Vísir - 25.07.1944, Page 2

VlSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BIAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 166 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Giettistök.
Qrettistök standa víða um land
á melöldum og eyðisöndum,
— ein út af fyrir sig, en talið
er að jöklar hafi borið þau með
sér, er þeir skriðu fram yfir lág-
lendið, knúðir fram af kyngi-
krafti jökulfargsins á hæstu
fjöllum. Jarðfræðingar hafa
leitt að þessu full rök, en þeir
hafa þurft fleira að athuga í
sambandi við jarðsögu Islands.
Danskur jarðfræðingur komst
nýlega svo að orði í fyrirlestri,
er hann hélt eftir nokkra dvöl
hér á landi, að ef menn vildu
vita, á hvern hátt jörðin hefði
orðið til, þyrftu þeir ékki ann-
að en að fara til Islands. Land-
ið væri í sköpun. Náttúruöflin
hefðu það í deiglunni. Þetta er
rétt og furðumerkilegt fyrir-
brigði. En hér eru fleiri þýðing-
armiklir atburðir að gerast en
þeir einir, sem náttúruöflin
annast. Mannshöndin er hér
einnig að verki, og þeir, sem
leggja leiðir sínar um landið,
hljóta að undrast, hversu mik-
ið hefir áunnizt á skömmum
tíma. Þjóðin hefir lyft og mjak-
að fram Grettistökum engu síð-
ur en tryllt náttúruöfl.
Margir kvarta yfir slæmum
og erfiðum vegum og vegleys-
um, en gera þeir menn sér grein
fyrir hversu miklu fé hefir ver-
ið varið til vegagerðar í land-
inu? Hafa þeir menn t. d. talið
stórbrýrnar á veginum frá
Reykjavík og austur til Víkur
og gert sér jafnframt grein fyr-
ir, hve mikið fé þær munu
kosta samtals og ennfremur að
allt það fé er lagt fram af þjóð,
sem er rösklega eitt hundrað
þúsund hræður talsins, — þjóð,
sem fyrir rúmum mannsaldri
var gersnauð og rúð inn að
skyrtunni og átti ekki málungi
matar. Fólksfæðin og árafæðin,
sem hrundið hafa öllu þessu í
framkvæmd, réttlætir fyllilega
að talað sé um Grettistök, sem
þjóðin hefir lyft og þokað um
set. Vel kann, að vera, að við
lslendingar finnum sárt til að
verklegar framkvæmdir eru hér
óverulegri en viða í öðrum
löndum, en allt það, sem gert
hefir verið í landinu, hvetur
þjóðina til bjartsýni og öruggr-
ar trúar á landið og framtíðina.
1 rauninni er engu líkara en að
æðri máttarvöld hafi valið land-
ið til tilrauna, — annars vegar
mótunar náttúruaflanna, hins
vegar afkasta fárra manns-
handa, sem flest hefir skort
nema góðan vilja og bjartsýni.
Gamall maður lýsti tveimur
sonum sínum á þann veg, að
annar gerði allt af engu, en
ln'nn allt að engu. Nokkuð var
vissulega til í þessu, þótt ]jað
væri fram sett með öfgum,
þannig að ummælin hittu. Þjóð-
in verður að velja á milli hlut-
skiptis þessara bræðra. Hún
verður að gera sér þess fulla
grein, að engu lokamarki er náð
í framförum eða öruggum al-
þjóðarbúskap og hafið verk, en
ekki hálfnað, hvað þá lengra á
veg komið. Þjóðin á völina á
því að byggja landið upp á
þeim grundvelli, sem lagður
hefir verið, en hin leiðin stend-
ur einnig opin, að gera það allt
að engu, sem gert hefir verið
Eim§kipafélag:ið §varar ¥ið-
skiptaráði vegoa f aring^jaldanna
sem þar voru staddir, að Iiann
vildi ekki á nokkurn hátt saka
félag vort um það að hafa gef-
ið vísvitandi rangar upplgsing-
ar.
