Vísir - 12.01.1944, Blaðsíða 3

Ví SIR
greiddar verða á nœsta þingi og
lagðar undir atkvæði kjósenda
að því búnu, verða þær einar,
sem óhjákvæmilega leiða af
breytingu stjórnarformsins úr
konungdæmi i lýðveldi. Hvílir
þvi á Alþingi mikill vandi um
það, að hin nýju ákvæði falli
þjóðinni sem bezt i geð. Það eru
þrjú liöfuðatriði, sem hvert
um sig þarfnast gaumgæfilegr-
ar ihugunar:
1) Hverng skal hinn nýi
þjóðhöfðingi, lýðveldisforset-
inn, valinn ? Á Alþingi að velja
hánn, eða allir kjósendur lands-
ins beinlínis, eða sérstök þjóð-
samkoma til þess lcjörin, sem
jafnframt gæti verið falin
fleiri störf? Eg ætla ekki að
ræða nú hvert þessara atriða,
til þess er ekki tími, en þeir, er
heyra mál mitt, munu íhuga
þetta hver um sig.
2) Hversu langt á kjörtíma-
bil forsetans að vera? Hér er
um mikið álitamál að ræða. En
það eitt má fullvrða, að tíð for-
setaskipti munu ekki auka
starfsfrið i þjóðfélagi okkar.
3) Vald forsetans, sérstak-
lega að því er varðar samskipti
hans og Alþingis. Virðist það
einsætt, að vald j>essa innlenda
þjóðhöfðingja eigi á engan liátt
að vera aflminna, eða takmark-
aðra en konungsvaldið er sam-
kvæmt gildandi stjórnarskrá.
Alþingi býr nú þetta mál allt
i Jiendur þjóðinni, og þar sem
á miklu ríður, að hún standi
einhuga að baki Alþingis í mál-
inu, verða tillögur þess að vera
þannig úr garði gerðar, að þjóð-
in geti fylgt þeim og fallizt á
þær með lífi og sáí, um leið og
skyldan býður, að þjóðin gangi
nú sameinuð og hiklaust að því
að ráða málinu til lykta.
Það hefir verið gerð tillaga
um það, að hin nýju stjórnskip-
unarlÖg öðlist gildi 17. júni
næstkomandi, sökum sögulegra
minninga þess mánaðardags i
frelsisbaráttu þjóðarinnar. Ef
þetta nær fram að ganga, þá
sviptum við okkur sjálf og niðja
okkar einum sögulegum og
þjóðlegum merkisdegi, þvi að
stofndagur lýðveldisins verður
af sjálfum sér merkisdagur i
lífi þjóðarinnar án þess að und-
ir hann sé hlaðið. En ef við
svipumst um, þá finnum við
annan dag nálægan hinum, sem
fremur öllum öðrum virðist
kjörinn til þess að verða stofn-
dagur liins endurreista lýð-
veldis.
Upphaf Alþingis og upphaf
lýðveldisins fór saman. Við vit-
um, að samkomudagur Alþing-
is fyrstu öldina til 999 var
fimmtudagurinn i 10. viku sum-
ars, en sá dagur fellur á næsta
sumri á 22. júni. Eigum við
ekki þennan dag að heilsa og
fagna hinum nýja tima i lífi
þjóðarinnar, og þahnig með
nokkurum liætti að tengja for-
tiðina við nútíðina? Eg bið
ykkur, góðir áheyrendur, að
íhuga þetta.
Eg hefi aðeins nefnt þau mál,
sem nú er vitað um að verða
aðalviðfangsefni þings og
stjórnar á næsta ári. En þessir
aðiljar verða hér ekki einir að
verki, heldur einnig þjóðin
sjálf. Hún hefir beinlínis úr-
slitaorðið um lýðveldismálið,
og fram úr dýrtíðarmálunum
verður ekki ráðið, nema fólkið
skilji nauðsyn aðgerða og sam-
stilli kraftana. ÖIl löggjöf í
}>eim málum er ómáttug, ef
hún er ekki nokkurn veginn í
samræmi við vilja þess fjölda,
sem við liana á að búa, en eins
og nú er komið, er hagur og
velgengni allrar þjóðarinnar
um ófyrirsj áanlega langa fram-
tíð undir því komin, hvernig
úrlausn þeirra mála verður.
„Öll eru óhóf skammæ“,
segir máltækið, og vei’ðum við
nú að hlíta því, að það sannist
á oklcur. Stóraustur pening-
anna mun nú senn ú enda.
