Vísir - 14.11.1944, Síða 2

VISIR
VI5IR
DAGBLAÐ
ÚtRefandi:
BIAÐAÚTGÁFAM VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Gnðlantjsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: FélaKsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisjfötn 12
(geriKið ínD frá Ingólfsstrœti).
Simar: 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 ó mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Goðafo§ssIpið:
Forseti Islands vottar
samúð.
SByssins niinnzt á Alþingi.
„Aðkoman
óglæsileg"
piokkar og blöð ríkisstjórnar-
innar leggja sig nú mjög
fram um að básúna það út um
allar jarðir, hversu aðkoman
hafi verið óglæsileg fyrir liina
nýju stjórn, hvað fjárhag ríkis-
ins snertir. Morgunblaðið skrif-
ar svo í leiðara fyrir nokkrum
dögum:
,,Erfiðasta viðfangsefnið nú, til að
byrja með, verður án efa að bjarga
fjárhag ríkissjóðs, því þar er að-
koman óglæsileg hjá stjórninni. Al-
kunnugt er, hvernig fjárlagafrum-
varpið er úr garði gert. Þar eru
verklegar framkvæmdir skornar nið-
ur stórkostlega, eða sem svarar 6—7
millj. kr. Reiknað er með visitölu
250 í stað 270. Ekki er áætlaður eyr-
ir til uppbótar á útfluttar landbún-
aðarafurðir, og ekki hóldur til nið-
urgreiðslu á verði landbúnaðarvara
á innlendum markaði, en þetta nem-
ur tugum milljóna króna. Þrátt fyrir
þennan frágang á fjárlagafrumvarp-
inu er niðurstaðan sú, að noklcur
halli er á sjóðsyfirlitinu.“
Af þessari lýsingu mætti ætia,
að fjárhagsóreiðan, sem hin
nýja stjórn tekur við, sé ekkert
smáræði, sem reyna muni á all-
an mátt hennar að glíma við.
En í hverju liggja þá þessar
tugmilljónir, sem með þarf til
að bjarga hag ríkissjóðs? Væri
ekki fróðlegt að gera sér greln
fyrir því. 'Hfjty
Fjárlagafrv. er fundið það til
foráttu, að reiknað sé með vísi-
tölu 250. Fyrverandi fjármála-
ráðherra ætlaðist til að leiðrétt-
ing í þessu efni yrði gerð á frv.
þegar sæist hvaða niðurstaða
yrði hjá þinginu um dýrtíðar-
ráðstafanir. Mismunurinn fyrir
ríkissjóð á vísitölu 250 og 270
er 3 millj. kr. til hækkunar.
Þetta má lagfæra, án þess að
leggja á nokkra nýja skatta,
með því að fella niður eða
lækka framlög, sem án má vera,
ef nauðsyn krefur. Einnig má
að líkindum hækka tekjuskatts-
áætlunina. Þetta er því liður,
sem aðeins glópar geta verið í
vandræðum með.
En það eru ekki gallarnir á
frumvarpinu, sem nýja stjórn-
in er í vandræðum með, því að
frumvarpið er örugglega sam-
ið. Heldur er það hitt, sem hún
vill bæta inn í frv., aukin út-
gjöld sem fyrrverandi stjórn
neitaði að leggja á þjóðina, en
nýja stjórnin boðar nýja skatta
til að greiða þau gjöld. Fyrver-
andi stjórn neitaði að halda á-
fram uppbótargreiðslunum
nema til næstu áramóta. Þess
vegna var ekkert fé ætlað fyrir
þeim í fjárlögunum, enda get-
ur þjóðin ekki lengur risið und-
ir þessum greiðslum. Þess vegna
verða þær að hverfa. Nýja
stjórnin er að leita að 25 millj.
kr. í þessar greiðsl/ur á næsta
ári og blöð hennar segja með
vandlætingu, að fyrrverandi
stjórn hafi „gleymt“ þessum
myndðrlega útgjaldalið. Nei,
honum var ekki gleymt, hon-
um var aldrei ætlað að vera í
frumvarpinu.
Annar stór útgjaldaliður, sem
stjórnarblöðin segja að vanti í
frumvarpið, er hinar svo köll-
uðu „verklegu framkvæmdir“.
