Vísir - 02.10.1942, Blaðsíða 1

Ritstjórar:
Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð)
Ritstjórar
Blaðamenn Simi:
Auglýsingar IÓ60
Gjaldkeri 5 llnur
Afgreiðsla
32. ár.
Reykjavík, föstudaginn 2. október 1942.
202. tbl.
Ibúar Stalingrad berjast í
úrslitatilraun Rússa til að
balda borginni.
;
Sókn fyrir sunnan og
norðan borgina.
Fregnir frá Poskva herma, að íbúar Stalingrad,
allir sem vopnum mega valda, hafi nú tekið
sér vopn í hönd, og berjist með R.auða hern-
um til þess að hindra Þjóðverja í að taka borgina. Rúss-
ar gera sér ljóst, að nú eru úrslitaátökin hafin. Rauða
stjarnan, málgagn Rauðaj hersins, Pravda og önnur
blöð segja þetta berum orðum, eggja Rauða herinn lög-
eggjan, og segja, að nú megi ekki hörfa um eitt fet hvað
þá fleiri.
Það er ekki látið sitja við orðin tóm. Hersveitir Rússa og íbú-;
amir í Stalingrad gera áreiðanlega allt, sem þeir geta, til að
verjast, segja fréttaritarar, og gagnsókn er nú hafin af Rússa
hálfu bæði norðan og sunnan borgarinnar, henni til bjargar.
Hefir Rússum orðið nokkuð ágengt.
1 frekari fregnum frá Rúss-
landi segir á þessa leið:
Rússar gera áhlaup norðan
og sunnan borgarinnar. Hefir
þeim orðið nokkuð ágengt fyrir
sumian borgina.Herskip Rússa á
Volgu veita landhersveitunum
aðstoð með því að skjóta á
stöðvar Þjóðverja. Rússar hafa
lekið 3 þorp fyrir sunnan og
suðvestan borgina. Ennfremur
hafa Rússar tekið þar hernaðar-
lega mikilvæga hæð.
Pravda skýrir frá því, að í-
búar Stalingrad í þúsundatali
taki þátt í bardögum í borginni,
auk þess sem fjölda margir aðr-
ir aðstoða verjendurnar á ann-
an hátt. Gert er við skriðdreka
meðan skotin dynja allt í kring
og sprengjuregnið fellur á borg-
ina, og skriðdrekarnir jafnharð-
an og viðgerð er lokið sendir
fram í eldlínuna. Við Volgu
vinna sjómenn og liafnarverkaj-
.menn ótrauðir, þrátt fyrir allt,
sem á gengur, að þvi að koma
varaliði vestur yfir ána. — I
verksmiðjum Stalingrad, sem
enn standa, er unnið að skrið-
drekasmíði og viðgerð. Þeir, sem
áður unnu að smiði traktora,
smiða nú hervélar.
Norðvestur af Stalingrad
halda hersveitir Timochenko á-
fram sókninni, og iniðar áfram,
þótt á hægagangi sé. Þjóðverjar
liafa komið fyrir miklum fjölda
fallbyssna, sem auðvelt er að
flytja til, og auk þess hafa þeir
gnægð skriðdreka og flugvéla.
Mótspyrnan gegn Timochenko
er afar hörð, þvi að Þjóðverjar
vita vel hver hætta er á ferðum,
ef hann sækir fram að ráði. Þá
verða þeir að hörfa frá Stalin-
grad.
Aðalritari Kommúnistaflokks-
ins hefir lilkynnt, að Stalin hafi
skipað svo fyrir persónulega, að
Stalingrad verði að verja hvað
sem i sölumar verði að leggja.
Gaf hann fyrirskipun þessa í tal-
síma til aðalbækistöðvar Rauða
hersins, sem er í neðanjarðar-
byrgi í Stalingrad. Stalin hefir
stöðugt talsimasamband við að-
albækistöð þessa.
Rússar játa, að i Kákasiu,
suðaustur af Novorossisk, Iiafí
Þjóðverjum tekizt að sækja
nokkuð fram á einum stað, en
allsstaðar annarsstaðar í Káka-
ítalir segjast haía
tekið 200 brezka
fanga.
í fregnum Breta frá Egipta-
landi er ekki sagt frá neinum
stórviðburðum, en ítalir til-
kynna, að Bretar hafi gert all-
mikið áhlaup á suðurvígstöðv-
unum. Sótti þar fram fótgöngu-
lið, sem naut stuðnings skrið-
dreka. ítalir segja, að árásinni
hafi verið lirundið, og hafi Bret-
ar beðið talsvert manntjón.