Jjj imskipafélag Islands hefir
sent blaðinu eftirfarandi
svar við greinargerð Viðskipta-
ráðs, sem hér birtist fyrir nokk-
urum vikum.
Slcömmu fyrir lýðveldishá-
tíðina birti viðskiptaráðið í
blöðunum greinargerð fyrir jjví,
að farmgjöld í Ameríkusigling-
um voru ekki lækkuð meira en
gert var síðastl. ár og síðan ekki
fyrr en 12. maí þ. á. frá 9. s. m.
að telja.
Vér höfum talið rétt að draga
að svara greinargerð þessari
þar til liátíðarviman væri um
garð gengin, enda þurfti tals-
verða athugun á bókum vorum
vegna svarsins. (Lelurbrejd-
ingar i svari þessu eru gerðar af
oss).
Vegna liinnar góðu aflvomu
félags vors síðastl. ár, hefir
Viðskiptaráðið talið þess þörf
að afsaka, að það lækkaði ekki
farmgjöldin fyrr og meira en
gert var.
En um leið og Viðskiptaráðið
afsakar sig i þessu efni hefir það
talið rétt að saka félag vort um,
að það hafi gefið Viðskiptaráð-
inu óábyggilegar skýrslur og á-
ætlanir og að félag vort hafi, í
þeim tilgangi að levna óvenju-
legum liagnaði, leynt ráðið
til þessa og því miður virðast
ofmargir hallast að því úrræði,
ef úrræði skal kalla. Hafi ríkið
ekki fjármagn til að standa
undir nauðsynlegustu fram-
kvæmdum, svo sem nýbygg-
ingum og viðhald vega, bæjai’-
félögin ekki ráð á að starfrækja
fyrirtæki í almenningsþágu né
standa undir almennum skyld-
um gagnvart borgurunum, ein-
staklingarnir hafi ekki fé handa
í milli til að reka búskap, svo
sem vera ber, eða halda við
fyrri framkvæmdum, miðar allt
að hruni og neyðin knýr á
hvers manns dyr. Eftir hrunið
verður þjóðin svo að hefjast
handa að nýju á rústum þeirr-
ar fortíðar, sem fórnaði mikl-
um verðmætum í þágu fram-
tíðarinnar, en‘sem nútíðin kann
ekki að meta og gerir vitandi
vits að engu.
Það er auðvelt að snúá við
á óheillabrautinni og verði það
gert án óþarfrar tafar, eiga fá-
ar þjóðir sér betri framtíð
næstu árin en við Islendingar.
Kaupstreitumennirnir og fram-
leiðendurnir verða aðeins að
neita sér um það fyrirhyggju-
leysi að ala stöðugt á kröfun-
um, en velja þann kostinn að
tryggja afkomu sína til fram-
búðar með hóflegum kröfum,
þannig að framleiðslan beri sig.
Það er tilgangslaust að afla
nýrra framleiðslutækja til að
auka á liallann á þjóðarbú-
skapnum, en það er sjálfsögð
skylda að margfalda fram-
leiðsluna fái liún borið sig.
Verðlag á erlendum markaði
ræður afkomu atvinnuveganna
og við það vei’ðlag verðum við
að miða tilkostnaðinn. í þessu
efni erum við ekki eigin herr-
ar. Þjóðin hefir oft lyft Grettis-
tökum. Nú er henni ekki meiri
vandi á höndum en þráfaldlega
áður, en sameinaðir stöndum
við og sundraðir föllum við.
Skyldurnar eru ríkari en
nokkru sinni fyrr gagnvart ný-
endurheitmu sjálfstæði og þar
verður eitt yfir alla að ganga.
Gæturn fengins fjár og öflum
annars nýs, með eðlilegri fyrir-
hyggju og framþróun.
