Vísir - 11.02.1944, Side 2

VÍSIR
VÍ5IP
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÖTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Féalgsprentsmiðjan h.f.
Vinnandi stéttir.
TF instri flokkarnir hafa a
undanförnum árurn, reynt
aö skipta þjóðinni i tvo hópa,
— annarsvegar hinar svoköll-
uðu vinnandi stéltir, og þá vænt-
anlega hinsvegar iðjuleysingj-
ana. Hugtakið hcfir þvi næst
vcrið þrengt á þann veg, að er
rætt sé um vinnandi stéttir séu
Jtað verkamenn og hændur, en
aðrir þegnar })jóðfélagsins séu
ekki vinnandi menn, enda
einskis góðs maklegjr. Samtím-
is þessii liefir svo verið l)arizt
til hagsbóta fyrir aðra winnu-
stéttina, — verkamennina,
J)annig að vinnudagur þeirra
hefir verið styttur, en kaup
Jæirra jafnframt hækkað, bæði
i dagvmnu og yfirvinnu, enda
Jæss jafnframt krafizt að Jieir
nytu allverulegrar yfirvinnu a.
m. k. hér i höfuðstaðnum. Loks
hefir því verið haldið fram
sýknt og héilagt að vinnan
væri böl — malum neccessari-
um — og reynt að slá á þá
strengi meðal verkamanna,
J)ólt árangur hal'i lílill orðið að
J)ví er afköst snertir, að öðru
leyti en þvi er veit að taumlið-
uguslu kommúnistasprautum á
vinnustöðvum. Vel kann að
vera að kaup verkamanna hafi
verið sízt of hátt, en hitt er
augljóst að svo lengi má auka
á kröfuruar að þær verði
ósanngjarnar og óeðlilegar,
miðað við getu atvinnuveganna
og lífsþarfir þjóðarinnar.
Verkfall virðist standa fvrir
dyrum hér í höfuðstaðnum, og
er þar allra orsaka vegna lagt
ut í algera tvísýnu. Slíkt hefir
verið Ieikið fyrr, og er þar
einnig að minnast smáskæru-
liernaðar, sem hafinn var og
uppi haldið gegn lögum og vel-
sæmi, þótt kommúnistar teldu
J>að ekki eftir sér, en þjóðin
mætti ekki við því og gæti heð-
ið verulega linekki af vegna
ríkjandi ásfands. Ekki var J)að
kommúnistum að þakka
hversu úr J)ví máli greiddist, en
sennilegt er að sá leikur verði
ekki endurtekinn með sömu úr-
slilum og árangri. En hvað um
J)að. Minnu máli skiptir J)að,
sem Iiðið er, en meginmáli
hversu úr rætist vanda þeim,
sem nú her að höndum.
Greiargerð hefir verið birt
frá Vinnuveitendafélagi ís-
lands, J)ar sem að vísu er
ekki gerð grein fyrir sundur-
liðuðum kauphækkunar- og
hagshotakröfum, en viðhorf-
um til málsins almennt gerð
nokkur skil. Er ljóst af ])eirri
greinargerð að málflutningur
kauphækkunarforsprakkanna
er svo hæpinn og óeðlilegur, að
á honum verða engar kröfur
•byggðar, allra sízt vegna al-
menns öryggis og lífsafkomu
alls almennings í landinu. Hver
gæti varið J)að, að hér yrði t. d.
hafið hafnarverkfall J)egar við
eigum allt undir annara náð að
sækja um innflutning til lands-
ins og ráðum sjálfir ekki yfir
nægum skipakosti? Hver gæti
varið að íbúum J)essa hæjar
væri synjað um nauðsynlegan
erlendan neyzluvarning, þegar
skortur er hér ríkjandi á öllum
innlendum framleiðsluvörum,
svo sem smjöri, eggjum, mjólk,
Virkjun gufuhvera
með sérstöku tilliti til rafveitu og hitaveitu Rvíkur
Eftlr Gísla Halldórsson verkfræöing.
I.
Ef einhver héldi J)ví fram að
stærsti gufuketill heimsins væi'i
grafinn í jörð hér á landi, myndi
hann tæpast verða talinn með
öllum mjalla.
En ef sá hinn sami liéldi J)ví
ennfremur fram að ketill þessi
hefði verið kynntur frá ómuna
tíð með fullum gufuþrýstingi
og að eldsneytið streymdi í
stríðum straumum að lionum
neðan úr jörðinni, frá forðabúr-
um, sem endast myndu um ára-
tugi eða jafnvcl aídir, algjörlega
á sjálfvirkan hátt, J)á myndu
sjálfsagt ýmsir halda að maðui'-
inn væri klepptækur.
