Alþýðublaðið - 18.08.1928, Blaðsíða 2

tf
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
2
| ALÞÝÐUBLAÐIÐ |
kemur út á hverjum virkum degi.
J Afgreíðsla i Alpýðuhúsinu við í
< Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
í til kl. 7 síðd.
j Skrifstofa á sama stað opin kl. [
! ö'/j — lO'/j árd. og kl. 8-9 siðd. i
j Simar: 988 (afgreiðslan) og 2394 ►
* (skrifstofan). \
j Verölag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
| mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 (
•J hver mm. eindálka. [
< Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan (
5 (í sama húsi, simi 1294). t
Hvert stefnir?
Afturhaldið í bæjar-
stjórninni.
Jónas Haligrímsson segir, að
mönnunum muni „annaðhvort aft-
ur á bak eliegar nokkuð á leið“.
Þetta sannast ápreifanlega á bæj-
arstjórninni okkar Reykvíkinga.
Skulu hér til færð nokkur dæmi,
er sýna petta og sanna.
Það er talin . sjálfsiögÖ skylda
allra bæjarfólaga að sjá aldur-
hnignu fólki, sem engan á að',
ekkert hefir fyrir sig að leggja
og fátækt og einstæðingsskapur
pjakar, fyrir sæmilegum saina-
stað. Flest byggja jrau gamal-
mennahæli fyrir þetta fólk, þar
sem það getur haft yndi af að
umgangast hvert annað og ekki
þarf að vera hornrekur eða nið-
ursetningar á misjöfnum heimil-
um, sér og öðrum til ama.
Bæjarstjórn Reykjavíkur heíir
líka viðurkent þetta áður fyrr.
Þá var stofnaður sérstakur sjóð-
ur í því skyni, að bærinn kæmi
upp slíku hæli, Gamalmenna-
hælissjóðurinn. Hann mun nú
vera milli 90 og 100 þús. kr. í
fyrra, þegar sjóðurinn var orðinn
það stór, að eitthvað. mátti með
hann gera, samþykti svo meiri
hluti bæjarstjórnar að iáná einka-
fyrirtæki sjóðinn. Þar með vikli
hann fyrirbyggja, að bærinn
byggði sjálfur yfir gamalmennin
og sæi þeim fyrir samastað, eins
og til var ætlast er sjóðurinn
var stofnaður.
Þetta er spor aftur á bak.
Eitt helzta skilyrðið fyrar vexti
og viðgangi bæjarfélaga og bezta
tryggingin fvrir því, að íbúarnir
séu ekki féflettir með hlífðarlausu
lóðaleigu- og húsaleigu-okri er,
að bæjarfélagið eigi sjálft sem
mest af lóðum og iendum þeim,
sem íhúar þess þurfa að nota til
bygginga og ræktunar og það
sjálft undir götur, garða og önn-
,ur mannvirki. Það er eina ráðið,
sem dugir til þess að fyrirbyggja
lóðabrask, óhæfilega verðhækkun
lóða og dýrtíð og húsaleiguokur,
sem af því stafar.
Þetta er svo alment viðurkent
af öllum, sem um þessi mái
hugsa, að bæjarfélög flest kápp-,
kosta nú að ná undir sig sem*
mestu af lóðunt og lendum, og
verða þau þó oft að kaupa þær
rándýru verði, stundum sömu lóð-
irnar, sem bæjarfélögin hafa látið
áður fyrir ekkert eða nær ekkert.
Fjölgun íbúa og aukin atvinna,
eykur eftirspurn eftir lóðuhum og
þar með verðið. Á því græða
braskararnir.
Bæjarstjórnin hér kunni líka að
sjá þetta — áður fyrr. Hún á-
kvað að leigja lóðir hafnarininar,
en selja þær ekki, og hún ákvað
enn fremur að leigja aðrax lóðir
bæjarins til íbúðarhúsabygginga.
Með þessu vildi hún vinna tvent.
1 fyrsta lagi, að fyrirbyggja að
lóðaverð og lóðaleiga stigi upp
úr öllu valdi og skapaði óeðli-
lega dýrtið, og í öðru lagi að
tryggja bæjarfélaginu, þ. e. borg-
urunum öllum, gróðann af hinni
eðlilegu verðhækkun lóðanna,
en hún myndast, eins og
allir vita, fyrir samstarf bæjar-
búa allra, og á því að réttu lagi
að verða sameign þeirra.
Nú er bæjarstjórnin önnur orð-
in, nú lítur hún meira á hag ein-
staklinga, fárra tiltölulega, en hag
bæjarfélagsins.
Enn er stigið aftur á bak.
I fyrra samþykti meiri hluti
bæjarstjómar að selja ióðir hafn-
arinnar við Hafnarstræti, hafði
hún þó ákveðið áður að Ieigja
þær, en selja ekki. Verðið mun
vera um 90 kr. fyrir fermetra,
eða meira en helmingi lægra en
lóðir einstakra manna fást fyrir
við Austurstræti og á svipuðum
stöðum. Með þessu gefur bæjar-
stjórnar meirihlutinn einstökum
mönnum stórgjafir af samiedgn
bæjarbúa allra.
í vor samþykti svo borgar-
stjóraliðið enn fremur vað sielja
byggingarlóðir bæjarins hverjum,
sem hafa vildi, með mjög að-
gengilegum kjörum fyrir kaup-
endur.
Engar skorður eru reistar við
því, að lóðir þessar komist í
brask. Einstakir menn eða félög
mega kaupa svo margar lóðir sem
þeir vilja, og þeir geta bygt á
þeim, seít húsin eða leigt og Iðð-
irnar með.