25 ára hjúskaparafmæli
eiga á morgun hjónin Ágústa
Jónsdóttir og Oddur Jónsson, Vest-
urgötu 3. — Þau eru nú stödd að
Þykkvabæjarklaustri í Álftaveri.
upplýsingum, sem það liafi beð-
ið um.
Vér teljum allar þessar þungu
ásakanir Viðskiptaráðs alger-
lega rangar og skulum nú sýna
fram á að svo sé:
Innihald greinargerðar Við-
skiptaráðs er raunverulega um
tvö atriði:
Fgrra atriðið er hækkun
framgjalda pr. 8. mai f. á.
Síðara atriðið er það, að
lækkun farmgj. pr. 1. jan. þ.
| á. var ekki meiri en að færa
50% hækkunina frá maí niður
í 30% hækkun og farmgjöldin
síðan ekki lækkuð fyrr en 12.
maí þ. á. frá 9. s. m. að telja.
I Uiii fgrra atriðið, farm-
gjaldahækkunina pr. 8. mai síð-
astl. ár er fyrst og fremst það
1 að segja að hún fór fram sam-
kvæmt málaleitun frá félagi
voru í febrúarmánuði f. á.
Krafðist Viðskiptaráðið þess að
fá upplýsingar, sem sýndu að
þörf væri liækkunar framgjald-
anna. Sendum vér því Við-
skiptaráðinu m jög ítarlegar
skýrslur og áætlanir, eftir því
sem oss var frekast mögulegt.
Þess varð fljótlega vart að Við-
skiptaráðið vildi ekki byggja
ákvarðanir sína á þessum
skýrslum ogi áætlunum vorum.
Vér óskuðum þá eftir því að fá
að vita hvaða atriði það væru
sem Viðskiptaráðið teldi röng,
en fengum engin fullnægjandi
svör.
Viðskiptaráðið fékkst því
ekki til þess að byggja á um-
ræddum skýrslum vorum og á-
ætlunum. í bréfi til vor, dágs.
20. maí f..á., segist ráðið enn-
fremur hafa byggt á „öðrum
upplgsingum er aflað var sér-
staklega.“
Vér fengum enga vitneskju
um, hverjar þessar upplýsingar
voru, og ekkert tækifæri til þess
að láta í té neina umsögn um
þessar upplýsingar, sem Við-
skiptar. mat meira en skýrsl-
ur vorar og áætlanir. 1 um-
ræddri greinargerð segir: „Ráð-
ið gerði síðan sjálft áætlun um
hversu há flutningsgjöldin
þgrftu að vera“, en segist hafa
byggt hana á skýrslum vorum,
sem er rangt eftir téðum um-
mælum ráðsins í nefndu bréfi
þess, dags. 20. mai f. á.
En nú segir Viðskiptaráðið í
'greinargerð sinni: „Með tilliti
til þeirra upplýsinga sem fgrir
hendi eru, má fullyrða að rekst-
urinn)hafi á fgrstu mánuðiim
ársins gefið tilefni til hælckun-
ar á flutningsgjöldunum.“
Það, sem nú er sagt, nægir
væntanlega til þess að sýna að
ViðskiptaráðiS getur ekki með
nokkrum rétti sakað félag vort
um að skýrslur af þess hendi,
né heldur nokkur leynd upp-
lýsinga frá vorri hlið, liafi or-
sakað hækkun farmgjaldanna,
sem gjörð var pr. 8. mai f. á.
Vér viljum nú snúa oss að
síðara atriðinu í greinargerð
-Viðskiptaráðs.