Vex-ður það nú prófraun á
skapgerð og menningu fjölda
fólks að breyta venjum sínum
og livernig því tekst að varð-
veita og ávaxta það fé, sem
það lxefir aflað. Hinsvegar
reynir á stjórnvísi þjóðarinnar
yfir höfuð, hvernig hún leysir
þann vanda að semja aftur hag
sinn, liátterni og þarfir ein-
göngu við þau kjör, sem landið
sjálft og eðlilegar auðlindir
þess hafa að bjóða. Við vitum,
að þær eru nægar til uppeldis
öllum landsins börnum, ef þær
eru liagnýttar réttilega og vel
er á haldið. En það er röng hag-
nýting og illa á haldið, ef at-
vinnumöguleikar á einum stað
landsins eru látnir ónotaðir, en
fólkið gengur á öðrum stað at-
vinnulaust. Ef alúð er lögð við
það af stjórnarvöldum og verka-
lýðsfélögum að hagnýta auð-
lindirnar með dreifingn vinnu-
aflsins, mun takast i framtíð-
imii að útrýma böli atvinnu-
leysisins. Það verður að vera
mai’kmið okkar, að allir, sem
vilja vinna, geti fengið vinnu
og öiyggi gegn slcorti, og enn-
f-remur megunx við ekki, í okk-
ar fámenna þjóðfélagi, láta ó-
notaða starfsorku neins vinnu-
færs manns.
í gegnum .aldirnar liefir öll
þjóðin verið ein vinnandi stétt,
selxi liefir háð liai'ða lifsbarállu
og þvi lialdið við orku kyn-
stofnsins. Vart mun hafa getað
hvarflað sú liugsun að heil-
brigðunx æskulýð fyrri tíma, að
lxann gæti neytt síns brauðs
öðruvísi en í sveita síns andlit-
is. En það var metnaður hans
að eiga með sig sjálfur og vera
ekki upp á aðra kominn. Það
var hugsjón frelsisins og Iixxg-
sjón sjálfsbjargarinnar, sem
runnin var honum í blóð.
En i hinni ströngu lífsbaráttu
reyndi það töluvert á persónu-
leikann að vera „sjálfs sín“,
„að eiga með sig sjálfxxr“. Til
þess þurfti ráðdeild. En þá eins
og nú er sú gáfa ekki öllunx gef-
in. Þótt maður væri vel að
manni og gagnsamixr hjá
góðunx húsbónda, þá varð oft
sú raunin á, að honum nýttist
eldci afli sinn sökum ráðleysis
eða flottræfilsháttar. Það varð
þvi margur fyrrum að gefast
upp í sjálfsmeixnskunni og ger-
ast aftur annarra lijú. Það voru
þá færri leiðir opnar til fraxn-
færslu sér og sínum en nú.
Hugtakið sjálfsmennska er
að týnast úr málinu, því að allir
eru nú sjálfs sín frá því þeir
komast á legg; i’áðleysiugjan-
urn eru og allar götur gi'eiðar;
en flottræfilshátturinn hefir
náð svo sterkunx tökunx á öllum
stéttum þjóðfélagsins, að lieldur
við vanstilli lxjá mörguixx
manni.
Við vonunx, að á næsta ári
taki fimbulöld stríðsógnanna
enda, liinar kúguðu þjóðir leys-
ist undan okinu, og að þær og
allar aðrar þjóðir nxegi hefja
stöi’f sín aftur í frelsi og friði.
Við ísleixdingar liöfum ekki
verið i stríði og höldum áfram
okkar fi’iðsamlegu störfum og
viljunx einxxig lialda áfraixx að
eiga með okkur sjálfir. En þá
reyxxir á, lxvort við lxöfuixx koixx-
izt óskemmdii’, — ekki xxt úr
ógxxaröld stríðsins, — heldxxr út
úr óhófsöld okkar sjálfra. Höf-
unx við ráðdeild til að eiga ixieð
okkur sjálfir? í upphafi eignuð-
ust fox’feður okkar landið,
skuldlaust og kvaðalaust, og við
höfum fram á þenna dag bar-
izt við að gei’a okkur það undir-
gefið. Ef nú í-áðdeildina brest-
xxr, ráðleysið fær yfirhönd og
floltræfilshátturinn varir við, þá
vitum við lxvað við tekxir. Það
verður ganxla lagið iá því. Við
glötum landinu, staðfestu okk-
ar, vei’ðunx að fara i vinnu-
mennsku hjá öðrum.
Carl D. Tulinius:
TVÖFALDIR MENN A
ÞREFALDRI GJÖP.
Sjálfstæði Islands —
Guð hjálpi mér!
Sigui’ður Nordal.
