Vísir - 02.10.1943, Page 3

VÍSIR
i-augardagimi % pJktóber 1ÍW3.
Guðrún Guðlaugsdóttir:
ÚTVARP OG HEIMILI
Frá því að útvarpið tók að starfa hér á landi, hefir íslenzkum
hlustendum verið gefinn kostur á að hlýða á raddir ungra
og gamalla um mismunandi málefni og hefir þar kennt margra
grasa, eins og gengur og gerist. Menn og konur hafa látið í Ijósi
skoðanir sínar á mönnum og málefnum! Aðrir rætt um við-
horfið í heiminum, dáð og lastað það skipulag, sem liinar ein-
stöku þjóðir eiga við að búa o. s. frv.
Nú nýlega var fluttur fyrir-
leslur, þar sem rætt var um
konuna og heimilið og sú skoð-
un látin í ljós, að nútíminn lilyti
að gera meiri kröfur til harna-
heimila, leikskóla og ýmissa
annarra hlynninda fyrir kon-
unnar liönd og þar á meðal var
svo að orði komist, að kona
með þrjú börn væri orðin íhlað-
in störfum og þar af leiðandi
væri nauðsynlegt, að slíkar
stofnanir, sem að undan getur
væru til svo konur gætu komið
þar fyrir börnum sínum og not-
ið meiri livíldar, en ella væri
hægt að fá á slíkum heimilum.
Því miður eru fyrirlestrar
um þessi efni oftast fluttir og
hugsaðir af þeim konum, sem
ekki liafa orðið þeirrar gæfu að-
njótandi að eignast góða menn,
heimili og hörn, heldur liafa
gengið á skóla og lært töluvert
til heimilisstarfa og tala svo um
örðugleikana frá því sjónar-
miði, sem þær liafa fengið út
frá þeim lærdómi, sem þær liafa
öðlast.
Eg er þeirrar skoðunar, að
liin sanna móðir verði ekki eins
vör þessarra miklu erfiðleika,
sem eiga að vera liér á ferðinni.
Að minnsta kosti virðist það
vera svo, að konur yfirleitt óski
ekki eftir að koma börnum sin-
um á opinberar stofnanir, nema
síður sé, enda gefur að skilja,
að liin meðfædda móðurást
konunnar væri ekki eins dáð af
skáldum og listamönnum um
heim allan, eins og raun ber
vitni um, ef þeir ekki í æsku
hefðu kynnst hinni blíðu og sí-
starfandi móðurhönd, sem
aldrei taldi á sig störfin, hversu
erfið sem þau voru.
Eg tel að hinar sívaxandi
kröfur fyrir hönd móðurinnar
á þessu sviði geti orðið öllum
þjóðum hættulegar í framtið-
inni. Hin U]jpvaxandi kynslóð
liættir með þessu að gera kröf-
ur til sjálfrar sín og þá er mikil
hætta á ferðum.
íslenzka þjóðin hefir verið
alin upp við það að bjarga sér
og rækla hjá sér sjálfsvirðingu,
leggja á sig þungar byrðar og
yfirvinna ýmsa örðugleika.
Slíkt hefir verið hróður hinnar
fámennu og fátæku þjóðar.
Nú virðist aftur á móti vera
keppt að því markvisst að telja
ungum og gömlum trú um það,
að enginn eigi að hafa ábyrgð-
artilfinningu. Konurnar eiga að
vísu enn að fæða af sér börnin,
en þær eiga ekki lengur að
leggja það á sig að ala þau upp,
heldur að afhenda þau á leik-
skóla eða dagheimili, svo þær
geti stundað aðra vinnu,
skemmt sér eða hvílt sig.
