Vísir - 07.12.1943, Blaðsíða 2

VlSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSlR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Páisson.
Skrifstofa: Félagsprentsœiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgöíd 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Simar: 166 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Málírelsi.
J^ýlega hefir orðið allmikill
úlfaþytur i blöðum, af þeim
sökum að Árni prófessor Páls-
son Caldi sér svo misboðið, að
liann aeitaði að flytja erindi á
vegum stikienta hínn 1. desem-
bfer s.Í.: Efckert liggur enn fyrir
opinberfega um bvert efni er-
indisins liefir átt að vera, en
telja iná yíst að hinn þjóðkunni
gáfumaður og ræðiusnillingur
liefði bér sem fyrr kunnað að
haga ynáli sínu svo, að engum
hneyksium hefði valdið. Var
hoimm.okki annað ætlandi en
hlutleysi og hófstilling að ó-
reyndu, og því með öllu ástæðu-
laust að amast við flutningi er-
indis hans á noklcurn hátt.
Prófessorar háskólans, sem tal-
ið er að hafi til saka unnið í
þessu sainbándi, hafa gert op-
inberlega grein fyrir viðhorfi
sinu, bg verður ekki annað séð
að athuguðu máli, en að hér hafi
verið um leiðinlegan misskiln-
ing að ræða, en enga ásetnings-
synd gagnvart liinum virðulega
ræðumanni, en allt hefir þetta
snúizt á verra veg, þannig að
prófessorinn taldi sér misboðið
og neitaði að flytja erindi sitt.
Suiii hlöðin Iiafa vikið að því,
að hér hafi verið brotin öll lög-
mál málfrelsis á prófessornum,
og þótt engin ástæða sé til slíks
þvættings, má vafalaust með
fullum rétti segja í því sam-
bandi: „Öðrum fórst, en ekki
þér.“ Það er ósköp óviðfelldið
og kemur úr hörðustu átt, er
klafabundin flokksmálgögn tala
um skerðingu á málfrelsi, með
þvi að ef nokkrar stofnanir geta
undir þeim sökum legið, þá eru
það flokksblöðin. Það mun lítt
þekkt fyrirbrigði, að þau ljái
góðu máli lið, vilji andstæðingur
bera það fram til sigurs, og þótt
flokksmenn þeirra vilji leggja
sliku máli liðsyrði eru blöðin
lokuð, — málin má aðeins skýra
frá einni hlið, þeirri, er flokks-
stjórninni hentar. Svo mikill er
amlóðahátturinn og minnimátt-
arkendih gagnvart andstæðing-
um, að áldrei er farið um þá
viðurkénningarorðum, — jafn-
vel ekki á hátiðum og tyllidög-
um þégár ástæða er til, — það
er of hséttulegt fyrir flokksfylg-
ið. Andstæðingar fá yfirleitt
ekki birtár leiðréttingai’ í mál-
gögnuni þessum nema því að-
eins, að þau hafi verið skylduð
til þess með dómi, og allt sigur
að öðru leyti á ógæfuhliðina.
Slíkt framferði blaðanna mið-
ar allt að því að gera þjóðina
heimskari, blinda hana og af-
vegaleiða. í stað þess að mál séu
rökrædd er þau skýrð aðeins frá
einni hhð og engum helst uppi
að draga fram aðrar hliðar
málsins. Blöðin sýnast í þessu
efni vera einskonar arftakar
kaþólsku kirkjunnar, semásinni
tíð hélt þeirri kenningu í heiðri,
að jörðin væri eins og pönnu-
kaka og um hana snérust sól,
tungl og stjömur. Allar aðrar
raddir voru þaggaðar niður.
Jörðin mátti ekki vera hnöttur
og ekki snúast, en „samt snýst
hún“ sagði einn af vitringunum
og slapp nauðulega frá að vera á
báli brenndur fyrir villutrú sína
og afyegaleiddar kenningar.
Blöðin yerða yissulega að gæta
Þaö vantar nýja flugvél
— helzt tveggfa hreyfla, sem
getur sezt bæöi á sjó og lan di.
Landflugvélin flaug austur í Hornafjörð í gær og sótti sjúkl-
inginn, sem sjóflugan var að sækja þegar henni hlekktist
á, ennfremur farþegana báða og Björn Eiríksson flugmann. —
Skrifstofa Flugfélagsins hefir
skýrt Vísi frá þvi, að sjóflugan
sé mjög mikið skemrnd. Að
svo stöddu væri þó ekki liægt
að segja hve víðtækar skemmd-
irnar væru. Það yrði ekki liægt
fyrr en vélin væri komin hing-
að suður og búið að rannsaka
hana ítarlega. Mun hún koma
með næstu skipsferð frá Höfn
í Hornafirði.
