Vísir - 11.05.1944, Blaðsíða 2

/
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BIAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Töðumeisabaulið.
U lmenningur hefir ef til vill
“ ekki gert sér ljóst, hverja
þýðingu kaupstreita kommún-
ista hefir i vegavinnu úti um
landið. Ágreiningurinn stendur
um það, hvort hækkað skuli
kaup vegavinnumanna i hér-
uðum, þar sem ekki eru starf-
andi verklýðsfélög og kaup-
taxti þeirra þannig ekki gild-
andi þar. En ágreiningurinn
hefir miklu meiri og víðtækari
þýðingu. Væri kaup vega-
vinnumanna i slikum héruðum
hækkað, leiddi aftur af því al-
menn kauphækkun við alla
landbúnaðarvinnu. Með því
m'óti tækist kommúnistum enn
að auka á verðbólguna í land-
inu og mundi það bitna á neyt-
endum i hækkuðu afurðaverði
á komanda hausti. Kaupmáttur
krónunnar myndi enn rýrna til
stórra muna, framleiðslan
stöðvast eða verða rekin með
halla þar til hún stöðvaðist, en
því næst myndi hrunið bitna á
almenningi með öllum sínum
þunga,
Athyglisvert er það; að fyrr
á styrjaldarárunum töldu
Framsóknarmenn, — einnig
vinstri armur flokksins. — að
nauðsyn bæri til að verðbólg-
unni ýrði haldið í skefjum. Nú
heyrist ekki nokkur rödd um
slíkt, enda haft fvrir satt, að
sumir forystumenn þessa flokks
og annarra flokka líti á hrunið
sem einu hugsanlegu lausn
málsibs og reki þannig pólitik
sína í fullri örvæntíngu. En
hvernig 5 nð VíSnta bjargar úr
þeirri átt, þegar svo er komið?
ÁÍmenningur æskir ekki eftir
hruni, en hvað vill hann gera til
þess að afstýra því? Á komm-
unistunum að haldast uppi að
reka niðurrifsstarfsemi sína og
ná endanlegu marki, eða hyggst
þjóðin að rísa gegn þeim og
bjarga sköpuðum verðmætum,
til að tryggja framtíð komandi
lýðveldis ?
Nú um skeið hafa kommún-
istar í fjóstrú þeirri, sem Grím-
ur Thomsen talar um í einu
kvæða sinna, baulað eftir töðu-
meis í vel tyrfðum bási stefn-
unnar, sem er trú þeirra, enda
er hið kommúnistíska skipulag
þeirra guð. Þeir hafa stöðugt
alið á kröfum, ætlandi það, að
menn settu lás fyrir sálina, en
hugsuðu vonar- og kærleiks-
laust um veraldlega velferð og
að safna magakeis, en islenzka
þjóðin er ekki eins heimsk og
þessir menn ætla, þótt sein-
þreytt sé hún til vandræða, en
takmarkaður.hópur innan henn-
ar að sama skapi auðþreyttur
til slíkra hluta, enda liafa
kommarnir óspart notað sér
það. Hinsvegar má brýna svo
lengi deigt járn að bíti. Bænd-
ur landsins munu finna hvað
að þeim snýr í deilu þessari og
það munu neytendurnir einnig
gera, hugsi þeir á annað borð
til haustsins. Þeim mun heldur
ekki dyljast, að haldist komm-
únistum atferli þeirra uppi og
efni til frekari samúðarverk-
falla, mun þeim takast að
stöðva alla mjólkurflutninga
hingað til bæjarins og mjólkur-
iðnaðinn þar með, ennfremur óL
nýta þeir síldarvertíðina að öllu
eða mestu og torvelda alla land-
Kemur námsíólkið heim frá
Ameríku að náminu loknu?
indúð, sambandsleysi og: slæmar
fréttir gjera það vafasamt.
