Vísir - 06.10.1942, Blaðsíða 3

VISIR
Jóhann E,fijólf§§on:
Auður og fátækt.
Frelsi eða ófrelsi
(Niðurl.) I
Við skulum taka til dæmis
eitt stórt útgerðarfyrirtæki.
Jæja, við skulum segja Kveld-
úlf, því um liann verður þess-
um mönnum einna tíðræddast
jægar þeir minnast á hina svörtu
skugga i auðmgnna-heiminum.
Eg sé að samkvæmt seinustu
útsvarsskrá á félag þetta að
greiða til ríkis og hæjarins
rúmlega iiálfa þriðju milljón
króna, fyrir ulan aðrar stórar
upphæðir sem þar eru ekki
skráðar. I>ar að auki greiða svo
eigendurnir sjálfir, og ýmsir
starfsmenn þeirra á sjó og landi,
störar skatta-uppliæðir. Margir
af þessum starfsmönnum fé-
lagsins eru orðnir ríkir eða vel
efnaðir menn, eftir því sem hér
er kallað, svo sem skipstjórar,
stýrimenn o. fl.
Félag þelta hefir á nlargan
hátt verið lil fyrirmyndar, og
braulryðjándi á sínu sviði. Hefi
eg heyrt margar fallegar sögur
um það hve stórmannlega og
göfugmannlega því hefir farizt
við ekkjur og aðstandendur
þeirra manna, sem á þess veg-
um hafa farizl eða slasazt á sjó
eða landi.
Eg held að það væri æskilegt
að þetta félag gæti orðið helm-
ingi stærra og lielmingi rílcara
en það nú er, því þá kæmi helm-
ingi stærra tillag til þjóðarbús-
ins. Eg held einnig að það væri
mjög gott og eftirsóknarvert að
mörg slík félög og einstaklings-
fyrirtæki risu hér upp og þró-
uðust. Þá mundi verða mikið
ausið upp úr hinum auðugu
gullnámum sem liggja hér
hringinn í ltring um landið. Við
blómgvun atvinnufyrirtækj-
anna blómgast atvinnulífið. Þá
mundi safnast hér þjóðarauður,
og þjóðarbúskapurinn yrði þá
ágætur, og þá ætti öllum á
þjóðarheimilinu að geta liðið
vel.
Það er auðheyrt, að komm-
únistum og jreirra fylgifiskum
þykir mjög súrt og eru gramir
út af því hvað þessum mönnum
er hlíft í öllum skattajálögum.
Það er sjáanlegt að þeir vilja
reita af þeim sem allra mes^t að
hægt er, svo að þeir sjálfir hafi
sem allra minnst eftir handa á
milli; en þá væri um leið sköp-
uð kyrrstaða í jæirra atvinnu-
lífi og á þeirra framþróunar-
braut.
Eg lít nú á þessa menn eins
og bséndurna sem eg minntist á
hér að framan. Eg lít á þá eins
og bjargvætti og mátlarstólpa
þjóðarbúsins. Þessir menn eru
hinar góðu mjólkurkýr og
sterku áburðarliestar þjóðar-
búsins. Það þótti á hverju
heimili gott að eiga slíka góða
gripi, og var talið sjálfsagt að
fara vel með þá svo þeir gætu
gert sem mest gagn. Það var
ekki talið búmannlegt að fara
illa með þá. Það þótti lítill bú-
hnykkur að sliga hinn sterka
hest — því enginn hestur er
svo sterkur að ekki megi sliga
hann. Það þótti búmannlegra
að fara vel með hinn góða grip,
svo að hann gæti sem allra
lengst borið hina þungu bagga.
Sama var að segja um liina
góðu kú. Það þótti sjálfsagt að
mjólka hana vel, en jafnframt
að gera henni vel, og hlynna
sem allra bezt að lienni, til þess
að hún mjólkaði sem allra mest
Það var svo, er og verður
talið sjálfsagt af öllum ráð-
deildar- og fyrirhyggjumönn-
um, hvort heldur er á einstakl-
ingsheimili eða þjóðarbúinu, að
hlynna sérstaklega vel að öllu
þvi er mestan arðinn gaf, og
mesta björg færði í búið.
Nú verður manni á að spyrja:
Hvaðan er alda sú runnin, sem
vekur og vakið hefir andúð og
ógeð á auði og allri auðsöfnun?
Hvaðan kennir þef þennan?
Þórður andar nú handan.
