Vísir - 22.02.1945, Blaðsíða 3

Pimmtudaginn 22. febrúar 1945.
VISIR
3
iiftvnt o® mNmvstfli
Bókaríregn.
Grétar Fells: SÖNGUR
LfFSINS. — Frjáls ljóð.
Dómar manna eru um
flest ólikir og svo liafa þeir
orðið um ofannéfnda bók.
Einkum hefir þó verið deilt
um það — sem að vísu er
hreinasta smáræði — hvort
réttmætt sé að nefna hug-
leiðingarnar i bókinni ljóð,
eins og höfundurinn gerir á
titilblaði hennar. Um aðal-
atriðin, viðhorf, hugsanir og
framsetning hans, hafa hins
vegar ekki orðið deilur svo
að á liafi borið, enda þótt
telja megi víst, aö þetta hafi
ejnnig orðið deiluefni; því að
svo fer um flest, sem nýstár-
legt er, og í bókinni er tals-
vert af því; og er það eihn af
lcostum hennar.
í Jjókinni eru 22 hugleið-
ingar. Flestar þeirra eru mjög
ljóðrænar, en aðrar aftur,
eins og t. d. „Leikurinn“, eru
blátt áfram vel skrifuð
greinarkorn, sem ætlo má að
fáum komi til hugar að nefna
Ijóð, en eru auðvitað jafn góo
fvrir því.
í hugleiðingum þessum
skýrir höf. frá viðhorfum
sínum og afslöðu til ymissa
fvrirbæra lífs og tilveru.
Ræðir hann þar um slcáld, sol
og jörð, dag og nótt, í’ósir,
sorg, bænir, nunnur, mcist-
ara, heilagan auda, Guð, veg
undrunarinnar, hina miklu
blékkingu o. fl. í sunni at
þessu er nokkur ádeila, a
öðrum stöðum beinir höf.
leiðbeiningar- og hvatningar-
orðum til lesandáns, en lang-
oftast lætur hann sér nægja
að skýra frá þvi, hverskonar
hugsanir og kenndir fyrir-
bæri tilverunnar vekja í eigin
vilund hans. Skoðanir hans
eiga allvíða rætur að rekja
til indverskra trúar- og heim-
spekikenningar, en form og
stílblær minnir stundum a
bækur Kahlil Gibran, t. d.
„The Prophet“, og er þar aö
visu ekki leiðum að líkjast.
En j)ó má ætla, að j)aðan sé
kominn spámanns- eða kenni.
mannstónninn, sem sumstað-
ar verður vart i hugleiðing-
uiium, en vel liefði mátl
missa sig.
Það er margt pýðisvel um
þéssa litlu bók og líklegt að
þeini sem lcsa liana með
hugsun og gaumgæfni, þyki
hún bezt þeirra l)óka, er út
liafa komi ðeftir Grétar Fells.
Hugléiðingarnar eru að vísu
ekki allar jafngóðar, en i cill-
um eru athyglisverðar og vel
orðaðar hugsanir, sem ættu
að vekja menn lil ilmgunar
um viðfangsefni þau, er höf.
leitast við að kryfja til mefgj-
ar. liitt er og sennilegt, að
lesendur reki sig á eitlhvað,
seni eggjar j)á lil mótspyrnu
og ándmæla. Svo hefir t. d.
farið fvrir ])eim, er Jætta ril-
ar: Encla j)ótl honuin falli
iiest viðhorf höf. vel í geð,
er hann alveg andslæður
megin afstöðu höf. til tveggja
viðfangsefnanna, en J)au eru
Bsénir og Nunnur. Rúmið
leyfir þó ekki að hér sé rök-
rætt ])að, sem á milli ber,
hvað sem síðar kann að verða.
Én þótt lesendur geti ekki
orðið höf. sammála um aVl,
m meíndýrín er komin út.