takanda vestra. Efni þeirra er
mest gamlar fréttir eða þá póli-
tískt rifrildi um persónulega
smámuni, sem hefir lítið gildi
fyrir aðra en þá, sem eru að
skammast í það og það skiptið,
nema að þvi leyti að gefa til
kynna, að hér sé allt í óeiningu
og á tréfótum. Hið sama má
segja um bréfin. Þau eru venju-
legast lengur á leiðinni en blöð-
in. Þær litlu fréttir, sem þau
svo flytja, er þau að síðustú
komast í hendur viðtakanda,
eru mest um dýrtíð, pólitíska
óreiðu og alls konar önnur leið-
indi, sem ekki eru girnileg að
neínu leyti. Þá ber mikið á því,
að ýmsir háttsettir mennta-
menn hér, er hafa stundað nám
við evrópíska háskóla, hafa ó-
trú á gildi amerískra skóla og
láta oft í ljósi andúð sína á
námi íslendinga vestan hafs.
Sumir ganga jafnvel svo langt,
að krefjast þess, að námsmenn-
irnir íið vcstan fái ekki að njóta
sjálfsagðra atvinnuréttinda hér
heima að afloknu prófi og einn
af aukakennurum íslenzka há-
skólans hefir skrifað ónot um
námsmennina vestan hafs í
sjálft hátíðahlað stúdentanna.
Velgengni
námsfólksins vestra.
Á hinn bóginn gengur náms-
fólkinu vonum framar við störf
sín og nám vestan hafs. Mikil
mannekla er nú í Bandaríkjun-
um vegna styrjaldarinnar og er
ekki ótítt, að gmflið sé eftir ís- ,
lenzku námsmönnunum um ao ,
taka að séi> ákveðin störf að '
löknú uáiní ög jafnvel á með-
flh á háminu stendur. Allt þetta
til samans, sambandsleysið við
heimalandið, hinar slæmu frétt-
ir, heimskuleg andúð og svo
mikil almenn velgengni meðal
námsfólksins fyrir vestan, eyk-
ur vissulega ekki líkurnar fyr-
ir því, að námsfólkið snúi allt
heim að náminu loknu og taki
við störfum fyrir þjóðfélagið.
Og sannast að segja er varla
hægt að ásaka það, þótt þannig
færi, þö'tt það yrði að flestu
leyti óbætanlegt tjón fyrir
heimalandið.
■J^að mun láta nærri, að
* um 200 Islendingar
stundi nám við menntastofn-
anir vestan hafs.
Langflest af þessu fólki er í
ýmsum hagnýtum námsgrein-
um, svo sem verkfræði, flug-
námi og öðrum slíkumsérnáms-
greinum, sem mikil vöntun er
á mönnum. í hér heima. Vitað
er að allmargir af þessum
námsmönnum njóta einhvers
styrks frá íslenzka ríkinu og
sumir ríflegs fjárstuðnings.
Frá því að styrjöldin hófst
hefir námsmannastraumurinn
vestur um haf verið afar ör og
ekkert virðist lænda til að hann
réni á næstunni, enda er það út
af fyrir sig ekki æskilegt. Við
heimkomuna að afloknu námi
sínu mun þetta fólk færa með
sér mikið af nýrri þekkingu til
„gamla landsins“ og þannig
verða mikils virði fyrir landið
og þjóðina í liinni margþættu
endurreisnarstarfsemi, sem bíð-
ur allra þcirra, sem í einlægni
vilja vinna að því, að hér geti
lifað menningarþjóð í framtíði-
inni. En ýmsir spyrja með
nokkrum ugg: Hvað margt af
þessu námsfólki kemur hingað
heim að afloknu námi?
Það er enginn vafi á að lang-
flest af námsfólkinu hefir full-
an hug á að koma heim að af-
loknu náminu og sumt er alveg
ákveðið í ])ví. Hitt er rétt að
horfast í augu við, að ýmislegt
getur orsakað, að nokkur hluti
námsmannahópsins vestan hafs
komi ekki heim, og það væri út
frá vissum sjónarmiðum alls
ekki óeðlilegt.