Frumvarpið gerir ráð fyrir, segi
og skrifa 500 þús. kr. eða um
Eftirfarandi bréfaskipti hafa
farið fram milli Forseta íslands,
herra Sveins Björnssonar, og
Guðmundar Vilhjálmssonar,
framkvæmdarstjóra Eimskipa-
félags íslands:
Bessastöðum,
11. nóvember 1944.
Herra framkvæmdarstjóri
Guðmundur Vilhjálmsson,
Reykjavík.
Djúp hryggð hefir gagntekið
mig sem aðra við fréttirnar um
hið hörmulega slys.
Eg beini til yðar einlægri
samúð með öllum þeim, sem
eiga um sárt að binda í sam-
bandi við slysið.
Með alúðarkveðju,
Sveinn Björnsson.
Reykjavík,
11. nóvemher 1944.
Herra Forseti íslands,
Sveinn Björnsson,
Bessastöðum.
Fyrir hönd Eimskipafélags Is-
lands og aðstandenda þeirra,
sem orðið hafa fyrir djúpri sorg
3%. lægri framíögum til verk-
legra framkvæmda en er í fjár-
lögum fyrir 1944. Morgunblaðið
segir, að verklega.r framkvæmd-
ir hafi verið skornar niður um
6—7 millj. kr.! En þctta er að
lílcindum sú fjárhæð, sem
kommúnistar og jafnaðarmenn
vilja fá í viðbót við þær 17
milljónir króna, sem fjárlaga-
frv. gerir ráð fyrir til vegagerð-
ar, brúarsmíði, vita og hafnar-
•gerða. Verklegu framkvæmd-
irnar hafa ekki verið skornar
niður, þegar tekið er tillit til
þeirrar fjárliæðar, sem til þeirra
rennur. En sá er munurinn nú
en áður, að meira fé er ætlað
til viðhalds veganna og minna
til nýrra vega. En nýbyggingar
er eitt aðalatfiðið í kjósenda-
daðri margra þingmanna.
Nú verandi fjármálaráðherra
er varfærinn maður og er ekki
ólíklegt að hann hugsi sig tvisv-
ar um áður en hann fer að ósk-
um kommúnista, að leggja á 7
—8 milljónir í nýjum sköttum,
til þess að geta hækkað þenn-
an lið fjárlaganna, sem eyðslu-
seggir þingsins, kommúnistar
og Alþ.flm. hafa jafnan reynt
að hækka úr öllu hófi.
Enn fremur mó nefna aukin
útgjöld vegna nýrra launalaga,
áem nýja stjórnin ætlar að sam-
þykkja og gert er ráð fyrir að
kosti 5—6 millj. kr.
Þetla nemur .allt nálega 40
millj. kr. og er ekki furða, þótt
Mbl. tali fjálglega um að erfið-
asta viðfangsefnið nú, til að
byrja með, verði án efa að
„bjarga“ fjórhag 'ríkissjóðs.
Fjárhagur ríkissjóðs eins og
sakir standa er í góðu lagi, en
ef nýja stjórnin ætlar að bæta
við nýjum gjöldum, sem nema
40 millj. kr., þá getur fljótlega
farið um þverbak. Þá hallast
ekki aðeins á hjá ríkissjóði,
heldur og hjá einstaklingunum,
sem ætíð verða að súpa seyðið
af ógætilegri fjármálastjórn
hins opinbera.
Stjórnarblöðin hafa hamrað
á því, eins og áður er sagt, að
nýja stjórnin verði að leggja á
svo þunga skatta af því að
„gleymzt" hafi í fjárlögunum
að gera ráð fyrir nokkrum tuga
milljóna króna. Þetta er fals og
blekkingar. Þessi útgjöld áttu
aldrei að standa í frumvarpinu,
þjóðin hefir engin efni á að
greiða þau og þess vegna eru
skattarnir óverjandi, sem á
verða lagðir þeirra vegna.
við hinn sviplega og hörmulega
atburð, er skipi Eimskipafélags-
ins „Goðafoss“ var sökkt í gær,
leyfi eg mér að flytja yður,
herra forseti, alúðarþakkir fyrir
hina miklu samúð, er þér hafið
í dag vottað mér í bréfi yðar.