Er það öfundin sem hér er að
verki? Að vísu lifir hún sjálf-
sagt ennþá gamla konan og
vinnur sín skylduverk eins og
henni ber að gera. En hér er
fleira og meira á ferðinni. Hér
er um yfirlýsta stefnu að ræða,
sem þvi miður hefir liaft ábrif
á marga grunnhyggna menn.
Stefna þessi er soviet- eða
kommúnistastefnan, þ. e. Marx-
kenningin, áreiðanlega sú versta
og mesta óheillastefna sem
hingað liefir borizt síðan land-
ið byggðist.
Samkvæmt jæssari stefnu á
enginn einkaauður að vera til.
Ríkið á að eiga allt, allar jarð-
irnar, húsin, skipin, fénaðinn
og öll framleiðslutækin. Sem
sagt, ríkið á að eiga allt, en ein-
staklingar þjóðfélagsins ekki
neitt.
Hér er ekki' um neina smá-
breytingu að ræða. Eg lield að
menn ættu að hugsa sig dálítið
um, áður en þeir gina yfir og
gleypa flugu þessa.
Eg ætla ekki að gera hér að
umræðuefni ræður þær og
greinai;, sem bornar hafa verið
hér á borð i vor og sumar. Það
yrði of langt mál og óþarft. En
sarnt ætla eg að minnast liér á
eina ræðu, eða réttara sagt setn-
ingu úr einni ræðu, sökum þess
að mér þótli hún svo ágæt, ekki
betri málstað en verið var að
verja. Ræðan var prýðilega
flutt og prúðmannlega, og svo
ólík því sem maður var vanur
að hlusta á úr þeim herbúðum,
eins og t. d. hinar stóryrtu ræð-
ur Einars Ölgeirssonar og Jians
nóta, að eg ekki tali um hið
sóðalega orðbragð Breiðabóls-
staðar-prestsins. Þetta var ræða
frk. Katrínar Thoroddsen. Hún
sagði að það væri vísindalega
sannað, að soviet-stefnan væri
bezta stjórnmálastefnan, en hún
skýrði ekkert frá hvernig eða
hverjar þær sannanir væru, —
og var það slæmt, þvi mig lang-
aði til að sjá eða heyra hvernig
bau sönnunargögn litu út. Ann-
ars hugsaði eg að það mundi
vera erfitt að fá vísindalega
sönnun fyrir sliku.
Eg er nú fremur lítill vísinda-
maður, eins og flestum þeim,
(’er til þekkja, mun vera kúnnugí
um. En þó held eg að eg geli
sannað það vísindalega, að þessi
stefna sé, eins og eg sagði hér
að framan, sú versta og vitlaus-
asta sem hingað liefir borizt frá
landnámstíð, og Iiklegast sú vit-
lausasta stjórnmálastefna, sem
skotið hefir upp höfðinu frá
Adams-tíð.
Það er vísindalegur sann-
leikur, að ungpr maður, sem er
gæddur manndómi og metnaði,
og öðrum góðum andlegum
liæfileikum, vill verða sjálf-
bjarga maður og ráða ráðum
sínum sjálfur. Hann getur ekki
hugsað sér þá framtíð, að hann
verði aldrei annað en viljalaust
verkfæri í annara höndum.
Hann hefir mikla starfslöngun,
og vill verðá stór maður á sjó
eða landi, menntamaður, iðn-
aðarmaður, útgerðarmaður,
skipstjóri eða bóndi. Það er allt-
af gaman að hugsa sér að verða
kóngur í sínu litla ríki, eins og
maður getur sagt að bóndinn
sé. Hann getur ekki hugsað sér
þá tíma, að hann verði að fara
á elliheimili eða í hornið til ein-
hverra skyldmenna, eða máske
á sveitina. Þessar stöður eru
ekki æskudraumar unga manns-
ins. Það var hér áður algengt,
og það fram á mína daga, að
menn gáfu öðrum próventu sína
(sein nútímamenn vita hvað
þýðir), svo að þeir þyrftu ekki
sjálfir að hugsa neitt um sig
framar það sem eftir var af lífs-
leið þeirra. Þeir, sem slika ráð-
stöfun gerðu á sjálfum sér, voru
vanalega fremur lítilsigldir
menn, enda munu ]>eir oft, eða
oftast, liafa verið tældir með
fögrum loforðum um áhvggju-
lausa og sæluríka paradís og
vist það sem eftir væri æfinnar.
