Vísir - 30.09.1942, Síða 1

Ritstjórar:
Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð)
Ritstjórar
Blaðamenn Simi:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 llnur
Afgreiðsla
32. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 30. september 1942.
200. tbl.
Hersveitir Timochenko
é
komnar vestur að Don.
Þjódverjar hafa ekkert unnid á
seinasta sólarhring.
EINKASKEyTI FRÁ UNITED PRESS, New York, í morgun.
Idag er 62. dagurinn síðan er sókn Þjóðverja til
Stalingrad hófst, en það var í byrjun þessa
mánaðar sem átökin um borgina sjálfa hófust.
TJrsIitin eru enn í óvissu, þótt Þjóðverjar hafi til þessa
unnið á, en upp á síðkastið hafa þeir sótt mjög hægt
fram, og iðulega misst aftur það, sem þeir hafa hreppt
— nokkrar götur eða húsarústir. I gær til dæmis var
30 metra götuspotti í Stalingrad 6 sinnum ýmist á valdi
Rússa eða Þjóðverja — og seinast á valdi Rússa. Þjóð-
verjar hafa ekkert unnið á seinasta sólarhring í Stalin^
grad, segja Rússa, og norðvestur af borginni, eru Rúss-
ar komnir að Don á nýjan leik.
Það er norðvestur af borginni, sem hersveitir Timochenko
sækja fram með sígandi þunga, til þess að létta undir með her-
sveitunum, sem verja Stalingrad, og ef unnt væri, knýja Þjóð-
verja til þess að senda lið frá Stalingrad til vígstöðvanna norð-
vestan borgarinnar. Þetta hefir ef til vill ekki tekist, en vafa-
laust hefir sókn Timochenko haft sín áhrif, því að Þjóðverjar
hafa neyðst til þess að senda þangað aukið lið, sem ella hefði
verið hægt að senda til Stalingrad. Fregnir í gærkveldi hermdu,
að hersveitir Timonchenko sæktu hægt fram á öllu svæðinu
miUi Don og Volgu. Er því sóknin á miklu breiðara svæði en í
byrjun. — Það er eðlilegt að sóknn sé hæg, því að Þjóðverjar
hafa búist við árásum Rússa þama, á vinstra fylkingararm sinn,
og komið þar upp fjölda mörgum steinsteypuvirkjum, skrið-
drekagildrum o. s. frv.
MikJir bardagar voru í gær í
norðvesturhverfum borgarinn-
ar. Það var þar, sem Þjóðverjar
gerðu hið mikla áhlaup sitt í
fyrradag, — ruddust inn í
verkamannahverfi með fjölda
skriðdreka. í gær héldu Þjóð-
verjar áfram. áhlaupum sínum
þar, en öllum áhlaupum þeirra
var hundið. Rússa eyðilögðu
fyrir þeim 29 skriðdreka og um
3500 Þjóðverjar féÚu.
Á vígstöðvunum norðvestur
af borginni er stöðugt barizt.
Þar hefir ekki komið deigur
dropi úr lofti í tvQ. mánuði og
allir brunnar eru þurrir. Vind-
urinn feykh- upp liinni þurru
Jeirmold sléttunnar og moldryk-
ið fyllir vit hermannanna. Þrátt
fyrir harða mótspyrnu Þjóð-
verja sækja Rússar fram, hægt
að vísu, en alltaf ái'ram. I gær
eyðilögðu þeir 49 skriðdreka
fyrir Þjóðverjúm á þessum slóð-
um.
Á Iiákasusvigstöðvunum
halda Þjóðverjar áfram að gera
áhlaup og hefir eitthvað orðið
ágengt í Terakdalnum, en ekki
að ráði. Markmið þeirra þar er
Grozny-olíulindirnar. í sókn
Þjóðverja á þessum hjara und-
angengna daga hafa Rússar
eyðilagt fyrir þeim yfir 100
skriðdreka.