í dagskipan undaixhaldsixxanna
í Alþýðublaðinu i dag erxx i
tveim greinum, seixx bera aðal-
yfirskriftina „Hin þrefalda
gjöf“, tekin til nxeðfei'ðar tvö
útvarpserindi, senx ég og annar
maður, Gunnar Benediktsson
í’ithöfundur, höfðunx flutt fyrir
rúmuixx tveinx nxánuðuixx i Rík-
isútvarpið í þættinunx „Deginunx
og vegiixuixx“. Höfundur aðal-
greinarinnar breiðir í’aunar yfir
xxafxx og númer, senx að visu ber
nokkuri’i dónxgreind vott, þegar
lekið er tillit til orðalags henn-
ai’, en ekki að sanxa skapi liug-
dirfsku né heldur þeirri kurt-
eisi, sem búast má við af mönn-
uin, sem haldnir eru „kurteisi“
1 svo í’íkuxn mæli, að þeir vilja
ólnxir fórna frelsi föðurlands
síns fyi’ir eftii’Iíkingu af þessum
ágæta eiginleika, eina saxxxan.
Er Utvarpsráð í greinuin
þessuxxx liarðlega vitt fyrir að
hafa látið okkur „flytja ái'óður“
gegn málstað fyrr greindra
manna.1)
Svo sem allir vita, er það höf-
uð varnaratx’iði þessai’a manna
fyi’ir málstað sínum, að þeir
vi'lji vissulega, eins og við hinir,
slcilja við sambandsþjóð okkar.
— Aðeins eklci að svo slöddu.
Af þeii’ri ástæðu, að fyrir þess-
ai’i viðbái'u skortir öll skynsam-
leg rök, liefir að sjálfsögðu
gengið erfiðlega að sannfæra
landsfólkið um, að hér sé' af
heilindunx mælt, að eigi sé
meira sagt. Kenxst nú og illa
upp um sti’ákinn Tuma: -—
í þeinx liluta erindis íxxíns,
senx um skilnaðarmálið fjall-
aði, slcýrði eg' frá því, að for-
ingi „Frjálsi-a Dana“ i London,
Christmas Möller, hefði lýst
fyrirlitningu sinni á Þjóðverj-
um fyrir að liafa leyft sér að
bjóða Dönuni' svivirðilegan
sátthxála, en sáttnxáli þessi var
í öllum aðalatriðunx samhljóða
dansk-íslenzku sambandslögun-
urn. Skýi’ði eg jafnframt frá
því, að sumir vildu skilja þegar
i stað, en aðx-ir bíða, en að öll
þjóðin biði full eflii’væntingar
úrslitamxa. Ilin eiixasla póli-
tíska skoðun, seixi fram kom frá
bnínu bi’jósti var sú, að eg, eins
og allir aðrir íslendingar, óskaði
ekki eftijL’ að viðhalda sanx-
baiidssámningnum.
Nú hefir Stefán Jóhann Stef-
ánsson margoft lýst yfir því, að
hann vilji ekki Sambandssátt-
málann og getur hann því engu
síður undirskrifað hvert orð í
þessum þætti mínum, heldur en
nefndarálit Stjórnarskrárnefnd-
ar, sællar minningar.
Með því að telja þáttinn á-
róður á hendur þein-a málstað,
viðurkenna þessir menn beinlín-
is, að þeir vilja alls ekki skilja
við Dani.
Þá er i þessuixx greinunx vik-
1) Eftir að eg hafði afhent
í'itstjóm blaðsins liandrit þess-
ax'a greinar, sá eg gi’ein eftir
þi’óf. Sig. Nordal i nýju blaði,
„Varðbergi“, þar senx pi’ófessor-
inn ikvartar uixdan þessum er-
indúm okkar Gunnai’s. En gi’ein
prófessorsins gefur elckert til-
efni til frelcai'i athugasemda i
þessari grein.
ið að kvæði i óbundnu máli, er
Eggert Stefánsson flutti á Ný-
ái’sdag, og mjög hæðzt að þvi.
Þori eg hiklaust að fullyrða, að
allur sá flutningur var Eggerti
lil sónxa, en þeinx einunx til
snxánar, er eigi geta skilið þessa
gi’æzkulausu gleði. En Eggert
lýsti gleði þeii'ri, er hann taldi
landsmönnum vera að því að
nxinnast þess, er við fengjum
losnað við hinar dönsku viðjar.
M. a. konxst hanxx svo að orði,
að xxxiixxxast skyldi sauðskepxx-
anna, og gefa þeim þrefalda
gjöf. En Alþýðublaðið er ekki
lengi að henda þetta á lofti „með
sínu lagi“, þar sem það óðai’a
likir íslenzku þjóðiixni við sauð-
skepnur, senx við Gunnar vær-
unx svo lxafðir til að gefa. Is-
lenzka þjóðin í heild á sanxxar-
lega ekki þessa samlikingu hins
seinheppna Alþýðublaðsritara
skilið. Hann hefir bersýnilega
ruglast eitthvað i spendýrakafl-
anum í dýrafræðinni, enda verð-
skuldar hann og aðrir slikir
menn úr hans hópi sannarlega
„þrefalda ofanigjöf“, sem svo
lxelzt ætti að endast þangað til
þeir livei’fa lieim til sinna and-
legxi peningshúsa við sundin blá.
