Vísir - 17.02.1944, Blaðsíða 2

VI SIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Gnðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsia Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Síniar: 1660 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Féalgsprentsmiðjan h.f.
Saxnkomulagið.
TILKYNNT hefir verið að
samkomulag hafi náðst
miJli allra þingflokka um af-
greiðslu lýðveldismálsins, en þó
þannig að einstakir flokkar hafi
noklcra sérstöðu varðandi minni
háttar atriði í meðferð málsins.
Þó virðist svo sem Alþýðublað-
ið sé ekki allskostar ánægt með
afstöðu þingflokks síns, og
liyggst nú jafnvel að rísa gegn
lionum og halda uppi vonlaus-
um áróðri, svo sem getið hefir
að hta í dálkum blaðsins að und-
anförnu. Þótt nokkurrar ó-
ánægju kunni að gæta hjá þeim
mönnum, sem ekki vilja skilja
undir nokkrum kringumstæð-
um, ber einnig liins að'gæta, að
óánægju gætir einnig lijá hin-
unl, sem telja að ástæðulaust
hafi verið að semja um af-
greiðslu málsins við undan-
haldshluta Alþýðuflokksins,
enda skipti engu máli hvoru
megin hryggjar hann liggi. En
þar sem óánægja er á báða bóga
um úrslit þegar tveir deila, eru
full likindi til að vel hafi ráðist
um lausn, og sést það bezt er frá
líður hvort báðir una ekki sín-
um blut sæmilega.
Hvað sem um það má segja,
að þingflokkarnir hafa lagt á
það ríka áherzlu að liafa ein-
ingu um málið, og tekið þannig
tillit til óska Alþýðuflokksins
við afgreíðslu þess, verður ekki
um það deilt að þjóðin verður
að skipa sér einhuga um mál-
ið, þannig að vilji hennar verði
ekki véfengdur á nokkurn hátt.
Hverju góðu máli má spilla og
suma inenn má leiða út á refil-
stigu, ef sótt er með kappi. Loku
var því ekki skotið fyrir það,
að áróður af hálfu nokkurs
hluta Alþýðuflokksins, hefði
getað haft nokkra þýðingu með-
al líít hugsandi kjósenda hans,
og fleiri hefðu því atkvæði flotið
gegn skilnaði, en vera ber. Með
spmningunum á þessi hætta að
vera úr sögunni og er það vel
farið. Menn hafa réttilega sagt
að í sjálfu sér væri enginn á-
greiningur um hið endanlega
mark, en hann næði aðeins til
aðferðarinnar við lýðveldis-
stofnunina. Hinn gullni ineðal-
vegur verður farinn og við það
eiga allir að geta sætt sig.
Komið hefir fram tillaga á
þingi um skipun fimm manna
nefndar til að undirbúa liátíða-
höld á Þingvöllum hinn 17. júní
1944 vegna gildistöku lýðveldis-
stjórnarskrár íslands þann dag.
Undanlialdsmenn i Alþýðu-
flokknum munu telja slíka yfir-
lýsingu, helzt til mikla augiýs-
ingu um yfirborðshátt þeirra í
málinu, og hversu raunverulega
hafi lítið áunnist af þeirra hálfu
við samningsgerðina. Að sjálf-
sögðu hefði mátt afgreiða mál-
ið á þann veg, að láta nefndina
miða öll störf sín við 17. júní,
án þess að taka nokkuð sér-
staklega fram um það í þings-
ályktunartillögunni, en ákveða
svo að þjóðaratkvæðagreiðslu
fram farinni að hátíðin skyldi
haldin ofangreindan dag. En
hver var vinningurinn fyrir
Alþýðuflokksbrotið ? Hann er
ekki sjáanlegur, og hyggist það
nú að skerast úr leik og ganga
Óveiftjiftleg harðindí
iiBii laitti alh.
Meipi fódurbætiskaup bja
bændum en dæmi eru
til áður.
Harðindi eru nú um land
allt, að því er Steingrímur
Stein])órsson búnaðarmála-
stjóri hefir tjáð Vísi og
meira eða minna jarðbann
víðasthvar á landinu.
Hér er [>ó ekki um að ræða
mikið fanndýpi á jörð, heldur
klamma eftir þráláta blota og
snjókomu til skiptis. Einna bezt
hefir veðráttan verið á Ausl-
fjörðum í vetur, en ánnars má
segja að tíðarfar Iiafi verið með
afbrigðum erfitt j)að. sem af er
vetrarins.
