Vísir - 08.11.1943, Blaðsíða 2

VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN YÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgðta 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Skrítið skipulag.
kkur Islendingum hefir
komið l>að kynlega fyrir
sjónir, er fréttir hafa hingað
borizt um að kaffi hafi verið
hrennt í Argentínu, en liveiti í
Kanada. Mörgum hefir óað við
hvilík verðinæti hafa þar farið
til sþillis, og talið þetta hera
vott uiii slupulagsskort eða fá-
lieyrða lieimsku, með því að
nóg væri þörfin fyrir vörur þess-
ar á heimsmarkaðinum, væru
þær séldar viðunandi verði,
enda skortur á vörunum víða
um heim. Brennsla kaffisins
og hveitisins mun þó fyrst og
fremst gerð í því augnamiði, að
halda verðinu uppi á heims-
markaðinum, éða m. ö. o. koma
í veg fyrir verðfall vegna of-
framleiðslu,
1 Fyrir fáum árum hefði eng-
inn ímyndað sér, að til þess
myadi draga liér á landi, að við
þyrftum að kasa kjöt í Ilafnar-
fjarðarln-auni eða flytja saltfisk
út á mið og varpa lionum þar í
sjávardjúp, þótt full j)örf væri
fyrir livorttveggja í landi. Síð-
ustu dagana hafa ilrekaðar
fregnir horizt um kjötnámu-
fundi í Grindavíkurhrauni, en
jafnframl hafa nesjabúar þá
sögu að segja að þar á fjörun-
um byltust krof af stórgripum
og önnur hafi verið dysjuð þar
á gröndum að næturlagi. Allir
gera sér ljóst að hér er um fá-
heyrt tiltæki að ræða, — svo
fáheyrt, að talið er stappa vit-
firringu nærri, þegar vitað er að
full þörf er fyrir vöruna hér á
markaði, en verður þó væntan-
lega meiri i boðuðum matvæla-
skorti næsta árs. Því er sannan-
lega ekki til að dreifa að hér
hafi verið einvörðungu um
spilltan inat að ræða, heldur
fyllilega nýtilegan og jafnvel
góðan til neyzlu. Menn liggja
Sambandi íslenzkra samvinnu-
félaga á hálsi fyrir að það hefir
viðurkennt sina sök í þessu efni,
sem virðist eingöngu vera sú,
að dysjá ónýta vöru, en hins-
vegar viðurkennir það ekki
hlutdeild sína í ónýtingu hinna
notliæfu vara. í f'lymtingi og
skopi hafa menn það sín í mill-
um, áð nú þurfi að hefja leit að
ostum, skyri, smjöri, eggjum
og rjóma og allri annarri fram-
leiðslu Iandbúnaðarins, sem
lítið er til af.
Menn ættu að gera sér ljóst,
að hér er ekki Sambandið eitt
um að saka, heldur öllu frekar
verðlagsnefndir þær, sem að
undanförnu liafa liaft óskorað
vald «1 að ákveða verðlag af-
urða þessara liér á markaðin-
um og ákveðið það þannig að
stórlega héfir dregið úr neyzlu
liér innanlands, þrátt fyrir
aukna og margaukna mögu-
léika til sölu afurðanna, hefðu
þær vérið seldar viðunandi eða
hóflegu verði. Uppbætur á
markaðsverðið að því er útflutt
kjöt snertir, kunna að hafa ýtt
undir bændur, þannig að slátr-
að hafi verið miklu fleira fé en
nauðsyn krafði til að fullnægja
markaðinum og eðlilegt hefði
verið. Nú virðist ekki úr vegi
að spyrja: Hvað er gert af op-
inberri liálfu lil l>ess að koma
í veg fyrir að óeðlilega miklum
fjárstofni sé slátrað, þegar hátt
Alinennnr kennara*
skortnr í landinii.
Sextugur í gær:
Vilhjámur Finsen
sendifulltrúi.
25 kennara varð að ráöa til barna<
kennslu, er liöfdu ekki
kennarapróf.
Erfiðlega hefir gengið að fá kennara í kennarastöður við
barnaskólana í haust. í skýrslu fræðslumálastjórnarinnar
um þetta efni er frá því skýrt að umsóknir um auglýstar kenn-
arastöður hafi yfirleitt verið með fæsta móti. Þó hafa aldrei
verið settir eins margir kennarar við fasta skóla á einu hausti
sem nú, eða 62 talsins við 42 skóla. ,
En sem dæmi um live erfiðlega gekk að fá kennara í stöðurn-
ar, má geta þess, að fræðslumálaskrifstofan varð að ráða 25
kennara án kennara]jrófs og höfðu ekki fengist áður við
kennslu á vegum fræðslumálastjórnarinnar.
