Vísir - 14.02.1944, Blaðsíða 2

YlSIR
DAG BLAÐ
Útgefandi:
BJ.AflAÓTGÁFAN TÍBHt H.F.
Bitetjirar: Kristján GnðlaaaBSO*,
Hersteinn PálMoa.
■trifetafa: Félagsprentsntiðjunai
Afgreiðsla HverfiagStn 12
(gccgiS inn frá Ingólfsstræti).
ðbnar: 1660 (fimra B»«r),
TerS kr. 4,00 á mánoði.
bansasala 35 aurar.
Féalgsprentsmiðia* hJ.
Margskonar ólestur.
T* * ramfaraviðleitni er mikil
* liór á Iandi og hefir verið
aJlt frá því að innlend stjórn
▼ar mynduð. tír henni skal á
engan hátt lítið gert, enda væri
hrein goðgá, ef amast væri
TÍð eðlilegum framförum. Jafn-
mikill ósómi er þó hitt að lofa
framkvæmdir, sein ekki eru
lofsverðar.
Óvíst er hvort almenningur
hefir gert sér þess ljósa grein,
að sennilega höfum við fslend-
ingar sett heimsmet, sem að
vísu hefir ekki hlotið opinbera
staðfestingu. Engri þjóð hefir
tekizt hetur „að vera og vera
ekki“ og er þar átt við marg-
víslegar framkvæmdir, sein lil
góðs hafa átt að miða, en til
lítils eða einskis hafa verið
unnar. Ræktun landsins hefir
átt að örfa og það hefir að
sumu leyti tekizt, en öðru ekki.
Verðlaun og styrkir hafa verið
veitt fyrir einskisverða úthaga-
ræktun, þar sem strá og strá
hefir stungið kolli upp úr hálf-
unnum leirflögum, og er styrk-
ur eða verðlaun liafa fengizt
greidd, hefir allt fallið í sömu
óræktina og áður, sökum um-
hirðuskorts og trassaskapar.
Menn liafa verið styrktir til
margskonar vélakaupa, en
geyma þær kolryðgaðar í hlað-
varpanum, að því er virðist
frekar til skrauts en gagns.
Svona mætti lengi lelja.
Enn meira máli skiptir þó
hitt, að framkvæmdir, sem
kostað hafa off jár virðast unnar
á þann veg, að í upphafi hafi allt
verið til þeirra sparað, og grund-
völlurinn beinlínis verið rangur.
Hvemig stendur til dæmis á því,
að Rafveita Reykjavíkur reynist
jafn hörmulega og raun er á
orðin. Jarðstrengir brenna í
sundur á stórum svæðum, sí-
felldur uppgröftur, sífelldar við-
gerðir og sífelldar bilanir, þrátt
fyrir allar viðgerðirnar. Á síð-
asta ári hafa bilanir á rafveit-
unni bakað ýmsum fyrirtækj-
um tugþúsundatjón aulc allra
óþægiadanna sem bilunum eru
samfara. Þótt menn séu gæddir
talsverðri þolinmæði, er unnt að
misbjóða henni, enda er umbóta
þörf og þeirra róttækra, sé raf-
veitukerfið allt frá upphafi
meira og minna ónýtt. Hitt er
svo ekki tiltökumál þótt skort-
ur sé á vatni, gasi, sorphreinsun
bæjarins neðan við allar hellur,
göturnar erfiðari en Ódáða-
hraun, en auk þess nauðalítið
eftrlit með umferðinn, sem get-
ur víða verið lífsbættuleg. Eitt
dæmi skal nefnt af mörgum.
Ingólfsstrætið var grafið upp á
síðasta sumri. Gengið var frá
því upp að Bankastræti, en síðan
ekki söguna meir. Annarstaðar
í strætinu lágu þar til nú nýlega
opnir skurðir meðfram húsa-
röðum og þverskurðir sitt á
hvað beggja vegna út í götuna.