„Haförninn“ — en svo hét
sjóflugan — var eina flugvélin
sem liægt var að liafa til síldar-
leitar. Nú er síldarleit úr flug-
vél liinsvegar orðinn mikilvægur
þáttur í athafnalífinu, og það
verður ekki hjá því komizt, að
vinda bráðan bug að því að
kaupa nýja vél til síldarleitar
og annarra flugþarfa. Ef til vill
væri heppilegast að kaupa stærri
tveggja lireyfla vél, sem hægt
væri að lenda bæði á sjó og
landi.
. Nú vill þannig til að Flugfé-
lagið er að auka hlutafé sitt til
muna með sölu lilutabréfa.
Verður peningum vel varið með
því að bæta með flugsamgöng-
urnar og aldrei brýnni né meiri
þörf á því en einmitt nú.
Hins verður að geta, að flug-
vélakaup eru sem stendur mjög
miklum erfiðleikum bundin,
auk þess sem vélarnar eru í háu
verði og annar kostnaður gífur-
legur.
Banaslys.
Það slys vildi til á togaranum
Gylfa frá Patreksfirði, er hann var
s.I. laugardag að veiðum úti fyrir
Vestfjörðum, að einn hásetanna
lenti í botnvörpuvírnum og tók af
annan fótinn fyrir neðan hné. Mað-
ur þessi hét Ingi Helgason frá
Geitagili í örlygshöfn, 24 ára að
aldri og ókvæntur. Var þegar í stað
haldið með Inga til Flateyrar, en
hann andaðist þar í sjúkrahúsinu
daginn eftir.
Líkn.
Ungbarnaverndin, Templara-
sundi 3, er opin þriðjudaga, fimmtu-
daga og föstudaga kl. 3,15—4. —
Skoðun barnshafandi kvenna fer
fram hvern mánudag og miðviku-
dag kl. 1—2. — Born eru bólusett
gegn barnaveiki á föstudögum kl.
5,30—6. Hringja verður áður í
síma 5967 kl. 9—10 sama dag.
liófs í efnismeðferð sinni, eigi
þau að vera þjóðinni til aukins
þroska og leiðbeiningar. Að
sjálfsögðu er ekki þeirra hlut-
verk að taka við öllu, sem að
þeim er rétt, en hinsvegar eru
því takmörk sett, hvað eðlilegt
er að þau synji birtingar. Þess
eru dæmi, að talið hefir það
verið stefnuleysi, ef blað hefir
leyft andstæðingi að svara fyrir
sig og gera þjóðinni grein fyrir
málsviðhorfum sínum, sem
gengið hafa í gegn skoðunum
ritstjórnarinnar. Þetta er síður
en svo stefnuleysi, það er frjáls-
lyndi heilbrigðrar skynsemi,
sem viðurkennir ekki það sjón-
armið, að hlutverk blaðanna sé
að gera þjóðina heimskari, held-
ur að skýra fyrir henni mál frá
öllum hliðum, þannig að hún
öðlist viðari yfirsýn og heil-
brigðari dómgreind. Allt annað
væri svik við lesendur blaðanna.
Þau hefðu brugðist hlutverki
sínu, og vel verða þau að gæta
þess í framtíðinni, að þau verði
ekki þeim voðanum ofurseld og
safni þannig glóðum elds að eig-
in höfði. Það, sem skeð hefir í
háskólanum, skeður daglega í
blöðunum og er þó miklu lengra
gengið þar, með því að um á-
setningssyndir er að ræða, en
ekki mistök eða gáleysi.
Norræn jól.
„Norræn jól“ — rit Norræna
félagsins kemur um miðjan
mánuðinn út, méð úrvalsefni,
eftir þekkta og ágæta höfunda,
prýtt miklum fjölda mynda og
vandað til þess í hvívetna. Ritið
er um 100 bls. í stóru broti.