Það er verið að telja fólki trú
um, að heilsa þess og starfsþrek
hljóti að bila, ef konur geti ekki
komið frá sér ábyrgð þeirri, sem
þær liafa tekið á sig með heim-
ilisstofnúninni. Ef kona hefir
ekki heilsu til þess að sinna
börnum sinum og heimili, þá
hefir hún lieldur ekki heilsu til
þess að vinna úti við. Sé aftur á
móti um heilsubilaða konu að
ræða, eða einhleypa stúlku liorf-
ir rnálið allt öðru vísi við. Þá
getur verið gott að grípa til
slíkra stofnana, sem að framan
greinir. Undir þeim kringum-
stæðum eru þær vissulega nauð-
synlegar og ættu ekki að notast
á annan hátt.
Upptökuheimili eru einnig
nauðsynleg undir mörgum
kringumstæðum til dæmis í
veikindaforföllum móðurinnar
og þegar mæður eru svo ger-
sneiddar þeim sjálfsagða eigin-
leika, að þær hvorki vilja eða
geta, einliverra hlula vegna, alið
upp börn sin. Einnig er þetta
nauðsynlegt þar sem mikil ó-
regla er rikjandi á heimilum,
börnin vanhirt og geta orðið
fyrir spillandi álirifum frá for-
eldrum sínum, vegna ills fram-
ferðis þeirra. Undir þessum
kringumstæðum þurfa opin-
berar stofnanir að vera til, en
almennt verður vonandi ekki
gripið til þess að ala börnin upp
utan lieimilanna, enda þótt að
því sé stemmt af mörgum, sem
fylgja ráðstjóniai’ríkjunum að
málum.
Aftur á móti teldi eg ísleixzk-
um liúsmæðrum hjálpað mikið
betur, ef nútímatækninni væri
beitt meira i sambandi við heim-
ilisstörfin. Á eg þar við alls-
konar rafmagnsáhöld, t. d.
þvottavélai’, hrærivélar o. m. fl.,
sem myndu verða milcill léttir
við heimilisstörfin. Á þessu
sviði er eg sammála ýmsum uin
að gera sterkar kröfur fyrir
hönd húsmæðranna og vildi eg
í þvi sambandi óska eftir því,
að hið opinbera lilutaðist til um
og í’eyndi að sjá svo nm að hús-
mæðrum yi’ði i framtiðinni gef-
inn kostur á að fá þessi tæki til
heimilisþarfa með sem allra
vægustu vei’ði, svo flestir gætu
oi’ðið þessarra þæginda aðnjót-
andi. Þó vil eg taka fram, að
með þessu á eg engan veginn
við, að ríkið hefði einkasölu á
þessum lieimilistækjum.
Eg vona. að rdenzkar mæður
megi ávallt sjálfar ala börn sín
upp í Guðs ótta. og góðum sið-
um og gle>va liji þeim ábyrgð-
artilfinnhigu svo þau feti í fól-
spor feðra sinna og mæði’a í
öllu því sem fagurt er og gott,
en forðist allt, sem ósamboðið
er góðum og sönnum íslending-
um.
Ntórveldisdranmnr
gnðimannsins.
»Leynimel 13«
Næstkomandi þriðjudag
hefjast á ný sýningar á hinum
bráðsmellna gamanleik „Leyni-
mel 13“.
Eins og menn muna liófust
sýningar seint á síðasla vetri og
var liælt þegar komið var fram
á sumar. Höfðu þá farið fram
16 sýningar fyrir fullu lxúsi og
við ágætar undirtektir. Margir
urðu jafnan frá að liverfa, en
þeim gefst nú aftur tækifæri til
að freista gæfunnar í þessu
„húsnæðishappdi-ætti“.
Leikendur eru allir þeir sömu
og meðal þeirra flestir beztu
gamanleikarar okkar.
Kvenfélag Neskirkju
hefir ákveðið að efna til bazars
um miðjan næsta mánuð. Eru það
því vinsamleg tilmæli þeirra kvenna,
er fyrir þessu standa, að allar kon-
ur sóknarinnar, ásamt öðrum, sem
vinveittir þessu eru, hjálpi til þess
að styrkja þenna bazar sem bezt.