Samkvæmt bréfum og skeyt-
um sem Vísi liafa borizt víðs-
vegar úr nærsveitum og úr
Borgarfirði, er óvenjulega mik-
ill klammi á jörðinni. Hefir víða
verið um algera innistöðu á fé
að ræða, svo vikum skiptir, þar
sem á venjulegum vetrum hef-
ir verið ágætis beit lengst af
vetrar. Annarsstaðar segjast
menn ekki muna aðra eins
klakahellu á jörð áratugum
saman.
Ef þannig heldur áfram, horf-
ir þunglega um afkomu bænda,
því að nú eru þeir alveg sér-
slaklega illa búnir undir lang-
varandi harðindi. Veturinn i
fyrra var mjög erfiður og s. 1.
sumar eitthvert mesta grasleys-
issumar sem liér befir komið í
f jölda mörg ár. Þar á ofan bætt-
ist erfið beyskapartið viðsvegar
um land.
Vísir spurðist fyrir um það
hjá búnaðarmálastjóra livort
nokkuð hefði verið leitazt fyrir
um hjálp utan af landi. Hann
lcvað svo elcki vera, þannig að
teljandi væri, en þó lítilsháttar
úr kauptúnum. Iíúaeigendur
þar hafa undanfarið treyst á
Jieyhjálp úr nærliggjandi sveit-
um, en unl það horfir þunglegar
nú en venjulega vegna þess að
bændur telja sig yfirleitt ekki
aflögufæra um liey.
Bændur hafa pantað og aflað
sér meiri fóðurbætis, bæði síld-
arméls og útlendra fóðurteg-
uiida í haust en nokkuru sinni
áður. En til þess að hægt verði
að bæta úr fóðurskorti, sem er
yfirvofandi ef tíðarfarið helzt
þessu líkt fram eftir vetri, verða
flutningar að ganga greiðlega
við önnur lönd og mega engar
tafir verða þar á.
Franskur sendikennari
við Háskóla Islands.
—.
Madame de Brésé.
Forseti Alliance Franqaise, Pétur Þ. J. Gunnarsson stórkaup-
maður, kallaði blaðamenn á fund sinn í gær kl. 2 síðd., og
kynnti hinn nýja sendikennara við háskóla íslands, Madame
de Brézé, fyrir þeim. Er frúin nýkomin hingað til lands, en fyrir
atbeina ríkisstjórnar íslands, franska sendiherrans og stjórnar-
nefndarinnar í Algier tókst félaginu að fá leyfi til að njóta starfs-
krafta frúarinnar nú í vetur.
Madame de Brézé stundaði á
sinum tima nám við Sorbonne
háskóla í París og fleiri háskóla
þar í borg, en lagði stund á lög-
fræði og fagurfræði. Lauk liún
námi í þeim greinum báðum, en
að því Ioknu réðist hún, sem
fyrirlesari og kennari við Lund-
únaháskóla og hefir starfað þar
frá því árið 1930. Hinsvegar hef-
ir hún sótt land sitt heim í Ievf-
um sínum, —- síðast árið 1938,
— en þá var þar þegar mikill
órói ríkjandi vegna yfirvofandi
ófriðar.
faðir hennar var læknir um borð
í frönskum spítalaskipum, er
hér voru við Iand um aldamótin,
dvaldi hér í Reykjavík um nokk-
urt skeið og lauk miklu lofsorði
á þjóðina, að því er alúð og
menningu snerti. Var frúnni að
sjálfsögðu ennfremur kunnugt
um loftslag hér og önnur skil-
yrði og var þvi síður en svo að
hún kviði fyrir ferðinni eða
starfi þvi sem hún á nú fyrir
höndum.
Madame de Brézé mun hafa
með höndum kennslu á nám-
skeiðum liáskólans, svo sem
tíðkast hefir, en í marzmánuði,
dagana 8., 15., og 22. kl. 6—7
síðd., mun frúin flytja erindi á
franskri tungu um skáldin Guy
deJMaupassant og Charles Peguy
og loks erindi um nútíma bók-
menntir Frakka og mun það
verða ahnenns eðlis. Er ekki að
efa að fólk, sem áhuga hefir
fyrir franskri tungu og franskri
menningu, mun grípa þetta á-
gæta tækifæri, sem því gefst til
að sækja nám i háskólanum og
hlusta á erindi frúarinnar.