Sam bandsleysið,
af því, Sem er hættulegt
1 þessum efnum er sambands-
leysi hámsfólksins við heima-
landið. Nálega eina sambandið,
sem þetta fólk hefir árum sam-
an við umhverfið hér austan
hafsins, eru dagblöðin og bréf-
in, sem berast. Dagblöðin eru
venjulega mabgra mánaða göm-
ul, þegar þau komast til við-
búnaðarvinnu verulega, þótt
bændur yrðu nauðugir viljugir
að greiða hið háa kaupgjald,
sem krafist er í vegavinnunni
til sveita. Athæfi þettaj getur
haft stóralvarlegar afleiðingar,
sem þjóðin i heild verður að af-
stýra með ráðum og dáð.
Með því að brjóta lög og
landsrétt hafa kommúnistar
efnt til verkfallsins og með enn
frekari lagabrotum hyggjast
þeir að halda því áfram. Þótt
þeir baki sér og sínum skaða-
bótaskyldu, munu þeir tæplega
nokkuð hirða um það, með því
að öllu er fyrir hrunið fórnandi
og hið fyrirheitna skipulag, er
upp af rústunum á að rísa. En
ætlar ríkisvaldið, eða öllu held-
ur starfandi stjórnmálaflokkar
í landinu, að styðja kommún-
istana til þessa starfa, eða
hyggjast þeir að taka höndum
saman og styrkja stjórnina í
viðreisnarbaráttunni á viðeig-
andi hátt? Á það mun vafalaust ]
reyna og sannast þá hvort
stjórnmálalífið á enn um skeið
áð mótast af töðumeisabauli og
magakeisspólitík kommúnist-
anna eða ekki, en hætt er við
að keisinn verði ekki jafn-lík-
legur til líkamlegs viðhalds og
sarpurinn dúfunum, þegar
eymdin og neyðin heldur inn-
reið sína bg hrunið hefir skoll-
ið yfir allt atvinnulíf í landinu
og lagt það í rústir.
Aukið samband.
Til að bæta sambandið við
námsfólkið héðan að lieiman
eru ýmsar leiðir færar. Senni-
legast yrði að öllu leyti hald-
kvæmast að semja við íslenzku
blöðin i Winnipeg, að þau léðu
nokkuð af rúmi sínu fyrir efni,
?er sérstaklega væri helgað
námsfólkinu. Heppilegast væri
að þetta efni væri hlutlausar
fréttir um almenn mál héðan
frá Islandi og jafnvel eitthvað
af greinum, sem sendar væru
Winnipegblöðunum símleiðis
eða með pósti gegnum utanrík-
isráðuneytið, ef samningar
i tækjust við þau. Sjálf ættu
blöðin að hafa nokkurn áhuga
fyrir að birta þannig efni, þar
sem allir lesendur þeirra eru ís-
lenzkir og þyrstir eftir fréltum
héðan. Gæti slík samvinna orð-
ið þeim til góðs engu síður en
íslenzku námsmönnunum og
heimaþjóðinni sjálfri.
Hin heimskulega og ástæðu-
lausa andúð á námsmönnum,
sem stundað hafa nám við am-
eríska háskólá, verður að
hverfa og stjórnarvöldin verða
að tryggja námsfólkinu að vest-
an sörnu atvinnuréttindi og
öðrum þjóðfélagsborgurum, að
öðru jöfnu. Enda mun síðar
koma á daginn, að námsfólkið
að vestan mun reynast störfum
sínum vaxið, engu síður en þeir,
sem hafa stundað nám við hið
steinrunna háskólakerfi Ev-
rópu, og þykjast þess umljomn-
ir að gerast fordæmendur hinn-
ar amerísku menníngar.
I •
Styrkveitingar og skyldur.
Jafnframt þessu öllu samaii
verður að gera þá kröfu til
hámsmannanna sjálfra, að þeir
taki hagsmuni og velferð síns
eigin föðurlands fram yfir allt
annað og það gera þéir vafa-
laust flestir. N.ámsstyrki til ut-
anfara ætti alls ekki að veita
nema sem lán, öðruvísi en að
gera það að skilyrði, að þeir,
sem þeirra njóta, vinni að
minnsta kosti 5 ár hér heima
að loknu námi. Þjóðfélagið hef-
ir engin efni á að ala upp
menntamenn fyrir aðrar þjóðir,
enda ekki vist að þær kæri sig
neitt sérstaklega um það.