Þeir, sem vildu gefa muni til baz-
arsins ,eru beðnir að koma þeim
fyrir 7. október á eftirtalda staði:
Til frú Rakelar Þorleifsson, Blá-
túni, Halldóru Eyjólfsdóttur, Bolla-
görðum, Mörtu Pétursdóttur, Víði-
mel 38, Ólafíu Marteinsson, Baugs-
veg 26, Ingibjargar Eiríksdóttur,
Grænumýri, Dóru Halldórsdóttur,
Þjórsárgötu 4, Sigríðar Árnadótt-
ur, Garðaveg 4, Lilju Hjartardótt-
ur, Þórsgötu 19, og Matthildar Pe-
tersen, Viðimel 45.
Það var auðvitað alltaf við-
búið, að gi-ein sú, sem eg skrif-
aði i Vísi hinn 13. f. m., myndi
verka sem rauð dula á mann-
ýgni einhverra bannlaga-stór-
gx’ipa, enda þótt þar væi'i ekki
annað gert en lát 1 ljósi það áht,
að viss póhtik liefði haft slæmar
afleiðingar. Svo leið þó rúmlega
hálfur mánuður, að ekki heyrð-
ist annað úr þeirri átt en eitt,
liltölulega^ vennititlulegt, baul
úr „horninu“ i Alþbl. En það
cr fyi'st í grein hr. Pétux’S Sxg-
ui’ðssonar trúboða í sarna blaði
2. þ. m., sem eðlið og áhritin
birlast í fullum ljóma.
Eftir nokkrar tilvitnanir, og
Imgleiðingar um „heiminn“, i
venjulegum kassatrúboðsstil,
keniur mergurinn málsins hjá
P. Sig. svo hljóðandi:
. . .; „tel eg mig ekki betri
mann en það, að væri eg vopnað
stórveldi og Bjarni Jósefsson
annað, þá myndi eg vissulega
iáta lmnn verða varan við livaða
afleiðingar það getur haft, að
níðast á saklausu fólki og góð-
um málstað.“ ....
Með öðrum orðum: Ef ein-
liverjir eru svo djarfir að láta
í ljósi aðra slcoðun á ákveðinni
pólitik en passar í kram P. Sig.,
þá vantar hann ekkert nema
máttinn og útbúnaðinn til þess
að ráðast á þá rneð fallbyssum
og vítisvélum og drepa þá!
Já, „þú stangaðii’, naut, ef þú
næðir“!
Það væri vissulega leitt, ef
þessi tilvitnaða klausa P. Sig.
lelli i gleymsku, því enda þótt
það haí'i lengi verið kunnugt, að
manndráparahugarfar getur bú-
ið undir lielgislepju, þá er samt
sjaldgæft að sjá nxenn gefa svo
skoi’inorða yfirlýsingu um sitt
eigið innræti. Og þó segist mað-
urinn „ekki vilja nota þaxx
sterkustu orð, sem, hann eigi
til“! Það liefði óneitanlega verið
dálítið garnan að sjá þau!