Af efni má fyrst og fremst
telja Ávarp Björns Þórðarson-
ar forsætisráðherra. Síra Bjarni
Jónsson vígslubiskup skrifar
um kirlcjur Norðurlanda og
helztu kirkjuhöfðingja á síðari
árum. í þvi sambandi má benda
á, að í ritinu verða ljósmyndir
af öllum dómkirkjum Norður-
landa og á móti hverri kirkju
verður í opnunni jólasálmur frá
því landi sem kirkjan er. Guð-
laugur Rósinkranz ritari Nor-
ræna félagsins skrifar um Nor-
rænu höllina, tilgang hennar og
fyrirkömulag. Ragnar Ásgeirs-
son garðyrkjuráðunautur skrif-
ar um jólahald i Danmörku og
Vilhjálmur Þ. Gíslason skóla-
sljóri skrifar um tvo af bi’aut-
ryðjendum Norræna félagsins,
þá Mowdnkel og Paasche. Mo-
winkel var einn af fjórum stofn-
endum félagsins, en prófessor
Paasche sat lengst af í stjórn
þess. Kvæði er eftir Guðmund
Böðvarsson í ritinu, jólaþula
eftir Huldu og lag eftir Pál ís-
ólfsson. Þá eru þar þýddar sög-
ur eftir Norðurlandahöfundana
Undset, Pontoppidan, Sillanpáá
og Ifjalmar Bergman.
Jakob Jónsson
frá Galtafelli.
Utbreiðsluíundur
Góðtemplara.
Mánud. í síðustu viku efndi
Þingstúka Reykjavíkur, sem er
sameiningarstúka allra undir-
stúkna og góðtemplara í bæn-
um, til fræðslu- og skemmti-
fundar fyrir almenning, bæði
templara og aðra, í Listamanna-
skálanum.
Fundurinn hófst kl. 8,30 síð-
degis og sóttu liann 350 manns.
Þingtemplar, Þorsteinn J.
Sigurðsson, kaupm., setti sam-
komuna með ávarpsræðu,
kvaddi Helga Helgason, verzlun-
arstjóra, til að stýra fundinum
og Pétur Sigurðsson, erindreka,
sem fundarritara.
Fyrirhugað var, að Ólafur
Björnsson, kaupm. á Akranesi,
flytti erindi, en sökum veikinda
gat.hann ekki lcomið á fundinn.
Las þvl stórtemplar, Kristinn
Stefánsson, cand. theol., erindi
hans.
Því næst flutti frú Þóra Borg
Einarsson kvæðið Bergljót, eft-
ir Björnstjerne Björnson. Und-
irleik á píanó annaðist systir
frúarinnar, frk. Emilía Borg.
Var undirleikurinn eftir Heise,
sem samdi hann sérstaklega við
kvæðið Bergljót.
Þá flutti Sigfús Sigurlijartar-
son, alþm., erindi, og að lokum
talaði Pétur Sigurðsson nokkur
kveðjuorð til fundarmanna.
Ræðumennirnir allir brugðu
upp mjög skýrum og áhrifarík- j
um myndum úr áfengismálun-
um, sem eru nú i hinu mesta ó-
fremdarástandi. Og á þvi leikur
ekki efi, að slíkir fundir eru
mjög til þess fallnir, að bregða
birtu yfir þessi mál og leiða
sannleikann í ljós, beizkan og
kaldan raunveruleikann.
Þessi fundur var Þingstúk-
unni til sóma óg ber að þakka
Jakob Jónsson frá Galtafelli
lézt að heimili sínu Sjafnargötu
4 hér i bæ þ. 27. nóv. s. 1. og var
jarðsunginn í gær. Þótt hann
væri orðinn aldraður nokkuð
kom það vinum hans mjög á ó-
vart er þeir fréttu lát lians svo
snögglega. Það bar að með þeim
hætti, að liann varð fyrir slysi á
götu og lézt stuttu síðar. Verður
manni að hugsa að furðu skjótt
sé nú aftur höggvið í hinn sama
knérunn á svipaðan veg, þvi
skammt er að minnast þess er
sonur Jakobs, Jón prestur á
Bíldudal, fórst af slysi á síðast-
liðnum vetri, sorglegrar minn-
ingar.
Jakob Jónsson er fæddur að
Bryðjuholti í Hrunamanna-
lireppi þ. 24. júni 1866. Foreldr-
ar hans voru þau hjónin Jón
Bjarnason, er kominn var af
gegnum og góðum bændaættum
þar um slóðir og Gróa Einars-
dóttir af svonefndri Skógaætt
undan Eyjafjöllum. Skömmu
eftir að Jakob fæddist, en hann
var elztur systkina sinna, flutt-
ust foreldrar hans að Galtafelli.
