Vísir - 08.02.1944, Qupperneq 3

• VlSIR
Ari Arnalds sýslumaður:
I Noregi 7. júní 1905
Vegna þess að málsgrein
Kftfði failið niður aftarlega í
grein Ara Arnalds í gær, birtir
Vísir hér síðustu málsgreinar
þess hluta greinarinnar.
Konungur neitaði að sam-
þykkja frumvarpið og einnig
neitaði hann að veita norsku
sljórninni lausn. Enda sá kon-
ungur þá glöggt, að honum
myndi ekki vera fært að mynda
norska stjórn.
t næstu 10 daga, frá neitun
kcmungs, 27. mai tií 7. júní, var
norska þjóðin eins og þrumu
lostin af ótta við það, hvað koma
myndi. Stöku raddir heyrðust
um það meðal almennings,
hvort ekki myndi vera reynandi
að semja á ný við Svía. En þær
raddir voru fram komnar af
ótta við stríðstilkynningu frá
Svíum þegar í stað. Allur fjöldi
almennings örvaði hins vegar
til einbeittrar framkomu, þótt
ögrandi striðstilkynning kæmi
frá Svium.
Stórþingið og stjórnin norska
réði ráðum sínum þessa 10 daga
og nætur, mest á lokuðum
fundum, og almenningur vissi
ekkert hvað gert vrði, óttaðist
að allt samkomulag norsku
stjórnmálaflokjkanna myndi
rofna.
Allar þessar 10 nætur fór
hver eimlestin eftir aðra, hlaðn-
ar hermönnum og hergögnum,
frá Oslo til norsk-sænsku landa-
mæranna, af ótta við innrás frá
Svíþjóð.
Loks að kveldi hins 6. júní
var heyrinkunnugt í Oslo, að
næsta dag, 7. júní, klukkan 10
að morgni, yrðu tilkynntar i
Stórþinginu ákvarðanir þings
og stjórnar um þetta mikilvæga
mál. En enginn vissi hverskon-
ar ákvarðanir það yrðu.
Af þessu öllu má sjá, að ekki
var að undra, þótt alvara og
þögn hvildi yfir í Stórþinginu,
síðustu 10 mínúturnar fyrir kl.
10, hinn 7. júní 1905, eins og, eg
minntist á áðan.
En nú eru þessar þögulu mín-
útur liðnar, lieyrendur góðir, og
vér höfum áttað oss dálítið á að-
draganda þessarar . alvarlegu
stundar. Vér skulum svipast um
í þingsalnum og ljá eyru því,
sem þar gjörist.
Klukkan sló 10. Dyrnar að
ráðherrasalnum opnuðust og
inn gelck fyrstur Christian Mich-
elsen forsætisnáðherra og í fylgd
með honum allir ráðherrarnir.
Þing var sett og þessar álykt-
anir gjörðar:
1. Fyrst skýiði forsætisráð-
herra Michelsen frá því, að þar
sem konungur hefði neitað sam-
þykkis á konsúlafrumvarpinu,
þá væri ráðuneytinu ekki fært
að halda áfram embættisstörf-
um, vegna vöntunar á konungs-
valdi til ákvarðana. —- Og þar
sem konungur hefði neitað
lausnarbeiðni ráðuneytisins, þá
yrði ráðuneytið að snúa sér til
þingsins með lausnarbeiðni
sína, því þinginu bæri að talca
frekari ákvarðanir hér að lút-
andi. — Þingið tók lausnar-
heiðnina tafarlaust til greina.
2. Því næst gaf Stórþingið
Michelsen og ráðherrum lians
umboð, til þess að gegna sönni
embættum áfram, sem norskt
ráðuneyti. — Jafnframt fól
Stórþingið Michelsen-ráðuneyt-
inu að hafa á hendi konungsvald
Norvegs. Það er að segja, vald
það, sem konungur hafði sam-
kvæmt grundvallarlögunum
norsku; en með þeim breyting-
um, sem nauðsynlégar Væru fyr- ,
ir það, að sambandið milli Nor- í
vegs og Svíþjóðar væri slitið, þar
sem konungurinn „fungeraði“
ekki lengur sem norskur kon-
ungur. (Orðið „fungeraði“ not-
að).
