Vísir - 06.12.1944, Blaðsíða 2

N
V'ISIR
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
B LAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötn 12
(gengið inn frá Ingólfsstraeti).
Símar: 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan hjf.
Iðnlöggjöfin.
f^egar iðnlöggjöfin var sett
■ mun hún hafa verið sniðin
eftir erlendri löggjöf og óskum
innlendra iðnaðarmanna. Iðn-
aðarstéttin er ung og vaxandi,
en átti við ýmsa erfiðleika að
etja í upphafi, þar á meðal at-
vinnuleysi vegna kyrrstöðu i
þróun iðnaðarmálanna, sem
stafaði eins og margt annað af
fjárskorti þjóðarinnar. íðnaðar-
menn fengu því framgengt sér
til tryggingar, að ákveðin var
lærlingatala í hverri iðngrein,
þannig að hún miðaðist við
sveinafjölda hjá iðnfyrirtækj-
unum. Þetta hefir aftur leitt til
þess, að nú þegar fjörkippur
hefir komið í iðnaðinn, eins og
aðrar atvinnugreinar, hefir al-
ger skortur reynzt á faglærðum
mönnum, enda hrein hending,
hvort þeir fást til að halda verð-
mætum í sinni grein við, hvað
þá að bæta á sig auknum störf-
um vegna nýsköpunar.
Að undanförnu hefir verið
rætt um það og ritað, að nauð-
syn bæri til stórfelldra átaka í
rafvirkjunai-málum landsins og
heildarraforkukerfi komið á
fyrir það allt. Virkjun fallvatna
er fyrirhuguð í miklu stærri
stíl en hingað til hefir þekkzt,
en hvað þýðir að ráðast í slík
fyrirtæki, ef ekki er völ á fag-
lærðum mönnum til að sinna
verkefnunum og annast rekst-
urinn til langframa. Skortur
hæfra manna á flestum sviðum
háir þjóðinni mjög, eins og
sakir standa, en úr þessu verð-
ur að bæta svo fljótt sem kost-
ur er á, enda þolir þetta úr-
lausnarefni enga bið. Fjöldi
ungra manna er reiðubúinn til
að afla sér sérmenntunar inn-
an lands sem utan, en hér
heima fyrir má heita að allar
leiðir séu þeim lokaðar. Þetta
er stórskaðlegt fyrir ungmenn-
in og þjóðina í heild og þessu
verður að breyta.
Dagblöðin hafa rætt þetta
vandamál nokkuð að undan-
förnu og eru þau öll á einu
máli um að breytinga sé þörf.
Má ætla að blöðin túlki þar
skoðanir alls almennings og
jafnvel þingflokkanna einnig.
Iðnlöggjöfin hefir enga sérstöðu
að því leyti, að hún verður að
breytast með breyttum tímum
og skilyrðum. Það, sem úrelt er
orðið og ósamrýmanlegt kröf-
um tímans á ekki að standa
lengur í gildi en verður að víkja
fyrir tímabærum ákvæðum,
sem stuðlað geta að eðlilegri
þróun i landinu. Hitt fer enginn
fram á, að öryggi iðnaðarmanna
sé skert umfram það, sem leiðir
af eðlilegri þróun í öllum iðn-
greinum. Engin stétt hefir leyfi
til að skapa sér algjör sérrétt-
indi á kostnað borgaranna og
löggjafinn á að koma í veg fyr-
ir slíkt framferði, gæti þess að
nokkru.
Þess eru dæmi, að verkalýðs-
félög, sem náð hafa samning-
um\ið atvinnurekendur, hafa
hugsað sér að láta félagsmenn
sína sitja fyrir vinnu, með því
móti að meina öðrum verka-
mönnum inngöngu í félögin.
Þetta framferði hefir verið for-
dæmt og ekki talið að lögum.
Sérstaða iðngreinanna er í veru-
Fjórir nýir strætisvagnar teknir i notkun
bráðlega.
Verið að byggja yfir þá hér.
lóhann Ölafsson, forstjóri Strætisvagna Reykjavíkur, skýrSi
9 blaðinu svo frá í gær, að von væri á fjórum nýjum strætis-
vögnum á næstunni. Er verið að byggja yfir vagna þessa hér,
tvo hjá Agli Vilhjálmssyni og tvo í Bílasmiðjunni.