Með einlægri virðingu og hug-
heilum kveðjum,
G. Vilhjálmsson.
Þegar eftir setningu fundar í
sameinuðu Alþingi í gær mælti
forseti, Gísli Sveinsson, á þessa
leið:
Háttvirtu alþingismenn:
Síðan fundur var haldinn
seinast í Alþingi, hefir þau sorg-
ártíðindi borið að höndum, sem
alþjóð eru nú kunn orðin: Hið
góða skip „Goðafoss“ var skot-
ið í kaf hér inni við land og
nærri höfn, og margt manna
beið bróðan bana. Þetta mikla
slys er vafalaust, þegar á allt
er litið, meðal þeirra hömiuleg-
ustu í þessajri æðisgengnu styrj-
öld, er engu þyrmir, og á ýmsa
þmd átakanlegast af þeim, sem
íslenzku þjóðina hefir hent á
þessum ógnartimum. Þess er
að vísu eigi að vænta, að oss
Islendingum sé ætlað að „baða í
rósum“ allskostar, meðan öðr-
um „blæðir út“, enda verðleik- *
ar vorir eigi slíkir. Efnamissir
og þess kyns verðmæta er nú
daglegir viðburðir í heiminum,
er menn sýta lítt yfir; en dýr-
mætasta éignin hverri þjóð eru
mannslífin, og þá einkanlega
liinum fáu og smáu, -— dýrmæt-
ust þjóðarheildinni og öllum
einstaklingum, þótt þeim sé nú
fórnað gegndarlaust. Það er von
allra góðra manna á slíkum
stundum, að íslenzku þjóðinni
aukist styrkur, andlegt og sið-
ferðilegt þrek við hverja raun.
Svo margir eiga nú hér um
sárt að binda, að sjaldan hefir
meira verið í einni svipan.
Skörðin verða ekki fyllt. Hið
blíða og stríða skiptist á í
mannlífinu og verður því eigi
raskað. Hinn mikli söknuður er
réttmætur, þótt huggunin.sé vís,
sú að „lífið lifir“, ekki aðeins á-
fram með oss, heldur út yfir
það, sem vér greinum.
Vér hörmum allir hinn mikla
missi. Með sorglegum hætti og
ægilegum liafa á ný íslenzkir
menn verið burtu hrifnir. I
nafni Alþingis votta eg aðstand-
endum, vinum og venzlamönn-
um þeirra fyllstu samúð og bið
þeim öllum líknar Drottins.
Eg bið háttvirta þingmenn, í
hluttekningar skyni, að rísa úr
sætum.
Allir sendimenn erlendra*
rikja hér í Reykjavík hafa vott-
að forsætisráðliérra samúð
þjóða sinna, svo og William S.
Key hershöfðingi og yfirmenn
flota Breta og Bandaríkja-
manna.
Norræna félagið gengst fyrir um-
ræðufundum um norræna samvinnu
og þátttöku Islands í henni.
Morræna félagið mun í vetur efna til almennra umræðufunda
“ um norræna samvinnu að stríðslokum og þátttöku Islands í
henni. Mun félagið fá ýmsa hæfustu menn til að vera frummæl-
endur, en að öðru leyti er enn ekld fullráðið um fyrirkomulag
eða annað, sem að þessu lýlur.
Næstkomandi föstudag held-
ur félagið skemmtifund og þar
heldur sænski lektorinn, Peter
Halberg, fyrirlestur um hlut-
leysi Svíþjóðar og Norðurlönd.
Ennfremur syngur frú Guðrún
Þorsteinsdóttir með undirleik
Páls Isólfssonar og loks verða
sýndar skuggamyndir í litum
frá Stokkhólmi, sem þeir Sig-
urður Þórarinsson jarðfræðing-
ur og Steinar Guðmundsson
arkitckt hafa tekið.
Norræna félagið hefir i und-
irbúning útgáfu Norrænna
jóla, og verður vandað eftir
föngum bæði til efnis og frá-
gangs svo sem venja hefir ver-
efni ritsins má m. a.
ávarp, sem Sveinn
ið. Af
nefna
Björnsson íoVseti skrifar. Þá
skrifar Pólmi Hannesson rektor
um þýðingu Islands fyrir Norð-
urlönd, Guðlaugur Rósinkrans;
yfirkennari um 25 ára star’f nor-
rænu félaganna á Norðurlönd-
um, Stefán Jóh. Stefánsson um
norræna samvinnu að stríðs-
lokum og Sigurður Einarsson
skrifstofustjóri um Finnland.