Engu að síður er J)að svo, að
])að er hugsanlegt að hér finnist
í jörðu svo stórkostlegar gufu-
framleiðslustöðvar, liuldar svo
J)unnri jarðskorpu, að vel megi
kallast gufukatlar og teljast
meðal liinna aflmestu, sem um
er vitað.
Hugboð mitt er það, eins og
eg liefi oft um 10 ára skeið hald-
ið fram í ræðu og riti, að Heng-
illinn sé slíkur gufuketill.
Tel eg ekki ólíldegt að úr hon-
um megi með tiltölulega grunn-
um borholum fá svo skiptir
hundruðum og jafnvel Jrnsund-
um tonna af gufu á ldukkutíma,
er nægja myndi til framleiðslu
lugþúsunda hestafla og upphit-
unar gróðurhúsa, er mæla mætti
í ferkílómetrum.
Að minni skoðun er J)að tölu-
verðifr vitmunaskortur að liafa
fram á Jænnan dag látið J)essa
möguleika órannsakaða og átak-
anlegur vottur um það, livernig
heimska og skammsýni fá að
ráða lengur en hollt er.
II.
Ástæðan til Jæss að eg, eftir
langa þögn, vek mák á virkjun-
armögúleikum Hengilsins á ný,
er ekki sú að eg ætli að fara að
vekja upp gamlar deilur um
])að, hvort heldur hefði átt að
virkja Hengilinn eða Reyki
fyrir hifaveitu Reykjavíkur, því
að það væri gagnslítið. Nei, ein-
mitt J)að að Reykjaveitan er nú
að verða fullgerð og Sogsvirkj-
unin líka, gefur tilefni til að
taka möguleika Hengilsins til
atliugunar á ný, án J)ess að spill-
andi flokkspólitík Jrnrfi að
koma til greina.
Það er nú svo komið að farið
er að ræða um að virkja vatns-
afl Botnsár eða Andakílsár, eft-
ir að Sogið hefir verið virkjað
á ný nú í vetur eða vor, því að
sýnilegt er að Sogið gerir með
])cirri viðbót tæpast meira en
að fullnægja brýnustu þörfum,
eins og' þær eru í dag.
rjóma, garávöxtum o. fk, o. fl.
Vöx-ubirgðir eru ekki fyrirliggj-
andi í þeim mæli, að ekki þrjóti
fyrr en varir, ef efnt væri til
langvai'andi verkfalls, en jafn-
framt gæti slíkt athæfi liaft al-
varlegustu afleiðingar út á við,
Jxannig að óséð yrði lxversu við
lcynnum að ráða fram úr slik-
um vanda. Það er glæfra-
mennska að efna nú til vinnu-
deilna og krefjast launahækk-
ana og kjarabóta, og næðu þær
kröfur fram að ganga inyndu
þær óhjákvæmilega leiða af
sér enn eina öldu vex-ðbólgu og
dýrtíðar í landinu. Úr atvinnu
myndi verulega draga og jafn-
vel heilar atvinnugreinar leggj-
ast niður með öllu. Hrunið
myndi hefjast og halda áfram
þar til yfir lyki. En liver veit
nema að neyðin ein geti kennt
mönnum að stilla kröfum í
hóf og vinna föðurlandinu svo
sem vera ber.
Á möguleikana lil að virkja
gufu til rafmagnsframleiðslu
hefir hidsvegar ekki verið
minnzt, frekar en að þeir væru
alls ekki fyrir hendi. En Jiessu
er vart unandi og finnst mér
skylt að minna á Jiessa mögu-
leika Jiótt ekki sé nema á 10 ára
fresti.
Þess skal Jiá fyrst getið, að
cnn liafa engar rannsóknir ver-
ið framkvæmdar í sjálfum
Henglinum með lilliti til virkj-
ana, hvorki með borunum eða
mælingum á vatnsinagni og
gufumagni, nema ef telja skvldi
Jiær örfáu mælingar, er eg
framkvæmdi fyrir nálega tíu
árum og svo mælingar J)ær sem
prófessor Sonder frá Sviss
framkvæmdi þar 1935. Álil pró-
fessors Sonders liefir aldrei
birzt í • skýrsluformi opinber-
lega og eg liefi ekki átt kost á
að kynna mér J)að fremur en
almenningur. Mér er J)ó kunn-
ugt um skoðanir prófessors
Sonders í stórum dráttum og í
viðtali er AIJ)ýðublaðið átli við
prófessorinn J). 9. okt. 1935,
segir liann svo:
„Gísli Halldórsson verkfræð-
ingur hefir alveg rétt fyrir sér
um Jiað, að Jiað er algerlega ó-
verjandi að framkvæma ekki
boranir eftir gufu, Jiví að J)ó að
heitt vatn fáist með borunum,
Jíá er gufan margfallt verðmæt-
ari, og eg vil fullyrða, að ef
nóg gufa fæst i Henglinum, sem
öll líkindi benda til, Jiá liefði
rafvirkjun þar orðið mun hag-
kvæmari lieldur en j.afnvel
Sogsvirkjunin.“
Svo mörg eru Jiau orð.