í greinargerð ráðsins er skýrt
frá því að það hafi i lok júlí
f. á. beðið félag vort um „sund-
urliðaðar upplýsingar um af-
komu félagsins á fyrstu 7 mán-
uðum ársins“ og jafnframt beð-
ið um „skýrslur um liverja ferð
skipanna og afkoniu þeirra
jafnskjótt og þeim væri lokið.“
Síðan segir i greinargerðinni,
að félag vort hafi tregðazt við
að veita hinar umbeðnu upp-
lýsingar, en Viðskiptaráðið
hafi treyst því að sú tregða á
upplýsingum hefði stafað af því
„að í raun og veru væri mjög
erfitt að veita þær,“ og að fé-
lag vort „myndi eklci leyna
ráðið upplýsingum, sem það
vissi að ráðið lilaut að telja
þýðingarmiklar.“
Síðar í greinargerðinni eru
þessar aðdróttanir endurtekn-
ar með þeim ummælum að Við-
skiptaráðið liafi hlotið að líta
svo á, að tregða félags vors
við að veita ráðinu umbeðnar
upplýsingar „myndi ekki stafa
af öðru en því, að slíkt væri
miklum erfiðleikum bundið, og
að það væri elcki til þess að
leyna óvenjulegum hagnaði.“
Loks segir Viðskiptaráðið í um-
ræddri greinargerð sinni um
lækkun farmgjaldanna:
„Ástæðan til þess að lækkun-
in var ekki gerð fyrr, er fyrst
og fremst sú, að Viðskipta-
ráðið gerði ráð fyrir þvi að
óhætt væri að bgggja á
skýrslum og áætlunum frá
hálf-opinberum aðila eins og
Eimskipafélaginu og að ráð-
ið fengi upplýsingar um þær
breytingar, sem , verulegu
máli skipti."
Gegn þessum aðdróttunum
ViSskiptaráðs viljum vér fyrst
og fremst skýra frá því að á
fundi Viðskiptaráðs 12. mai
síðastl. daginn sem lækkun
farmgjaldanna var ákveðin,
lýsti formaður Viðskiptaráðs,
Svanbjörn Frímannsson, því
yfir gagnvart stjórnendum og
framkvæmdastjóra félags vors,
Ofangreindar ásakanir í
greinargerð Viðskiptaráðsins
eru á tveim sviSum,
að félag vort liafi gefið Við-
skiptaráðinu skýrslur, sem
ekki mátti byggja á, og
■ að félag vort liafi, til þess að
leyna óvenjulegum gróða,
leynj Viðskiptaráðið upplýs-
ingum, sem það liefði liaft
eðlilega kröfu til þess að þvi
væru látnar í té.
Um, skýrslur af liendi félags-
vors er það aS segja, að Við-
skiptaráðið hefir engar aðrar
skýrslur fengið frá oss viðvíkj-
andi þessu máli en þær, sem
sendar voru ráðinu áður en
hækkun farmgjaldanna fór
'fram pr. 8. maí f. á. og getið
er hér að framan. En eins og
að ofan er sagt, liefir Við-
skiptaráðið í greinargerS sinni
beinlínis viðurkennt að þær
upplýsingar „sem fgrir hendi
eru“ séu á þann veg að megi
fullgrða að reksturinn liafi á
fgrslu mánuðum ársins gefið
tilefnitfil hækkunar á flutnings-
gjöldunum.“
Með þessu liggur blátt á-
fram fyrir viðurkenning Við-
skiptaráðsins um það, aS þær
einu skýrslur, sem það fékk frá
félagi voru, hafi ekki orðið
til þess að blekkja ráðið né ver-
ið óábyggilegar, eins og ráðið
svo samt segir í niðurlagi grein-
argerðar sinnar.
Þá skulum vér snúa oss að
ásökuninni um þaS, að vér höf-
um leynt Viðskiptaráðið upp-
lýsingum, sem það hafi átt rétt
á að fá frá oss, og félag vort
þá væntanlega ætti að hafa ver-
ið skyldugt til þess að láta i té.
Vér höfum frá upphafi reynt
að gjöra Viðskiptaráðinu skilj-
anlegt liversu afar erfitt það
er fyrir félag vort að gjöra, á
þessum styrjaldartímum, áætl-
anir fyrir framtíðina, um rekst-
ur félagsins. ÞaS yrði of langt
mál að skýra hér nákvæmlega
frá ástæðunum fyrir þessu, en
vér viljum þó drepa á nokkur
atriði.
