Vísir - 24.07.1943, Blaðsíða 2

VI S I R
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn f.rá Ingólfsstræti).
Símar: 1 66 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Öíug þróun.
N ýlega var þess getið hér í
lilöðum að áhrifamenn í
Vesturheimi liefðu lýst yfir því
að skipasmíðar og annar hern-
aðarundirbúningur af hálfu
bandamanna væri miðað við að
stríðið kynni að standa allt fram
til ársins 1949. í rauninni kem-
ur þetta engum á óvart, sem
reynt hefir að kynna sér afstöðu
styrjaldaraðilanna, eins og hún
er nú og eins og hún var í síð-
asta stríði, þótt sá möguleiki
sé að sjólfsögðu fyrir hendi að
styrjöldinni verði fyrr lokið
vegna innra hruns hinna stríð-
andi stórvelda. Yfirlýsing þessi
mætti hinsvegar verða íslenzku
þjóðinni íhugunarefni, ef hún
á annað borð æskir [>ess að af-
stýra fyllstu óhöppum, þar til
stríðinu lýkur, og unnt reynist
að hefja viðreisnarstarf í skjóli
friðar og aukinna skilyrða frið-
samlegra athafna.
Aðrar þjóðir og þá stríðsaðil-
arnir fyrst og fremst, liggja
ekki á liði sínu til þess að ná
sem beztum árangri, annars-
vegar heima fyrir en hinsvegar
í sókninni út á við. Þær þjóðir,
sem upp höfðu tekið átta stunda
vinnudag hurfu frá því ráði og
lengdu dagvinnutímann, til þess
að ná að sama skapi auknum
afköstum. Við íslendingar höf-
um hinsvegar komið liér á átta
stunda vinnudegi, og víða úti
um land er heldur ekki unnið
lengur á degi hverjum, [>ólt svo
kunni að vera hér i höfuðstaðn-
Um vegna samkeppninnar um
vinnuaflið. Verkalýðsfélög í
kauptúnum kvarta hinsvegar
sáran undan þessari breytingu,
og vegavinnumennirnir, sem
liggja við uppi á fjöllum, kunna
því að vonum illa, að vinna að-
eins sjö og hálfa stund, en
liggja yfir 16 stundir í tjöldum
og hafast ekki að. Með þessu er
í rauninni ekki einvörðungu
verið að skaða verkamennina,
heldur og þjóðarheildina, en
engin von er til að hið opinbera
treystist til að greiða yfir- eða
næturvinnukaup, það sem nú
gildir, við vegavinnu eða aðrar
slíkar framkvæmdir, enda hætt
við að afköst myndu ekki svara
tilkostnaði, ef horfið yrði að
því ráði. Hér er í rauninni verið
að sóa verðmætum og skaða
þjóðarlieildina, enda á engan
veg eðlilegt að sömu kjör livað
vinnutíma snertir, gildi um land
allt. Það er mikill eðlísmunur
á þvi livort menn vinna átta
stundir að óhollri verksmiðju-
vinnu, eða vegagerð uppi á há-
fjöllum, og ekki virðist ástæðu-
laust að flokka vinnuna eftir
liollustu eða óhollustu, erfiðis-
vinnu eða léttri vinnu. Það, sem
unnt er að greiða fyrir vinn-
una héi’ í höfuðstaðnum er ef
til vill ekki unnt að greiða á
öðrum stöðum, og vinnustunda-
fjöldinn á degi hverjum, þarf
ekki endilega að vera þar hinn
sami og hér, ef miða á við þjóð-
arhagsmuni.
Kommúnistum virðist vera
ljóst að þeir hafa að undanförnu
spennt bogann svo hátt, að full
ástæða er til að ætla að hann
bresti fyrr en varir. Að visu get-
ur allt flotið meðan óarðgæf
setuliðsvinna er i landinu, og
Mikið af nýjum girðingum
vegna garnaveikivarna
Mæðiveikin á svipuðu stigi og áður.
Viðtal við Halldór Pálsson sauð f járræktarráðunaut.