Skurðimir höfðu þó fyrir
nokkru verið fylltir í miðju, en
fallgryfjur og moldarbingir
skildar eftir sín hvoru megin.
Þvínæst var umferð leyfð fyrir
bifreiðar um þetta svæði. Bif-
reiðarnar hjökkuðu yfir bing-
ina, sumar fóru í skurðina og
stóðu þar upp á endann dögum
Gífurlega aukin
að Sundhöllinni
19564 fleiri Sundhallar-
gestir 1943 en árið áöur.
Sundhöllin getur ekki afgreitt fleiri gesti.
Aðsókn að Sundhöll Reyk javíkur hefir aukizt gífur-
iega á s. 1. ári eða um 19564 frá því árinu áður, sem
þó var metár í aðsókn. Var Sundhöllin þó lokuð hálfan
mánuð í sumar vegna málúnar. — Alls sóttu 277064
manns Sundhöllina áríð sem leið; árið áður var f jöldi
sundhallargesta 257580 og árið 1941 voru þeir 253499.
Ungfrú Sigríður Sigurjónsdóttir Sundliallarstjóri lét svo um
mælt við tíðindamann Vísis i morgun, að þetta væri í raun
réttri hámark þess sem hægt væri að afgreiða og ef þessu héldi
áfram væri ekki annað sýnna, en reisa þyrfti nýja sundhöll, í
Reykjavík eða gera aðrar ráðstafniir til ð létta af Sundhöllinni.
Rússar taka Luga
(
Hafa alveg lireinsaö austur—
bakka Peipus-vatns.
Það, sem sérstaka athygli
vekur við aðsókn að SundhöII-
inni síðasta ár er hve yngri
kynslóðin hefir aukið gifurlega
aðsóknina, þannig að nærri 11
þúsund fleiri telpur sækja
Sundhöllina árið sem leið,
heldur en árið næsta á undan.
Drengir auka aðsóknina einn-
ig um 6% þúsund, og konur
um hátt á 6. þúsund. Aftur á
móti fækkar karlmönnum um
saman, vegfarendum var hvergi
ætlaður gangstígur, en geta má
nærri hversu vegurinn hefir
verið yfirferðar í hálku og aur-
hleytu. Þessi mynd er tekin af
liandahófi, en sýnir hið dæma-
lausa sleifarlag af hálfu allra
aðila, sem hér eiga hlut að máli.
Hálfkák og hirðuleysi setur
svip sinn iá bæinn. Það er leitt að
þurfa að segja þetta, en }>að er
satt.
Daglega munu flestir horgár-
ar þessa bæjar ganga fram hjá
fallega skrej'ttum blómahúðum,
með gnægð' túlipana, hyacintna
og hvað þau nú heita öll þessi
litfögru blóm, sem eru í senn
augnayndi og heimilisprýði fyr-
ir þá, sem ráð hafa á að kaupa
þau. En verði mönnum á að
spyrja eftir einhverju kálmeti,
í þvi augnamiði að bæta úr vita-
minskorti skammdegisins og
líkamlegu sléni, fæst ekkert af
slíku frekar en glóandi gull.
Jafnvel jarðepli finnast ekki á
2 þúsund og sundæfingum bæði
karla og kvenna fækkar nokk-
uð.
S.l. ár sóttu 128.560 karlar
Sundliöllina, en 130.610 árið áð-
ur. Aðsókn kvenna var 39.647
árið sem leið, en 33.934 árið
1942. AIls sóttu 38.133 drengir
Sundhöllina árið sem leið, en
31.667 árið 1942. Aðsókn
stúlkna var 47.161 árið 1943,
en 36.339 árið 1942. Skólaböð
voru 20.608 árið 1943, en árið
1942 voru þau 19.463 og árið
1941 13.024. í skólaböðunum
er og kennsla innifalin, og
mun sundskyldan eiga sinn
þátt í þeirri aukningu, sem
orðið hefir í skólaböðunum.