Vagnar J)essir verða væntan-
lega teknir í notkun um ára-
mótin næstu, en ekki er ænnþá
húið að ganga frá á hvaða leið-
ir Jjeir verða settir. Hefir hver
vagn rúm fyrir um 40 farþega.
Miklir erfiðleikar hafa verið á
])ví að endurnýja farkost félags-
ins á undanförnum árum, og
hafa vagnarnir þess vegna geng-
ið mjög úr sér. Koma vagnar
J)essir J)ví í góðar þarfir til að
setja inn á þær leiðir, sem mest
mæðir á, þó að ekki verði opn-
aðar nýjar leiðir með þeim.
Annars er, eins og áður var
sagt, ekki búið að ganga frá
Jæirri hlið málsins ennþá.
Nýlega liafa ýmsar smáhreyt-
ingar verið gerðar hjá Strætis-
vögnunum, m. a. hefir sú ný-
breytni verið tekin upp, að setja
hliðarspjöld upp á glugga vagn-
anna, sem gefa til kynna hvaða
leið þeir fara. Er þetta til hag-
ræðis fyrir farþegana, ])ví að
áður var aðeins skráð framan
á þá hvert ferðinni var heitið.
Einnig hefir liver hílstjóri nú
fengið sína tösku, en áðui
þurftu þrír að skiptast á um
tösku á hverri leið.
Eins og fólk vafalaust hefir
tekið eftir hafa farseðlarnir ver-
ið af annarri gerð undanfarið
en áður, pappírinn i ])eim
þynnri og óvandaðri. Stafar
þetta af því, að þegar hver l)íl-
stjóri fékk sína eigin tösku,
þurfti einnig að bæta við miða-
gildrum, en stálgormar, sem
notaðir eru i þær, hafa verið
i
legum atriðum sambærileg við
þetta framferði verklýðsfélág-
anna, og enginn mun mæla þvi
ófremdarástandi bót, sem gild-
andi iðnlöggjöf og samningar
hafa skapað. Það ætti að vera
metnaðarmál allra þeirra aðila,
sem hér eiga hlut að máli, að
skipa þessum málum á þann
veg, að viðunandi verði og eðli-
leg þróun og framfarir geti átt
sér stað í landinu.
Vatnsskortur.
Vatnsskortur er enn sem fyrr
tilfinnanlegur í ýmsum bæjar-
hverfum og ekki endilega þeim,
sem hæst liggja, heldur einnig
hinum, sem neðar eru sett í
bænum. Veldur vatnsskortur-
inn stórfelldum óþægindum og
truflunum í atvinnurekstri,
endaieru uppi háværar kröfur
um að úr þessu verði bætt hið
bráðasta. Þarf í tíma að gera
nauðsynlegar ráðstafanir til að
bæta úr þessu af hálfu bæjar-
ins, en eins og sakir standa
mun skortur á efni hamla fram-
kvæmdum. Oft hefir lcomið þl
tals að nota Gvendarbrunna-
vatn eingöngu til neyzlu, en
annað vatn lakara til margs
kyns annarra þarfa, enda full-
yrt að slíkt megi gera að skað-
lausu. Væri mjög æslcilegt að
heppileg lausn fyndist á vand-
anum, og ekki nægir að gera
kröfurnar eingöngu til nevtend-
anna, enda eiga þeir að gera
fyllstu kröfur til stjórnenda
vatnsveitu og bæjarfélags til
þess að fá úr þessu bætt. Hitt
er svo annað mál, að neytend-
ur eiga að fara eins sparlega
með vatn og þeir frekast geta,
einkum þegar þeir vita, að ó-
hófseyðsla bitnar á öðrum borg-
urum, sem eiga sama rétt til
vatnsins og hinir, sem njóta
þess.
ófáanlegir. Ráðstafanir hafa nu
verið gerðar til að fá úr þessu
hætt á næstunni, því að af-
greiðslan með þessum þunnu
miðum hefir ekki gengið eins
greitt og með hinum eldri, sem
þykkari voru. En það, sem mest
tefur fyrir afgreiðslunni er hve
fólki gengur treglega að koma
með rétta mynt. Mundi það
flýta mjög fyrir, ef fólk gætti
þess, að koma ekki með óhent-
uga mynt, sem oft tekur lang-
an tíma að skipta.