Afleiðingar mæðiveikinnar eru þær, að bændur sem búa á
mæðiveikisvæðunum verða nú nú að setja a. m. k. á helmingi
fleiri gimbrarlömb en áður en veikin kom til landsins til að
viðhalda jafnstórum sauðfjárstofni og þá. Er þetta nægileg
sönnun þess hvílíku geypitjóni mæðiveikin hefir valdið í sauð-
fjárstofninum.
Garnaveikin er líka að breiðast út og hefir verið komið upp
allmiklum nýgirðingum í ár til að reyna að stemma stigu fyrir
útbreiðslu hennar.
Vísir hefir átl tal við Ilalldór Pálsson sauðfjárræktarráðu-
naut um útbreiðslu sauðfjársjúkdómananna og varnir gegn
þeim. Fer greinargerð Halldórs hér á eftir:
„Haldið er allsstaðar uppi
vörnum gegn mæðiveikinni með
svipuðum hætti og s.l.ár, aðöðru
leyti en því, að vamir liafa ver-
ið lagðar niður við Blöndu og
á Stóra-Vatnsskarði, vegna þess
að ekki reyndist unnt að hefta
útbreiðslu mæðiveikinnar sunn-
an Vatnsskarðsgirðingarinnar,
en hennar varð fyrst vart þar
fyrir tveimur árum.
Vegna garnaveikivarnanna
hefir hinsvegar orðið að girða
íftikið á þessu ári. I vetur varð
veikinnar vart á tveimur bæj-
um við Þjórsá austanverða, og
var þá sú ákvörðun tekin, að
girða meðfram Ytri-Rangá upp
fyrir byggð: Auk þessa hefir
svæðið lnilli Ytri-Rangár og
Þjórsár, sem nær yfir Land—,
Holta-, Ása- og Djúpárhreppa
verið hólfað sundur í stærri og
minni girðingarhólf eftir á-
stæðum, í þeim tilgangi að með
því mætti bjarga meira eða
minna af þéssu svæði frá að
sýkjast af garnaveikinni. En
ennþá er með öllu óvíst hve
veikin liefir breiðzt mikið út
á þessu svæði, því einkenni
hennar er, að koma oft ekki í
ljós fyr en 2—4 árum eftir að
fyrsta kindin sýkist. Það er þó
von, en langt frá því að vera
nokkur vissa, að garnaveikin sé
ekki komin austur fyrir Ytri-
Rangá.
.Ákveðið hefir verið að ó-
breyttum ástæðum, að öllu fé
verði slátrað á komandi liausti
á.þeim bæjum austan Þjórsár,
þar sem gamaveikin hefir kom-
ið upp, svo og á þeim næstliggj-
andi bæjum, sem eru innan
sama girðingarhólfs.
! Auk þessara girðinga, sem
komið liefir verið upp í ár, eru
á þessu svæði þrjú girðingar-
hólf, sem komið var upp fyrir
tveimur árum til að reyna að
hindra útbreiðslu mæðiveik-
innar, sem kom upp í Kaldár- !
holti árið 1941. Bendir allt til
þess að tekizt hafi að stöðva út-
breiðslu hennar, með þeim að-
gerðum, sem þá voru fram-
kvæmdar.
j Ekki er liægt með nokkurri
vissu að segja til um, hvernig
í garnaveikin barst austur fyrir
Þjórsá. En líkur benda til að
hún hafi jafnvel borizt þangað
fyrir nokkurum árum, áður en
, varnir liófust við Þjórsá. Hafði
' þá sannað, en hann er næsti
hreppur vestan árinnar.
j Á sl. hausti varð garnaveiki
: vart á Sigluf. og s.l. vetur varð
vart nokkurra tilfella í kaup-
I staðnum og einu bændabýli í
. grenndinni. Girt hefir verið í
] vor úr Miklavatni í Fljótum í
; Iléðinsfjörð og hefir verið á-
kveðið að hafa fjárskipti norðan
veikin þá verið til i 5 ár í Gnúp-
: verjalireppi, þó ekki vræri það
j þeirrar girðingar i haust.
j- Tíðindamaður Vísis spurði
Halldór að því, livort vanliöld
væri ekki mikil í sauðfjárstofn-
inum vegna sauðfjársjúkdóm-
anna. Svaraði Halldór því á þá
leið, að á mæðiveikissvæðunum
hafi vanhöldin árið 1942 verið
víðasthvar áþekk og næsta ár á
undan. Að meðaltali munu
bændur þurfa að setja á helm-
ingi fleiri lömb til að lxalda
stofninum við, heldur en þeir
þurftu áður en veikin byrjaði.