Þar sem prófessor Sonder er
vel þekktur -sérfræðingur í
jarðhitavirkjunum, er ferðast
hefir um víða veröld til að
kynna sér slíkar virkjanir, og
auk Jiess útlendingurf!), er
mesta furða að ekki slculi enn
liafa verið tekið meira mark á
orðum hans, heldur en raun
ber vitni.
III.
Það eru nú liðin 20 ár, eða
raunar rúmlega J)að, siðan
Halldór lieitinn Guðmundsson
rafmagnsfræðingur benti mér
fyrst á ritgerð um virkjun jarð-
gufuorku til rafmagnsfram-
leiðslu. Ritgerð liessi birtist í
Elektrotechnische Zeitschrift
1923, 8. febrúar.
Hafði Halldór ritgerð í smíð-
um um samsvarandi mögu-
leika hér á landi, en entist ekki
aldur til að fullgera hana.
í fyrrgreindri ritgerð segir
frá hinum ítölsku gufuvirkjun-
'um en þær eru hinar fyi’stu og
merkilegustu sem gerðar liafa
verið.
Má af Jieirri reynslu sem
fengizt hefir á Italíu margt
læra. Enda hefi eg óspart vitn-
að í hana.
En Jiar sem eg' hefi ált því
láni að fagna að geta heimsótl
Jiessar virkjanir og notið Jiar
allra Jieirra upplýsjnga er eg
óskaði beint frá forstöðumanni
virkjananna dr. Ing. Docci og
auk Jiess getað kynnt mér ár-
angur þann sem náðst hefir, af
Gufuborunin að Reykjakoti.
(Til sainanburðar er liæð gróSur-
hússins, á niyndinni ca. cm.)
bókum Jieim er prins Piero-
ginori Conti hefir sent mér, en
lumn er frumkvöðull virkjan-
anna, J)á hefi eg upplýsingar
mínar frá fvrstu hendi, ef svo
mætti segja.
Það kann nú að vera ástæða
til að rifja upþ liver árangur
hefir náðst í Ítalíu í aðaldrátt-
um, J)ví langt er um liðið í frá
síðan á Jietta var fvrst minnzt:
A Italíu eru allstór jarðhita-
svæði, sem Jækkt hafa verið
öldum saman. Þannig vár árið
1790 fyrst reynt að vinna bór-
sýru úr hverunum en bórsýru-
vinnsla var tekin upp í allstór-
um stil árið 1818.
Gufuborun á ítalíu.
Hverirnir voru aðallega
kraumandi vatiísholur. Gufu-
hverir voru frekar undantekn-
ing heldur en regla. I gufunni
var aðallega auk vatns: kolsýra,
köfnunarefni og brennisteins-
vetni. Stundum örlítið lielium
og ammoniak. Hverir þessir eru
dreifðir yfir 8 hverasvæði er
samtals talca yfir um 100 fer-
mílur enskar.
Það var ekki fyrr en árið
1904 að nokkur tilraun var
gerð til að nota gufuna til afl-
framleiðslu, en J)á setti Ginori
Conti, þáverandi forsljóri bór-
sýruverksmiðjanna, upp mjög
litla gufuvél, er snéri rafal og
framleiddi rafmagn fyrir nokk-
ur ljósastæði. •
Ári síðar setti hann upp 15
hestafla gufuvél og gekk hún
þindarlaust dag og nótt í 15 ár
án nokkurra truflana er heitið
gætu.
Um J)að leyti er vél Jæssi var
selt upp J)ótti Jiað góð borhola
er gaf 3 til 4 tonn af gufu á klst.
Þrýstingur gufunnar var mjög
Gufuhverinn
í Innstadal.
lágur: 1 til 2 kg./cm2 abs. við
fullt afkast, en steig upp í allt
að 3 kg./cm2 abs., er holunni
var lokað.
Fyrstu borholurnar voru ca.
20 cm víðar en síðari holur allt
að 40 cm og ráðgert að bora enn
víðari holur. Dýpt holanna var
vfirleitt frá 00 til 120 metra, en
örsjaldan farið niður fyrir 200
metra, enda erfitt að Iiora móti
gufuþrýstingnum, er oft fæst i
lítilli dýpt.
Með aukinni bortækni jókst
gufuafkastið og var svo komið
árið 1923 að Larderello-virkj-
unin g'af um 120 tomr/klt. frá
12 liolum, en tilsvarandi J)rýst-
ingur var 2 kg/cm2 abs.