Bjuggu þau þar myndarbúi og
efnuðust vel. Eignuðust þau 7
börn, dóu þrjú í æsku en lifandi
eru nú þau Einar myndhöggv-
ari, Bjarni bióstjóri og frú Guð-
ný. .Takob ólst upp i föðurgarði
og mun hafa átt þar glaða og
góða æsku enda sjálfur glaðvær
og vel að sér ger. Fékk hann hið
ágætasta uppeldi, eftir þvi sem
þá var kostur á, og munu for-
eldrar lians hafa látið sér mjög
annt um að mennta börn sín og
búa þau sem bezt úr garði, en
slíkt var ó þeim tímum ýmsum
vandkvæðum háð. Ræð eg þetta
m. a. af því að á uppvaxtarár-
um Jakobs var hinn þjóðkunni
fræðaþulur og gáfumaður
Brynjólfur frá Minna-Núpi um
mörg ár ráðinn heimiliskennari
að Galtafelli og hefir tilsögn
hans án efag orðið þeim Jakobi
og Einari, sem var næstelztur
þeirra systkina, drjúgur farar-
kostur. Eftir fermingu var
Jakob einn vetur við nám hjá
síra Steindóri Briem, er þá var
prestur í Hruna og'mun faðir
hans þá hafa gefið lionum kost
á að setjast í skóla en hann ekki
þekkst það boð. Er mér ekki
grunlaust að Jakob hafi alltaf
iðrað þess, enda komu síðar ‘
meir i ljós hjá honum þeir liæfi-
leikar, er vej hefðu notið sín í
þeirri grein er hann taldi sig þá
mundu hafa kosið, frábærlega
hagar hendur og alúð við sjúka.
— Jakob hóf nú að nema söðla-
smíði og stundaði þá iðn jafnan
á vetrum en var heima ó slætti
og fram eftir hausti. Seinna nam
liann einnig skósmíði, en auk
þess fékkst hann við margvis-
leg smíðastörf önnur, enda var
hann svo hagur að segja má að
hann legði á allt gjörva hönd og
væri jafnvígur á tré og málm.
Má nærri geta að sveitabóndi
með slíkum liæfileikum, að við-
bættri óvenjulegri lipurð og góð-
fýsi við aðra, liafi marga stund-
ina tafizt frá búi sinu, enda
mun svo oft hafa verið, en sjald-
an eftir talið ef eg þelcki rétt.
Það hefi eg fyrir sált, og er það
eitt til marks um góða hæfileika
Jakobs að eitt sinn, er hann var
samtíða manni nokkrum er lék
á orgel og ótti slíkt hljóðfæri
lærði Jakob það af honum, enda
liafði hann alla tíð mikið yndi
af söng og hljóðfæraleik eins og
vænta má, slíkur gleðimaður
sem hann var. Er þeir skildu
saknaði Jakob hljóðfærisins.
viðleitni hennar og vilja til að
boða bindindi í bænum. Er þess
að vænta, að hún efni til fleiri
slíkra funda i vetur. G.T.
Hann lét sér þó hvergi bregða en
tók sig til og smiðaði sjálfur
orgel, sjálfsagt ekki fullkomið
en þó nóg til yndisauka á heim-
ilinu. Aflaði hann sér allra
nótna er hann náði til og átti
Galtafellsheimilið þessu að
þakka marga dýrmæta stund er
komið var saman til þess að læra
lög og syngja, en Jakob lék á
orgelið. Sjálfur hafði liann
söngrödd góða og var um skeið
forsöngvari i Hreppshólakirkju
á sínum yngri árum.
Vorið 1893 kvæntist Jakob
Guðrúnu Stefánsdóttur Hösk-
uldssonar bónda á Ásólfsstöð-
um i Eystri-Hrepp, hinni ágæt-
ustu konu. Reistu þau bú að
Kampholti i Villingaholtshreppi
°g bjuggu þar fimm fyrstu bú-
skaparár sín, eftir það tvö ár i
Miðfelli en fluttust þá að Galta-
felli og bjuggu þar síðan allan
sinn búskap i sVeit. Þau eign-
uðust fimm börn og eru þrjú
þeirra ó Hfi: Jenny, húsfr. i
Vestmannaeyjum, Sigríður
saumak., býr á heimiH foreldra
sinna, og Stefán múrarameist-
ari i Reykjavík. Látin eru Helga
og Jón, er var prestur á Bíldu-
dal. Áður hafði Jakob eignast
einn son er Kjartan heitir. —
Af heimili þeirra Jakobs og
Guðrúnar á meðan þau bjuggu
í Galtafelli liafði eg ekki per-
sónuleg kynni, Stefán sonur
þeirra hafði tekið við búi þar er
eg kom þar fyrst, en foreldrar
hans voru þar þó enn að nokkru.