Þetta var samþyklct umræðu-
laust og í einu liljóði.
Þá fór mikil gleðihrifning
um allan þingsalinn. —
Þessi mikilsverða ákvörðun
sleit sambandinu við Svíþjóð,
og ákvörðunin rökstudd þann-
ig:
Þar sem konungurinn gæti
ekki myndað norska stjórn, þá
væri liann útilokaður frá því,
að geta gegnt konungsstarfinu
eða konungsköllun í Noregi.
3. Loks samþykkti Stórþing-
ið í einu liljóði ávarp til kon-
ungs, þar sem skýrt var frá því,
sem gjörzt hafði í Stórþinginu,
og þess jafnframt farið á leit
við konung, að liann gæfi leyfi
til jiess, að prins af Bernadotte-
ættinni, mætti taka við kosn-
ingu sem konungur Noregs.
Að þessu loknu var þingi slit-
ið.
Um leið og þingi sleit, vav
sem menn hefðu himin liöndum
tekið. Allsstaðar kváðu við gleði-
óp svo mikil, að varla lieyrðist
mannsins mál. Stöku setningav
ómuðu hæst, svo sem, lif isjálf-
stæði Norvegs, lifi Michelsen,
lifi eining Norðmanna um aldur
og ævi.
Eg þaut út úr hlaðamanna-
stúkunni ásamt enska félagan-
um, (þriðji félaginn, Svíinn, var
liorfinn), og fórum við inn á
Grand Hótel og fengum okkur
Iiressingu. Þar var brátt yfir-
fullt, mest af stúdentum. Allt
endurómaði af ættjarðarsöngv-
um, ekki aðeins þarna inni,
heldur einnig um allar götur,
og aðra veitingastaði. Búðum
og vinnustofum var lokað, og
verkamenn gengu frá vinnu-
stöðum i fylkingum, syngjandi
„Ja, vi elsker" og aðra þjóð-
söngva. — Við félagarnir tók-
um þátt í hátíðahöldunum fram
eftir deginum. Þegar við fórum
niður á járnbrautarstöðina,
varð naumast hægt að komast
gegnum mannþröngina á göt-
unuin. Komumst við með naum-
indum með lestinni heim á Li-
an. Allstaðar ómuðu þjóðsöngv-
arnir.
Skömmu síðar sátum við
niargir sumargestirnir þarna á
svölunum í Hammerspensionat
á Lian, reif'ir í huga, og rædd-
um um stórviðburði dagsins. —
En allt í einu drundi i fall-
byssunum i Osló og um allan
Óslófjörðinn. Og drunur þessar
ætluðu aldrei enda að taka.
Felmtri sló yfir alla. Voru
þessar drunur boðberar innrás-
ar og árásar frá Svíþjóð? —
Skýringin kom skjótt, simað
frá Ósló þannig:
Símskeyti komið frá kon-
ungi, þar sem tilkynnt er, að
Stórþingsákvarðanirnar þenn-
an dag skoðaðist sem uppreist,
orðið „Oprör“ notað. — Þetta
sama kvöld, kallaði norska
stjórnin herskylda menn frá
heimilum sínum.
En símskeytinu um það, að
gjörðir og hátterni Stórþingsins
væri skoðað sem uppreist
(Oprör), var ekki haldið mjög
á lofti, en beðið rólega eftir
nánara svari. Enda kom það
þremur dögum síðar, 10. júní.