Fyrir sunnan Novorossisk
hefir Rússum orðið vel ágengt
að stemma stigu við framsókn
Þjóðverja og náð aftur hern-
aðarlega mikilvægum hæðum.
Á Rezhewigstöðvunum hafa
Rússar unnið mikið á. Þeir hafa
tekið þar stórt landsvæði norðan
Volgu. 87. þýzka herfylkið hefir
beðið gifurlegt manntjón þar að
undanfömu.
í dag — nákvæmlega fyrir
einu ári — tilkynntu Þjóðverj-
ar hátiðlega í útvarpi, að Rauði
herinn væri algerlega sigraður,
og þyrfti ekki að óttast hann
frekara.
Voh Bock vikið frá?
1 Þýzkalandi og raunar um
alla álfuna eru ótal fregnir á
kreiki. Orðrómur gengur fjöll-
unum liærra um það, að von
Bock liafi verið settur af. Hann
hefir stjórnað við Stalingrad.
Hann hefir fallið í ónóð áður,
er honum tókst ekki að hertaka
Moskva. Nú er sagt að Liszt
marskálkur hafi tekið við. Ekk-
ert verður fullyrt um hvað rétt
kunni að vera í þessu, eins og
sakir standa, en útvarpið i
Vichy birti fregn um þetta í gær,
en þar er ekki birt neitt í óþökk
Þjóðverja. — Orðrómur er á
kreiki um að Himmler sé dauð-
ur og ýmsar fregnir hafa kom-
ist á kreik sem vafi leikur á um,
en benda þó til vaxandi ólgu.
í frekari fregnum frá Rúss-
landi segir svo:
Fallbyssubátar Volguflotans
rússneska tvistruðu i gær þrem-
ur þýzkum fóígönguliðsher-
deildum (battalions).
Það er fyrir sunnan Bachal-
insk, sem Rússar eru komnir
vestur að Don. Rússneskir flug-
menn frá stöðvum á Kletskaya-
svæðinu hafa veitt liersveitum
Timochenko mikilvægan stuðn-
ing.
Rússneskir liermálasérfræð-
ingar telja, að ef Timoclienko
geti haldið áfram að sækja
fram, geti hann bægt hættunni
frá Stalingrad.
Útvarpið i Moskva játar, að
Þ’jóðverjar hafi enn sent mik-
inn liðsauka til Stalingrad.
Útvarpið í Berlín tilkynnir, að
Þjóðverjar liafi tekið hergagna-
verksmiðjuna miklu „Rauði
október“. Þessu er opinberlega
neitað i Moskva. — Rússar
segja, að Þjóðverjar liafi misst
700 menn, er þeir gerðu áhlaup
á liæð nokkra.
Hlutavelta K.R.
heldur áfram í Í.R.-húsinu viÖ
Túngötu í kvöld. Hefir félaginu
borizt svo mikill fjöldi muna, að
ekki var h;egt að koma þeim öll-
um fyrir á hlutaveltunni á sunnu-
daginn. Meðal muna, sem verða á
hlutífveltunni í kvöld má nefna kol
(heilt tonn í einum drætti), matar-
forða, kjötskrokka, ávexti, peninga
o.m.m.fl. Hlutaveltan hefst kl. 7.
Innrásarstundin
nálgast.
Churhill, sem, flutti ræðu í
gær, kvað það ekki ákjósanlegt,
að menn væru með sifelldar til-
gátur og tillögur varðandi nýjar
vigstöðvar, en um nýjar víg-
stöðvar hefir aldrei verið meira
rætt en nú, eða síðan er Willkie
talaði við blaðamenn á dögun-
um í Moskva, og lagði áherzlu
á innrás á meginlandið hið
fyrsta.
Eu um leið og Churchill
komst svo að orði, sem að fram-
an greinir, flutti háttsettur
brezkur liðsforingi ávarp á
frönsku til íbúanna í hinum
hernumda hluta Frakklands og
sagði þeim, að þeir skyldu vera
viðbúnir miklum loft- og flota-
árásum Breta.