I ritinu verður einnig kvæði
eftirTómas Guðmundsson, jóla-
þula eftir Guðrúnu Jóhanns-
dóttur frá Brautarholti, smá-
saga eftir Guðmund Hagalín
o. fl.
Óperetfan „I álögum"
sýnd að nýju.
Sýningar á íslenzku óperett-
unni „I álögum“, eftir Sigurð
Þórðarson og Dagfinn Svein-
björnsson, verða teknar upp að
nýju n.k. miðvikudag.
Eins og almenningi er kunn-
ugt, er þetta fyrsta óperettan,
sem Islendingar liafa gert og
var hún sýnd liér í fyrsta skipti
í vor, og þá samtals 10 sinnum.
Var óperettunni tekið mæta vel,
enda er hér um mjög merkan
viðburð að ræða í íslenzku lista--
lífi.
Nokkur dráttur hefir orðið á
því, að byrjað yrði að leika ó-
perettuna nú í haust, en óvið-
ráðanlegar orsakar hafa því
valdið. Illjómsveitarstjórinn
von Urbantschitsch hefir að
undanförnu verið veikur, en er
nú búinn að fó bata. Hann mun
stjórna hljómsveitinni eins og í
vor. Leikstjóri er Haraldur
Björnsson og leikarar eru hinir
sömu, sem í vor.
Tónlistarfélagið sér um þess-
ar sýningar.
Ekki munu verða nema fá-
einar sýningar að þessu sinni,
þvi ekki eru á öðru tök. Ætti
fólk það, sem ekki gafst tæld-
færi til þess að sjá óperettuna
í vor, að láta verða af því sem
fyrst, því að áður en varir get-
ur það orðið of seint.
Amerískar
TELPIIKÍPUR
VERZL.^
ZZ85.
r
Scrutator:
c*
'RxMlx aÍM&mmqs
Málvöndunarfélag.
I upphafi hernámsins var drep-
iÖ á það hér í blaSinu; að góðir ís-
lenzkumenn ættu að beita sér fyrir
stofnun málvöndunarfélags því að
íslenzkri tungu stafaði hætta af
hinni erlendu tungu, sem setuliSiS
talaSi.
Ekkert var gert í þessu máli og
síSan hefir lítiS eSa ekki veriS á
þaS minnzt. Vel getur verið, aS
hættan hafi ekki veriS eins mikil
og þeir óttuSust, sem málinu
hreyfSu, en þvi mun enginn mót-
rnæla, aS málvöndunarfélag á allt-
af rétt á sér, hvort sem her er í
landinu eSa ekki. ViS og viS stinga
alltaf ýrnis orSskrípi upp kollinum
bæSi í ræðu og riti og erfitt reyn-
ist aS útrýma þeim, ef menn eru
ekki samtaka um aS kveSa þau nið-
ur. En samtökin vantar til slíks,
þótt marga góSa menn taki þaS
sárt aS sjá íslenzka tungu illa leikna
og árangur fæst ekki nema allir —
eSa sem flestir — leggist á eitt.
Hlutur blaðanna.
Því hefir oft veriS haldiS fram,
að blöSin væri einna sekust í því
aS niSa niSur tunguna, eSa að
minnsta kosti, aS þau geri ekki þaS,
sem krefjast megi af þeim til aS
kenna mönnum aS vanda máliS og
vernda fyrir hættulegum áhrifum.
Eg ætla ekki að fara að bera blak
af blöSunum, því aS blaSamenn vita
ofur vel, að margt inætti betur fara
hjá þeim'í þessu efni,
En eg vil skora á þá menn, sem
færastir eru á þessu sviði, aS gang-
ast nú fyrir stofnun málvöndunar-
félags. Gangi þeir fram fyrir
skjöldu, þá niunu aSrir skipa sér
undir merki þeirra og eg veit, aS
blöðin munu ekki láta sinn hlut eft-
ir liggja, enda mundi félagiS vart
ná tilgangi sínum, nerna þaS hafi
sanfvinnu við blöSin, sem ná til
nær allra landsmanna.
Síðustu mánuSi hefir verið komiS
fram meS allskonar tillögur um,
hvaS gera beri á þessu mikla ári
íslendinga — lýðveldisárinu, til þess
aS minnast stofnunar lýSveldisins.