Almenningur leit yfirleitt svo
á að slík ráðstöfun á sjálfum
sér um alla framtíð, væri mjög
vanhugsuð og lítilmannleg,
enda var það margan, sem slíka
ráðstöfun gerði, sem iðraði þess
sáran seinna. En þá varð það
ekki aftur tekið. Þessi síðast-
nefnda staða, þ. e. próventu-
staðan, var ekki heldur sú staða,
sem hinn ungi starfslöngunar-
fulli rnaður hafði hugsað sér.
Hvað á maður þá að segja
um það, sem hér er að gerast nú,
— þar sem nokkurir menn, sem
eg ekkert þekki, og ætla því ekki
að segja neitt um hér að þessu
sinni, — hafa tekið að sér að
gerast þjónar erlends ríkis, og
rdyna með ginnandi loforðum
og glæsilegum fyrirheitum um
paradisarsælu, að tæla litil-
siglda menn til að gefa komm-
únistum próventu sina, og fara
í hornið til Rússa, og fela þeim
að annast sig og sina um alla
framtíð?
Það er hörmulegt að það
skuli vera til nokkur fslending-
ur sem fæst til að taka að sér
slílct starf, jafnvel þótt vel sé
borgað fyrir. En hitt er þó enn
hörmulegra live mikil litil-
menni og metnaðarlausir marg-
ir eru bér ox-ðnir, er kjósa held-
ur að verða þrælar erlends valds
en frjálsir menn í sinu föður-
landi.
Það sér ekki á að þeir menn
séu afkomendur hinna fornu
víkinga, sem fluttu hingað
norður á þessa eyði-ey til að
geta haldið frelsi sínu. Ef þeim
kippti nokkuð í kynið, þámundu
þeir fyrirlita þessa rússnesku
presta og skirpa á þá eins og
aðra landráðamenn.
En livernig er nú afstaða
framsóknarmanna í þessu
máli? Mér liefir oft dottið í hug
að þeir væru meira eða minna
hlynntir þessari óheillastefnu,
eða jafnvel að þeir væru dul-
búnir kommúnistar. En eitt er
vist. Þeir hafa á ýrnsan hátt,
viljandi eða óviljandi, rutt götu
fyrir stefnu bessari, t. d. virðast
þeir hafa notað bvert tækifæri
sein ]>eir liafa náð til að leggja
hinar einstöku jarðeignir eða
jarðarliluta hændanna undir
rikið, eins mg það sé liugsjón
þeirra að landið eða ríkið eigi
að eiga jarðeignirnar en ekki
bændurnir sem á þeim búa —
sbr. stefnu kommúnista. —
Það er líka sagt að ]>egar Jónas
Jónsson var fræðslumálaráð-
lierra hafi hann gert sig beran
að því að láta kommúnista og
jafnaðarmenn, — sem þá voru
eitt og hið sama, — ganga fyrir
um að fá kennarastöður. En það
var gott ráð til að hlynna að
I hugsjón þessari, enda var þá
sagt að hann væri grímukljedd-
ur kommúnisti. En nú mun
hann sem betur fer, vera alger-
lega snúinn frá þeirri stefnu.
En það versta sem þeir liafa
gert til styrktar sovietstefn-
unni er að þeir hafa á margvís-
legan hátt, ýmist skert eða af-
numið eignar og umráðarétt
liinna einstöku manna á eignum
sínum, og fært hann undir rík-
isvaldið, bæði með einokun og
einkasölum og allskonar liöft-
um, svo menn eru á margan liátt
andlega heftir á liöndum og fót-
um.
Gamla einokunarverzlunin
sem hér var, og stóð hér yfir í
aldaraðir, var mjög óvinsæl,
sem von var, því hún saug merg
og blóð úr þjóðinni. Hefir því
endurheimt verzlunarfrelsisins
af flestum verið talinn siá stærsti
sigur sem hér hefir unnizt i
okkar stjórnmálabaráttu, enda
kom það brátt í Ijós eftir breyt-
ingu þessa, að þjóðin tók undra-
miklum framföruin til þroska
og velmegunar. — En Adam var
ekki lengi í Paradis, — því eftir
1927, þegar Framsóknarflokk-
urinn komst til virkilegra valda,
fór hann þegar að innleiða hér
bið óvinsæla og illræmda ein-
okunarfyrirkomulag. Hverri
verzlunargreininni af annari er
kippt úr liöndum hinnar frjálsu
verzlunar og lögð undir ríkið,
með strangasta einkasölufyrir-
komulagi, höft og bömlur og
allskonar nefndafargan herjar
um landið. Eigna- og umráða-
réttur manna er ýmist stórskert-
ur eða afnuminn með öllu. Eg
lield, að með þvi sem hér hefir
verið sagt, sé mikið ruddur veg-
urinn fyrir hina rússnesku
stjórnmálastefnu.