Hér fava á eftir nokkur atriði
úr skýrslu fræðslumálastjórn-
arinnar:
Ahlrei hafa eins margir kenn-
arar tekið sér ársfri til þsss að
kynna sér skóla- og uppeldis-
málastarfsemi annarsstaðar eins
og nú, eftir því sem Helgi Elías-
son fulltrúi fræðslumálastjóra
liefir tjáð Vísi.
Er vel farið, að kennarar nota
hætta fjárliagslega aðstöðu sína
til þess að víkka sjóndeildar-
hring sinn. Væri í þessu sam-
handi atliugandi, hvort ekki
væri rétt fyrir fræðslumála-
stjórnina að stuðla að því, að
kennarar gætu skifzt á stöðum
hálfan eða lieilan vetur til þess
að kynnast skólastarfsemi ann-
ara bæja eða sveitafélaga.
Bætt var við 16 kennurum
sökum aukins barnafjölda i
samtals 14 skólum víðsvegar á
landinu.
Starfstími barnaskólanna á
Seyðisfirði og í Hafnarfirði var
styttur úr ÍÞ/2 mán. í 9 mánuði.
Auglýstar voru kennarastöður
við 27 skóla. Við nokkra þeirra
voru auglýstar 2 stöður. Um-
sóknir um auglýstar kennara-
stöður voru yfirleitt með fæsta
móti. Um nokkrar stöður bár-
ust þó allt að 20 umsóknir, en
yfirleitt þetta 1—3 umsóknir og
um 2 fastar kennarastöður bár-
ust engar umsóknir. Treglega
gekk að fá kennara i sumar
föstu stöðurnar, sem útvega
þurfti kennara í, en það tókst þó
að lokum nema í 1 stöðu, en þar
var óskað eftir kennslukonu, er
verð á markaðinum togar ann-
arsvegar en trygging fyrir upp-
bótum á verðið hinsvegar.
Liggur ekki í þessu nokkur
hætta, þannig að fleira fé sé
leitt á háðum liornum til slátr-
unar, en eðlilegt er? Stafar
ekki eyðing þessara verðmæta
ennfremur af því að hér hafi
verðinu verið haldið uppi á
óeðlilegan hátt?
Við íslendingar erum öðrum
þjóðum háðir um matvæla-
innflutning, og víst er um það,
að ekki lifum við á einu saman
kjöti. En liggur ekki nokkur
hætta í því að aðrar þjóðir
kunni að vanmeta matvælaþörf
okkar, þegar þær fréttir berast
liéðan að hér sé slík ofgnægð
matar, að við sjáum ekki önn-
ur ráð, en að dysja matinn og
varpa á sæ út, en þvínæst greiði
ríkissjóður fulla þókmm fyrir.
Hafa lilægilegri öfgar heyrst
fíá nokkuru öðru landi á tím-
um neyðar og styrjaldar? Ekki
er um það að efast að við eig-
um nóg af mönnum, er svara
illu einu til, eða eiga nóg af af-
sökunuín, er um þetta er rætt.
En þjóðin hefir hvorki þörf fyr-
ir vanmetamenn í hugarfárinu
eða afsakanir. Afsakanir eru
oft hið sama og ásakanir. Er
ekki kominn tími til að á þess-
um skipulagsmálum öllum
verði alvarlega tekið, og að AI-
þingi og rikisstjórn láti mönn-
um ekki haldast uppi slíkt hátta-
lag, — hvað þá heldur að það
sé verðlaunað og styrkt með op-
inberum fjárframlögum?
gæti gæti kennt söng og handa-
vinnu. .
I 15 skólahverfum voru settir
kennarar í samráði við skóla-
nefndirnar án þess að auglýst
væri, víðast sökum þess, að ekki
var vitað fyrr en svo seint um
að sföðurnar losnuðu, svo að
ekki var tími til þess að auglýsa
þær með liæfilegum umsóknar-
fresti.
, Við samtals 42 skóla voru
alls settir 62 kennarar og er það
langsamlega flestir kennarar,
sem settir liafa verið við fasta
skóla á einu liausti.