Yið íslendingar eigum i
stöðugri baráttu við allskon-
ar meindýr, ekki aðeins við
rottur og mýs, sem meindýra-
cvðirinn okkar á manna niq^l
i höggi við, heldur er það
ljöldi annara dýra, aðallega
skordýr, sem gera okkur
allskonar mein. Þau s[)illa
matvælum og fatnaði, hús-
gögnum og húsum, matjúrt-
um og blómjurtum, trjám og
öðrum gróðri. önnur skor-
dýr ráðast á mennina, slinga
j)á og sjúga úr þeim blóð,
bera sýkla á milli, sem valdá
hættulegum sjúkdómum og;
sama niá segja um lilsvar-
andi skordýr, sem ásækja
liúsdýr.
Nýlega er komin út mjög
Iiandhæg handhók um þetta
efni, sem Geir Gígja kennari
hefir skrifað en Jens Guð-
björnsson bókbindari gefið
út. Hefir hennar áour verið
getið ýtarlega hér í blaðinu.
Hér skal fó 1 ki aðeins bent á
þessa ágætu bók, sem telja
má hina ákjósanlegustu í
hvívetna og nauðsynlega á
hverju heimili. Eru þar gefn-
ar allar nauðsynlegar Ieið-
beiningar um að ákvarða
hin skaðlegu skordýr, lýsing-
ar á dýrunum sjálfum og
siðan skýrt frá á hvern hátt
niegi koma við vörnum gegn
þeim. Bókin er nokkuð á
þriðja hundrað blaðsíður að
stærð j)ieð fjölda mynda af
öllum skaðle'Uim nieindýr-
um hér á landi.
Þess má geta, útgefandan-
um til verðugs lofs að frá-
gangur hókarinnar er ó’venju
vandaður eftir því sem gerist
hér á landi um bókhand og
auk Jiess er pappírinn hinn
prýðilegasti.
Björgvin Guðmundsson tönskáld:
25. Laufblað með kögurvængjum. 3 fullvaxnar (dökkar) og 3 ljxfur (hvítar)
Svörtu dílarnir eru saurblettir. lilaðið er mislitt cftir sog dýranna.
Sta'kkað 5 sinnum.
Búfræðingurinn.
„Búfræðingurinn“, ársrit
„Hvanneyringa“ og „Hóla-
manna“, II. árgangur, er ný-
komið út. Ritið er hið fróð-
'egast.a fyrir alla þá er áhuga
hafa fyrir búskap og búfræði,
og koma þar m. a. ýmsar
gagnlega nýungar og athug-
anir fram. Efni ritsins er
i þetta:
I Fóðurjurtir og korn
| (Klemenz Kr. Ivristjánsson),
I Helzlu sjúkdómar í íslenzk-
1 fer varla hjá j)ví, að hann
^ lirifi ];á sumstaðar með sér til
meðhalds og samsinningar
og veki þeini gleði og ánægju
jyfir |)vi, sem fallega, skáld-
j lega eða viturlega er sagt, en
I það má viða finna í bókinni.
j Bókin kemur að litlu Íialdi,
ef hún er lesin í éinni lotu og
, |)ar við látið sitja. Hún á að
^ Íesast í smás'kommtun, ein
hugleiðing á dag. Þá getur
hún vakið lcsanda til liugsun-
ar um merkileg mál.
Jakob Kristin&son.
um búpeningi (Ásgeir Þ. ól-
afsson), iJÍeseiiaistoðyai
(Guðm. Jónsson), Eyðing
arfans (óláfur Jónsson),
lvynbætur búfjár (Kunóltur
Sveinsson) Enskt fé á íslandi
(Runólfur Sveinsson), Fjár-
liús úr járni (Guöm. Jóns-
son), Látið fingur sláttuvél-
anna bita (Guðm. Jónsson),
Vírstrengiáhald (Guðm. Jóns-
son), Hvers vegna búa bænd-
ur misvel (Guðm. Jónsson),
Moldarspírun kartaflna
(Guðm. Jónsson), Doði í
sauðfé (Sigurður Sigurðs-
son), Ný kerrujárn (Guðm.