Það er annars eitt af því allra
ótrúlegasta, að eins óvinsælt og
illræmt fyrirkomulag og einok-
unar- og einkasölur voru, skuli
nú skjóta hér upp liöfðinu aftur,
ekki lengra tímabil en liðið er
frá þvi að við losnuðum við
þessa plágu, og endurminningin
um þetta liörmunga tímabil
þjóðarinnar því enn i fersku
minni. Fyrirlitningin og við-
bjóðurinn sem var á þvi réttar-
fari, er enn djúpt grafin í hugi
manna.
Eg man eftir því, þegar sagt
var frá því að Hólmfastur hefði
verið bundinn við staur og kag-
hýddur fyrir að selja nokkur
ýsubönd — sem hann þó átti
sjálfur, hvað menn stóðu eins
og steini lostnir, þrungnir reiði
og viðbjóði út af sliku réttar-
fari.
Eji livernig er það nú ? Er nú-
tíma-einokunarfarganið nokkuð
betra en það var á dögum Hólm-
fasts?
Eg ætla að skýra hér frá einu
tilfelli, sem stafar frá hinni ill-
ræmdu mjólkursölu-löggjöf.
Frúin frá Arnarnesi skreppur
inn í Reykjavík og hefir með
sér eina mjólkurflösku. Lög-
reglan kemst að þessu, og frúin
er kærð fyrir smygl. Kærð fyrir
að ætla að selja eða gefa þessa
vöru, þrátt fyrir ákveðið laga-
ákvæði sem lagði strangt bann
við slíku atliæfi. Frúin hélt því
fram að hún liefði haft flöskuna
með sér í nesti handa sjálfri sér.
Þetta þótti víst mjög ósennilegt,
enda líka lögfræðilegt spursmál
hvort slíkt væri leyfilegt. Frúin
var dæmd í undirrétti sek fyrir
þetta lögbrot. Málið fór til
Hæstaréttar, og þar var liún
sýknuð. Rétturinn taldi að það
hefði ekki sannast fyrir undir-
rétti að hún hefði ællað að selja
eða gefa hina umræddu vöru.
Með þetta slapp frúin.
Hver er nú munurinn á þessu
nútíma-réttarfari og þvi, sem
var á Hólmfasts-dögum? Ekki
annar en sá, að frúna mátti ekki
dæma til hýðingar, því refsing-
ar eru nú framkvæmdar á ann-
an liátt.
Nú er það heitasta ósk min að
allir góðir og heiðarlegir íslend-
ingar taki höndum saman til að
Börn
vantar okkur, til að bera blaðið til kaupenda í vetur,
úni þessar götur:
Bergþórugötu — Innri-Laugavegínsi - HöfíSa-
hverfi og Þingholtsstræti.
Ilátt kaup
Dagblaðið Vísir
Trawlspil
til sölu, hentugt fyrir stóran vélbát. Vírar fylgja.
Uppl. á skrifstofu
ALLIMŒ! O.F. ]
Símar 4654 og 3324.
Gagnfræðaskólinn
í Reykjavík
Skólinn verður settur miðvikudaginn 7. okt
Nemendur 1. bekk.jar mæti kl. 2 síðdegis.
Nemendur 2. og 3. bekkjar mæti kl. 4 síðd, —
Ingima r Jónsson.
BOLLAP0R I
Verd frá 1,60 parið
Rúðugler
3 og 4 mm.
nýkomið aftur.--
Verðið mjög hagkvæmt. —
■ Ui " .• ■
Gottfrcd Iternliöft «& Co.
Kirkjuhvoli.--Sími 5912.
Maðurinn minn elskulegur, faðir okkar og tengdafaðir,
JErlendur Jónsson
bóndi að Mógilsá, andaðist að heimili sínu mánudaginn 5.
okt. kl. 10y2 f. hád.
Mógilsá, 5. okt. 1942.
Quðfinna Finnsdóttir, börn og tengdaböm.
Jarðarför sonar okkar, unnusta og bróðiu’,
Péturs Gislasonar
fer fram fimmtudaginn 8. þ. m. frá dómkirkjunni. —
Athöfnin hefst með bæn á lieimili hins látna, Ránargötu 29,
klukkan 1 eftir hádegi.
Jarðsett verður í Fossvogskirkjugarði.
Valgerður Sigurðardóttir.
Steinunn Pétursdóttir, Gísli Þorsteinsson og systkinL