Og þar sem hún veldur mestum
usla, veitir ekki af að setja á
öll gimbrarlömb, til að viðhalda
stofninum. j
„Skoðun margra er sú,“ segir
Halldór, „að hin svokallaða
þingeyska mæðiveiki (langvinn
lungnabólga) eigi nú orðið
meiri sök á vanhöldum í sauðfé
á mæðiveikisvæðunum, en borg-
firzka mæðiveikin, sem olli
mestu skakkaföllunum í upp-
hafi. |
Garnaveikin veldur nokkur-
unx vanhöldum þar sem hún
liefir verið í fjárstofninum um
margra ára skeið, svo sem á
sumum bæjum i Hreppum og
Skeiðum í Árnessýslu, og sums-
staðar á Austurlandi, einkum í
Breiðdal, Stöðvarfirði og Fá-
skrúðsfirði.“
Útvarpið í kvöld.
KI. 20.30 Erincli: í Hóladóm-
kirkju (Andrés Björnsson cand.
mag.). 20.55 Hljómplötur: Tríó
eftir Beethoven. Op. 70, nr. 1. 21.05
Upplestur : „Merkið“ ; smásaga eft-
ir Maupassant (Ævar R. Kvaran).
21.35 Hljómplötur: Valsar. 22.00
Danslög til miðnættis.
Útvarpið á morgun.
Kl. 11.00 Messa í Dómkirkjunni
(sira Jón Thorarensen). 15.30—
.16.30 MiÖdegistónleikar (plötur) :
Ýms klassisk lög. 19.25 Hljómplöt-
ur a) Introduction og Allegro eftir
Elgar. b) Lundúnasvítan eftir Er-
ic Coates. 20.20 Hljómplötur: Cha-
conna eftir Vitali. 20.35 Erindi:
Frá Norðurlöndum (Snorri Hall-
grímsson dr. med.). 20.55 Hljóm-
plötur: Norskir, sænskir og dansk-
ir söhgvar. 21.15 Upplestur: Úr
kvæðum Guðmundar Böðvarsson-
ar (frú Guðbjörg Vigfúsdóttir).
21.30 Hljómplötur: íslenzkir söngv-
arar. 21.40 Danslög til 23.00.
n
Scrutator:

JZjCudJlh aÉmmmn^s
íslenzkar afurðir verða seldar
sæmilegu verði á erlendum
markaði, en hvaða Iíkur eru
fyrir því að svo verði þar til
styrjöldinni Jýkur eigi hún eftir
að draga^t á langinn í nokkur
ár ennþá. Hins ber einnig að
gæta, að [xítt við Islendingar
höfum til þessa fengið fluttar
til landsins nauðsynlegustu
neyzluvörur og nokkuð af öðr-
um nauðsynjum, eru allar líkur
til að erfiðleikar á slíkum
flutningum fari dagvaxandi,
■auk þess, sem ýmsar vörur
kunna að revnast ófáanlegar á
erlendum markaði. Allar að-
fluttar vörur munu stórhækka
í verði, þótt hamlað sé gegn
verðbólgu eftir frekasta mætti
í þeim löndum, sem við skipt-
um við þar til styrjöldinni lýk-
ur. Af verðhækkun erlendra
vara á íslenzkum markaði leið-
ir aftur visitöluhækkun. Má
sennilega nokkuð marka á
hvern veg slík þróun verður,
ef miðað er við styrjöldina
1914—1918. Arið 1918 var vísi-
talan komin upp í 333 slig mið-
að við 100 árið 1914. Á árinu
1919 hækkar liún upp í 348 stig
og loks á árinu 1920, eða tveim
árum eftir strið hækkar hún enn
upp í 446 stig, en fer úr því
Iækkandi árin á eftir. Væri
vísitalan reiknuð nú út á sama
liátt og miðuð við 100 árið
1914 myndi hún nema 645 stig-
um, og þótt Alþingi beri gæfu
til að snúast einhuga og rögg-