Þessu máli verður að sinna
án nokkurra undanbragða. —
JZ
Scrutator:
O V-
JlaAAix aJbneiwwfyS
Björgunarbátur.
• f dag er lokadagurinn, forn gleð-
skapardagur vertíðarmanna, sem
markaði lok vetrarvertiðar. Þennan
dag hefir Slysavamarfélagið að
fjársöfnunardegi, og gengst slysa-
varnadeildin Ingólfur fyrir því hér
i bænum að safna fé til að kaupa
fullkominn björgunarbát fyrir
Reykjavík. Ætíazt er til að bát-
urinn verði vélknúinn og búinn öll-
um beztu tækjum, enda hefir áhugi
manna vaknað fyrir bættum björg-
unarráðstöfunum hér við bæinn,
síðan Laxfoss strandaði í vetur. —
í fyrra safnaði Ingólfur 30 þús-
und krónum hér í bænum, og voru
þær afhentar Slysavarnafélagi fs-
lands. Að þessu sinni safnar deild-
in fyrir sjálfa sig og tæki sín.
Klæðum landið.
Það eru mörg verkefni, sem
bíðá vor íslendinga. Eitt þeirra er
að klæða landið gróðri. Með því er
hægt að bæta loftslag og lífsaf-
komu og auka yndi manna. Skóg-
ræktarfélag íslands hefir nú stofn-
að landgræðslusjóð og mun efna
tji fjársöfnunar x sambandi við
lýðveldiskosningarnar. Hákon skóg-
ræktarstjóri telur að forðum hafi !
Vs af flatarmáli landsins verið gró-
ið land. Nú telst það ekki nema
Va, eða helmingur þess, sem áður
var. Svo mjög hefir landið rýmað
að gæðum, síðan á landnámstíð.
Hér þarf að hefja öfluga sókn,
og Skógræktarfélagið er sjálfkjör-
inn leiðtogi í þeirri sókn.
Hreinlæti.
Nú er mikið rætt um sorphreins-
un og gatnahreinsun, og er það
mála sannast, að hvorttveggja er
í lélegu lagi. En raunar man eg
ekki þá tíma að hreinlæti hafi verið
í neinu lagi í þessum bæ, og mun
því ekki úr háum söðli að detta í
þessu efni. Bæjarstjórn hefir ný-
lega komið með þá nýju hugmynd
að fela einkaframtaki að aðstoða
við gatnagerð. En hvernig væri
að bjóða sorp- og gatnahreinsun
út til einstaklinga? — Það væri
góðra gjalda vert áð leyfa dugleg-
um mönnum að spreyta sig á þessu
starfi, og árangurinn yrði senni-
lega ekki lakari. Mætti búast við
að opinbert sleifarlag yrði' fljót-
lega að víkja fyrir framtaki ein-
staklingsins. ,
Rottur.
Ein versta plágan er rottufar-
aldurinn, og hann stendur náttúr-
lega í nánu sambandi við sorp-
hreinsunina. Nú þykist eg ekki vita
betur en að bærinn eigi kost. á til-
boði frá einkafélagi um að útrýma
rottum. En þessu hefir ekki verið
sinnt, rétt eins og bæjarstjórn treysti
engum nema sjálfri sér að annast
þessi vandasömu störf. Ekki er
því þó við að bera að hýn tjái sig
andviga einkaframtaki, En hið op-
inbera er yfirleitt seintekið fyrir
nýjum hugmyndum, seint að átta
sig. Nú þegar sumarið fer í hönd,
er nauðsyn að ráða varanlega bót
á vanþrifnaði og meindýraplágum.
Þjóðfélaginu veitir engan veg-
inn af öllum sínum kröftum,
og ekki sízt kröftum þeirra
ungu, við hið mikla starf, sem
fr'amundan er, við að efla það
Jjjóðlíf, scm allir sannir Islend-
ingar óska eftir að blómgist og
eflist hér í framtíðinnj.
A.
Vignir ljósmyndari
fimmtugur.