2230 karlar æfðu árið sem
Ieið á vegum iþróttafélaganna
hér í bænum, en 2350 árið áð-
ur. Sundæfingar kvenna voru
279 árið sem leið, en 395 árið
áður.
Kerlaugar voru afgreiddar
446 árið sem leið, en 453 árið
1942.
Tónlistarstyrkur.
Nefnd s, sem kjörin var af Fé-
lagi íslenzkra Tónlistarmanna til
þess að úthluta fjárveitingu til ís-
lenzkr atónlistarmanna, leggur til
að fénu verði úthlutað, sem hér fer
á eftir: Jón Leifs 3000 kr. Karl Ó.
Runólfsson 2400 kr. Árni Björns-
son, Árni Thorsteinsson, Pétur Á.
Jónsson, Rögnvaldur Sigurjónsson,
Þórarinn Jónsson 1500 kr. hVer,
Björgvin Guðmundsson, Hallgrím-
aðsókn
Innbrot.
Aðfaranótt sunnudagsins var
brotist inn í verzlunina Þingey á
Uaugavegi.
Hafði þjófurinn á brott með
sér mikið af allskonar varningi,
vindlum, vindlingum, reyktó-
baki, reykjarpípum, vasahnif-
um, úrum og ýmislegt fleira.
Innbrotið var framið með
þeim hætti að brotin var upp
hurð bakdyramegin og farið þar
inn.
Of margir farþegar
í 7. hverjum vagni
Dagana 3.—9. janúar síðastl.
lét póst- og símamálastjóri telja
í strætisvögnum milli Reykja-
víkur og Hafnarfjarðar. Talið
var í 718 bifreiðum og reyndust
of margir farþegar í 102 vögn-
um.
Það komst jafnvel svo Iangt,
að 22 farþegar voru umfram þá
tölu, sem pláss er fyrir í einum
bíl.
|Hefir póst- og símamálastjón
sent bæjarráði skýrslu um þessa
ofhleðslu og getur þess jafn-
framt, að liann hafi kallað sér-
leyfisliafa á fund til að ræða
þetta mál og æskir að bæjar-
stjórn sendi einnig fulltrúa til
að mæta þar.
ur Helygason, Sigvaldi Kaldalóns
1200 kr. hver, Eggert Stefánsson,
Friðrik Bjarnason, Helgi Pálsson,
Sigfurður Birkis, Sigurður Skag-
field, Sigurður Þórðarson 1000 kr.
hver.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 20.30 Þýtt og endursagt: Úr
ævisögu Byrons (Sigurður Einars-
son dósent). 20.55 Hljómplötur:
Lög leikin á pianó. 21.00 Um dag-
inn og veginn (Gunnar Benedikts-
son rithöfundur). 21.20 Útvarps-
hljómsveitin: Þýzk þjóðlög. — Ein-
söngur (í dómkirkjunni) : Hermann
Guðmundsson: a) Vöggulag eftir
Godard. b) Maríubæn eftir Mas-
senet. c) Ombra mai fu eftir Hán-
del. Undirleikur: Páll Isólfsson
(orgel) og Þórarinn Guðmundsson
(fiðla). 21.50 Fréttir. Dagskrárlok.
Næturakstur.
j^ússar tóku Luga í gær, eftir
að hafa brotizt í gegnum
varnir Þjóðverja fyrir norðan
borgina meðfram ánni Luga.
Þessi borg var ein af aðalstöðv-
um Þjóðverja milli Iimen- og
Peipusvatns.
Fyrir austan Luga tóku Rúss-
ar liina rammlega viggirtu borg
Batetskaja, sem var eitt af út-
virkjum Luga. Fóru þeir fyrst
á snið við hana fyrir sunnan
hana, en rufu síðan allt sambcmd
hennar vestur á bóginn og tóku
hana að því búnu með áhlaupi.
Milli Batetskaja og Luga eru
margir þýzkir herflokkar, sem
komust ekki vestur á bóginn,
þegar horfur fóru að verða í-
skyggilegar, og er nú verið að
smala þeim saman.