samlega gegn aukinni dýrtíð
ræður það tæplega xverðlagi á
öðrum vörum en liinni innlendu
framleiðslu, þótt það gæti kom-
ið i veg fyrir óeðlilega hækkun
á aðfluttum varningi miðað við
innkaupsverð á hinum erlenda
markaði. Þótt Alþingi og ríkis-
stjórn leggist á eitt til [>ess að
hafa hemil á dýrtíðinni, eykst
hún að sama skapi og erlent
vöruverð liækkar, enda hlýtur
það að hafa veruleg áhrif á hið
innlenda vöruverð og kaiq)-
gjald. Þótt nú hafi tekizt í svip
að vinna bug á aukinni dýrtíð
og lækka vísitöluna verulega,
liækkar hún aftur á sínum tíma
af óviðráðanlegum orsökum, og
verður sennilega hæst fyrstu
árin eftir styrjölldina. Dýírtið
verður hér þá væntanlega
miklu meiri en í öðrum lönd-
um, og þar á meðal þeim, sem
verða harðvítugastir keppinaut-
ar okkar á hinum erlenda
markaði. Kaupgjald hlýtur einn-
ig að verða mun hærra hér en
annarstaðar og framleiðslu-
kostnaður allur miklu hærri.
Af því hlýtur aftur að leiða að
utanrikisverzlun þjóðarinnar
bíður alvarlegan hnekki og
leggst jafnvel i kaldakol, og þá
rekur að hruni, atvinnuleysi,
verkföllum, sulti og neyð.
En er margt hægt að gera til
þess að afstýra mesta voðanum,
en það verður aldrei gert með
auknu öngþveiti í atvinnu- og
fjárhagsmálum, sem kommún-
istar stefna að og nota til þess
Alþýðusamhandið, þar som þeir
hafa undirtökin nú i bili. Hin
auknu áhrif kommúnista eru
þjóðarvoði. Það verður að snú-
ast gegn þeim í tíma af öllum
þjóðhollum öflum. Það er of
seint að byrgja brunninn, er
barnið er dottið ofan í. íslenzka
þjóðin rambar á glötunarbarmi,
en haldi svo fram sem horfir,
gengur hún blindandi fyrir ætt-
erinsstapa fyrr en varir, — al-
gerlega að óþörfu.
Tvær nýjar bækur
komu á marka'ðinn i morgun, er
báðar munu vekja allmikla eftir-
tekt. Önnur þeirra er Ævisaga Hitl-
ers eftir Konrad Heiden, í þýðingu
Sverris Kristjánssonar sagfræðings
og gefin út af Víkingsprenti, en
hin bókin er „Dr. Jekyll og Mr.
Hyde“, eftir hinn heimskunna
brezka skáldsagnahöfund Robert
Louis Stpvenson. Jón Helgason
blaðamaður þýddí bókina, en Guð-
jón Ó. Guðjónsson gaf hana út.
Ljót orð.
Eg var aÖ lesa einhverja Ijótustu
og sóðalegustu grein, sem eg hefi
lengi séð i íslenzku blaði. Eg hefi
varla séð subbulegri skrif, annars-
staðar en i æðisgengnustu blöðum
Nazista í Þýzkalandi, skömmu áð-
ur en flokkurinn komst til valda
í Þýzkalandi. Þýzka þjóðin hefir
að vonum sett ofan í áliti, síðan
hún tók Nazista fyrir leiðtoga, trúði
lygum þeirra og stórblekkingum,
hatri og heiftrækni. Margir eru þeir
menn víða um heim, sem vilja láta
þjóðina gjalda foringja sinna —
trúa'því ekki, að hægt sé að blekkja
óspillt fólk með andstyggilegum
áróðri og froðufellandi stóryrðum.