Um 200 fangar voru teknir.
síu liefir áhlaupum þeirra verið
lirundið. Mörgum áhlaupum á
Mosdokvígstöðvunum hefir ver-
ið hrundið.
Á þriðjudag voru tvær til-
raunir til loftárása gerðar á
Leningrad. Sprengjuflugvélarn-
ar nutu verndar orustuflugvéla,
en í hvorugt skiptið tókst hinum
þýzku flugvélum að komast inn
yfir borgina.
I einni fregn frá Rússlandi
segir, að þar skilji menn um-
mæli Hitlers um Stalingrad svo,
að það sé lokatakmark Þjóð-
verja fyrir veturinn á Donvíg-
stöðvunum, að taka borgina og
búast um í rústum hennar fyrir
veturifln.
Á Voronezhvígstöðvunum eru
Þjóðverjar nú aftur komnir i
varnarstöðu.
í síðari fregnum segir, að |
Þjóðverjar hafi alls gert 6 fót-
gönguliðs- og skriðdrekaáhlaup
i norðvesturliverfum Stalingrad
í gær, og var fyrstu fimm á-
hlaupunum lirundið, en í sjötta
áhlaupinu unnu Þjóðverjar
nokkuð á.
Þjóðverjar halda áfram að
flytja herlið og hergögn til
Stalingradvígstöðvanna.
Rússar tilkynna, að þeir hafi
skotið niður 50 þýzkar flugvél-
ar yfir Leningradvigstöðvunum
seinustu tvo sólarhringa.
Ástralíumenn sækja
fram á Nýju Guinea.
Önnur varnarlína Japana
tekin.
í tilkynningu frá aðalbæki-
stöð MacArthurs í morgun seg-
ir, að Ástralíumenn hafi tekið
aðra varnarlínu Japana í Owen
Stanleyfjöllunum. Eftir að þeir
náðu Ioribaiwafjallgarðinum
fyrir 4—5 dögum hafi þeir
haldið áfram sókninni og hafa
tekið Nauroo og fjallaslöðvar
15—20 kílómetrum norðar:
í orustunni uni Salomonseyj-
ar hefir alls verið sökkt 7 amer-
ískum skipum, en fimm. liafa
laskast.
Sftutt ogr laggott.
Ednn af embættismönnum
pólsku stjórnarinnar í London
sagði í gær, að þýzka stjórnin
hefði nýlega gert tvær tilraunir
til þess að setja sig í samband
við pólsku stjórninaí London, að
þvi er virðist til þess að hef ja
samkomulagsumleitanir um
friðarskilmála.
Talsmaður norsku stjórnar-
innar í London skýrði frá því í
gær, að Þjóðverjar hefðu fyrir
nokkuru handtekið 1400 menn
í strandhéruðum Noregs. Er
talið, að til þessara ráða hafi
verið gripið, vegna þess að
Þjóðverjar óttast, að innrás
verði gerð i Noreg.
•
Einn af þingmönnunum í
fulltrúadeild þjóðþingsíns í
Washington sagði í gær, að
Wendell L. Willkie mætti gjarn-
an kyssa hverja framreiðslu-
stúlku í Kína, sem á vegi hans
yrði, en hann ætti að tala gæti-
lega um nýjar vígstöðvar.
•
Tyrlcneskir blaðamenn eru nú
á ferðalagi um Bandaríkin. Þeir
segja, að Tyrkir séu vinveittir
bandamönnum, cn muni verja
land sitt gegn hvaða þjóð sem
væri, er gerði tilraun til innrás-
ar i land þeirra.
Egiptalauid.
Loftb^rdagar liafa færzt i
aukana yfir vígstöðvunum i
Egiptalandi. Bretar segjast hafa
þjarmað svo að sp,’engjuflug-
vélum Þjóðverja, að flugmenn-
irnir liafi kastað sprengjunum
af ,handahófi til þess að kom-
ast undan. Féllu sumar sprengj-
urnar á vigstöðvar Þjóðverja
sjálfra. Sex þýzkar flugvélar
voru slcotnar niður, en tvær
brezkar eru ókomnar úr
sprengju- og könnunarleið-
öngrum.
8 japanskir hershöfð-
ingjar fallnir í Kína.
Talsmaður stjórnarinnar i
Chunking sagði í gær, að 8 jáp-
anskir herforingjar hefðu fallið
í Kína í sumar. Ennfremur einn
flotaforingi. — Talsmaðurinn
nefndi alla herforingjana með
nafni og lierdeildir þeirra.