Þar eð svo treglega gekk að
fá kennara í fastar stöður — en
þær stöður fá aðeins menn með
kennaranéttindum — þá var
varla við því að húast, að vel
gengi að fá kennaraprófsfólk í
farskólahverfin. 5 kennara-
prófsmenn, sem ekki hafa kennt
áður, fengust þó sem farkenn-
arar og 4 skiptu um farskóla-
hverfi. Setja varð 25 farkenn-
ara, sem ekki höfðu kennara-
próf og ekki liafa áður fengist
við kennslu á vegum fræðslu-
málastjórliarinnar. Ilafa þeir
flestir gagnfræðapróf eða hér-
aðsskólapróf. Með þessu móti
tókst að útvega kennara í öll
farskólahverfi á landinu.
*
25 ára hjúskaparafmæli
éiga í dag frú Guðrún Gísladótt-
ir og Ásgeir Jónasson skipstjóri,
Skólavörðustíg 28.
Pigurður Guðmundsson húsarneist-
^ ari hefir sent dálkurn þessum
cftirfarandi grein til birtingar Fjall-
ar liún um sérstök atriði í skipulagi
bœjarins, en Sigurður hefir ritað og
rœtt mikið um þessi mál.
Tillögur hans í sambandi við
gatnakcrfi Þingholtanna, sem liann
gerir hér einkum að umtalsefni, eru
að vendegu leyti frábrugðnar til-
lögum þeim, sem Skipulagsnefndin
liefir skilað frá sér til bæjarstjórn-
ar. Áður en langt líður mun birt á
sama stað viðhorf Skipulagsnefnd-
ar og þœr úrlausnir, sem nefndin
ráðgerir um framtíðar samband
milli rnið- og austurbœjar til vesturs.
Því bcr mjög að fagna, að um-
rœður geti hafizt um þessi mál al-
mennt, með rökrœðum á efnisleg-
uin grundvelli. Mál þessi varða
mjög alla bœjarbúa, en með því að
birta hin einstöku sjóharmið, er
mönnum gefinn kostur á að draga
eigin ályktanir.
Að vísu er ávallt erfitt að skýra
umrœður um skipidagsatriði, eink-
um galnakerfi bœjarins, nema upp-
drœttir fylgi.
Vœntanlega verða þessi mál inn-
an skamms rædd á þann hátt, þeg-
ar framkomnar tillögur að skipu-
lagi bæjarins i heild verða birtar
almenningi.
Hefst hér grein Sigurðar Guð-
mundssonar:
Skipulag bæjarins er í heild sinni
ofviÖa, að gera því nokkur
veruleg skil á þessum afmarkaða
reit, sem blaðið hefir verið svo hug-
ulsamt að ánafna bænum. En eitt-
Ilann er fæddur í Reykjavík
7. nóvember 1883. Voru for-
eldrar lians ÓIi Finsen póst-
meistari (d. 1897) og síðari
kona hans María Kristín dóttir
Þórðar Jónassonar liáyfirdóm-
ara.
Vilhjáhnur gekk í lalínuskól-
ann vorið 1896, tæpra 13 ára.
Varð stúdent 30. júní 1902.
Síðsumars sigldi hann til K-
hafnar og lagði fyrst stund á
hagfræði við háskólann þar.
Hvarf liann hrátt frá því námi
og tók að stunda loftskeyta-
fræði af miklu kappi og tók
próf í þeim fræðum i Liver-
pool 1905. Sigldi hann þá um
hrið sem loftskeytamaður á
ýmsum stórskipum landa í
inilli, einkum línuskipum milli
Norðurálfu og Vesturlieims.
Gafst honum inn bezti kostur
að afla sér fjölbreytilegrar
þekkingar um hagi og hát.tu
margra þjóða og landa og
kynnast inum mesta fjölda
blaðamanna og allskonar er-
indreka og farþega af öllu tagi,
er liann varð samferða í ferð-
um þessum. Síðan varð hann
kennari við Marconiskóla með-
al annars í Hollandi. Hann
komst i kynni við ýmis hlöð á
Norðurlöndum og ritaði fi’éttir
í sum þeirra að staðaldri, eink-
um Politiken í Kli. og Tidens
Tegn í Osló. Þegar i milli varð
annan’a stai-fa gei’ðist Vilhjálm-
ur stundum fylgdarmaður út-
lendra ferðamanna liér um
land á yngri árum. Reyndist
liann ötull og ún’æðagóður i
þeim ferðum. Kom það sér vel,
því að þá var meira torleiði um
landið en nú er oi’ðið. Hann
lagði og nokkura stund á veiði-
skap í þá daga. Veiddi bæði lax
og silung á stöng. Ávann hann
sér vináttu margi’a, er hann
hitti fyrir á þessum ferðum.