Sjónarmið þeirra er það, að eitt-
hvað hljóti að vera rotið við þá
þjóð, sem láti hafa sig aÖ slíkum
ginningarfíflum — etja sér út í
opinn dauðann fyrir mikilmennsku-
brjálæði „foringjanna“. — En við
skulum víkja aftur að íslenzku
blaðagreininni, Eg taldi saman, að
21 sinni kemur orðið lygi (eÖa
ljúga) fyrir, en „Lyga-Mörður“
(eða Mörður) kemur einnig fyrir
21 sinni — í hálfum öðrum dálki.
Greinin er kennd við Örvarodd 0g
birtist í Þjóðviljanum í fyrradag.
Fátækt í hugsun.
Þegar rithöfundur klifar þannig
á sama orðinu, er ekki nema um
tvær skýringar að ræða: fátækt
í hugsun, eða vitandi lítilsvirðingu
á lesandanum. Svívirðingar þær,
sem í grein þessari er ætlað að
hitta þann mann, sem höfundurinn
nefnif svo óhæversku nafni, hitta
nefnilega ekki ,,mörðinn“, heldur
þá lesendur, sem höfundurinn ætl-
ast til að trúi svívirðingunum og
komist við lestur greinarinnar í hið
sama ótuktarskap og hann var sjálf-
ur í, meðan hann skrifaði. Ef höf-
undur ætlast til að einhver maður
taki slík skrif i alvöru, þá er það
af því, að hann heldur lesendur
sina engu betri en sjálfan sig. Slíkt
er meiri móðgun en hægt er að
bjóða sæmilega upplýstu fólki.
Fyrst og fremst er ekki liægt að-
ætlast til að allir lesendur Þjóð-
viljans hafi til að bera rætni höf-
undarins. Svo er hitt, að Islend-
ingar eru taldir hafa töluverðan
bókmenntasmekk og máls. En ætl-
ist Þjóðviljinn til srð slík skrif sé
tekin alvarlega, þá er annað tveggja,
að hann álítur lesendur sína heimska
og illgjarna, og má hann hafa hverja
þá skoðun á sínu fólki sem hann
vill, hitt, að hann telur áróður Göb-
bels -til fyrirmyndar. En hvort-
tveggja er svívirðing, sem ekki hitt-
ir hann, sem örinni var að beint,
heldur þá, sem ætlað var að lesa.
En í augum annara sækir sóðaskap-
urinn sjálfan heim. Þeir kasta skít,
sem nógu hafa af að taka.
Tjón af minkum.
Eg átti i gær tal við mann, sem
fengið hafði ágæta hugmynd í sam-
bandi við minka pláguna og öll þau
vandamál. Hugsun hans er í stuttu
máli þessi: Opinberri nefnd eða
stofnun sé falið að gera jafnóð-
um upp allt tjón, sem.kært er út
af og sannanlegt þykir að orðið
hafi af völdum minka. í árslok
skulu öll tjón lögð saman og heild-
arupphæðinni jafnað niður áminka-
eigendur, eftir dýrafjölda hvers um
sig. Með þessu móti leggst nokk-
ur skattur á hvern einasta mink,
og mun þá fljótlega koma í ljós,
hvort minkaræktin vegur upp á móti
tjóninu, því að sjái minkaeigendur
sér ekki fært að greiða þennan skatt
(og hverjir eiga annars að greiða
hann?), þá munu þeir hætta rækt-
inni. Öll bannlög við minkaeldi
verða þá óþörf. Beri minkurinn sig
hinsvegar vel, er minkabændum
engin ofætlun að greiða þann
skaða, sem af minkaeldi hlýzt.
Eg birti þessa hugmynd hér,^af !
því að eg fæ ekki betur séð en að ,
hún gangi langt í þá átt að leysa j
til fullnustu þetta mikla og leiða ■
vandamál. Minkaeigendur fá með '
þessu nægilegt aðhald til að tryggja
það forsvaranlega, að minkar sleppi
ekki, og þeim er gert að greiða
skaðann, sem beinlínis eða óbein- ;
línis hafa valdið honum. Um hitt •
eru svo allir sammála, að hið opin- J
bera verður að gera öflugar ráð- J
stafanir til að eyða villiminkum
og minnka þannig áhættu þeirra,
sem ræktina stunda.