)
Á austurbakka
Peipus-vatnS.
í herstjórnartilkynningu
Rússa í gærkveldi var skýrt frá
því, að hersveitir þeirra sé nú
búnar að hreinsa alveg til á
austurbakka Peipus-vatns og
megi segja, að alveg búið að
rýma Þjóðverjum burt af svæð-
inu milli Peipus-vatns og Ilmen-
vatns. Undanfarna fimm daga
hafa Rússar tekið 800 þorp og
borgir á þessum slóðum.
Það má nú gera ráð fyrir því,
að Þjóðverjar verði þá og þegar
að yfirgefa Staraja Russa, því
að Rússar eru komnir svo langt
suðm- á bóginn fyrir vestan
Ilinen-vatn, að þeir eru komnir
á lilið við borgina.
1
4
14 herdeildir
reknar á flótta.
Eyðing þýzku herdeildanna
umliverfis Korsun er nú langt
á leið komin og segja sumar
fregnir frá Moskva, að það
megi heita, að Rússar sé alveg
búnir að eyða þeirn hersveit-
um, sem austast voru.
Auk þess segjast Rússar hafa
rekið 14 herdeildir á flótta á
ýmsum stöðum í Dnjepr-bugð-
unni undanfarnar vikur.
Sjóslysin.
Frh. af 1. siðu.
neyðarskeyti frá sér til St|isa-
vamafélagsins. VéihliturijBin
„Fylkir“ frá Akranesi var stadd-
ur í námunda við bátinn Og
kom honum til hjálpar. Tófcst
honum að bjarga áhöfwhmi,
fjómm mönnum alls, heilu og
liöldnu, en báturinn maraCi í
kafi siðast er til hans sást.
Þrír bátar hafa ekki náS landi
enn og er óttast um að þeir hafi
farizt. Þessir bátar eru: Freyr
frá Vestmannaeyjum, 14 smá-
lestir, með 5 manna áhöfn, 6kip-
stjóri ólafur Jónsson frá HíiÖ í
Vestmannaeyjum. Ráturíwk er
um 20 ára gamall, byggður í
Færeyjum, eign Einars Sigurðs-
sonai-. Annar báturia* er
„Njörður“, eign Einars Sigurðs-
sonar i Vestmannaeyjum. 15
smálestir, með 4 manna áhöfn,
byggður í Vestmannaeyjum og
um 20 ára gamall. Skipstjóri á
honum var Guðni Jónsson frá
Vegamótum i Vestmannaeyjum.
Þriðji béturinn er „Óðinn“ frá
Gerðum, Garði, eign Finnboga
Guðmundssonar, útegrðarm., 22
smál. ajð stærð. Skipstjóitf á
Óðni er Geirmundur Þorbergs-
son úr Garði.
Þessara báta var leitað í allan
gærdag með flugvélum og skip-
um, en árangurslaust. Bjarg-
hringur fannst á Landeyjarf jör-
um úr Nirði í gær og er það það
eina, sem fundizt hefir úr bátn-
um. 1 dag átti að ganga á fjör-
urnar og leita þar, ef ske kynni
að eitthvað hefði rekið úr bát-
únum í nótt, en það mun ekki
vera unnt vegna veðurs. Ægir
leitaði í allan morgun en hætti
nokkru fyrir Iiádegi vegna veð-
urs.
Frá Hornafirði liöfðu heldur
fáir bátar róið. Voru aðeins
fjórir þeirra á sjó. Tókst þeim
ekki að komast inn í ósinn í
Hornafirði. Gerðu þeir nokkrar
tilraunir en héldu að þvi búnu
til Djúpavogs. Komust þeir
þangað heilu og höldnu, en þeir
markaðinum, — nema að flutt.