Verður þess enn vart, þegar svo
her undir, þótt langt sé nú um
liðið.
hvað af því mætti reyna að taka í
smáskömtum og drepa á ýmislegt,
'er helzt virðist kalla að og gott er
að hafa í huga.
Umferðin og götflrnar.
7pðateppan“ í elztu hlutum bæj-
arins er eitt vandamálið, sem
bíður úrlausnar. Umferðargöturnar
geta ekki lengur staðið straum af
þeim aragrúa ökutækja, sem nú
flæðir yfir bæinn—jafnvel þó að
„ástandið" væri undanskilið.
Bílunum fjölgar jafnt og þétt, en
göturnar og húsaraðirnar standa ó-
breyttar. Á sumum aðalgötum er
varla hægt að stöðva bíl eða ganga
frá honum, án þess að stöðva um-
ferðina.
Við þessu verður ekkert gert í
skjótri svipan. En ráðstafanir þarf
að gera þegar í stað, til þess að
bjarga því, sem bjargað verður.
Ennþá hagar víða svo til, að göt-
urnar eru á löngum köflum lítt
byggðar stæðilegum húsurn. Þá
kafla mætti byggja þannig upp, að
gatan breikkaði til muna, t. d. 3—4
metra. Þó að stallar komi á húsa-
röðina, getur gatan litið sæmilega
út fyrir því, þegar bilið á milli
þeirra er orðið nægilega langt.
Þessi breikkun kæmi vitanlega
ekki til framkvæmda öll í einu, held-
ur jafnótt og byggt yrði nýtt. Eitt-
hvað af timburhúsunum mætti þó
að sjálfsögðu færa inn á lóðirnar.
Við Vesturgötuna, Laugavegirm og
Grettisgötuna er t. d. tækifæri til
þess að gera slíkar endurbætur.
Gatnakerfi Þingholtanna.
illögur hafa komið írarn um
framlengingu Amtmannsstígs í
Skólavörðustíg, en þaðan í nokk-
uð beinu framhaldi í Grettisgötu.
Er þá nauðsynlegt að Grettisgatan
sé nokkurnveginn rúrngóð. Hún
mundi létta á Laugaveginum all-
Árið 1912 fluttist Vilhjálmur
aftur til Reykjavíkur. Stofnaði
liann „Morgunblaðið“ öndverð-
an nóvembermánuð 1913 með
ólafi lieitnum Björnssyni rit-
stjöra „ísafoldar“ og var rit-
stjóri ins nýja blaðs til ársloka
1921. Þá fluttist liann til Oslóai’
og gerðist meði’itstjóx’i við Tid-
ens Tegn. Ilafði liann stai’fað
mikið fyrir blaðið áður.
Hann stofnaði síðar vikublað-
ið Fálkann ásamt Skiila Skxila-
syni og Svafari Hjaltested syst-
ursyni sínum. Átti hann hlut-
deild í ritstjórn l>ess framan af.
Ennfremur átti hann og gaf út
viðskiptaskrána Islandsk Ad-
ressebog um mörg ár.
Árxð 1934 varð Finsen verzl-
unarfulltrúi fyrir Islands hönd
í sendisveit Dana í Osló. Var
eigi vanþörf á að fá þangað
mann, er skyn hæri á íslenzk
mál. Eftir hernám Danmerkur
og Noi’egs voi’ið 1940 var sett á
stofn sjálfstæð stjórnarskrif-
stofa íslands í Stokkhólmi. Hef-
ir Vilhjálmur Finsen verið þar
sendifulltrúi Islands síðan og
getið sér ið bezta orð. Hann
„kann vel að vera með tignum
mönnum“, enda munu fáir ís-
lenzkir menn hafa margliáttaðri
reynslu í þeim efnum en liann.
Hann hefir fyrr og siðar
reynzt löndum sínum hjálpar-
verulega. Grettisgata, Amtmanns-
stígur, Kirkjustræti og Túngatá
gæfu ágætt samband milli austur-
og vesturbæjar. Síðastnefndar þrjár
götur mundu renna sarnan i eina
beina og breiða götu gegn unx bæ-
inn.