Tveir öldungadeildarþingmenn
ræða sambúð íslands og U.S.A.
Tveir öldungadeildarþingmenn, Robert M. La Follette og
llenrik Shipstead hafa rætt sambúð íslands og Bandaríkjanna í
tilefni af því, að opnaðar hafa verið sex ræðismannaskrifstofur
í Bandaríkjunum. 1 ^1já;jfljjl!
LaFollette sagði, að samvinna
íslendinga og Bandaríkjamanna
væri að verða nánari. Það er oss
til góðs á þessum hættutímum,
sagði liann, að minnast þess,
að trú Islendinga á lýðræðið hef-
ir aldrei dvinað i þúsund ár.
Taldi hann það l>era vott um
aúkinn skilning og vináttu
beggja þjóðanna, að stofnaðar
hafa verið sex íslenzkar ræðis-
mannaskrifstofur í Bandaríkj- |
unum.
Nýr sendiherra frá U. S. JL
og Thor Thors sendiherra
komu hingað í gær.
Shipstead komst svo að orði,
að stofnun ræðismannaskrif-
stofanna sýndi aukna vináttu
og samvinnu milli Bandaríkja-
manna og íslands, elsla lýðræð-
islands heims. Hann kvaðst ekki
vera í vafa um, að amerísku her-
mennirnir, sem nú eru á Is-
landi, muni læra að meta rétt
hina ágætu þjóð, sem ísland
byggir.
í gær komu hingað loftleiðis
frá Bandaríkjunum tveir sendi-
herrar, Leland B. Morris, hinn
nýi sendiherra Bandaríkjanna
hér, og Thor Thors, sendiherra
íslands í Washington. Viðstadd-
ir komu þeirra hingað var Ólaf-
ur Thors, forsætis- og utanrík-
0
I
| ur komu fram á íundinum og
i var þeim vísað til bæjarráðs til
athugunar.
| Meðal þeirra tillagna, sem
j fram komu, var að skammta
j byggingarefni og fyrst um sinn
i yrði það eingöngu fiotað til í-
■ búðarhúsabygginga. Að stórar
! íbúðir yrðu að einhverju leyti
1 tekuar leigunámi, að útliluta til
húsnæufislauss fólks þvi hús-
: næði, sem nú er lítið eða ekkert
j notað og að ógilda uppsagnir á
j/liúsnæði. Að veitingastofur, sem
sldptu einkum við setuliðsmenn
yrðu teknar til íbúðar og sömu-
leiðis húsnæði, sem væri aflögu
frá verzlun og iðnaði. Að koma
upp almenningseldhúsi og hæli
fyrir vanfærar konur og ein-
j stæðingsmæður, húsnæðislaus-
j ar, og að koma upp fæðissölu
j i stórum stíl á Húsmæðraskól-
j anum og annarsstaðar þar, sem
' matreiðslukennsla fer fram.
Borgarstjóri tók fram, að
endurskoða þyrfti húsnæðislög-
in, bæði vegna þess að munur-
inn á húsaleigunni væri pf mik-
ill í nýjum og gömlum húsum,
og svo vegna þess, að farið er
á snið viö lögin i ýmsum efn-
um. Taldi borgai-stjóri rétt að
sjá hverju fram yndi næstu
daga og hvort ekki rættist úr
erfiðleikunum, en bæjarráði
yrði falið að athuga tillögur þær,
sem fram hefðu komið.
TIIOR THORS
isráðherra, C. H. I Bonesteel
hershöfðingi, Ðonald B. Beary
flotaforingi og C. J. Warner,
sendiráðsfulltrúi amerísku
sendisveitarinnar hér.
Flugvélin lenti hér kl. 2.15.
Gekk ferðalagið hingað í hví-
vetna að óskum.
Mr. Morris var skipaður
sendiherra hér fyrir nokkuru,
en koma hans dróst.
Thor Thors mun verða hér
hálfs mánaðar tíma. Er hann
hingað kominn til þess að ræða
við ríkisstjórnina.
Thor fór vestur um haf 1940
til þess að taka við starfi sínu í
Washington og hefir ekki kom-
ið heim fyrr en nú.
Loftárás á Þýzka-
land í ndtt.
Tilkynnt var i London ár-
degis í dag, að brezkar
sprengjuflugvélar liefðu far-
ið til árása á Þýzkaland í
nótt.