Bandaríkjaþegnar í hemumda
hluta Frakklands handteknir.
Þjóðverjar halda áfram að
handtaka Bandaríkjaþegna í
hernumda hluta Frakklands.
Hafa alls verið handteknir um
1800 — þeirra meðal nokkur
hundruð konur. Sumt af þessu
fólki er haft i haldi í dýragarð-
inum í París.
Argrentlna að
fara í striðíð?
Fulltrúadeild þjóðþingsins í
Argentínu hefir samþykkt, að
Argentina slíti stjórnmálasam-
bandi við möndulveldin. — í
Argentínu eru Þjóðverjar mjög
fjölmennir og hefir áhrifa
þeirra gætt mjög mikið. Þangað
hafa Þjóðverjar frá öðrum Suð-
ur-Amerikulöndum flúið í
hundrað og þúsundatali.
Ástralíumenn taka
Ioriba - f jallahry gginn.
Seinustu fregnir af sókn lier-
sveita Ástralíumanna á Nýju
Guineu herma, að þær liafi náð
á sitt vald Ioribia fjallahryggn-
um norður af Port Moresby.
Halda Ástralíumenn áfram
sókn sinni.
Japanir hafa að undanförnu
verið að búast til varnar í Owen
Stanleyfjöllunum, eða síðan er
Ástralíumenn fengu 25 punda
fallbyssurnar á dögunum, og
gátu komið þeim fyrir þarna i
fjöllunum.
Japanir hafa beðið mikið
manntjón í bardögum í Owen
Stanley-fjöllunum að undan-
förnu og er jafnvel talið, að
manntjón þeirra sé tífalt meira
en Ástralíumanna.
Fregnir hafa borist Um, að
Japanir þar í fjöllunum skorti
mjög skotfæri o. fk, þvi að mik-
ið af birgðum hefir eyðilagst í
loftárásum, og sífeldum loft-
árásum er lialdið uppi á birgða-
•lestir þeirra milli Kokoda og
Buna.
Seinustu fregnir herma, að
Japanir hörfi undan norður til
Nori. Þeir urðu að skilja eftir
inikið af birgðum.
,Arctic‘ I alvarlegri hættn
i gærkveldi og nótt.
Báts frá Bíldudal saknað.
1 gærkveldi var á tímabili ekki annað sýnna, en „Arctic“,
skip Fiskimálanefndar, myndi stranda við Snæfellsnes utan-
vert, og sendi skipið tvívegis frá sér neyðarmerki og bað um
aostoð, þar sem það ræki stjómlaust til lands.
í fyrri neyðarbeiðninni var
frá því skýrt, að skipið væri með
bilaða stýriskeðju og ræki upp
að landi, undir Svörtuloftum á
Snæfellsnesi.
Sendi þá Slysavarnafélagið
oamstundis hjálparheiðni til
skipa, sem kynnu að vera stödd
á þessum slóðum og ennfremur
voru menn í landi beðnir um
aðstoð, ef ske kynni að skipið
strandaði.
Nokkuru síðar sendi Arctic frá
sér annað neyðarskeyti, þar sem
skýrt var frá því, að skipið væri
i þann veginn að stranda við
Öndverðarnes.
En sem, betur fór mun þó ekki
hafa komið til þessa, þvi að kl.
21.40 i gærkveldi sendi Artic
enn skeyti og var skipið þá kom-
ið fyrir nesið og úr mestu hættu.
Sögðust skipverjar þá mundu
reyna að gera við bilunina
sjálfir.
Og loks klukkan eitt í nótt
sendi skipið enn skeyti, og sögð-
! ust skipverjar þá vera búnir að
| gera við stýriskeðjuna og væru
komnir úr allir hættu.
Þá er saknað báts frá Bíldu-
dal. Er það opinn vélbátur, sem
fór frá Bildudal kl. 6 e. h. i gær
og er enn ókominn að landi,
þegar blaðið fór i pressuna.