Reykjavíkurbær á nú um 20
strætisvagna,f fyrir utan þá
fjóra, sem bætast við á næst-
unni. Af þessum 20 eru 12—\13
stöðugt í gangi, en hinir eru
notaðir til vara, þegar bilanir
koma fyrir. Strætisvagnarnir
reka sitt eigið viðgerðaverk-
stæði, og fara þar fram við-
gerðir á vögnum þeim, sem
verða fyrir skemmdum og bila
á annan hátt.
Útvegsmenn vilja fá
rýmkuð mið við
Faxaflóa.
Landssamband íslenzkra út-
vegsmanna boðaði til fundar 29.
nóv. s.I. Stóð fundurinn í fjóra
daga og sátu hann 112 fulltrú-
ar. Á fundinum ríkti mikill á-
hugi fyrir málefnum útvegs-
manna og voru gerðar margar
ályktanir. j
Fyrrverandi formaður sam- ,
bandsins, Kjartan Tliors, setti
fundinn, og bauð fulltrúa vel-
komna. Fyrsta málið, sem fund- 1
urinn tók til meðferðar var end-
urskipulagning á samtökum út-
vegsmanna og lagafrumvarp
fyrir sambandið, sem sérstök
nefnd hafði undirbúið. Siðan
tók fundurinn fyrir hin ýmsu
mál og gerði m. a. eftirfarandi
ályktanir: !
Fiskimið við-Faxaflóa.
Almennur fundur útvegs- j
manna, haldinn i Reykjavik 29.
nóv. til 2. des. 1944 skorar á
ríkisstjórn og Alþingi að gera
allt, sem unnt er, til þess að
fiskimiðin i og við Faxaflóa
verði öll opin til fiskiveiða
Einar H. Kvaran
1859 - 6. des. - 1944
Einar H. Kvaran var brotinn
af góðu bergi. I því bergi voru
aðrir eins stuðlar og bræðurn-
ir Oddur biskup Einarsson og
síra Ólafur Einarsson sólma-
skáld í Kirkjubæ; þjóðskáldið
Stefán Ólafsson prófastur í
Vallanesi, sonur síra Ólafs í
Kirkjubæ; og afi Stefáns, síra
Einar sálmaskáld Sigurðsson í
Heydölum, faðir þeirra Odds
biskups og síra Ólafs í Kirkju-
bæ.
Hjörleil'ur prófastur Einars-
son, faðir Einars II. Kvaran var
merkur maður, og um margl
fremri mörgum samtíðarmanna
sinna. Hann var hinn ágætasti
kennari og kenndi mörgum pilt-
um undir skóla. Á heimili hans
var ætíð bókakostur góður. Hef-
ir því föðurgarðurinn verið Ein-
ari hinn ágætasti fjölfræðaskóli.
Ungur fór Einar í latínu-
skólann. Tók þá þegar að bera
á skáldhneigð hans og rithöf-
undarhæfileikum. Hann las
mjög klassisk skáldrit og fylgd-
ist fast með nýjungum þeim 1
bókmenntum, sem hingað bár-
ust. Hafði Georg Brandes for-
sögn um mat bókmennta á
strax í byrjun næstu vertiðar
(frá óramótum). Takist ekki að
fá þessu framgengt, hlutist
sömu aðilar til um, að hlutað-
eigendur fái bætt það tjón, sem
af þessu hlýzt, að svo miklu
leyii sem auðið er.
Um hlutaráðningu sjómanna.
Almennur fundur útvegs-
manna haldinn i Reykjavík 29.
nóv.—2. des. 1944 vekur atliygli
á, að jafnframt því sem hagur
smáútvegsmanna hefir rýmkað,
vegna vaxandi dýrtíðar í land-
inu, hafa kjör hlutaráðinna sjó-
manna versnað að sama skapi,
miðað við aðrar stéttir þjóðfé-
lagsins.
Þar sem ekki eru möguleikar
til þess að bæta kjör hlutasjó-
manna á kostnað útvegsmanna,
skorar fundurinn á hlutasjó-
menn, hvar sem er á landinu,
að beita sér fyrir því, að hags-
munafélög þeirra styðji kröfur
útvegsmanna um hækkun af-
urðaverðsins og — eða — lækk-
un á tilkostnaði til hagsbóta
fyrir báða aðila.
Um Utvegsbankann.
Fundurinn skorar á Alþingi
og rikisstjórn að leyfa stjórn
L.I.O. að tilnefna 2 menn í
bankaráð Utvegsbanka Islands
h.f.
