Vísir - 03.03.1944, Blaðsíða 2

VlSIR

DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Iíristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Inanlfsstrseti).
Símar: 16 60 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasála 35 aurar.
Féalgsprentsmiðjan h.f.
Fjársöínunin.
Nefnd manna tók til starfa í
síðustu viku, er liefir for-
ystu um fjársöfnun til danslcra
flóttamanna, er dvelja í Svíþjóð
og víðar.
í nefndinni eiga sæti Sigurður
Nordal prófessor, formaður
nefndarinnar, Kristján Guð-
laugsson hrmflm., gjaldkeri
nefndarinnar, Lúðvíg Guð-
mundsson varaform., Páll S.
Pálsson stud. juris., Stefán Jóh.
Stefánsson lirmflm., Ben. G.
Waage forseti í. S. í. og Björn
Br. Björnsson tannlæknir.
Sigurður prófessor Nordal
liafði orð fyrir nefndinni og
skýrði frá undirbúningi fjár-
söfnunarinnar. Hefir nefndin
þegar átt tal við fjölda áhrifa-
manna, innan Alþingis og utan
og þá aðallega þá, sem fara með
trúnaðarstörf fyrir félög eða
félagasambönd og rætt við þá
um málið og fengið hinar ágæt-
ustu undirtektir. Vmsir þessara
manna og þar á meðal forseti
sameinaðs Alþingis og formenn
þingflokkanna höfðu þegar rætt
málið sín í millum, og voru þess
mjög hvetjandi að hafist yrði
lianda um framkvæmdir. I
trausti þess að málaleitun þessi
muni ekki fá lakari byr hjá
þjóðinni í heild, en liún hefir
fengið tiPþessa, mun nefndin
nú beita sér fyrir samskotum
til handa hinum dönsku flótta-
mönnum, sem dvelja í Svíþjóð
og viðar og reyna að létta undir
með þeim í þungbærum raun-
um. Leikur elcki vafi á því, að
eins og sakir standa er þörfin
fyrir hjálp brýnust hjá flótta-
mönnum þeim, sem Danmörku
hafa flúið, með því að frá land-
inu sinu hafa þeir farið slippir
og snauðir.
Svíar hafa að vísu tekið flótta-
mönnum þessum vel og leitazt
við að létta þeim dvölina með
að veita þeim atvinnu, aðallega
ungum mönnum við skógar-
högg. Er talið að 1200 menn
hafi fengið atvinnu af um 15
þúsundum, sem frá Danmörku
hafa flúið yfir til Svíþjóðar allt
til síðustu áramóta. Stöðugt
bætast þó fleiri flóttamenn í
hópinn og óvíst hver tala þeirra
er nú. Fyrir þessa menn hafa
verið reistar um 30 íbúðir eða
bráðabirgðaskýli, sem þeir haf-
ast við í, en auk þess hafa þeir
fengið landsetur til umráða að
einhverju leyti. Vitað er að
hörgull er mikill á húsnæði í
Svíþjóð. Enda má segja að
þangað hafi legið stöðugur
straumur flóttamanna frá upp-
hafi stríðsins.
Utanríkismálaráðuneytið hef-
ir sérstaldega athugað hvort
nokkur vandkvæði gætu verið
á að slík söfnun, sem þessi yrði
látin fram fara á landi hér og
mun sendifulltrúi íslands í Sví-
þjóð hafa Iátið svo um mælt að
slíkt fjárframlag myndi vel
þegið. Mun fénu ráðstafað i
samráði við íslenzk stjórnar-
völd, og þá væntanlega sendi-
fulltrúann sérstaklega, og enn-
fremur danska sendiráðið í
Stokkhólmi, sem tekið hefir að
sér yfirumsjön með málefnum
flóttafólksins. Formaður flótta-
mannaskrifstofu. sendiráðsins
er dr. juris Stephan Hurwitz,
Innheimta hita-
veitugjaldsms.
Húseigendup vilja ad það
veipdi innlieimt beint frá
notendum.
Aðalfundur Fasteignaeig-
endafélags Reykjavíkur var
haldinn í Kaupþingssalnum s. 1.
þriðjudagskvöld þann 29. febr.
Á fundinum gaf formaður fé-
lagsins, Gunnar Þorsteinsson
hæstaréttarmálaflm. skýrslu um
störf félagsstjórnarinnar og
starfsemi félagsins á nýliðnu
stax-fsári þess.
Félagið hafði s. I. ár, eins og
3 undanfarin ár, liaft opna skrif-
stofu til leiðbeiningar og að-
stoðar félagsmönnum. Alls
höfðu á árinu um 700 húseig-
endur leitað til skrifstofunnar
og verið veitt þar ýmiskonar
aðstoð og upplýsingar.