Madame de Brézé hefir hafi
kennslu og fyrirlesti;arstarfsemi
með höndum við Kings College
í London og London School of
Oeconomics, en þar er skóla-
stjóri, svo sem kunnugt er, Sir
William Beveridge, sem heims-
kunnur er fyrir umbótalillögur
sínar nú á ófriðarárunum. Dáir
frúin mjög liæfileika hans,
þekkingu og gáfur.
Ekki virðist úr vegi að vekja
athygli manna á því, að nafnið
de Brézé er þekkt í sögu Frakka.
Marquis de Dreux-Brésé; lang-
afi eiginmanns frúarinnar, var
siðameistari við hirð Lúðvíks
16., og féll það í hans hlut að
fara sem sendiboði konungs til
þingsins í Versölum og flytja
því boðskap hans. Við liann
sagði Mirabeau þá 'hina frægu
setningu, að þingið sæti þar að
vilja fólksins og færi livergi.
Er konungurinn valt úr sessi
flýði siðameistarinn til Póllands
og settist þar að. Sonur lians
gerðist hinsvegar fylgismaður
Napóleons I. og þjónaði honuin
dyggilega. Var hann sendiherra
Napoleons í Póllandi um langt
skeið. A ættin enn öll bréf hans
frá þeim tíma, en þau eru niður
komin einhvérsstaðar í Frakk-
landi. Sonur hans gerðist á-
hrifamaður í Frakldandi og var
ákafur konungssinni, en frúin
og eiginmaður hennar vorubæði
lýðveldissinnar og fylgendur
de Gaulle. Þökkuðu þau honum
á sínum tíma örugga baráttu
hans fyrir lieiðri Frakklands og
liafa lagt fram krafta sína í þágu
þeirrar baráttu.
Madame de Brézé vei’ður von-
Velbátnrinn ,.ÚÖinn“
talinn af.
Það þykir nú fullvíst, að
vélbáturinn Óðinn frá
Gerðum í Garði hafi farizt
í ol-viðrinu síðastliðinn
laugardag. Hefir bátsins
verið leitað síðan, þegar
fært hefir verið vegna veð-
urs, en sú leit hefir engan
árangur borið. Á Óðni voru
fimm skipverjar og hafa
því alls fimmtán sjómenn
týnt lífi í ofviðrinu síðast-
liðinn laugardag.
Skipverjar á óðni voru þessir:
Geirmundur Þorbergsson,
skipstjói’i, Bræðraborg, Garði,
fæddur 9. sept. 1910. Lætur eftir
sig konu og 3 börn.
Þoi’steinn Pálsson ,vélstjóri,
Sandgex-ði, fæddur 8. júni 1909.
Lætur eftir sig könu og 4 börn.
Þórðar /Óskarsson, háseti,
Gerðum, fæddur 16. sept. 1925.
Ókvæntur.
Tómas Áriiason, háseti, Flat-
ey á Skjálfanda, fæddur 28. sept.
1915. Ókvæntur.
Sigurður Jónasson, liáseti,
Súðavík, fæddur 4. nóv. 1923.
Ókvæntur.
Tekizt hefir að ná báðuin
vélbátunum á flot, sfern fóru á
land í Keflavík í ofviðrinu. Var
öðrum þeirra náð lit svo að segja
strax, en hinum var náð út í
gærmorgun. Var það vélbátur-
inn Júlíus Bjöi’nsson,. sem síðar
náðist. Var liann talsvert meira
skemmdur, en sá, sem fyrr náð-
ist út, en nú er háturinn kom-
inn í þuri’kví og er talið að auð-
veldlega megi gera við hann.
Enn liefir ekki verið hægt að
vinna við björgun Ægis, en hann
rak á land við Melhólma út af
Melasveit, eins og skýrt var frá
hér í blaðinu fyrir nokki’um
dögum. Er um hálftíma gangur
af veginum á staðinn, þar sem
biáturinn liggur og því nær ó-
gei-ningur að korna bjöi’gunai’-
tækjum á staðinn öðru vísi en
sjóleiðina. Verður því að biða
unz veður batnar, að ná bátnum
á flot.
andi ekki fyrir vonbrigðum af 1
dvöl sinni hér. Hún er hámennt-
uð kona og verðugur fulltrúi
hinnar miklu menningarþjóðar,
Frakka. Er hún ung að árum og
frönsk á svip, þótt hin langa
dvöl í Englandi hafi einnig mót-
að liana nokkuð. Er ekki að efa
að mikill og tilætlaður árangur
verður af starfi hennar hér.