P. Sig. heldur þvi fast fram, að
„nóg“ áfengi lxafi verið á Þjóð-
hátiðinni i Vestinannaeyjum og
öðrum hátiðum, sem hér liafi
verið lialdnar. Þótt P. Sig. hafi
eflaust gert sér mikið far um
að snuðra á slíkum samkomum,
þá leyfi eg mér að efast unx
að hann sé dónxbær unx hvað
„nóg“ er í hverju einstöku til-
felli. Einn’-maður telur sér nóg
i dag að fá eimx snaps, næsta
dag kannske lieilflösku eða
meira. Slilct vilja menn yfir-
leitt ákveða sjálfir, en ekld lála
óviðkomandi snuðrara gera það
l'yrir sina hönd. — I þessu sam-
bandi er eklci úr vegi að nxinn-
ast á skrítna sögu senx hér lxefir
geixgið manna á meðal. Menn
fullyrða að þeir senx fengið
lxöfðu sér æi’lega neðan í þvi at
víni úr Áfengisvei’zluninni, á
þjóðliátiðiixni í Vestmannaeyj-
um, lxafi yfirleitt verið jafngóð-
ir, þó þeir siðar neyttu af ó-
lyfjaninni. Og þetta hefir verið
útlagt sem dænxi upp á undur-
saixxlegan lækningaixxátt góðs
víns! Svo skopleg liugmynd
seixx þetta er, þá er saxxxt auðséð
hvaða sannleikskorn leynist á
bak við vitleysuixa. Þessir menn
lxafa auðvitað drulckið nxiklu
minna af hinunx eitraða vökva
lieldur en hinir sem ekki átlu
axxnars úi’l>osta. Og því hafa
færrí fallið í valinn af þeim en
hinunx. Enda liefir maður lika,
þegar eftir slysið, lieyrt þá
skoðun látna i ljós, að úi’lausn
sú sexxi Áfeixgisverzluxxin gerði
mönnum fyrir hátíðina i Vest-
mannaeyjum, muni liafa bjarg-
að fleiri — jafnvel xxxiklu fleiri
— mannslífum, en þeim sem
fórust.
Þá leggur P. Sig. nxikla stund
á að afsaka sig og aðra bann-
ixxemx af því að vera valdir að
lokun Áfengisverzlunarinnar.
Eg hafði í grein minni ekki
nefnt Áfengisvei’zluxxina eða
lokun hennar, með einu orði
og gæti þvi vel leitt þetta hjá
nxér. Exx úr því að P. Sig. laxxgar
svo xxxikið til að tala unx hana,
skal eg gera honuixx það til
geðs.
Þegar peningavelta óx hér
meðal' alnxennings, af völdunx
ófi’iðai’ins, fóru eimxig áfeixg-
iskaup maníia ixokkuð vaxaxxdi,
þó sízt íxxeira en kaup á lúxus-
vörum yfirleitt. Fyrirkomulagi
áfengisútsölunnax’, einkunx hér
í Reykjavík, var þannig háttað,
; að það gat ekki þolað verulega
aukiix viðskipti, án þess að öng-
þveiti og stór óþægindi fyrir
viðskiptamenn lilytist af og varð
því bi’átt óvinsælt meðal al-
mennings, en engin leið að fá
það lagað, vegna ofstopa bann-
postulanna. Lolcs bar svo til, að
hér var, svo að segja að óvörunx,
sett á land allimkið lierlið frá
þjóð, sem almenningur hér
þekkti sáralítið til, en lxafði
heyrt frá ýnxsar ferlegar sögur
í samhandi við áfengi (en gættu
þess eklci að þær voru frá þeim
tínxa, er skoðanabræður P. Sig.
í’éðu þar lögum og lofum!).
Þegar liér var komið, liertu
bannnienn róðurinn að mai’ki.
Það væri auðvelt að sýna lxverj-
um sem vill, blöð fx’á þeixn tíma,
senx dag eftir dag endurtóku
nxóðursjúk óp og kvein út af
voða þeim sem að steðjaði, eða
jafxxvel væi’i þegar yfir duninn.
Valnið var ox’ðið nægilega
gruggugt til að fiska í þvi. Af-
leiðingin varð fyi’irkomulag það
senx íxxx er. Og liiixa einstöku
„drætti“ þekkja allir, meðal
amxars frá Vestmannaeyjuni.
Þær liafa löngum fiskipláss
vei’ið!