Eins og siglingum hefir verið
liáttað á ófriðarárunum verð-
ur að fá frá New York og Hali-
|fax reikninga yfir mikinn hluta
af útgjöldum skipanna. En
þessir reikningar fást ekki
hingað fyrr en oft á margra
mánaða fresti. Ennþá seinna
berast reikningar yfir leigu, vá-
tryggingu, aukabiðdaga m. m.
viðvikjandi leiguskipunum. —
Sem dæmi í því efni má nefna
Scrutator:
JloucLdlx aÉmmmn^s

Smávægileg mistök!!
Mönnum er oftast fyrirgefin
fyrsta skyssan, sem þá hendir. Ep
þegar sömu mistökin koma fyrir
aftur, þá fer aS verSa erfiSara aS
draga fjöSur yfir þau.
ÞaS er þess végna hætt viS því, aS
lesendum :-ÞjóSviljans þyki sér nú
heldur mikið boðiS, þegar borin er
á borð fyrir þá sama myndin hvaS
eftir annaS og hún alltaf látin sýna
nýjan staS eSa atburS. ,
Nokkru fyrir stríS gerðist það
í Austurríki, aS uppreist var gerð
í ýmsum borgum landsins, m. a. í
Vínarborg. Verkamenn, sem upp-
reistina gerSu, vörðust meSal annars
í traustbyggSum verkamannabústöS-
um, sem báru nöfn ýmissa manna.
Ein byggingin hét t. d. Karl Marx
Hof.
Þegar uppreistin var barin niSur
og þessi vígi tekin, streymdu verj-
endur bg íbúar út úr þeim meS upp-
réttar hendur. Myndir voru teknar
af þeim atburSi og birtust í flestum
blöðum hér, aS öllum líkindum í
ÞjóSviljanum Iíka.
Fyrir nokkrum mánuSum gekk
myndin aftur í ÞjóSviljanum. Þá
„sýndi“ hún rússneskt fólk fagna
rússneskum hersveitum, er þær
leystu það undan oki nazista.
En þaS tókst ekki aS koma
draugnum fyrir, því aS enn gerSist
reimt í ÞjóSviljanum s.l. laugardag,
er hann birti myndina í þriðja sinn
— aS minnsta kosti. En nú er sú
bót í máli, aS myndin hefir þokazt
vestur á bóginn, sýnir „ibúa þorps,
sem veriS hefir á valdi ÞjóSverja,
fagna rauða hernum“ og þorpið á
aS vera í „Litúvu (Litháen)“.
. En það ætti kannske ekki aS vera
aS sakast um þetta. Ef ÞjóSviljinn
birtir myndina nógu oft, kemst hann
kannske alla leið til Vínar með
hana. ESa hann er ef til vill aS
reyna að sanna hiS fornkveðna, að
„ekki er allt sem sýnist“.
Minkar við Tjörnina.
