nema 1939, er það
var 9.7%0.
Á árunum 1916—20 var
manndauðinn 14.2 af þúsundi,
en hefir síðan lækkað stöðugt.
Mismunurinn á tölu lifandi
fæddra og dáinna, var árið 1940
samtals 1280 eða 10.6%o miðað
við meðal mannfjölda ársins.
Bindindismannadagurinn:
Stofnun drykkjumanna-
hælis aðalmál dagsins
Bindindismannadagurinn s. 1. sunnudag fór í hvívetna hið
bezta fram. Hófst hann kl. 11 f. h. með því að sr. Sveinn Vík-
ingrur prédikaði í dómkirkjunni, en sr. Friðrik Friðriksson frá
Húsavík þjónaði fyrir altari.
Kl. 1 hófst fundurinn eins og
til stóð með ávarpi formanns
frainkvæmdanefndar bindindis-
mannadagsins, Péturs Sigurðs-
sönar. Þá flutti Friðrik Á.
Brekkan erindi um drykkju-
mannahæli og lagði fundurinu
yfirleitt mikla áherzlu á það at-
riði. Úlfar Þórðarson læknir
flutti erindi um íþróttir og bind-
indi. Vakti erindi hans mikla
eftirtekt og þótti hið merkileg-
ásta. Síra Eirikur J. Eiríksson
talaði fyrir hönd ungmennafé-
laganna, og Helgi Sæmundsson
fyrir hönd skólaæskunnar, en
frú Ragnhildur Pétursdóttir
mætti þar af hálfu Kvenfélaga-
sambandsins. Urðu nokkrar um-
ræður um erindi frúarinnar, og
má segja, að það hafi hleypt
nokkuru fjöri í umræðurnar.
Umræður stóðu yfir frá kl.
4%—7,15. Tóku þátt í þeim
f ulltrúar félagakerfanna og
ennfremur skólastjórar og
kennarar, og voru þær hinar
fjörugustu. Kom fram mikill og
góður áhugi fyrir samstarfi fé-
laganna og auknu bindindis- og
fræðslustarfi í landinu.
Eftirfarandi tillögur voru
bornar upp og samþykktar:
1. Fundurinn lýsir ánægju
sinni yfir því samstarfi félaga-
kerfanna um bindindismálið,
Og að því er stefnt fyrst og
fremst með þessum sprengilista
Framsóknar.
En sjálfstæðismenn láta ekki
blekkjast. Þeir þekkja úlfshár
Framsóknar. Þeir vita, að hér
er stefnt að þvi að eyðileggja
Sjálfstæðisflokkinn til þess að
Framsóknarflokkurinn geti orð-
ið öllu ráðandi í landinu um
ófyrirsjáanlega framtíð.
sem þegar er liafið og telur
nauðsynlegt að slikt samstarf
geti haldið áfram og orðið sem
mest milli Jieirra félagakerfa,
sem að þessum hindindismanna-
degi standa og annarra slíkra fé-
lagasamtaka. Fundurinn kýs
fimm manna framkvæmdar-
nefnd, er vinni að því niilli funda
að glæða slikt samstarf og al-
mennan áhuga þjóðarinnar fyr-
ir bindindi. Framkvæmdanefnd-
inni sé falið að athuga mögu-
leika á útgáfu blaðs, sem hind-
indismenn í landinu sameinist
um og geri fjölþætt og útbreitt.
2. Fundurinn telur brýna
nauðs)rn að komið verði upp
drykkjumannahæli og skorar á
ríkisstjórn og Alþingi að veita
til þess á fjárlögum næsta árs
liundrað og fimmtíu þúsund kr.
Fundurinn felur fram-
kvæmdanefndinni að hafa sam-
starf við framkvæmdanefnd
Stórstúku íslands um að hrinda
Jiessu nauðsynjamáli í fram-
kvæmd sem allra fyrst.
3. Fundurinn lýsir megnri
vanþóknun sinni á hinum tíðu
og óþörfu undanþágum um vín-
veitingaleyfi, sem rikisstjói'nin
hefir veitt síðan áfengisverzlun-
inni var lokað. Telur fundurinn
Jiessar undanjiágur bæði
hneykslanlegar og siðspillandi
og skorar á ríkisstjómina að
ráða bót á Jiessu.
4. Fundurinn skorar á allan
almenning í landinu að styðja
sem bezt bindindisstarfið og á
allan hátt að glæða sannan þegn-
skap, er útiloki J>að, meðal ann-
ars, að menn leggist svo lágt að
leita til erlendra manna um á-
fengisneyzlu og áfengiskaup.
Þeir sem áhuga hafa fyrir
bindindismálum ættu að koma
á þennan fund, bindindismálið
er eitt hinna merkustu menn-
ingarmála, og þarf liðsinni allra
góðra manna.