Það er ekki talið ólíklegt, að
bátinn hafi rekið til hafs og
hefir Slysavarnafélagið sent
beiðni til skipa, sem stödd kynnu
að vera út af Arnarfirði, að
hyggja að bátnum. Sömuleiðis
fóru bátar frá Bíldudal í morg-
un til að leita.
Verkfall
í brauðgerðarhúsum.
Verkfall liófst í morgufn í
brauðgerðarhúsum. Hafa staðið
yfir samkomulagsumleitanir að
undanförnu milli Bakarsveina-
félags Islands og meistara.
Stjórn Bakarasveinafélags Is-
lands hefir gefið út tilkynningu,
þar sem svo er að orði komist,
að kröfur bakarasveina séu i
samræmi við þær kröfur, sem
önnur fagfélög liafa fengið
framgengt.
Það var ekki ágreiningur um
kaup, heldur um kaffihlé, sem
olli því, að samkomulagsum-
1 leilanir fóru út um þúfur. Krafa
sveina var 30 mínútna kaffihlé
miðað við 8 st. vinnu, en miðl-
unartillaga þeirra var 20 mín. á
8 klst. vinnu og 15 min. eftir
2 tíma unna i yfirvinnu. Var
miðlunartillögunni hafnað.
Laust fyrir hádegi var ekki
kunnugt, að neitt skref hefði
verið tekið til þess að koma þvi
til leiðar, að samkomulagsum-
leitanir liæfust að nýju. Brýn
nauðsyn er, að deilan verði leidd
til lykta þegar. Og í rauninni
má það furðulegt heita, að sam-
komulagsumleitanir skuli
stranda á ágreiningi um kaffi-
hlé.
Slysavarnaf élagið reisir ný
skýli fyrir skipbrotsmenn.
Slysavamafélag íslands mun í haust koma upp tveim skýlum
austur í Skaptafellssýslu fyrir skipbrotsmenn. Verður annað
þeirra í Hjörleifshöfða en hitt við Skantárós.
Loftvamaæfingin.
Bæjarbúar brugðust
vel við og sveitirnar
mættu vel nema bílar.
1 Visir hefir átt tal um, bygg-
ingu skýlanna við Jón Berg-
sveinsson erindreka Slysavarna-
félagsins. Tjáði hann blaðinu að
bygging skýlisins við Hjörleifs-
höfða væri komið svo langt, að
fastlega mætti gera ráð fyrir,
að því yrði lokið í haust.
Var hafin smíði á þvi i vor
fyrir slátt og var þvi þá komið
1 undir þak. En vegna anna í
sumar var ekki unnið að. því
frekar, óg verður ekki gert fyrr
en að lokinni sláturtíð. Fyrir
skömmu fór Jón Bergsveinsson
austur með efni bæði í innan-
og utan-klæðingu í skýlið, svo
að ekki þarf að efa að það muni
verða fullgert, jafnvel i næsta
mánuði.
Kvennadeild Slysavarnafélags-
200 þýzkum kafbát-
um sökkt. En Þjóð-
verjar eiga enn 300.
Rússneska blaðið „Rauði
flotinn“, málgagn rússneska
flotans, hefir það eftir kunnum
rússneskum flotamálasérfræð-
ingi, að Þjóðverjar muni hafa
misst að minnsta kosti 200 kaf-
báta í styrjöldinni, en þeir eigi
enn um 300. — Þjóðverjar hafa
orðið fyrir ógurlegu tjóni i kaf-
bátasmíðastöðvum sínum, eii
þeir standa betur að vígi en í
seinustu styrjöld að þvi leyt, að
þeir hafa skipasmíðastöðvar i
mörgum öðrum löndum nú.
Erfiðara en að smiða kafbáta er
að hafa allt af nægilega margar
æfðar kafbáta-áhafnir og segja
Bretar, að meðal áhafna kaf-
báta, sem bjargað var í seinni
tíð, séu stundum ekki nema 20
þrautþjálfaðir menn, — hinir
liafa litla æfingu fengið.
ins i Hafnarfirði hefir lofað að
leggja fram 10 þúsund krónúr
til þessa skýlis.