Mótmælti konungur þar kröft-
uglega gjörðum Stórþingsins,
en minntist ekkert á lilboðið
viðvikjandi „Bernadotte-prins-
inum“. — Vafamál mikið var
nú, livernig konungur myndi
snúa sér í málinu. Mvndi kon-
ungur ætla sér að halda 'sam-
bandinu með vopnavaldi. Og
hvernig myndu þá önnur Evr-
ópuríki snúast við því? — Hinn
15. júní var utanríkisráðunevti
sett á stofn í Norvegi af Mich-
elsens-stjórninni og i það em-
bætti skipaður einn af færustu
mönnum Norðmanna, stjórn-
vitringurinn Jörgen Gunnarson
Lövland. Var ]>egar byrjað á
mikilli útbreiðslustarfsemi fyr-
ir norska ríkið, sem ráðuneyti
þetta hafði með höndum. Einn-
ig varð náð sem sterkustum
samböndum við áhrifaríkustu
blöðin i öðrum Evrópulöndum.
Blaðið „Times“ í London mun
hafa orðið Norðmönnum sterk
hjálparhella i byggingu og
stofnun norska ríkisins eftir
skilnaðardaginn 7. júní. Em-
bættisleg sambönd við stjórnir
erlendra ríkja gat þetta ný-
stofnaða norska utanríkisráðu-
neyti ekki liaft, þar sem viður-
kenningu. vantaði frá erlend-
um ríkjum fyrir nýstofnun
norska ríkisins. —-
í Sviþjóð var rikisþingið kall-
að saman til fundar. Norðmenn
biðu ákvarðananna með mikilli
eftirvæntingu. Strax eftir 7.
júní höfðu báðar þjóðirnar,
Norðmenn og Svíar, mikinn
liðsafnað við landamærin og
hervaéddust bæði á landi og sjó,
til þess að vera við öllu búnar.
Seint í júlí kom Ioks frá Sví-
þjóð tilboð. Aðalatriðið þetta:
Ef norska þjóðin samþvkkir
gjörðir Stórþingsins 7. júní,
annaðhvort með nýjum kosn-
ingum eða þjóðaratkvæði, þá
mun sænska stjórnin geta sam-
þykkt, að umræður verði hafn-
ar um sambandsslit milli þjóð-
anna.
í Norvegi var þegar stofnað
til þjóðaratkvæðis. Og 13. ágúst
1905 samþykkti norska þjóðin
gjörðir Stórþingsins 7. júní
1905 með 368208 atkv. gegn 184.
Athugið íslendingar atkvæða-
muninn, 368208 gegn 184.
Hvernig myndi þessi hlut-
fallstala samsvara islenzkum
kjósendafjölda, miðað við síð-
ustu kosningar? Ef reiknað er
með sömu kjósendatölu, þegar
atlcvæðagreiðsla fer fram um
sambandsslit íslands og Dan-
merkur, þá mega ekki verða
fleiri en 30 atkvæði gegn sam-
bandsslitunum, ella verða ís-
lendingar eftirbátar Norð-
manna.
Eftir að atkvæðagreiðsla
Norðmanna hafði farið fram
um sambandsslitin, með svo
óvæntri niðurstöðu, hófust um-
ræður í Ivarlstad um sambands-
slitin, og stóðu þær yfir frá 31.
ágúst til 23. september. Oft
virtist allt samkomulag ætla að
stranda. Loksins náðist sam-
komulag', sem var samþykkt af
Stórþinginu norska 9. október
og af Ríkisþinginu sænska 13.
október.
26. október voru því næst
sambandslögin (Rigsakten)
numin úr gildi í Svíþjóð og
gengið frá samningum . milli
ríkjanna. — Þar var meðal ann-
ars ákveðið, að gerðardómur
skyldi skera úr ágreiningi milli
ríkjanna, næstu 10 árin, og
gilda einnig áfram, ef sam-
komulaginu væri ekki sagt upp.
Eftir að samkonnilagið var
þannig komið á milli Norvegs
og Sviþjóðar, fengu Norðmenn
þegar viðurkenningu frá stjórn-
arvöldum Evrópuríkjanna fyrir
þessu nýja norska riki. Hinn 3.
nóvember kom þegar enskur
sendiherra til Noregs, og var
hann fyrstur erlendu fulltrú-
anna til Norvegs.