Hvernig stendur á því, að menn
geta ræktað allskyns erlendar
skrautjurtir í gróðurhúsum að
vetrariagi en ekki eina gulrót
hvað þá annað grænmeti, og til
hvers er verið að rækta skraut-
jurtirnar meðan almenning
skortir allt grænmeti og nógur
markaður væri fyrir það. Á-
stæðan er augljós. Framleið-
endumir græða meir á að rækta
skrautblóm, en nauðsynjar til
handa landsmönnum, og skal þó
ekki amast við ræktun ‘skraut-
hlóma út af fyrir sig. Hitt er
annað mál að hugsi menn ein-
göngu um hagnaðinn, en ekki
þarfir almennings, verður að
taka þessi mál öðrum tökum. Sé
hvorttveggja framleitt og full-
nægi framleiðendur grænmetis-
þörfinni, er ekkert við því að
segja að þeir famleiði eins mik-
ið af skrautjurtum og þeir frek-
ast geta, en neyzluvörur eiga að
sitja í fyirrúmi, einkum nú þeg-
ar stríðstímar eru og skortur á
ýmsum nauðsynjum, svo sem
mjólk, smjöri, skyri, rjóma,
eggjurn og öllu venjulegu græn-
meti. Hér er umbótajjörf á öll-
um sviðum, og verði umburðar-
lyndi borgaranna misboðið svo
herfilega, sem tíðkast hefir til
jiessa, er ekki um annað að
ræða, en að taka þessi mál öll
öðrum og fastari tökum, þannig
að menn leggi ekki megin-
áherzlu á að sýnast heldur að
vera, — og vera þess umkomnir
að inna það hlutverk af höndum,
sem þeir þykjast geta ráðið við.
Minning'arkapella drnkknaðra
sjómanna.
amall kunningi minn kotn ný-
lega að máli viS mig og bað
mig um að taka til umræðu í dálk-
um þessum hugmynd þá, að kornið
yrði upp i Reykjavík fögru og virðu-
legu minnismerki eða minningar-
kapellu um drukknaða sjótnenn.
Hugmynd þessi hefir oft borizt í
tal manna á milli, en ekki komizt
Iengra. Það, sem einkum vakti fyr-
ir hinum áhugasama kunningja mín-
um, var það, að hrinda tnáli þessu
áfratn með utnræðum á opinber-
um vettvangi, og alhliða athugun,
ef þannig mætti takast að efna til
samtaka áhugamanna um hina fögru
og táknrænu hugsjón, setn liggur að
baki slíkra minisvarða.
¥ Vestmannaeyjum hefir urn
* margra ára skeið verið félags-
skapur manna, sem hefir það höf-
uðtakmark, að koma upp minnis-
merki drukknaðra sjómanna og
þeirra, sem hrapað hafa fyrir björg.
Hefir bæjarstjómin þar látið í
té einkar fagran stað, þar sem reisa
á minnismerkið, og er jafnframt
ætlun þessara samtaka að komið
verði upp fögrutn skrúðgarði um-
hverfis, sem verða mætti bæjar-
prýði.
. Páll Oddgeirsson útgerðarmaður
hefir verið lífið og sálin í öllum
framkvæmdum og undirbúningi
málsins, og brautryðjandi þessarar
fögru hugmyndar. Félagsskapur
þeirra Eyjatnanna er Reykvíkingunt
gott fordæmi, en þó tnun enn skorta
örugga forystu, og þá menn, sem
vilja beita sér fyrir framgangi máls-
ins, hér hjá okkur.
T*Iestar þjóðir, setn orðið hafa að
* sjá á bak hraustum sonum á
vígvöllum, hafa reist þeim hin feg-
urstu minnismerki (óþekkti her-
maðurinn), og hafa einstakir bæir
og þorp reist föllnum sonum sínum
slíka bautasteina, með áletruðum
nöfnum hinna föllnu hermanna.
Vígvöllur hinna íslenzku herja er
fyrst og fremst öldur hafsins, þótt
baráttan, sem þar er háð, sé ólík
hernaðarþ j óðanna.