Jónsson), Heysleðar Iíjartans
i Bæjum (Guðm. Jónsson),
lllgresi (Guðm. Jónsson),
Þrir liesfar fyrir sláltúvél
(Guðni. Jónsson), Héyskúff-
an (Guðm. Jónsson), Yind-
inylla til að dæla með vatni
(Jón Þorgeirsson), Reynið
hygg sem skjólsæði (Sig-
niundur Sigurðsson), Yerðlag
á verkfærum 1913, Nokkur
orð um Flóaáveituna (Guðm.
Jóiissön), Nýtt grænmcli allt
árið (Björn L. Jónsson),
Steinsleypan i þágu hcimilis-
Fátt er lymskara, að eg
ekki ákveði jijóð-hætlulegra,
en vald vanans. Það er naum -
ast til það ranglæti, sem van-
inn gelur ekki lielgað seni
sjálfsagðan lilut, og j)á má
fara nærri um ýmsar mein-
hægar venjur, hve lífseigar
þær geta orðið. En e. t. v.
er ekkerl svo heilhrigt í eðli
sínu, að það geti ekki orðið
hættulegt undir taumlausum
handarjaðri vanans. Það er
jafnan vanþakklátt verk, að
stjaka við tíðarandanum, en
það er svo nauðsynlegt, að
segja má að á J)ví hvíli öll
menningarleg þróun.
Sá þáttur í athafnalífi
vim sem hér vcrðu" tokimi
til athugunar, er i sjálfu sér
fagur og virðingarverður, en
þróun hans er hiiis vegar orð-
in svo einhæf og afvegaleidd,
að ekki verður lengur kom-
izt hjá hlífðarlausri gagnrýni.
En það sem hér um ræðir er
sá sjúklegi ofvöxtur, sem
hlaupið hefir í karla-kóra-
starfsemi hér á landi. Er
þessi ofvöxtur löngu orðinn
hlægilegur, og nú á síðustu
árurn blátt áfram skaðlegur
fyrir cðlilega tónmenningu
þjóðárinnar. Til jiess liggja
ýmsar ástæður, sem raunar
leiða hver af annarri. — I
fyrsta lagi er karlakór í eðli
sinu mjög lítið og takmark-
ið hljóðfæri, en þó að vissu
leyti yndislegt, el' hann fæsí
við hæf og verðug viðfangs-
efni, Hann svarar til stofu-
orgéls, sem hefir eina 16 fóla-
röud og nimlega 2áttund.-
Til samanburðar við bland-
aðan kór með hljómsveit gæti
maður hugsað sér 20—30
’-íidda pípuornel. Það ligeur
í hlutarins eðli, að jafn lítið
og einhæft hljóðfæri getur
ekki tekið til meðferðar stór
og litskrúðug tónverk, þó að
iað hinsvegar hafi slu sér-
kenni (karakter) og þau
ilerK, og se par af leiðauo
illra hljóðfæra æskilegast tit
ið túlka j)á tónlist, sem fyrir
)að er auðkennd og samin,
?nda er það karlakóranna
cinasti nauðsynlegi tilveru-
réttur, að sú tónlist cr til, og
það í stórum stíl, sem hvergi
sómir sér jafn vel og í þeirra
túlkun, og skal ekki frekar
fjölyrt hér um jafn auðskilið
atriði.
I öðru lagi er hin öra fjölg-
un karlakóra-meðlima komin
vel á veg nieð að skjóta slag-
brandi fyrir alla frekari kóra-
starfsemi í landinu. Þáðþorp
er víst varla til á Islandi, að
jiar sé ekki starlandi karla-
kór, og um sveitirnar er það
sama að segja. Stærri kaup-
staöina tala eg nú ekki um,
þar eru víst að jafnaði tveir
karlakórar starfandi, og upp
í eg veit ekki livað margir t.
d. í Revkjavík. Þessi hóflausa
karlakóra-tímgun hefir til
margra ára rígbundið svo
alla beztu. — að eg ekki segi
bókstaflega alla karl-söng-
krafta j)ióðarinnar, að jarð-
vegur fyrir blandaða kór-
starfsemi fyrirl'innst varla
lengur. Eg veif vel livað eg
er að segja, J)ár seni cg hefi
ins (Yalgerður Halldórsdótl
ir), Raddir, Frá hændaskól-
anuni á Hvanneyri (Guðm
Jóusson), Skýrslá mn Bænda-
skólann á Ilvanhevri.