£L
Scrutator:
l^joudjdlx aÁnmnmfys
Frúin lýsti ánægju sinni yfir
að vex-a komin hingað til 'lands,
með því að þótt hún hafi ekki
komið hingað fyr, hafði hún ó-
venjulega mikil kynni af land-
inu, en það stafaði af því, að
frá gerðum samningum verður
ekki annað sagt, en að lítíð legg-
ist fyrir kappana og ekki sé
ganga þeirra sigurvænleg. Von-
andi kemur ekki til þess, — en
ekki þar fyrir, — komið það,
sem koma vill. Skollaleikurinn
er of augljós til þess að liann
geti haft nokkur áhrif út á við.
Sundurlyndi þjóðarinnar um
öll helztu hagsmunamál liennar
hefir um langa hrið verið til
leiðinda og oft og einatt beins
tjóns. Því er ekki ástæða til að
skara að þeim glæðum við af-
greiðslu máls, sem allir telja sig
í rauninni sammála um. Eining-
in um lýðveldisstofnunina ætti
að verða fyrirboði batnandi
þjóðlífs í framtíðinni, meiri ein-
ingar og meiri átaka til fram-
fara og batnandi lífsskilyrða, í
andlegu og veraldlegu lífi þjóð-
arinnar.
Líknarsjóður.
Mér hefir borizt eftirtektarvert
bréf frá „A. S. H.“, sem ég birti
hér í heilu lagi:
„F}'rir tæplega einu ári var vak-
ið máls á því í einu bæjarblaðanna,
að hér á landi þyrfti að stofna líkn-
arsjóð, seni héldi uppi söfnun uni
gervallt landið allan ársins hring,
en fénu yrði varið til þess að rétta
þeim hjálparhönd, sem misst hefði
fyrirvinnu sína í sjóslysum.
Síðan hefir hvergi verið á þetta
minnzt, en á þeim stutta tíma, sem
af er þessu ári, hefir hvert sjóslys-
ið rekið annað, svo að mannfallið
í sjómannastétt okkar mun sjaldan
eða aldrei hafa verið eins niikið á
jafnskömmum tíma.
Nú er tækifærið.
Þrátt fyrir þetta hefir ekkert ver-
ið gert til þess að veita þeim hjálp,
sem nú þarfnast hennar. Það er ekki .
sennilegt, að memv sé orðnir svo
kaldrifjaðir, að þeir láti sér á sama
standa. Hitt mun sönnu nær, að for-
ustuna hafi vantað.
En það er ekki of seint að hefj-
ast handa í þessu máli og ef stofn-
að verður til fjársöfnunar fyrir þá,
sem þurfandi eru, þá þætti mér vel
til fallið, að sú söfnun verði upp-
haf eða undanfari stofnunar sjóðs,
sem hafi það hlutverk að hjálpa
vandamönnum þeirra, sem missa
fyrirvinnu sína í sjóinn eða á ann-
an hátt af slysförum, og liggja ó-
bættir hjá garði.
Fyrst við, svo hinir.
Fyrir skemmstu er lokið mestu
fjársöfnun, sem nokkru sinni hefir
Verið stofnað til hér á landi. Þeir,
sem hennar eiga að njóta, eru mjög
þurfandi, eftir margra ára kúgun og
harðrétti og ég lagði ofurlítið af
mörkum, af því að mér þótti mál-
efnið- gott.
Það var göfug hugsjón, sem stóð
að baki þeirrar söfnunar, en eig-
um við ekki líka að hugsa lítið eitt
um okkur sjálfa? Það er gott og
vekur gleði i hjarta hvers manns,
að geta hjálpað þeim, sem þurfandi
er og minni máttar, en það munu
flestir ætla, að við eigum ekki síð-
ur að hugsa um sjálfa okkur en
aðra. Söfnunin, sem ég gat um hér
að ofan, sýnir hvað við getum, ef
við viljum. Ef stofnun líknarsjóðs-
ins er vel undirbúin og hafður næg-
ur „áróður“ í frammi hans vegna,
þá má telja víst, að hann muni á
ókomnum áratugum verða mörgum
til blessunar.“
Bréfritara og öðrum til upplýs-
ingar skal frá því skýrt, að það
var í Vísi, sem tillagan kom fram
um liknarsjóðinn. Annars vísa ég
tillögunni til þeirra, sem helzt ættu
að hafa forgöngu í málinu, en það
virðast mér vera prestastéttin og
allsherjarsamtök sjómanna eða
Slysavarnafélagið.