Hitt skal eg svo sízt af öllu
rexxgja, að það liafi eldd ein-
xxxitt verið þetta, sem bannmeixn
ætluðu sér að liafa upp úr krafs-
inu. Hvað það var, má sjá af
grein P. Sig. Mitt í öllunx afsök-
ununx gægist selshausinn upp
lú’ skálagólfi hans og litur þann-
ig út:
„Iíx’afa okkar bannmanna
hefir ekki verið önnur á þess-
um stríðstímum en áður. Við
munum aldrei livika frá kröfu
okkxn- og munum eldci fram-
vegis.*) Það er því ekki satt
að við höfum byrjað á slíkum
leilc sérslaldega i sambandi við
styi’jöldina.“
Hér eru fyrst og fremst ó-
rnei’kt öll lirópin um „lokun
vegna ástandsins“, sem á dög-
u 111 lokunax’liei’f erðai’innar
gullu við úr öllum áttum. En
auk þess er lýst liver hinn raun-
verulegi tilgangur var. Hann
var enginn annar en ganxla að-
flutningsbannið með þess óhjá-
kvæmilega flóði af landabruggi,
hárspíi’itus, metlianoli, „kogara“
og ýnxsu öðru góðgæti. Já, bann-
menn lxafa sannarlega ekkert
lært og engu gleymt og m.unu
ekki gera það í framtiðinni!
En einnxilt þessvegna fylgir
líka tréspiritus-draugurinn þeim
svo fást, livar sem þeir fá að
hreykja sér að nokkru ráði.
Tilvitnun P. Sig i L. Geoi-ge
kenxur honunx tæplega að niiklu
haldi. Lloyd George var, á sín-
unx tima, einlxver slyngasti áróð-
ursmaður senx uppi var og nxá
vera að liann liafi stundum tek-
ið noldcuð nxikið upp í sig. En
ummæli hans um áfengið og
þýzku kafbátana eru samt sem
áður lítt sambæi’ileg við orð og
athafnir þeirra v ti’éspiritus-
nxanna. Hefði liann hamazt eins
og vitlaus maður gegn víriinu
en lofað kafbátunum að slátra
eftir vild uppi í landsteinum, án
þess að láta sem liann sæi það,
eða það skipti nokkru nxáli, þá
lxefði eg getað gengið inn á að
um nokkra líkirig væri að ræða.
En hann gerði það nú bara ekki,
gamli maðurinn!
Að síðuslu kemur P. Sig. nxeð
nokkrar teniplara-dæniisögur.
— bát livolfdi i landsteinum —
Morrow Castle, — hræðilegt
slýs í Boston! Hvað koxna þær
nxálinu við? Hver hefir neitað
því að slys geti orsakazt af vín-
drykkju? Ljóta klúðrið að það
skyldi ekki vera tréspiritus, sem
varð þessu fólki að bana! Þá
hefði að nxinnsta kosti áreiðan-
lega sungið lægra í tálknum, P.
Sig. og lians nóta.
Þessar tilvitnanir P.Sig. í enska
og ameriska heldi’imenn og
ýmsar bindindis-„lielgisögur“,
eru annars einkennandi fyrir
i’itsnxíðir hans, — svona álíka
táknrænar og tilvitnanir fyrir-
rennara lians, Grínxs gamla
nxeðhjálpax’a, í Salómon konung
og hinn vísa Sh’ak. Ættarnxótið
leynir sér ekki, hvorki í þessu
né lieldur í lönguninni til að
„slá Filisteann“, ef einhver dirf-
ist að andmæla því sem liann
vill vera láta. Og þó Grínxi
þætti sopinn góður, svona þeg-
ar lítið bar á, þá er það nú svo
skrítið að sumum bannpostul-
um þykir hann ekkert slænxur
heldui*, undir svipuðum kring-
umstæðunx. Enda þarf víst eng-
inn að vera í vafa um, hvar
gamli maðurinn hefði staðið í
flokki, ef hann hefði verið uppi
nú á dögum.
Og nú hefir það atvikazt svo,
þó nxig hafi aldrei um það
dreymt, að eg hef orðið að talca
að mér hlutverk nalna mhis á
Leiti, þó eg liafi náttúrlega ekki
getað lej’st það af liendi með
jafn hispurslausum skörungs-
skap og liann, sem þó liklega
helzt liefði þui’ft.
7. sept. ’43.