Á fundinum kom fram megn
óánægja fundarmanna yfir
þeirri ákvörðun bæjaryfirvald-
anna, að láta innheimta afnota-
gjald heita vatnsins hjá húseig-
endum, en ekki beint hjá not-
endum vatnsins. Var skorað á
stjórn félagsins, að leita úr-
skurðai-- dómstólanna um rétt-
mæti slíkra ráðstafana. Einnig
var svohljóðandi tillaga sam-
þykkt með samhljóða atkvæð-
um.
„Aðalfundur Fasteignaeig-
endafélags Reykjavíkur, haldinn
þann 29. febr. 1944, mótmælir
þeirri ákvörðun bæjaryfirvald-
anna, að innheimta heitavatns-
afnotagjaldið lijá liúseiegndum
einum, en ekki notendum þess.
Telur fundurinn slíkt inn-
heimtufyrirkomulag, -— sem ó-
hjákvæmilega lilýtur að fylgja
talsverð fjárhagsleg ábyrgð, —
fullkomna lögleysu, og skorar
á bæjarráð og-bæjax-stjói-n, að
biæyta innlieimtufyrirkomulag-
inu tafarlaust þannig, að gjald-
ið verði innheimt beint hjá not-
endum þess, en ekki hjá húseig-
endum eða umboðsmönnum
þeirra.
Þangað til sú breyting verður
gerð, telur fundurinn sjálfsagt
sem áður var prófessor í lög-
fræði við Kaupmannahafnar-
háskóla, en um 100 menn munu
vinna í þjónustu skrifstofunnar.
Tveir menntaskólai’ hafa ver-
ið stofnaðir í Svíþjóð fyrir
danska unglinga og eru um 80
nemendur i livorum. Mörg
dönsk börn stunda nú nám í
sænskum skólum m. a. i liinum
kunna Viggbyholm heimavist-
arskóla í nágrenni Stokkhólms.
í samvinnu við sænskar hjálpar-
stofnanir hefir verið komið upp
bæði barnaheimili og gamal-
mennahæli. Allir, sem ófærir
eru til vinnu, eða sem ekki er
unnt að útvega atvinnu, eru á
framfærslu flóttamannaskrif-
stofunnar, og mun danska
sendiráðið hafa fengið fé að 1
láni hjá Svium. til að standa j
straum af kostnaði þessum.
Við íslendingar eigum að
rétta þessum nauðstöddu frænd- !
um og vinum okkar hjálpar-
hönd, og gera það helzt með
þeim myndarbrag, sem sæmir
mannúð þjóðarinnar og hjálp-
semi. fslenzk gestrisni á ekki að
vera einskorðuð við heimilin,
en ná nokkuð út fyrir þau, til
þeirra manna, sem ekkert hæli
eiga og við getum ekki veitt
húsaskjól eða aðra aðstoð.
Hjálp til þeirra verður ekki
veitt nema með samskotum og
þeim- almennum, enda mun
hverjum manni Ijúft að láta
eilthvað af mörkum, sér til
ánægju og öðrum til gagns og
hjálpar í neyð.
og óhjákvæmilegt, að liúseig-
endur reikni sér ákveðna um-
stangs- og áhættuþóknun fyrir
starf sitt er fundurinn telur
hæfilegt 10% af liverri inn-
heimtri gjaldupphæð.“
Úr sljórn félagsins gengu:
Gunnar Þorsteinsson form.
stjórnarinnar og þeir Egill Vil-
lijálmsson og Sveinn Sæmunds-
son. Voru þeir allir endurkosn-
ir einróma. Fyrir í stjórninni
voru þeir Sigurður Ilalldórsson
! og Þorl. Helgi Eyjólfsson liúsa-
smíðameistarar.
I varastjórn voru kosnir þeir
Magnús Jóhannesson, Jón
Árnason og Hannes Einarsson.
Á fundinum var samþykkt
: tillaga þess efnis, að fela stjórn-
inni að athuga möguleika á því
að félagið gæfi út sérstakt mál-
gagn þar sem rædd væru aðal-
lega hugsmunamál og liugðar-
efni liúseigenda.
Á fundinum ríkti mikill áhugi
fundamanna um að efla hag og
gengi félagsins og auka áhrifa
vald þess til árangursrikra
starfa i þágu liúseigenda.
Reykjavík
raímagns-
laus.
Reykjavík var að mestu raf-
magnslaus frá því á miðviku-
dagsmorgun og þangað til kl. 6
í gærkvöldi.