En af kynnum mínum við þau
lijón þá og síðan veit eg að
heimili þeirra hefir verið með
ágætum og nóin kynni min af
börnum þeirra eru mér órækt
vitni þess að þau hafa aUzt upp
við myndarskap og menningar-
brag og að á því heimili hefir
ríkt hollur og heilnæmur andi.
Eftir að Jakob brá búi, það
mun hafa verið kringum 1925,
fluttust þau hjón til Reykjavík-
ur og hafa dvalið hér síðan.
Stundaði Jakob eftir það ein-
göngu smiðar, en það hafði
hann gert meira og minna öll
sín búskaparár, eins og fyrr er
sagt. Fékk hann og full réttindi
sem húsasmiður eftir að hann
fluttist hingað og var mjög eftir
honum sótt til verka. Eru þeir
nú margir orðnir sem notið
liafa hans högu handa.
Eg veit að nú, þegar Jakob á
Galtafelli kveður, verður mörg-
um að horfa á eftir honum með
söknuði. Og þá fyrst og fremst
konu hans, sem var búin að
þreyta með honum gönguna 1
50 ár nú síðastliðið vor. Börn
hans og barnabörn munu óreið-
anlega sakna vinar í stað. Þá
var og ávallt mikið ástríki með
þeim systkinum Jakobs öllum
og veit eg að þau munu sakna
hans mjög. Ekki sízt mun því
svo farið um systur hans er
unni honum mikið, en í húsi
hennar hefir hann búið siðastl.
12 ár. Öllu þessu breytir ekki sú
staðreynd, að með lionum kveð-
ur maður sem hniginn var að
árum, enda þótt það sé alltaf
annað en þegar ungir öflgir
falla. En Jakob hafði þá eðlis-
kosti, sem alltof lítið er af í
samfélagi manna, og það í sv®
ríkum mæli að liann mátti
heita fágætur maður. Góðleiki
hans og Ijúflyndi getur engum
úr minni liðið er þekktu hann
og umgengust. Allt fyrir það var
hann fastur fyrir og liafði ríka
skapsmuni, 'en hann neytti
þeirra með þeim jókvæða liætti
að hann yljaði með þeim on-
hverfi sitt í stað þess að vekja
með þeim úlfúð. Hann var
hljóðlótur og hávaðalaus og
barði aldrei bumbur sjálfum sér
til dýrðar, en hann var góðvilj-
aður og glöggskygn á vandræði
annarra og vildi hverjum manni
gott gera. Hverja er gott að hafa
á meðal sín ef ekki slika menn
og að hverjum er sjónarsviptir
ef ekki þeim?
Skilningurinn býr í hjartanu,
segir í fornum spekimálum.
Framkoma Jakobs fannst mér
oft minna mig á að það væri
svo.
Þess vegna veit eg að mörg-
um fer sem mér, að þá minnast
þeir hans er þeir heyra góðs
manns getið.
Þ. Ö. St.
Skíðapeysur
Skíðaúlpur (Anorak)
NERRA rg SP0HTV8RUR
Skólavörðustíg 2.
Simi: 5231.
ítvarpsi-
grraminofonn,
sem skiptir 8 plötúm, tíl
sölu. — Uppl. kl. 8—10 á
Freyjugötu 6 B.
1 -i-yii f-TTTT'.i
rTTiv^i-rri
„Ægir“
fer með póst og farþega til
Vestmannaeyja kl. 8 siðdeg-
is á morgun.
KAUPUM
hreinar
léreftstnsknr
hæsta verði.
STEIN DÓRSPRENT.
Kirkjustræti 4.
Afgrreiðsln-
itúlka
óskast.
VERZLUN
JÓNS ÞÓRÐARSONAR.
Nýtt hús
Vandað nýtt einbýlishús,
í úthverfi bæjarins, til sölu.
Laust til íbúðar nú þegar.
Mikil útborgun nauðsynleg.
Þeir, sem vildu sinna þessu,
leggi nöfn sín inn á afgr.
blaðsins fyrir fimmtudags-
kvöld n. k., merkt „Hús X“.