Fundurinn sam]>ykkti og á-
skorun til útvarpsráðs þess efn-
is, að það gæfi landsmönnum
kost á að kynnast svörum
stjórnmálaflokkanna við fyrir-
spurn Stórstúkunnar um af-
stöðu Jæirra til bindindismáls-
ins, við í hönd farandi alþingis-
kosningar.
Minningarord.
Hér hefir orðið skammt
stórra högga í niilli. 10. maí
missa þau hjónin ,Ólöf Úlfars-
dóttir og Andrés Jónsson klæð-
skeri allt sitt innbú í brunanum,
sem varð á Þjórsárgötu 5,
Skei-jafirði. Og nú réttum mán-
uði seinna fellur liann fyrir
sigð dauðans — fyrirvinna
heimilisins — eftir aáeins
tveggja daga legu.
Andrés Jónsson klæðskeri var
fæddur 5. apríl 1904 að Hvammi
undir Eyjafjöllum, og voru for-
eldrar hans frú Sigríður Ólafs-
dóttir og Jón Auðunsson, bóndi.
Til Reykjavíkur kom hann árið
1926 og byrjaði að nema klæð-
skeraiðn hjá Guðsteini Eyjólfs-
syni, en lauk námi hjá Andrési
Andréssyni, sem hann svo vann
hjá óslitið í 14 ár, og hafa kunn-
ugir svo sagt, að dyggari þjónn
hafi vart fundinn verið.
Föður sinn missti Andrés
ungur en móður sína i febrúar
siðastliðnum og hefir orðið
skammt þeirra í milli. Hann
liafði ávallt verið augasteinn-
inn hennar, enda ætíð reiðubú-
inn til að hjálpa henni og
styrkja í hverju, sem hann
mátti. Systkini átti hann níu og
er eitt þeirra dáið. Eftirlifandi
konu sinni giftist Andrés 21. okt.
1939 og hafði þeim orðið
tveggja sona auðið, annar rúm-
lega tveggja ára, en hinn sex
mánaða.
Er hér fallinn í valinn dreng-
ur hinn bezti og hvers manns
hugljúfi er honum kynntist.
Andrés var maður dulur í skapi
og fáskiptinn, en trygglyndur
og vinfastur þar sem hann tók
þvi. Reglusemi, trúmennska og
góðvild voru eiginleikar hans,
Jiví er minning okkar allra, sem
Jiekktum hann svo kær, og svo
fögur mynd af góðmenni, en
J>að var einmitt J>að, sem Andrés
Jónsson var.
Eftir að Andrés kom hingað
til bæjarins, dvaldi hann mest
með systkinum sínum bæði i
fæði og húsnæði. Eins og all-
staðar þar sem hans naut, var
hann þó þeim alveg sérstaklega*
hinn góði bróðir, sem með
sinni fögrn framkomu flutti
ætið hlýjan yl inn á þeirra heim-
ili. Er söknuður þeirra þvi sár
að vonum, þó minning um góð^
an dreng, sem hélt skildi sín-
um hreinum og flekklausum
gegnum lifið, sé geymd í hjört-
um þeirra. Slíka menn má okk-
ar litla þjóðfélag sízt missa á
þessari skálmöld, J>egar dreng-
skapur og manndómur er of oft
fyrir borð borinn.
En sárast er jx> fyrir hina
ungu ekkju, er syrgir nú ástvin
sinn, sem rétt var á byrjunar-
stigi að ganga með henni út í
lífið og litlu drengina J>eirra,
Góður
bíll
til sölu og sýnis, Ásvallagötu
64, verkstæðið. —
Bíl lán
Sá, sem vildi gera svo vel
og lána lítinn bíl, til að sækja
lasburða mann norður í land
sendi nafn sitt til blaðsins,
merkt: „Bíll 15. júli“ fyrir
28. J>. ni. Góð þóknun og
ábyrgð. —-
Höfum til nokkur stykki af
(ultraviolet og mfra-red). —
Rafvirkfnn s.f.
Skólavörðustíg 22.
Stúlku uutar
til að leysa af við býti-
borðið í sumar. Uppl. á
skrifstofunni.
HÓTEL BORG.
Stúlku
vantar í eldhús Landspital-
ans. Uppl. hjá matráðskon-
unni. — j
__í___________
Vöi’ii-
bifreið
til sölu og sýnis, Skothúsveg
7, eftir kl. 6. —
Afgreiðslu-
starf
Ungur og reglusamur mað-
ur getur fengið góða atvinnu
nú J>egar við afgreiðslustarf.
Viðkomandi gæti fengið hús-
næði ef um semdi. — A. v. á.
sem J>au nú sameiginlega ætluðu
að helga krafta sína og eigi hvað
sízt þegar — eins og að framan
greinir — átak þeirra þurfti að
vera svo mikið, til að byggja
heimilið upp að nýju.
En þegar neyðin er stærst, J>á
er hjálpin næst. Með J>á trú, að
Guðs almáttug hönd styrki J>au
og styðji og blessi minningu
þína, kveð eg þig i Drottins
nafni.
Vinur.