Léttara hjali
ísak ísax bjó yfir einhverju. !
Hann hrærði í kaffibollanum með
annari hendi og strauk sér um vang-
ann með hinni. Við biðum andakt-
ugir eftir goðsvarinu. „Eg hefi aldr-
ei skilið það fyrr en nú, síðan naz- j
istar tóku að sér að verja ítölsku :
þjóðina, hvers vegna þeir eru kall-
aðir Þjóðverjar. Hingað til hafa
þeir bara ofsótt þjóðirnar."
75 ára í dag:
Síra Einar Pálsson
Síra Einar Pálsson, síðast
prestur í Reykholli í Borgar-
firði á 75 ára afniæli í dag. —
Hann á nú, ásamt konu sinni
frú Jóhönnu Briem Eggerts-
dóttur, heima að Laugarbökk-
um í Ölfusi hjá Vilhjálmi bónda,
syni sínum. Þau hjónin eiga
gullbrúðkaup á þriðjudaginn
kemur, og verður þeirra nánar
minnzt í sambandi við þann
merkisdag.
Vegurinn á Kjöl
er nú fær.
Kjartan Ó. Bjarnason kvik-
myndatökumaður sem nýlega
fór upp á Kjöl, til Hvítárvatns,
Kerlingaf jalla og Hveravalla og
kom þaðan í fyrradag, hefir tjáð
Vísi að vegurinn yfir Bláfells-
háls, sem varð ófær um síðustu
helgi vegna Ieysinga, sé aftur
orðinn ágætur og fær bifreiðum.
Eini farartálminn á leiðinni
til Kerlingafjalla, sem Kjartan
varð var við, er snjóskafl við
Árskarðsá, sem bifreiðar hafa
ekki komizt yfir til þess. En
nú er skaflinn að hverfa og verð-
ur fær bifreiðum [>á og þegar.
Bifreiðin sem Kjartan var í
fór á 6 klst. ofan frá Kerlingar-
fjöllum til Reykjavíkur, og er
það nokkur sönnun þess hve
vegurinn er góður. Taldi Kjart-
an veginn hafa verið verstan á
Hellislieiði.
Ameríska útvarpið.
í dag: 13.00 5. symfónía Tsjai-
kovskis o. fl. 16.00 Skemmtiþátt-
ur. — Á morgun : 10.00 Messa, tón-
leikar. 13.30 Kathryn Overstreet
píanóleikur, Lög úr „Carmen". —
Mánudag: 16.00 Píanókonsert nr.
2 í f-moll eftir Chopin.
Happdrætti Hallgrímskirkju.
1 fjarveru framkvæmdastjóra
happdrætisins sinnir síra Sigur-
björn Einarsson fyrirspurnum við-
víkjandi því í síma 3169, alla daga
nema laugar- og sunnudaga, kl. 6
—7 e. h.
Æffir,
6.—7. tölubl. 36. árg. er nýkom-
ið út og flytur margt skemmtilegt
og fróðlegt. Efnisyfirlit er sem hér
segir: Beitumál vélbátaútvegsins
(ritstjórnargrein, sem birtist í
Vísi i gær). íslenzki flotinn
gamall og úreltur. Endurnýjun
nauðsynleg, eftir Loft Bjarnason.
Flugvélaárás á Súðina. — Tveir
skipstjórar látnir. —Skólar sjó-
manna. — Aðalfundur Eimskipa-
félagsins. — Tvö, nýmæli. — Óskar
Halldórsson fimmtugur. — Yfirlit
yfir sjósókn og aflabrögð í júní
1943 — o. m. fl.
Veggfóður
Pciisillinvi
Laugavegi 4. — Sími 2131.
SPDRTHÚFUR
STORMBLÚSSUR
YATTTEPPI
BAKPOKAR
SVEFNPOKAR.
Vikur
HOLSTEINN
EINANGRUNAR-
PLÖTUR
fyrirliggjandi..
Pétur Pétursson
glerslípun & speglagerð 1
Sími 1219. Hafnarstræti 7, |