Hefir oft verið á það bent með
rökum, að hlutfallslega g.jöldum við
íslendingar jafnmikið eða meira af-
hroð t mannslífutn en margar hinar
stærri hernaðarþjóðir, í leit okkar
að hjörg í búi við friðsamleg störf.
¥¥»1 vaska íslenzka sjómannastétt
og öll íslenzka þjóðin á það
m.eð réttu skilið, að höfuðborg
landsins, miðstöð útvegs og fisk-
veiða, reisi hinum föllnu baráttu-
mönnufn hafsins, glæsilegt og list-
rænt minnismerki eða kapellu, á
fögrum stað, þar sem heiðra megi
minningu drukknaðra sjómanna
hvern sjómannadag, og þar sem ætt-
ingjar geti komið í kyrrþei á við-
kvæmum minningardögum.
Hér er vissulega fagurt málefni,
sem bíður lausnar. Finnst mér ekki
óeðlilegt að útgerðarfélögin beittu
sér fyrir málinu og sköpuðu því
grundvöll. Má telja öruggt, að
Reykvíkingar myndu allir sem einn
leggja fram sinn skerf til þess að
minnisvarði hinna föllnu sjómanna
mætti verða sem virðulegastur vott-
tir samúða- 0g táknræn áminning um
hin mikilvægu og oft hættulegu störf
hinnar íslenzku sjómannastéttar.
Að sjálfsögðu mundi bæjarstjórn
láta af hendi einhvern þann stað
undir minnismerkið, sem talinn
væri fagur og heppilegur.
JUTér finnst mál þetta þurfi að
athugast nú þegar, i sambandi
við hin tíðu og hörmulegu sjóslys,
og raunhæfar athafnir hefjast sem
allra fyrst.
Reykjavík, höfuðborg landsins,
ætti að vera ljúft, og telja sér skylt,
að reisa öllum þeim íslenzku sjó-
mönnum, sem horfið hafa í hið
heimtufreka en gjöfula haf, minn-
isvarða, sem staðið geti um aldir
sem vottur þakklætis og virðingar
íslenzku þjóðarinnar til hinna táp-
miklu hrafnistumanna.
Merkar sögulegar byggingar
í Reykjavík.
¥Jærinn okkar“ hefir í hyggju
M® að birta annað slagið, eða þess
á milli sem byggingarleg dægurmál
eru rædd, stutt söguleg ágrip merk-
ustu bygginganna í bænum frá gam-
alli tíð. Að vísu er þar ekki um auð-
ugan garð að gresja, en þó eigum
við ennþá ýmsar þær eldri bygg-
ingar, sem gaman er að kynnast,
og markað hafa tímamót í bygg-
ingarsögu bæjarins.
Hafa þegar birzt hér í dálkunum
ágrip af sögu tveggja slíkra bygg-
inga, en það eru Dómkirkjan og
Alþingishúsið. Væntanlega birtist
grein um Stjórnarráðshúsið innan
skamms.
munu hafa misst eitthvað af
veiðarfærum.
{ morgun rak tvo báta á land
í Keflavlk. Annar slitnaði upp
af legunni en hinn frá hafnar-
garðinum. Annnar þessara báta
er Geir, 22 smálestir að stærð,
eign Guðm. Kr. Guðmundsson-
ar en hinn báturínn er Júlíus
Björnsson um 20 smálestir,
eign Sverris JúLíussonar og
Fals Guðmundssonar. Líkur
voru taldar til að unnt Væri að
ná þeim út, ef þeir brotnuðu
ekki í f jörunni nú í briminu.
Er fyrst um sinn í
Tjarnargötu 16
Simi: 3748.
Ragnheiður Guðmundsdóttir
ljósmóðir.
6. L C. UlvarpsiÉi
10 lampa, er til sölu. TilboS,
merkt: „Útvarpstæki“, send-
ist afgr. þessa blaðs.
Magnús Thorlacius
hæstaréttarlögmaður.
Aðalstræti 9. — Sími: 1876.