Eins og nú er skipaÖ götum i
miðbænum, nýtur landslagið sín
hvergi eins og vera ber. Alls staðar
er einhverri loku skotið fyrir það,
að lægðin i miðbænum og hæðirnar
til beggja handa sjáist i einu.
Vegna fyrirhugaðra ríkisbygg-
inga austan Lækjargötu, hefir
Skipulagsnefndin lagt til að loka
Amtmannsstígnum.
Milli Bankastrætis og Amtmanns-
stigs eru hins vegar 75 metrar, og
heldur ólíklegt að lengra hús þurfi
að byggj a þar fyrst um sinn, en
nefndin gerir ráð fyrir 200 metra
lengju samfelldra byggingalóða, frá
Bankastræti að fyrirhugaðri fram-
lengingu Vonarstrætis.
Hvort þessar ríkisbyggingar
verða i einu eða tvennu lagi, er
ómerkilegt atriði i samanburði við
hitt, að fá hið greiða samliand milli
bæjarhlutanna og þann fegurðar-
auka, sem því fylgir, eins og áður
var sýnt fram á.
Okipulagsnefnd gerir ráð fyrir
** framlengingu Vonarstrætis til
austurs, eins og áður var getið, og
virðist það vel geta komið til greina.
En sú gata getur ekki komið í stað-
inn fyrir Amtmannsstíginn fram-
lengdan eða jafnast við hann á
neinn hátt. Þar sem Vonarstræti
endar við Suðurgötu, yrði þetta
ekki nein veruleg samgöngubót, og
ekki veruleg bæjarprýði. Framleng-
ing Amtmannsstigsins — í, beinu
framhaldi Kirkjustrætis — er að
mínum dómi miklu meira virði og
til miklu meiri prýði.
Sigurður Guðmundsson.
hella, Iivax- sem hann hefir því
við komið. Hefir þess margur
notið. Hann er slyngur um ráða-
gerðir og vaskur til fram-
kvæmda; glaður og reifur og
jafnframt fylginn sér þegar þess
þarf með. Hefir hann því notið
almennra vinsælda allt frá æslcu-
arum.
Vilhjálmur Finsen lcvæntist
árið 1907 norskri konu, Lauru
Uckermann, dóttur Uckermanns
tollstjói’a á Kiistjánssandi. Þáu
eiga tvö börn: Bergljótu, sem
er með foreldrum sínum, og
Gunnar lælcni. Hann hefir ver-
ið maður víðförull sem faðir
lians, — gerðist sjálfboðaliði við
herlælcningar, fyrst í horgara-
styrjöld Spánai’, síðan á Finn-
landi í ófriðnum fyri’a við Rússa
og nú með her Norðmanna í
Bretlandi. Hefir liann hvarvetna
getið sér góðan orðsth’. Kipph’
í kyn. Heinxili þeiri’a Finsens-
hjóna er nafnlúmnugt að rausn
og prýði.
Vér biðjum Vísi að flytja Vil-
hjálmi Finsen heztu árnaðarósk-
ir og teljum íslandi happ að eiga
slikan liauk i lxoi-ni austur þar,
nú er land vort gei’ist Iýðveldi
að nýju eftir nær sjö alda bið.
Benedikt Sveinsson.
BAZ AR
halda konur Sálarrannsókna-
félags íslands í Listamanna-
skálanum mánudaginn 6.
desember n. k. til ágóða fyrir
húsbyggingarsjóð félagsins.
Konurnar vænta þess, að fé-
lagar og aðrir sem vinveittir
eru félaginu styrki bazarinn
með gjöfum. Nánar auglýst
síðar.
BAZARNEFNDIN.
Hreinleg og ábyggileg
§tnlka
óskast strax til afgr. í bi’auð-
sölulxúð.
Jón Símonarson.
Bræðraborgarstig 16.
§tnlka
óskast hálfan eða allaU dág-
inn. Þrennt í heimili. Her-
bei’gi fylgir. Uppl. i síma
4323.
Tvíbura-
silfurrefir
uppsettir.
Emailleruð.
VERZL. INGÓLFUR
Hringbraut 38. — Sími 2294.
Grundarstíg 12. — Simi 3247.
Bíll
Vil lcaupa góðan 5 manna
fólksbíl. Tilboðy merkt:
„Góður fólksbíll“, sendist
afgr. Vísis.
*