Þegar eg lieimsótti Larder-
ello 1934 var J)ar komin raf-
slöð, er framleiddi um 20 J)ús.
hestöfl.
Árið 1924 Iiöfðu J)egar verið
böraðar holur, er sýndu Jiegar
Jiær voru lokaðar, alll að Jiví
7 kg/cm2 yfirþrýsting, en við
13 tonna afkast á klukkutíma
5 kg. þrýsting. — Dýpt slikrar
liolu var 90 metrar.
Á einum stað hafði J)á verið
boruð önnur liola, er gaf 60
tonn á klukkutíma við 1 kg.
yfirj)rýsting. Dýpt hennar var
130 metrar. Þó voru síðar bor-
aðar langtum afkastameiri hol-
ur. Þannig má nefna „Soffion-
issimo“holuna er tók að gjósa
26. marz 1931. Borliola Jæssi af-
kastar 220.000 kg/kls af 204°
heitri gufu á Celcius, en þrýst-
ingurinn er 3,6 kg.
Gufan úr holu Jiessari getur,
með J)vi að streyma gegnum
gufutúrbínu, framleitt 12 til
15.000 kílowött rafmagns og
hefir að því loknu í sér næga
hitaorku til að hita um 300 lítra
af köldu vatni á sekundu hverri
upp í suðu.
Önnur reynsla fengin á Ítalíu
er sem hér segir:
1) Gufuframleiðslan og
gufuhitinn er nær engum breyt-
ingum undirorpin dag frá degi
eða ár frá ári.
2) Jarðskjálftabættu áleit
dr. Docchi litla og minni fyrir
jarðhitavirkjanir heldur en fyrir
stíflur og flóðgarða valnsafls-
virkjananna.
3) Gufumagn var mér tjáð
að hægt væri að fá nánast sagt
eftir vild. Hefði Jiegar verið
fengið meira af gufu Jiá í bráð-
ina en þörf væri fyrir vegna eft-
irspurnarinnar.
4) Tími sá sem fer í að bora
hverja holu er venjulega 3—6
mánuðir.
5) Um kostnaðinn við raf-
virkjun úr hveragufu segir
Conti orðrétt:
„This power, from the point
of view of generating expenses,
can be compared to hydro-
electric power, witli the advant-
age liowever tliat the plant is
considerably cheaper, wliile it
has all tlie advantages of ordin-
ary steampower minus the ex-
pense of fuel“ eða lausl. þýtt:
Þessi orka (jarðgufuorkan),
borin saman við vatnsorku, hef-
ir Jiað fram yfir að vera töluvert
ódýrari í virkjun, og liefir alla
kosti gufuorkunnar án þess að
útgjöld komi til fyrir eldsneyti.
IV.
Það seni að framan er sagt
um ítölsku virkjanirnar skal nú
látið nægja að sinni, en af Jieim
verður að draga einhverjar á-
lyktanir á meðan innlenda
reynslu skortir.
Megin niðurstaðan verður J)á,
með tilliti til liins mikla jarð-
liita liér á landi, að Jiað sé vel
hugsanlegt að svipaðar virkj-
anir megi framkvæma hér eins
og þar.
En J)egar hverasvæði eins og
t. d. Hengillinn og Krýsuvík eru
athuguð Jiá blandast engum
hugur um, að ekki er aðeins um
hugsanlega möguleika að ræða.
Möguleikarnir eru fvrir hendi.
Barna
regjnirakkar
á 4—16 ára.
Herpabúðin
Skólavörðustíg 2. Simi 5234.
Hólmsberg
til Akraness og' Borgarness
kl. 13 á morgun.
Borgarnesflutningi óskast
skilað fyrir kl. 11 árdegis á
morgun.
Egg
Pallíettur
svartar,
hvítar,
rauðar,
silfraðar,
gyltar,
koparlitaðar,
grænar,
bláaix
H. Toft
Skólavörðustíg 5. Simi ldSS.
Saumavél
Nýleg saumavét. naeð
mótor, til sölu.
Uppl. hjá
Þórhalli FriðfimuMfnwi,
Lækjargötu 6 A.
Ntiilka
óskast til afgreiðsiu káiian
daginn.
Bakaríið, Þingholtsetræt* 23.
1 1000- br.
hlutabréf i H.f. Smári til
sölu. —’ Kauptilboð, merkt:
„1000 kr.“ afliendist afgr.
Vísis.
Til sölu
Rafmagns
kaffikvöin
Hentug til þess að hafa í
búðarglugga í matvöruverzl.
Sanngjarnt verð. Uppl. i
síma 3358.
Lærið að
spila bridge. Lesið Bridge-
bókina.