Orsakirnar að þessari bilun
voru þær, að krap liafði sezt í
rafmagnsvélarnar við Ljósafoss,
svo að þær stöðvuðust.
. Unnu 15 manns að því í allan
gærdag _að lireinsa vélarnar.
Tókst um kvöldið að hreinsa
aðra vélina alveg og liina að
mestu leyti. Kom straumur þá
aftur á um tíma, en eftir rúm-
lega 3 klst. varð að loka fyrir
vatnið að nýju, svo að frá kl.
12 í fyrrinótt og fram til kl. 6
í gærkveldi var bærinn algerlega
rafmagnslaus.
Bilun þessi stóð alls yfir í 28
klst. og er Iengsta stöðvun á raf-
magni, sem orðið hefir.
Elliðaárstöðin var allan tím-
ann í gangi og þaðan fengu
sjúkrahús, landsímahúsið, hita-
vatnsdælumar og fleiri raf-
magn.
t gær og í fyrradag hvarf gas-
ið einnig um tíma, en var jafn-
an haft á um suðutimann.
Bilun þessi á rafmagninu
hafði all-víðtækar truflanir í för
með sér á ýmsum sviðum at-
hafnalífsins.
Verkstjórafélagið.
Framh. af 1. síðu.
voru að settar yfðu reglur um
fasta matmáls- og kaffitíma, og
að komið yrði upp verkamanna-
skýli við höfnina.
Núverandi stjórn félagsins
skpia: Pálmi Pálmason formað-
ur, Sigurður Árnason ritari og
Jóhannes Gríinsson gjaldkeri.
í tilefni af 25 ára afmælinu
gefur félagið út minningarrit,
se#n heitir „Verkstjórafélag
Reykjavílcur 25 ára“, og hefir
Sigurður Árnason samið það.
Er vandað til þess i hvívetna og
slcreytt mörgum myndum.
Annað kvöld efnir félagið til
afmælishófs í Tjarnarcafé.
María Jónsdóttir |
í fyrradag var til moldar borin
María Jónsdóttir á Ránargötu 9,
er andaðist 21. þ. m. eftir tæpr-
ar viku legu á heimili sínu og
manns síns Stefáns Filippus-
sonar.
Hún var fædd að Ivlafastöð-
um í Skilamannahreppi 21.
marz 1860. Foreldrar hennar
voru hjónin Jón Brandsson og
Ingibjörg Tómasdóttir, bæði
ættuð úr Landeyjum. Heimili
þeirra leystist upp meðan María
var í bernsku, og ólst hún síðan
upp hjá móður sinni, sem
dvaldist í vist á ýmsum stöðum.
Var hún þá um skeið á Móum
á Kjalarnesi hjá Matthíasi
skáldi Jochumssyni og á fleiri
góðum heimilum. Bernsku-
kynni hennar af Matthíasi urðu
henni minnisstæð, og mat liún
hann alla ævi mest allra skálda,
að Hallgrimi Péturssyni einum
undanskildum.
Eftir nokkurra ára dvöl í
Hafnarfirði á heimili Kristjáns
háyfirdómara Jónssonar fluttist
hún austur á Seyðisfjörð og
réðst þar til bróður Kristjáns,
Sigurðar Gaula Jónssonar og
konu hans frú Hildar Þorláks-
dóttur.
Árið 1898 giftist Maria eftir-
lifandi eiginmanni sínum, Stef-
áni Filippussyni frá Iválfafells-
koti í Fljótshverfi, en hann
fckkst þá við söðlasmíðaiðn á
Seyðisfirði. En á næsta ári
byrjuðu þau búskap í Brúnavík
í Borgarfirði eystra. Þar bjuggu
þau myndarbúi allt til ársins
1920. Heimili þeirra var lengst-
um mannmargt, því þar var
stundaður landbúnaður og
sjávarútvegur jöfnum liöndum.
Gat ekki lijá því farið, að oft
væri annríkissamt fyrir hús-
freyjuna og í mörg Iiorn að
lita. En Maria átti mikla atorku
og iðjusemi til að bera, og voru
þau hjónin samhend í dugnaði
og góðri forsjá, hjálpfýsi og
rausn, sem ávann heimili þeirra
vinsæld ásamt alúð þeirri og
ljúfmennsku, er þau sýndu hjú-
um sinum og gestum, sem að
garði bar.
Þau lijónin eignuðst eina
dóttur, Ingibjörgu, en misstu
liana á 2. ári. Þá tóku þau sér i
dóttur stað Ingibjörgu dóttur
hjónanna Jóris Bjarnasonar frá
Hörgsdal á Síðu og Regínu
systur Stefáns. Ólu þau hana
upp og kostuðu til mennta. Er
Ingibjörg gift Knúti Árngrims-
syni gagnfræðaskólakennara.