ítarlegri fregnir af árásun-
um munu verða birtar síð-
degis í dag, en kunnugt er,
að liér var uni allmikla árás
að ræða.
Um sinn hefir verið hlé á
loftárásum á Þýzkaland.
í gær gerðu brezkar
sprengjuflugvélar árásir á
efnaverksmiðju í' Hollandi
og olíuvinnsluslöð við Ghent
í Belgíu. — Sprengjur liaéfðu
í mark á báðum stöðum.
Gagnfræðakólinn í Reykjavík
verður settur einhvern næstu
daga. Hann er fullskipaður og
bárust miklu fleiri umsóknir um
1. bekk, en unnt var að taka á
móti.
í fyrsta bekk mun vera hægt
að taka á móti 140—145 nenir
endum i mesta lagi. Verður að
velja úr 170 nemendum, sem til
greina hafa komið, en umsóknii:
lágu þó fyrir frá miklu fleirum.
1 öðrum bekk munu verða uin
80 nemendur, og er hann einnig
yfirfullur. í þriðja bekk verða
50—60 nemendur.
Taldi skólastjóri, að skólinn
myndi geta byrjað starfsemi
sína einhvern fyrstu dagana í
októbermánuði. Undanfarið hef-
ir farið fram málning og aðrar
aðgerðir á husinu og undireins
og þvi er lokið, mun skólinn
taka til starfa.
Undanfarna velur hafa um
280 nemendur sótt skólann og
verður nemendafjöldinn áþekk-
ur í vetur.
Gagnfræðaskóli Reykvikinga
var settur 23. sept. s.l. Nemenda-
fjöldi er um 130—40, og er hann
fullskipaður. Hefir skólinn ekki
nema yfir 6 kennslustofum að
ráða og getur þar af leiðandi
ekki tekið nema mjög takmark-
aðan nemendafjölda.
Fimmta bekk verður eklci
hægt að starfrækja í vetur, ann-
arsvegar vegna húsnæðisleysis
og hinsvegar vegna mikillar að-
sóknar að neðri bekkjunum.
ismátin mdd ó
rí
ir
Ýmsar tillögur komu
fram.
Húsnæðismálin voru til um-
ræðu á bæjarstjórnarfundi í
gær. M. a. var rætt um bráða-
birgðalögin, sem ríkisstjórnin
gaf út fyrir skemmstu og töldu
sumir ræðumanna þau hafa náð
of skammt. Ýmsar nýjar tillög-
Samningar í
togaradeil-
unni.
Bakaraverkfallinu
aflétt:
í gær náðist samkomulag
bæði í bakarasveinaverkfallinu
og eins í togarasjómannadeil-
unni. Er báðum þessum deil-
um þar með lokið og hófst
vinna hjá bakarasveinum í
morgun.
Kl. hálf þrjú í gær voru samn-
ingar undirritaðir niilli Félags
ísl. botnvörpuskipaeigenda og
stjórna sjómannafélaganna í
Reykjavik og Hafnarfirði.
Höfðu alls verið lialdnir 14
fundir með báðum aðilum og
loks í gaér tókust sainningar með
þvi að togarasjómenn fá 55%
gr un n k a upshækk u n.
Áður var mánaðarkaupið kr.
232.00. á ísfiskveiðnm en kr.
224 á saltfiskveiðum, en nú hef-
ir það liækkað upp i kr. 359.60
og er jafnt fyrir.isfisks- og salt-
fiskveiðar. Lifur var áður
greidd með kr. 90.00 hvert fat,
en hér eftir með kr. .139.50.
Fæðispeniugar verða kr. 3.75
á dag i stað kr. 2.50 áður. Og
eru þeir greiddir sliipverjum
fyrir þá daga, sem þeir njóta
ekki fæðis i skipinu. Bæði fæð-
ispeningar og mánaðarkaup er
greitt með fullri dýrtíðarupp-
bót.
Ýmsar aðrar kjarabætur
fengu sjómenn þ. ó. m. aukið
sumai’leyfi, styttingu vinnutim-
ans við hreinsun í landi o. fl.
Samningurinn gildir frá 1.
sept. 1942 til 1. júli 1943. Segi
hvorugur samningsaðila lionum
upp framlengist hami um 6
mánuði.
Samkomulag milli bakara-
sveina og bakarameistara var á
þá leið, að sveinar fá 20 mín.
kaffihlé eins og meistarar buðu.
en liinsvegar fá sveinar 3ja
króna grunnkaupshækkun á
viku.