Menn, sem vinna að Sóleyjar-
götunni, eSa þar í grennd, telja, aS
þeir hafi séð minka í Tjarnargarð-
inum. Eru líkur taldar til að þeir
hafi banað allmörgum andarung-
um, sem nýskriðnir voru úr eggi
og héldu sig á Tjörninni, enda er
þar nú sáralítið um unga. Senni-
legt er að minkarnir hafi haldið sig
þarna lengi. I fyrra sumar var
barn aS trna baldursbrá suSur viS
Hringbrautargirðinguna. Sá það
þá lítiö dýr, „sem hvorki var kött-
ur né hundur”, eins og þaS orSaði
það og var þaö rétt sunnan viS
girðinguna. Barnið varð hrætt og
sótti annað stærra sér til öryggis,
en þá var dýrið þarna ennþá, en
hvarf eins og jörðin hefði gleypt
það, er börnn nálguðust. Væri ekki
úr vegi að steypa allan tjarnar-
bakkann, eða sletta steypu í xriilli
steinanna, þannig að þarna verði
hvorki gróðrarstía fyrir minka né
rottur, en hvorttveggja þrífst
þarna varla, með þvi að sagt er að
minkarnir útrými rottunum. Verzl-
un ein. í miðbænum varð fyrir
miklum rottugangi, þannig að ekki
varð við ráðið. Einn góðan veður-
dag virtust rotturnar hverfa með
öllu. Er málið var rannsakað kom
upp úr kafinu, að minkur hafði
komizt inn í. húsiS og hafzt þar viS,
en talið er 'sennilegt að notturnar
hafi þá haft sig á brautu. Hver veit
nema að minkarnir verði uppá-
haldshúsdýr eigenda rottukofanna
í framtíðinni? Hitt er svo annað
mál hvort þeir verða betur séðir
en rottur og mýs af öllum almenn-
ingi, sem telur aS brýn nauÖsyn
beri til að þeim verði útrýmt með
öllrim ráðum vegna margskyns
hagsmuna alþjóðar.
að ennþá eru ókomnir reikn-
ingar yfir aukabiðdaga skips,
sem tekiÖ var á leigu fyrir eina
ferð 3. okt. 1942, en sá reikn-
ingur mun nema á annað
ihundrað þúsund dollurum (yf-
ir 650 þús. kr.) a. m. k. Sama
er að segja um skip, sem tekið
var á leigu í Halifax í mars
1943 fyrir eina ferð. Ekkert
uppgjör liefir; fengizt ennþá
fyrir leigu e.s. „Selfoss“, sem
liófst í ágúst og var lokið i okt-
óber 1943. *
Ófriðarástandið liefir liaft í
för með sér að mest allar vör-
ur til landsins verður að af-
ferma hér í Reykjavík, og flytja
svo síðar út um land þær vör-
ur, sem þangað eru sendar.
Þennan framhaldsflutning út
um land, sem kostar stórfé,
annast félag vort aS mestu
leyti endurgjaldslaust til livaða
staða sem er á landinu. En oft
líða margir mánuðir áður en
ákvarðanir eru teknar um það,
livað af vörunum skuli senda
áfram liéðan frá Reykjavík.
Framh. á 3. siðu.
Vil selja
nýtt steinhús
sem stendur inn við bæ, —
mjög ódýrt. Bíll upp í kaup-
in kemur til greina.
Tilboð sendist afgreiðslu
blaðsins fyrir hádegi næstk.
miðvikudag, merkt „12—1“.
S a u m a
Dömndiagtii
eftir máli. Falleg efni.
Uppl. í sima 1868.
Guðni Hannesson,
klæðskeri.
HÚSGÖGN.
Til sölu notuð stofuhús-
gögn (Chesterfield), 1 sófi,
2 hægindastólar, 4—6 litlir
stólar og mahogniborð. —
Dyratjöld geta fylgt, ef þess
er óskað. — Húsgögnin eru
hentug í skrifstofu.
Upplýsingar í síma 3515.
Nokkur málverk
til sölu í dag og á morgun
á Laugaveg 43, III. liæð.
Lítil „Ensign"
myndavél
í svartri leðurtösku, tapaðist
síðastl. laugardag á svæðinu
milli Ormskots og Múlakots
í Fljótshlíð, — Sldlist gegn
fundarlaunum til Lárusar
Ingimarssonar, Vitastíg 8A,
Reykjavík.

S»4IPAUTGERIG
Ji. BmisiwsS
Capitana.
Tekið á móti flutningi til
Sigluf jarðar og Akureyrar til
hádegis á morgun (miðviku-
dag).
Kven-reiðhjól,
lítið notað, til sölu. Upplýs-
ingar í síma 5818 eftir kl. 6.
/•