mi í 12 ár barizt við að balda
; uppi blönduðum kór hér á
j Akureyri, við lítinn orðstír
; auövitað, því að hér eru
starfandi tveir karlakórar,
' svona „officielt“, og verk-
smiðjukór sá þriðji, auk
karla-kvartetta, eins eða
fleiri. Að því er eg hezt veit,
er víst sama sagan uppi á
leningnum í Reykjavík. Jafn-
vel kór Tónlistarfélagsins á,
að sögn, mjög í vök að verj-
ast vegna karlmannaskorts,
og ætti liann þó að sjálfsögðu,
ao vera íjoregg íslenzkrar
tónmenningar. ðleð einhverj-
uni dularfullum hætti hefir
því vanans fargi, sem hér er
gagnrvnt, tekizt að læða
þeiri skoðun inn hjá karl-
kyninu, að það sé eitthvað
miklu lítilmótlegra að til-
heyra blönduðum- en karla-
kór, og er þvi augljóst, að hér
er orðið um sjúklegt ástand
að ræða, einskonar sálræna
kynvillu, sem fyrir engan
mun má hakía ál'ram að eiga
sér stað.
Senniíega hugsa nú ýmsir
að frá minni hendi sé hér um
amasama og óviðeigandi í-
lilutun að ræða, það sé var-
hiigavert og rangt, að amast
við karlakórunum, þar eð
starf þeirra sé þó listrænt og
spor í rétta átt, en hvorugt
er rétt álylítað. Það er ekki
imasemi, þó að gagnrýnd sé
stari'semi, -— enda þótt list-
ræn lcynni að vera, — sem er
komin í það horf, að hindra
eða jafnvel útiloka aðra list-
ræna starfsemi, þvi að slíkt
itferli er einmitt EKKI spor í
rétta átt. En svo er liitt, —-
ag þar liggur einmitt hu|nd-
ininn grafinn, - sem sé það:
að karlakórarirnir yfirleitt
reka ekki listræna starfsfemi
fyrst og fremst. Þeir eru
flestir, — og kannske ekki
hvað sízt þeir, sem fremstir
eru, — klúhbar fyrst og kór-
ar svo, j). e. a. s., j)eir eru
íj)róttafélög, scm leggja fyrir
sig samsöng, en láta sig ann-
ars tónmenningu þjó.ðarinn-
ar litlu eða engu skipta. Það
er í sjálfu sér mannlegt og
eðlilegt, ])ó að félagsandi og
umhyggja sé ríkjandi innan
karlakóranna, en listarinnar
vegna væri miklu æskilegra,
að obbinn af þeim hefði held-
ur h"‘t fvrir sig snjóþrúgna-*
kafald eða handahlaup en
j SctiiiSOll^.
liess verður að krefjast, að
félög og félaga-sambönd sfeu
, virkur aðili í framvindu
j jæirrar hugsjónar, sem það
| kennir sig við, en karlakóra-
starfsemin, svo hávær . og
fyrirferðarmikil sem hún er,
hefir aldrei komizt á það
stig, svo að orð sé a gerandi.
„Samband íslenzkra karla-
kóra“ hefir nú verið starf-
andi síðan 1930. og lengst af
e'ða alltaf notið styrks úr rik-
issjóði. Látum oss nú atliuga
. afrek þess í þágu íslenzkrar
, tónmenningar.
Jú, það hefir gefið út eitt
kárlakórlagahefti eft.ir Svein-
b.jörn Sveinbjörnssttn, og ber
að þakka ]>að að vcrðugu, þar
eð tónbóka-útgáfa hlýtur að
skoðast sem fyrsti og traust-
asti hornsteinn verðandi
tónmenningar. En lil saman-
’uirðar vilni eg mega geta
þess, að þau fáu ár, sem
„Landssamband blandaðra
Framh. á 6. síðu.