Skýlið við Skaptárós er enn
ekki byrjað að smíða, en á þvi
verður byrjað strax og mestu
haustannirnar eru um garð
gengnar. Smiðurinn, sem tók
verkið að sér, hefir lofað að sjá
um kaup á timbri, eins og með
þarf. Ilinsvegar þarf að fá
klæðningu, bæði innan og utan
á skýlið héðan úr Reykjavík.
Verða notaðar til þess sements-
asbestplötur, sem að vísu eru
komnar til landsins, en hafa þó
ekki enn fengizt afgreiddar. Þvi
mun þó verða kippt í lag á
næstunni.
Að ekki var liafizt handa á
byggingu skýlisins fyrr, stafaði
af önnum smiðsins, hinsvegar
hefði það orðið alltof kostnaðar-
samt að fá smiði héðan úr
Reykjavik til að smiða skýlið.
Vonandi tekst þó að koma þvi
upp i liaust, en það fer allmjög
eftir tíðarfari og færð austur i
haust, livort hægt verður að
flytja efni liéðan eða ekki, og
þá jafnframt hvort smíði skýlis-
ins verði lokið.
Kvennadeildin i Keflavík hef-
ir lofað að bera uppi kostnaðinn
af byggingu skýlisins við Skapt-
árós.
I hvoru skýli verður eitt her-
bergi og forstofa fyrir hlifðar-
föt o. fl. I herberginu verða 12
rúm, livert rúm er ætlað tveim-
ur mönnum, og verða tvö teppi i
rúmi.
Þá eru skápar í herbergjunum
og verða þar geymdar matar-
birgðir og aðrar nauðsynjar,
sem skipbrotsmönnum mættu
að gagni koma.
Olíuvélar verða notaðar til að
hita upp og elda við, enda næg
Loftvamaæfing, ásamt
myrkvun hófst hér í bænum
rétt eftir kl. 8 í gærkveldi og
stóð yfir tæpa hálfa aðra
klukkustund.
Samkvæmt ummælum lög-
reglustjórans, Agnars Kofoed
Hansen, er fréttaritari Vísis átti
tal við i morgun, munu bæjar-
búar yfirleitt hafa brugðist vel
við og sýnt skilning á myrkv-
uninni og tilgangi liennar.
Loftvarnasveitirnar mættu
yfirleitt óaðfinnanlega, áð bif-
reiðunum undánteknum.
Að öðru leyti væri ekki hægt
að segja neitt að svo kömnu
máli um loflvarnaæfinguna, því
að 'skýrslur væru ekki komnar
inn ennþá. Hinsvegar mætti
fullyrða það, sagði lögreglu-
stjóri að lolcum, að loftvarna-
aéfingin hefði að ýmsu léyti ver-
ið lærdómsrik, og það mætti
mikið af lienni læra.
Visir átti ennfremur tal við
fulltrúa bæjarfógetans í Hafn-
arfirði, kvað hann æfinguna
hafa gengið vel, og sömuleiðis
hefði stjórn setuliðsins verið á-
nægð með árangurinn af henni.
olia geymd á báðum stöðunum.
Ákveðið hefir verið á stjórn-
arfundi í Slysavarnafélaginu að
Jón Bergsveinsson erindreki
færi vestur tfll Isafjarðar og
ferðaðist eitthvað um Vestfirði,
til að ræða við stjórnir slysa-
varnafélaganna vestra, og að
stofna til fundarhalda meðal
þeirra.
Kathleen Long
helclur síÖustu hljómleika sína á
morgun kl. 11.15 síðd. í Gamla Bíó.
VerðiÖ er lækkað. AÖgöngumiÖar
eru seldir hjá Bókaverzlun Eymund-
son, SigríÖi Helgadóttur og HljóÖ-
færahúsinu.