Vei’ða þeir þá væntanlega settir
á langþráða þrefalda náðargjöf.
Þá er Útvai’psx’áðið vitt fyx'-
ir að láta okkur tala, en ekki
mestu andans menn þjóðarimx-
ar, svo seixx Sigurð pi’ófessor
Nordal. Slíkur samanburður er
einskis nýtur, því að jafnvel Sig-
ux'ður Nordal gæti ekki talað
tímununx sainaii dag eftir dag
og ár eftir ár í Útvarpið, heldur
eru þar, senx víða amxarsstaðai’,
ni-öi'g verkefni falin mörgum
mönnum, enda liefi eg það og
fyi’ir salt, að full ei'fiðlega hafi
Útvarpsráði gengið að fá þenn-
an mikla nxenntamann til að
láta ljós sitt sldna á þeinx vett-
vangi, fram á liið siðasta. Eg
ætla mér ekki þá dul, að vera
taliixn til lýsandi andans manna
þjóðax'innax’, en stundunx má
með góðunx vilja gera nothæfaxx
lilut úr litlu, og eins má vissu-
lega fara illa með góð efixi. Þvi
enginn nxaður, hversu mjög
sexxx liann gnæfir yfir umhvei'f-
ið, fær uinflúið sannmælið, að
af ávöxtunum skuluð þér þekkja
þá.
Og- í þessum orðum felst hinn
fyrirsjáanlegi, hræðilegi dómur
yfir mönnunum, sem reyndu til
hinztu stundar að svæfa þjóð-
ina, þegar henni var lífsnauðsyn
að vaka.
7. 1. 1944.
60 ára
. er í dag frii Kristjana Jónsson,
Hverfisgötu 99A.
Hjúskapur.
í gær voru gefin sanxan í hjóna-
band af sira Bjarna Jónssyni Ragna
Blandon og Sigurður Haukur Lúð-
víksson. Heiniili þeirra verður í
Tjarnargötu 45.
Sira Jón Auðuns
biður fermingarbörn sín í Reykja-
vik að koma til viðtals í Austur-
bæjarskóðlann föstudag kl. 6.
Skenntifoidor
Við skiiluixi vona, að okkai’
bíði betri lcjöi’, og þjóðin verði
ætið þess nxegnug að lialda
uppi sæmd sinni.
Guð sé oss næstur og óska eg
öllunx árs og friðar á konxandi
ári.
fyrir III. og IV. flokk verður
lialdinn í húsi K. F. U. M. kl.
8 í kvöld.
Skemnxtiatriði og veitingar.
— Ókeypis aðgangur.
Skemmtinefndin.
Kápur
Svaggerar
Saumum úr aðkeyptu efni.
SAUMASTOFAN
Laugaveg 16, (II. hæð).
(Laugavegs apótek).
Nýja blómabúðin
Sími 2567.
Pantið í síma. Við sendum.
Kaupum hreinar
Iéreftstn§knr
Hátt verð.
STEINDÓRSPRENT
Kii’kjustx’æti 4.
Rörteiigtiir
Rörsberar
RörsmStti
RörhaHarar
Boltaklippur
VERZLTO
O. ELLIN€SEN H.F.
vorj míðar—
yOlWUMBÚÐlR
Mælar
Inni- og útimælai’, er mæla
bæði hita og kulda, fást hjá
O C U L U S,
Austurstræti 7.
_, >
»Þór«
Burtferð kl. 5 síðdegis í dag.

hreinar og góðar
kaupir hæsta
verði
Félag spr entsmiðj an h.f.
X
H
„Esja’
Burtferð kJ. 9 í kvöld.
Góð stúlka
óskast hálfan daginn. Simi
3413. S. Bruuu.
tltsala
AHir kvenkjólar, seitn eftir eru,
seljast nú fyrir
VICTOR
4 vítði
LAUGAVEG 33.
Allt á sama stad.
GET ÚTVEGAÐ FRÁ AMERÍKU:
Rafsuðutæki.
Fræsivélar fyrir bílmótora.
Rennibekki (South Bend).
Loftpressur, smáar og stórar.
Bílalyftur fyrir smurhús.
Kælivélar og Hitablásara.
Sioux Rafmagnsbora og Smergetókífur.
Rafmagnspressur, 60 tonna.
H.f. Egill Vilhjálmsson
Lokað
allan daginn á morg-
un (fimmtudaginn 13.
jan.), vegna jarðarfar-
ar móðup minnsiF.
fiuðmundnr fiuðjónsson
Maðurinn minn, faðir okkar og tengdafaðir,
Hannes Thorarensen,
andaðist á heimiU sínu, Laufásveg 31, x inorgun.
Reykjavík, 11. janúar 1944.
Louise Thorarensen, synir og tengdadætur.