Fjögur börn önnur tóku þau
Stefán og María í fóstur og ólu
þau upp að mestu, auk ýmissa
unglinga og barna, er dvöldust
hjá þeim lengri eða skemmri
tíma. öllum þeim lióp reyndist
María sem væru það hennar
eigin börn.
Lengstan tímann síðan þau
hjónin brugðu búi í Brúnavik,
hafa þau verið búsett í Reykja-
vík.
María var kyrrlát kona og
prúð í framgöngu, trygglynd og
skapföst og fastheldin við
gamla og góða siðu. Ilún var
mjög bóklineigð og þráði það
i æsku að mega njóta menntun-
ar, en fékk þær óskir ekki upp-
J fylltar nema af skornum
ÁVARP
vegna fjársöfnunar til
danskra flóttamanna.
MikiII fjöldi danskra flóttamanna dvelur í Svíþjóð og víðar
um þessar mundir. Flestir þessara manna hafa komizt úr landi
slyppir og snauðir, og munu eiga litla kosti atvinnu og vera
mjög hjálparþurfi. Fólk þetta er úr öllum stéttum þjóðfélags-
ins og meðal þess margt barna, kvenna og gamalmenna.
íslenzka þjóðin hefir þegar sýnt Finnum og Norðmönnúm
samúð sína í verki og efnt til almennrar fjársöfnunar þeim til
handa. Eru það þá Danir einir af hinum nauðstöddu Norður-
landaþjóðum, sem enginn slíkur vináttuvottur hefir verið sýnd-
ur. Mun það hafa komið af því, áð fram til þessa hafa íslending-
ar litið svo á, að eigi væri hægt að veita þeim hjálp, er að gagni
mætti koma, en nú mun þörf hinna dönsku flóttamanna í Sví-
þjóð vera einna brýnust þeirra Norðurlandabúa, sem unnt er
að rétta hjálparhönd eins og sakir standa.
Islendingum hefir vegnð svo vel, þrátt fyrir allar hörmungar
stríðsins, að þeir eru aflögufærir öðrum til styrktar, og munu
þeir fúsir að sýna Dönum þannig vinarhug í verki. Verði þátt-
takan almenn, erum við færir um að létta verulega raunir
margra danskra flóttamanna, og það án þess, að nokkur ein-
staklingur taki nærri sér.
Væntum vér því, að íslendingar liggi nú ekki á liði sínu, held-
ur láti gjafir skjótt og vel af hendi rakna, enda er ætlunin, að
söfnunin standi aðeins yfir næstu mánuði. Mun sannast sem
jafnan, að fyrsta hjálpin er bezta hjálpin, enda verði féð sent
jafnóðum og það kemur inn.
Það má ekki einvörðungu telja rétt að íslenzka þjóðin efni til
slíkra samtaka, heldur siðferðilega skylt, íslendingar mega
aldrei Iáta hlut sinn eftir liggja, þegar unnið er að mannúðar-
málum.
Reykjavík, 1. marz 1944,
Sigurður Nordal, prófessor. Kristján Guðlaugsson, ritstjóri Vís-
si, form. M. F. í. Lúðvik Guðir.gmdsson, skólastjóri. Ben. G.
Waage, forseti Í.S.Í. Stefán Jóli. Stefánsson, form. Norræna fé-
lagsins. Páll S. Pálsson, form. Stúdentaráðs. Björn Br. Björns-
son, tannlæknir. Gísli Sveinsson, forseti sameinaðs Alþingis.
Björn Þórðarson, forsætisráðherra. Haraldur Guðmundsson,
form. þingfl. Alþýðufl. Brynjólfur Bjarnason, form. miðstj.
Sósíalistaflokksins. ólafur Tliors, form. Sjálfstæðisflokksins.
Eysteinn Jónsson, form. þingfl. Framsóknarmanna. Sigurður
Sigurðsson, form. Rauða Kross íslands. Jón Hjaltalín Sigurðs-
son', rektor Háskóla íslands. Guðmundur Ásbjörnsson, forseti
bæjarstjórnar Reykjavíkur. Pálmi Ilannesson rektor Mennta-
skólans. Magnús Jónsson, prófessor, form. Útvarpsráðs íslands.
Jónas Þorbergsson, útvarpsstjóri. .Takob Kristinsson, fræðslu-
málastjóri. Skúli Skúlason, form. Blaðamannafél. íslands. Sig-
urður Guðmundsson, skólameistari, Akureyri. Asmundur Guð-
mundsson, prófessor, formaður Prestafélags íslands. Ingi-
mar Jóhannesson, form. Sambands ísl. barnakennara. Helgi H.