Bjarni Jósefsson.
sungin. Myndi það vafalaust
prýða sönginn, að syngja slík
lög sem þessi hægara og breið-
ara. Hér verða ekki talin fleiri
lög upp, en þess skal getið að
söngskráin var fögur og veiga-
mikil.
Undirleik annaðist Einar
Mai’kússon, senx ennig er korn-
ungur maður og á förunx til
Vesturlieims til píanónánxs. Var
undirleikurinn allmikið í brot-
unx.
B. A.
SÖNGSKEMMTUN
GUÐMUNDAR JÓNSSONAR
í GAMLA BÍÓ.
Þessi kornungi söngmaður
liefir vakið mikla atliygli á sér
nxeð söng sínum síðan hann
fyi’st fór að láta til sín heyi’a
opinberlega og mun fáum hafa
dulist það, að liann er efni í góð-
an söngnxann. Það lcom því
nxönnum ekki á óvart, að hann
fengi mikla aðsókn og góðar
viðtökur, þegar hann efndi til
söngskemmtunar upp á eigin
spítui’, en sú varð og raunin á
í þetla sinn.
Guðnxundur er sonur Jóns
Þorvarðssonai’, kaupnxanns,
sem rekur „Veiðarfæraverzlun-
ina Verðanda“, og er þvi Reyk-
víkingur í húð og lxár. Hann
hefir lært að syngja hjá Pétri
Jónssyni óperusöngvai’a og
nxun nú vera á förum til Vestur-
lieims til frekai’i fullkomnunar \
í listinni.
Röddin er bass-bai’ítónn, að
vísu ekki ýkja djúp, en radd-
sviðið er mikið og’ er samfelld-
ur litblær á röddinni eða, eins
og það er venjulega orðað i
söngmálinu: röddin er jöfn. Það
er ósvikinn málnxur í röddinni
og oft ljónxi yfir söngnum. Mað-
ur, senx búinn er þessum kost-
um, er gott söngvaraefni hvað
röddina snertir. En svo má
heldur ekki gleyxna því, að rödd-
in útaf fyrir sig gei’ir engan
nxann að miklum söngmanni,
hversu góð seXn hún er, ekki
fremur en að gott liljóðfæri
gerir mann að snillingi, þvi allt
er undir því lcomið að kunna
nxeð það að fara. Eg hygg að
Guðmundur sé vel staddur
einnig að þessu leyti, þvi hann
sýndi livað eftir annáð góð til-
þrif og góðan smekk, ekki sízt
í „Lofsöng“ Beethovens, en
hann á sanxt eftir að þroska sig
betur á þessu sviði, eins og að
líkindum lætur. „Bikarinn“ eft-
ir Mai’kús Kristjánsson var ekki
sunginn með festu og þunga
hins þroskaða listamanns og
„Sverrir konungur“ var sama
markinu brenndur og fullhratt
Vikur
HOLSTEINN
EINANGRUNAR-
PLÖTUR
fjTÍrliggjandi.
Pétur Pétursson
glerslípun & speglagerð
Simi 1219. Hafrxarstræti 7,

hreinar og góðar
kaupir hæsta
verði
Félagsprentsmiðjan h.f.
Kitti-spaðar
og Blindrammar
Pensilliim
Laugavegi 4.
Pcysufata-
frakkar
Rykfrakkar, nxeð lxettu.
Silkiregxxkápur.
VERZL.
£285.
Grettisgötu 57.
*) Þannig! Hér virðist höf.
liafa í-uglazt eittlxvað vegna
bæxlagangsins.
Okkur vantar
börn
til að bera blaðið út til kaup-
enda um eftirtalin svæði
frá 1. október:
AÐALSTRÆTI,
LAUGAVEG EFRI,
SÓLVELLI,
KLEPPSHOLT
LAUGARNESVEG
OG SELTJARNARNES.
Talið strax við af greiðsluna.
Sími 1660.
Dagblaðið Vísir
1