Síðan var stofnað til þjóðar-
atkvæðis um það, hvort Nor-
vegur slcyldi verða konungsríki
eða lýðveldi. Fór sú atkvæða-
greiðsla fram 12. og 13. nóv-
ember. Með konungdæminu
greiddu atkvæði 259563, en
með lýðveldi 69264.
12 dögum eftir þessa at-
kvæðagreiðslu, eða 25. nóvem-
ber 1905, ,var innreið Hákonar
konungs í Ósló haldin hátiðleg.
Var liann ])ví búinn að vera
nál. 35 ár lconungur í Norvegi,
þegar hann var flæmdur úr
landi, eins og kunnugt er.
Af því, sem að framan er frá
slvýrt, má sjá með hversu mikl-
um hraða hver stórviðburður-
inn hefir rekið annan.
Framkvæmdaafl þessa liraða,
var þjóðar-eining allra Norð-
manna, sem varð heimsfræg,
eða mct meðal allra þjóða,
mætti nefna það. En hvernig
náðist þessi eining? Hún náðist
með þvi, að stjórnmálamenn-
irnir og stjórnvitringarnir
brutu sig í mola hver fyrir
annan, til þess að komast upp
þenna örðugasta hjalla. Flokka-
hagsmunir og persónulegir
hagsmunir voru fyrirlitnir og
útilokaðir frá athöfnum og
liugsunum þessara einbeittu
þjóðhetja, þar til þeir náðu tak-
marki sínu: Noregur alfrjáls.
Fremstu hetjuna má tvímæla-
laust telja Christian Michelsen,
sem varð fádæma vinsæll af
starfsbræðrum og ástsæll af al-
þýðu. Hann varð forseti rikis-
stjórnar Norvegs, með konungs-
valdi, frá skilnaðardegi 7. júní
til komudags konungs til Nor-
vegs 25. nóvember 1905.
En þessi eindrægni í einu
stór-máli, hafði örlagaríkar af-
leiðingar fyrir stjórnmálaflokk-
ana norsku. Eftir þetta mikla
átak Norðmanna, riðluðust
gömlu flokkarnir, sem orðnir
voru sumir, rótfúnir og sýktir,
og brátt mynduðust nýir flokk-
ar með viðsýnni stefnuskrám
og ákveðnari markmiðum. —
Frelsið örfaði andlega framför.
En nú vil eg að lokum, heyr-
endur góðir, mælast til þess, að
þér fylgið mér heim í Ham-
merspensionat á Lian, um
kvöldið 7. júni 1905. — Þar sátu
sextíu sumargestir, á svölum og
bekkjum sunnan liússins, og
nutu hins undirfagra útsýnis,
yfir Óslófjörðinn, eyjarnar,
Óslóborg og nágrennið. Sólin
sendi sína síðustu dagsgeisla yf-
ir sund og eyjar, voga og víkur,
glitrandi dýrð um allan fjörð-
inn, unz sólin hné til viðar. Frið-
ur og ró hvíldi yfir hugum
sumargestanna. En allt í einu
þaut ein eimlestin eftir aðra
fram hjá, með brölti og skrölti,
hlaðnar hermönnum, sem kall-
aðir höfðu verið ]>egar þenna
dag frá lieimilum sinum, og
sendir til Iandamæranna til
landvarna ef innrás yrði gjörð.
Alvöru, angurværð og ótta
mátti lesa í ásjónum sunrar-
gestanna. —
En þá voru veigar á borð
bornar. Og brátt ómuðu liin
hugðnæmu norsku þjóðlög,
ekki aðeins þarna á svölunum
heldur einnig um allt nágrenn-
ið, liina þéttbýlu, skógi vöxnu
hlíð.
Milli laganna stc einn eftir
annan á fánastöpulinn við sval-
irnar og mæltu í hrifningu
nokkur orð.