Á morgun, 12. maí, á Sigur-
hans Vignir myndasmiður 50
ára afmæli. Þeir, sem sjá hann
á götu, munu tæplega trúa því,
að þar fari fimmtugur maður,
svo ubglegur og glaðlega lítur
hann út, að erl'itt er fyrir ó-
kunnuga að átta sig á aldrin-
um. Hann er einn af þeim
mönnum, er vinna störf sín í
kyrrþei, láta lítið yfir sér, sí-
starfandi, ýmist á myndastof-
unni eða heima.
Myndirnar, sem Iiann býr til,
hvort heldur er af skipum og
bátum i höfn eða á hafi úti,
jöklum, giljum, fossum eða
skógarlundum, eru með sér-
stökum léttleikablæ. Myndir
eftír Vignir af fögru landslagi
víðast Jivar af jgrjdinu prýða nú
•fjölraörg heimili t Reykjavík
og víða um byggðír landsins.
Þetta eru ckki venjulegar ljós-
myndir, heldur myndir ’með
náttúrlegum litum •— eg held
þær séu katluöar vatnslita-
myndir-. En hvað sem rétta
naíþlð kann að vera, finnst mér
þær fagrar og að þeim mikil
hibýlaprýði, ekki síður en sum
málverk og svo mun einnig öðr-
um finnast, ef dæma skal eftir
því, hvað víða þær sjást.
Eg hefi ekki vit á listaverk-
um, en eg held að Vignir sé
listamaður af Guðs náð. Mér
virðast myndir hans bera það
með sér.
Sennilega á heimili hans
nokkurn — ef til vill ekki ó-
verulegan þátt í því, hve mynd-
irnar eru fallegar. Húsmóðir
og börnin, einkum dóttirin,
hafa um mörg ár unnið með
honum að myndagerðinni, svo
segja má að um heimilisiðnað
sé að ræða, þótt myndavélarnar
séu á myndastofunni, en ekki
á heimilinu.
Vignir á indælt heimili, sem
ber vott um mikla smekkvísi.
Mun húsmóðirin, frú Anna, eiga
sinn þátt þar í. Ctsaumaðar
stólsetur, púðar, dúkar og hvað
'allt það nú heitir, sem listfeng-
ar húsmæður prýða heimili sín
með, gleður ávallt augað og
'laðar- að sér. En sérstaklega
munu þó vinir og kunningjar
Vignis minnast nú liinna mörgu
dag- og kvöldstunda, er þeir
hafa í rikum mæli notið ánægju
og gestrisni húsbændanna, er'
með háttvísi og sérstaklega að-
laðandi framkomu allri hafa
gert svo mörgum lífið léttara
og ánægjulegra en ella hefði
verið.
Vinir og kunningjar Vignis
óska honum allra heilla og
blessunar á fimmtugsafmælinu
og vona, að hann megi halda
áfram að starfa og lifa, hér eft-
ir sem hingað, öðrum til gleði,
ánægju og gagns.
Vinur.
Stúlka
óskast strax.
*
Elli- og hjúkrunarheimilið
Grund.
Uppl. gefur yfirhjúkrunar-
konan.
PÍANÚ
til sölu
Hávallagötu 38,
eftir kl. 6 í dag.
Hús og íbúðir
tll sölu.
Olafur Þorgrímsson,
Austurstr. 14. Sími 5332.
Vörubíll,
helzt Ford, óskast. Má vera
gamall ,en þó nothæfur. —
Tilboð sendist Vísi fyrir
laugárdagskvöld, merkt
„1931“.
Mótorhjól,
model 1940, til sölu. Til
sýnis í dag kl. 5—7 á Öð-
instorgi.
—Amerískt—
Nýkomið amerískar
hálsfestar,
armbönd og
eyrnadoppur.
Hattastofa Svönu
og Lárettu Hagan
Laufásvegi 4.
B i f r e i ð.
Sérstakt tækifæri til þess að
eignast góðan vagn, með því
að gera viðunandi tilboð í
einkabifreið, sem verður til
sýnis við Miðbæjarbarnaskól-
ann í dag, kl. 4—8.
Stórrósótt
Gluggatjaldaefni
(Hör)
VERZL .f*
Z285.