þeim árum, og sætti harla mis-
jöfnum dómum. „Hann var eld-
urinn og óveðrið í andlegu lífi
Norðurlanda, enda mætti um
hann segja það, sem skáldið
kvað um niðja Kveldúlfs, að
hann
vann hatur og ótta
og ástsæld — sem eldur og él.“
Nýjungarnar, sem Einar
komst í kynni við í latínuskól-
anum var stefna Brandesar og
samherja hans. Og nánar kynnt-
ist hann raunsæisstefnu Brand-
esar, þegar hann kom til Hafn-
ar 1881. Hlýddi hann á fyrir-
lestra Brandesar og fleiri Islend-
ingar í Höfn, þegar Brandes
kom úr útlegð sinni 1883.
Snemma á öldinni tóku fjórir
ungir Islendingar sér fyrir
hendur að gefa út tíniarit i
Höfn og veita ])annig öldu nýrr-
; ar vakningar og menningar
' heim til Islands: Fjölnismenn.
Nú sórust fjórir ungir íslend-
| ingar i fóstbræðralag, til þess
að veita kvísl af hinu mikla
I flóði menningarstefnu Brand-
esar og sanrherja hans til Is-
lands: Verðandi-menn, þeir
j Gestur Pálsson, Bertel Þorleifs-
son, Einar Hjörleifsson og
Hannes Hafstein. Tímaritið
Verðandi kom út vorið 1882.
, En vegna örðugs fjárhags varð
I Verðandi skammlíf. Efndu þá
I Verðandi-menn til nýs blaðs, er
j Heimdallur hét, ásamt fleiri á-
hugamönnum.
Mjög urðu Einari Kvaran
fóstbræður sínir hugstæðir. -—
Bertel varð skammlífur, en ó-
gleymanlegur þeim, er þekktu
hann. Snilld Hannesar var strax
i Höfn svo töfrandi á ljóðasvið-
inu, að fóstbræður hans leggja
sína eigin hörpu að fótum hon-
um. Gestur Pálsson gerði lífið
glampandi í kringum sig vegna
fjársjóða sinna af íslenzku, list-
rænu mannviti; því segir Einar
H. Kvaran, er hann minnist
hans:
„Og landið varð sldnandi’
af ljósi og von
og lif okkar ríkt eins og
Salómon,
þótt ættum við ekkert að
borða.“
Sumarið 1885 fór Einar H.
Kvaran vestur um haf og dvaldi
þar næstu tiu ár. Urðu þá við
höf milli hans og realismans við
Eyrarsund. Gerðist hann blaða-
maður, þýddi nokkur skáld-
verk, flutti fyrirlestra, tók mik-
inn þátt í bindindismálum og
n
Scrutator:
o
JLcucLdjbi aÉmmnm^s
j
Vá fyrir dyrum.
Undanfarna daga hefi eg nokkur-
um sinnum átt tal við menn sunn-
an meS sjó og þá hefir taliS jafn-
an borizt fyrr eSa síSar aS bann-
svæSinu á Faxaflóa. Er þaS heldur
ekki aS undra, þótt þeir tali um þaS,
])ví aS fám fregnum mun hafa ver-
iS tekiS meS eins miklum kvíSa og
þessu banni.
AuSvitaS gera menn sér vonir um
aS þaS verSi ekki látiS standa lengi,,
því aS þá er voSi fyrir dyrum á
SuSurnesjum. Þar er ekki aSeins um
þaS aS ræSa, aS allir bátar stöSv-
ist, heldur stöSvast bókstaflega allt
líf í plássunum. Öll tilveran þar
snýst um sjóinn og fiskveiSar og
ef þær stöSvast, þá fellur allt líf
í dá. Eins og eg sagSi áSan, þá
gera menn sér vonir um aS banniS
verSi ekki langvinnt og taka allir
undir þaS, því aS tjóniS af því
bitnár ekki aSeins á þeim sem búa
suSur meS sjó, heldur og á fjöl-
mörgum öSrum, sem sækja þangaS
atvinnu sér til lífsframfæris.
Skömmtun á línu.