Rafmagnið.
„Týri“ skrifar mér eftirfarandi
um rafmagnsskortinn:
„Daginn er nú farið aö lengja lít-
ið eitt, en þó hefir ekki dregið til
%einna muna úr rafmagnsskortin-
um. Að líkindum hefir það verið
til einhverra bóta, að mönnum er
ekki leyft að nota rafmagnsofna og
að hitaveitan er komin í fjölda húsa,
þótt enn muni vafalaust nokkur
brögð að því, að ekki sé farið eft-
ir settum reglum um rafmagns-
hitun.
En það er eitt atriði, sem ef til
vill væri rétt að taka til athugunar
í þessu sambandi. Ég hefi iðulega
veitt því eftirtekt, og margir aðrir
hafa vafalaust sörnu sögu acf segja,
að_ því leyti: Þegar menn koma á
vinnustað snemma morguns, áður
en bjart er orðið, kveikja þeir vit-
anlega nauðsynleg ljós, til þess að
geta tekið til starfa sinna. En það
vill oft brenna við, að menn láti
undir höfuð leggjast að slökkva
ljósin aftur, þótt albjart sé orðið.
Ef þettá gerist viða, getur það haft
nokkur áhrif á spennuna. Menn
ættu því að athuga það, þegar bjart
er yfir, að slökkva rafljósin jafn-
skjótt og þeirra er ekki þörf. Það
kostar ekkert.“
Það þarf * vissulega meira en
þetta til að bæta úr rafmagnsskort-
inum, en geti það dregið eitthvað
úr honum, þá er sjálfsagt að reyna
það.
Góð stúlka
óskast nú þegar vegna veik-
indaforfalla. Gott kaup. Sér-
lierbergi. Uppl. á Hverfisgötu
1, uppi.
Tökum að okkur
allskonar yiðgerðir á
raflögnum og raftækjum
Raftækjavinnustofan,
Norðurstíg 3 B.
(f húsi ný ju Blikksmiðj-
unnar).
Unglingur
óskast til að gæta barns
nokkura tíma á dag. — Hátt
kaup. Uppl. í Tjarnargötu
10, 1. hæð.
Bezt að anglfsa l Vtsl.
Afgreiðslumann
vantar í verzlun. ' Umsókn
ásamt kaupkröfu sendist
afgr. strax, merkt: „B“.
Svartur herraírakki
nýr, á meðalmann, til -sölu
með tæknærisverði. Til sýnis
kl. 8 e. li. á Laugavegi 11,
annari hæð. — Simi 2266.
Menntaskólinn
vann skólaboðsundið
Skólaboðsundið fór á þann
veg í s.I. viku, að sveit Mennta-
skólans var dæmdur sigur og
synti hún vegalengdina á réttum
18 mínútúm.
Inðskólasveitin liafði reyndar
betri tíma, 17:45,8 mín., en hún
var dæmd úr leik vegna þjóf-
starts. Þriðja varðsveit Háskól-
ans á 18:02.9 mín. og fjórða
sveit Verzlunarskólans 18:07.8
mín (báðar dæmdar úr leik
vegna þjófstarts). 5. sveit
Stýrimannaskólans á 19:37.8
mín og 6. sveit Samvinnuskól-
ans á 20:03.7 mín., en hún var
einnig dæmd úr leik.
Sundmót þetta sýnir mikla
framför frá því sem áður hefir
verið, elcki aðéins í þátttöku
skólanna, þvi að jafn margir
skólar bafa eldci keppt í þvi áð-
ur, lieldur líka í tímunum, sem
eru betri nú en áður hjá öllum
skólunum.
Þetta má vafalaust þakka
hójysundslínium skólanna, en
þeir fá nú 1—3 klst. á viku í
Sundhöllinni liver til æfinga og
sundnáms.
Er það jafnframt mjög lofs-
vert, að fámennir skólar eins
og t. d. Samvinnuskólinn og
Stýrimannaskólinn skuli taka
þáttri þessu móti, þar sem þeir
verða að senda allt að því ann-
anhvorn nemanda á keppnina.
Mótið fór mjög vel fram og
þrátt fyrir þjófstart flestra
flokkanna var áberandi hvað
framfarir í sundkunnáttu og
getu þátttakenda hafa orðið
miklar.