Þarna kom fram Haldan
Christensen, kallaður lærðasti
leikarinn, með r-tjupdóttur sina
sér við hlið, nefnd „lille bil“
(varð seinna heimsfræg dans-
mær), og varpaði hann fram
þróttmiklum orðum um framtíð
hins frjálsa Norvegs.— Þar næst
talaði Torp stúdent af lirifn-
ingu um eining og bræðralag.
Hann er nú einn af fangelsuðu
j af naðarman n af oring j un um í
Noregi. — Siðastur ræðnmanna
kom þarna fram Egil Eide, einn
frægasli leikari Norðmanna.
Hann. var mikill vinur Björn-
sons og lék mörg stærslu hlut-
verkin í leikritum lians á Nat-
Landsþing
Slysavarnafélags lslands hefir félagsstjórnin akveðið að komi
saman í Reykjavik 15. apríl n. k. Dagskrá sainkvæmt félags-
lögunum. Æskilegt að sem flestar slysavarnadeildir sendi full-
trúa á þingið.
Reykjavík, 7. febrúar 1944.
STJÓRNIN.
Brunatryggingar
raeð beztu fáanlegum kjöram.
Fireman’s Insurance Company
of Newark, New Jersey.
Aðalumboð fyrir Island:
Carl D. Talinins éb Co. h.f.
Austurstræti 14. — Sími 1730. — Sínanefni: Carlos*
Au^lping:
um umferð í Reykjavik
. .Að gefnu tilefni tilkynnist hér með, að bæjarstjóm
Reykjavíkur hefir með tilvísun til 7. gr. umferðarlaga
nr. 24 frá 1941, samþykkt að Skúlagata skuli teljast að-
albraut frá Ingólfsstræti að Höfðatúni.
Skúlagata nýtur þess forréttar sem aðalbraut, að um-
ferð bifreiða og annarra ökutækja frá vegum, sem að
henni liggja, skuli skilyrðislaust víkja fyrir timferð að-
albrautar, eða staðnæmast áður en bevgt er inn á aðal-
braut, ef þess er þörf.
Lögreglustjórinn í Reykjavík
Reykjavík, 7. febr. 1944.
AGNAR KOFOED-HAN SEN.
Húsmæðrafélag Reykjavíkur
lieldur fund í félagsheimili V. R., Vonarstræti 4, mið-
vikudaginn 9. þ. m. kl. 8,30. Áriðapdi málefni og
venjuleg fundarstörf.
Kaffi. — Dans. •— Konur fjöímenni.
STJÓRNIN.
KEÐJUR
ionalleikhúsinu. Hann beindi
orðum sinum fyrst til min og
kvaðst öfunda mig af tvennu:
að vera Isléndingur og að eiga
33 ára afmæli þennan dag. Hélt
bann sína snilldarræðu fyrir
minni Islendinga, var hrifinn af
hinni rólyndu skapgerð þeirra
og glöggu íhugun, áður fram-
kvæmdir væru hafnar. Að Is-
landsræðunni lokinni ómaði
söngurinn frá svölunum og ná-
grenninu: „Yderst mod Norden
der lyser en Ö.“
Að lokum geklt Egil Egede
fram og mælti þessar setningar:
Sköpum nýjan og betri Noreg!
Sköpum sterka, þjóðrækna
norska niðja!
Látum alsælar mæður um
lieimilishamingju dreyma!
- Lofsyngjum landi og þjóð!
1/4”—5/16’’—11/16”—3/4”; aðrar stærðir vasntímíegar bráðlega.
Boltajárn, galv. 1/2” & 5/8”.
Hnoðhringir galv. 1/2” — 5/8” —- 3/4”.
Hálfsívalt járn, galv. 1 y2” X 3/8”, 2” X %’k
Skipasaumur, galv. 1 %” til 7”.
Plötublý, 1— iy2 — 2 m-m.
Verzlun O. Ellingsen h.f.
t
Okkar lijartkæri sonur og unnusti,
Steinar Þorsteinsson
andaðist 7. þessa mánaðar á Landakotsspitala.
Inga Guðsteinsdóttir. Hulda Ágústsdóttir.