En útgerSin á'einnig viS annan
vanda aS stríSa og þaS er línu-
skorturinn, sem reynt hefir veriS aS
leysa um langan tíma, en ekki tek-
izt, illu heilli. Hefir lengi veriS
talaS um þaS manna á meSal, aS
ætlunin sé aS taka upp skömmtun
á línu, til þess aS tryggja þaS, aS
öllum verSi gert jafnhátt undir
höfSi. Er þaS eina rétta leiSin í
málinu, úr því aS ekki er hægt aS
leysa hvers manns vanda aS þessu
leyti.
Þótt tekin verSi upp skömmtun,
hlýtur auSvitaS aS verSa haldiS
áfram tilraunum til aS fá línu, því
aS samkvæmt samningum okkar viS
þá bandaménn, sem næstir okkur
eru, hafa þeir skuldbundiS sig til
aS sjá útgerSinni fyrir nauSsynj-
um hennar. Engin vafi er heldur á
því, aS þaS er bandamönnuin hag-
ur, aS íslenzki fiskiskipaflotinn
dragi björg í bú fyrir þá.
Hver á hlut að máli?
MaSur einn, sem býr á Klepps-
holti, hefir beSiS mig um aS koma
því á framfæri, aS io—12 hestar
sé jafnan látnir ganga úti þar á
holtinu og sé ekki teknir i hús,
hvernig sem viSrar. SagSi hann mér,
aS máliS mundi ekki heyra undir
DýraverndunarfélagiS — ennþá —
í því að vesalings skepnurnar eru ekki
| enn komnar að því að falla úr hor,
j og lögreglan mun heldur ekki vera
skyldug til að taka máliS í sínar
hendur, nema kvartaS sé undan
hestunum. Nú er þessi maSur ekki
að kvarta yfir þessari meSferð á
þeim fyrir sína hönd heldur þeirra
því aS hann kann heldur illa viS þaS,
aS þeir sé látnir ganga úti um há-
vetur í kulda og hagleysi því aS
vafalaust eru hestarnir eign ein-
hvers eða einhverra og þá er þaÖ
skylda eigendanna, aS taka þá í
hús.
A ferð og flugi.
Sólon Sókrates leit inn til -mín
sem snöggvast í morgun og af því
aS hann er manna vitrastur, spurSi
eg hann um þaÖ, hver ræÖumaÖur
honum hefSi þótt beztur viS út-
varpsumræSurnar síðustu.
„Síra Sveinbjörn, tvimælalaust,“
svaraði Sólon.
„Hvers vegna? Ekki var hann nú
háfleygastur," sagði eg.
„Nei, en hann var þó mestur á
lofti og svo er hann upp á síÖkastið
nærri fljúgandi mælskur,“ svaraSi
Sólon og hvarf meS flugvélarhraSa.
Alfa Alfa
fæst í
Laugavegs
ApétekL
S herbergi
fyrir einstaklinga, þar af
tvær stórar stofur samliggj-
andi, til leigu nú þegar. —
Fimm ára leiga og talsverð
fyrirframgreiðsla. Lysthaf-
endur leggi nöfn sin i lokuðu
umslagi á afgreiðslu Vísis
fyrir fimmtudagskveld,
merkt: „5 herbergi.“
ANNAST
viðgerðir og stand-
setningu (oxyder-
ingu) á byssum. Geri
einnig við laxveiði-
stengur.
KJARTAN PÉTURSSON.
Sími 5372.
Vélritunarstúlka
með góðri enskukunnáttu og
helzt verzlunarmenntun get-
ur fengið atvinnu nú þegar
við stórt fyrirtæki. Umsókn-
ir, merktar „Vélritun“, með
upplýsingum um fyrri störf,
sendist afgreiðslu blaðsins.—
Útvarpstæld
i
b í 1
t i 1
s ö 1 u.
Sími 4 8 7 8.
Bridgebókin
eftir
Uy
(JuM-vC&fru-.
fæst í næstu bókabúð.
Lærið að spila
Bridge.
er miðstöð verðbréfavið-
skiptanna. — Sími 1710.
HARLITUN.
Permanent
með útlendri oliu.
Snyrtistoían PERLA.
Verðlækkun
á eldföstu gleri:
Pönnur með lausu skafti, kr.
10,00. Skaftpottar með lausu
skafti kr. 14,00
Pottar með loki... 7,30
Kökuformar ....... 5,00
Kökuformar ....... 3,00
Tertuformar ...... 2,80
Skálasett, 3 st... 10,65
K. Einarsson
& Björnsson
Bankastræti 11.