Eg held, að þaS hefði veriS vel til
falliS að stofna málvöndunarfélag
á þessu ári, úr því aS ekki var bú-
iS aS-því áSur. ÁriS er ekki enn
liðiS og enn er tími til þess aS
minnast lýSveldisins meS stofnun
þessa félags.
Iíjálparbeiðni.
SíSustu árin hefir þaS átt sér
sjaldnar staS en áSur, aS blöðin
birti hjálparbei'Snir frá fólki, sem
er illa statt fjárhagslega vegna slysa
eða vanheilsu. Þó kemur þaS fyr-
ir og mig langar til aS -vekja litil-
lega athygli á hjálparbeiðni, sem
blaðiS birti nú fyrir skemmstu, frá
sjúkri einstœðingskonu. Hún hefir
orSiS aS bera þungar raunir um
ævina, þvi aS í tuttugu ár hefir hún
veriS sjúklingur. Hún hafði áSur
trygga stöðu, en varS skiljanlega
aS hætta vinnu méS öllu, þegar
heilsuleysið barði aS dyrum.
Kona þessi nýtur aS vísu örorku-
bóta, en méiln vita, aS þaS hrekk-
ur skammt í þeirri dýrtiS, sem nú
er. En þeir. sem unniS geta, hafa
ílestir úr mun meira aS spila en
áSur og þvi ætti þeir aS hugsa til
sjiiku einstœðingikonunnar, sem nú
hefir veriS sjúklingur í tvo áratugi.
Verk llall^B'íeiis
Péluriionar.
Nýlega kom út í fallegri og
vandaðri útgáfu úrval af and-
legum og veraldlegum ljóðum
Hallgríms Péturssonar, þar á
meðal Passíusálmarnir allir.
Freysteinn Gunnarsson skóla-
stjóri hefir búið úrval þetta
undir prentun, en Leiftur h.f.
gefið út.
Bókin er alls yfir hálft fjórða
hundrað blaðsíður að stærð í
meðalbroti, en ljóðunum er
skipt í þrjá höfúðflokká, þ. e.
Passíusálmana, aðra sálma og.
kvæði.
1 formála Freysteins segir
hann m. a.:
„Passíusálmarnir eru hér í
heilu lagi, sem er sjálfsagður
blutur. Er hér farið eftir út-
gáfu Finns Jónssonar, Kbh.
1924, þar sem sáknarnir eru
gefnir út stafrétt eftir eigin-
handar riti Hallgríms Péturs-
sonar að talið er. Vitanlega er
stafsetning hér allt önnur,
enda kæmi það ekki til mála
að hafa alþýðlega útgáfu nú á
tímum með stafsetningu þeirri,
sem tíðkazt hefir á dögum Hall-
gríms Péturssonar.
Enda þótt kvæðin séu al-
mennt talin standa mjög að
baki Passíusálmunum, er óhætt
að fullyrða hiklaust, að ekki er
séð nema önnur hliðin á skáld-
skap Hallgríms Péturssonar, sé
kvæðunum sleppt. Hann er þar
bitur, djarfur og þungur í á-
deilu, leikandi léttur og kíminn
í græskulausu gamni, hug-
kvæmur svo undrum sætir og
hagorður og málfróður með af-
brigðum. Enginn annar en höf-
uðsnillingur hefði getað ort
„Aldarhátt“, og það á þeim
tíma.
Hlutverk þessarar útgáfu er
hið sama og Hallgrímskveranna
hér áður, sem út komu í mörg-
um útgáfum. Það er, að al-
menningur eigi greiðan aðgang
að skáldskap Hallgríms Péturs-
sonar, því bezta, sem til er eft-
ir hann af andlegum ljóðum og
veraldlegum.“
Kaupum
allar bækur, hvort heldur eru
heil söfn eða einstakar bæk-
ur. Einnig tímarit og blöð.
Bókaverzlun
Guðmundar Gamalíelssonar
Lækjargötu 6
Sími 3263.
Módelleir
í kössum.
k aÖph^WDQ
er miðstöð verðbréfavið-
slciptanna. — Simi 1710.
CIL0REAL
Franskur ekta augnabrúna-
htur.
E R L A, Laugavegí 12.
Kalt og heitt
Permanent
með útlendri olíu.
Snyrtistofan PERLA
Vífilsgötu 1. — Sími 4146.
1