Eiríksson, forseti Landssambands iðnaðarmanna. Ilallgrímur
Benediktsson, form. Verzlunarráðs íslands. Guðgeir Jónsson,
forseti Alþýðusambands fslands. Tómas Guðmundsson, form.
Bandalags ísl. listamanna. Valtýr Stefánsson, ritstjóri Morgun-
blaðsins. Stefán Pétursson, ritstjóri Alþýðublaðsins. Sigurður
Guðmundsson, ritstjóri Þjóðviljans. Árni Jónsson frá Múla, rit-
stjóri íslands. Þórarinn Þójárinsson, ritstjóri Tímans. Bjarni
Ásgeirsson, form. Búnaðarfélags Islands. Kristinn Stefánsson,
stórtemplar. Kjartan Thors, form. Landssambands ísl. útvegs-
manna. Magnús Pétursson, héraðslæknir, form. Læknafélags
fslands. Ragnhildur Pétursdóttir, form. Kvenfélagasambands
íslands. Eirikur J. Eiríksson, forseti U. M. F. f. Bjarni Jónsson,
vígslubiskup. Ágúst Bjarnason, form. Sambands ísl. karlakóra.
Kristján Jónsson, form. ísafjarðardeildar Norræna félagsins
Steindór Steindórsson, form. Akureyrardeildar Norræna félags-
ins. Jón Thorarensen, prestur. Jakob Jónsson, prestur. Garðar
Svavarsson, prestur. Árni Sigurðsson, Fríkirkjuprestur. Helgi
Tómasson, dr med. Gunnlaugur Einarsson, læknir. Sigríður
Eiríksdóttir, form. Hjúkrunarkvennafélags íslands, Þuriður
Bárðardóttir, form. Ljósmæðrafélags íslands. Friðrik Hall-
grímsson, dómprófastur.
Bæjar
fréttír
I.O.O.F.l. = 125338 /,=
Tímarit
Verkfræðingafélags íslands, 4.
hefti 28. árg., flytur: Upphaf póst-
stofnunar á íslandi- (Guðm. Hlíð-
dal), Stækkun Sogsvirkjunarinnar
(Guðm. Hliðdal).
skammti. En fróðleiksþrá henn-
ar var alla ævi sú sama, og
jafnvel nú hin síðustu ár, kom-
in á níræðis aldur, tók hún sér
bók í liönd, hvert sinn er tóm
og næði vannst til og las um
margvísleg' efni, er hún krufði
til mergjar af skýrri dóm-
greind.
Með Maríu er fallin í valinn
ein úr þeirri öldruðu sveit ís-
lenzkra kvenna sem með liljóð-
látu striti, festu og forsjá kyntu
arinelda heimilanna í sveit og
bæ þann mannsaldur, sem hefir
verið umbreytingamestur í
sögu þessarar þjóðar.
Með hlýhug og þakldæti er
hún lcvödd i dag af öllum þeim,
sem nutu Ijúfmennsku hennar
fyrr og síðar.
Hennar er gott að minnast.
K.
Borgarstjóra
hefir verið falið að ganga frá
samningum við Almennar trygging-
ar h.f. um brunatryggingar bæjar-
ins, en samkvæmt áliti hagfræðinga
þeirra, sem höfðu tilboð trygging-
arfélaganna með höndum, var til-
boð Almennra trygginga h.f. hag-
stæðast.
Kvennadeild
Slysavarnafél. íslands í Reykja-
vík þakkar öllum, sem stuðluðu að
góðum árangri við f jársöfnun deild-
arinnar við hlutaveltu, merkjasölu,
dansleik og fleira í s.l. mánuði,
einkum þeim, er gáfu skemmtiatriði
og aðra vinnu, en eru ekki félagar
, deildarinnar. Félagsstjórnin.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 20,20 Kvöldvaka Norræna fé-
lagsins: Ávörp og ræður (Stefán
Jóh. Stefánsson, Pálmi Hannesson,
Guðlaugur Rósinkranz). Upplestur
(Tómas GuÖmundáson, Vilhjálmur
Þ. Gíslason). Tónleikar o fl. Sam-
felld dagskrá.
Skautafélagið
tilkyninr, að á syðri tjörninni eé
ágætis skautasvell.
Fermingarbörn
í Laugarnespr^stakalli. Spurn-
ingar falla niður í dag. Prcslurinn^
Fálkinn
kemur út í fyrramálið.
Næturakstur.
Hreyfill, simi 1633.