Verður ekki alnnað séð, en að
íhaldið í bæjarstjórninni ætld sér
að leggja alt kapp á að rýja bæ-
inn að löndum og lóðum og s.elja
þær íeigu einstakra manna. Þetta
er líka í fullu samræmi við
steínu þeirra yfirleitt í þjóðmál-
um, að láta ábyrgðarlausa ein-
staklinga fara ,með fé og fram-
leiðsiutæki, skalta og valta með
hvortlveggja eftir vild sinmi og
geðþótta, en draga sem mest úr
yfirráðum og áhrifum samfélags-
ins.
Lóðir bæjarins og Iönd eru tal-
in til verðs i reikningum hæjar-
sjóðs fyrir 1927 á kr. 2,640 þús-
und. Er það lágt metið, við hvað
svo sem miðað er. Er því eng-
inn vaíi á, að ef Reykjavik held-
ur áftam að stækka, þá .marg-
faldast eignir þessar í verði á
skömmum tíma. Með því að
selja þær í hendur einstakra
manna, er þeirn gefín verðhækk-
unin, sem bæjarfélaginu ber að
réttum lögum.
En þetta nægir ekki afturhaid-
inu í bæjarstjórninni. Bærinn .má
ekki einu sinni eiga hús yfir skrif-
stofur sínar. Hann verður að
leigja fyrir þær hjá stórhýsaeig-
endum borgarinnar. á dýrustu I6ð-
unum við Hafnarstræti og Aust-
urstræti. Bærinn á að borga með
leigunni fyrir húseigen.durna hluta
af vöxtum og afborgunum af
verði húsanna, verði lóöanna,
fasteignagjöldum til ríkissjóðs og
bæjarsjóðs og hluta af gróða
þeirra á eignunum. Beerinn á að
selja lóðirnar við Hafnarstræti
fyrir 90 krónur fermetra, og leigja
síðan í húsum við Hafnarstræti
og Austurstræti fyrir leigu, sem
samsvarar 200 króna lóðaverði á
fermetra. ' ■-
Bærinn á að selja efnuðum
borgurum lóðir sínar og lendur,
lána sjóði sína einstökum mönn-
um eða félögum og leigja dýru
verði húsnæði í húsum einstakra
manna. — Þetta er stefna borg-
arstjóraliðsins, afturhaldsins í
bæjarstjórninni.
Er ekki kominn tími til að
stöðva þá á afturhaldinu?
Borgari.
Ekknastyrkir.
Eftir síðasta manntjón (Forseta-
slysið) hefi ég séð hrverja rit-
smíðina af annari, sem fjalla um,
hvað gera eigi af hálfu þjóðfé-
iagsins fyrir ekkjur og aðra ætt-
ingja þeirra manna, sem sttkt
hendir. Allir, sem um mál þetta
skrifa, virðast a eitt sáttir um
það, að augnablikshjálpin (sam-
skot og því um líkt) sé að visu
góð, svo langt sem hún nær, en
ekki varanleg til frambúðar.
Hér er alvarlegt mál á ferð-
um, sem krefst úrlausnar, og
meira að segja skjótrar úriausnar.
Eins og allir vita, þá er venju-
lega ein leið, sem þeirra bíður,
sem missa fyrirvinnu sína, og
þessi leið er að fara á sveitinia,
eins og menn orða það. Ef annar
aldarandi væri ráðandi, en nú er,
■væri þetta í sjálfu sér mjög
eðliieg og sjálffarin ieið. Sveitar-
eða bæjarsjóðurinn, þessi fjár-
hirzla, sem allir borgarar þjóð-
félagsins leggja siinn skerf til, í
þágu heildarinnar, er eina rétta
hjálpin, þegar anniað þrýtur. Og
þar sem verðgangur er bannaður
og engum ætlað að deyja úr sulti
eða seiru í þessu menningarinnar 1
landi, þá vifðist ofboð eðlilegt að
þangað sé leitað. En það.er-næst-
um svo, að menn vilji aiment
heldur þola „ís 'og hungur, eld
og kulda, áþján, nauðir, svarta-
dauða“ (eins og skáldið kemst að
orði) heldur en að leita þessarar
hjálpar.
Sveitarsjóðimir, fá'ækrastyrk-
Knattspyrnukappleikar
á Akureyri.
Akureyri, FB„ 17. ágúst.
Víkingur kepti hér í gærkveldl
við Knattspyrnufélag Akureyrar.
Vann með 4 :2. Verður kept aft-
ur seinni hluta dags í dag. —
irnir, eiga sér langa sögu og
raunalega. Aldarandinin helir kom-
ið því inn í meðvitund manna,
að hjálp þjóðfólagsins í þessarS
mynd hljóti að skerða manngildl
þiggjandans. Og lögin hafa sett
stimpil rangliælfe og ómannúðar
á verkið — skert rétt þiggjandans
og sett hann á bekk með saka-
mönnum. Út yfir alt hefir þó tek-
ið, á hvern hátt slíkar styrkveit-
ingar hafa verið fram kvæmdar.
Einasti mælikvarðinn, sem hefir
verið fyrir útgjöld þessi, hefir,
verið sá, að þiggjandinn horféllx
ekki. Sveitlægur maður má ekki
einu sinni vera lúsalaus, sagði
kona, sem þiggur af sveit, við
mig nýlega. Og þetta er, því mið-
ur, saninleikur. Svo langt geng-
ur hin almenna hnýsni og eftir-
lit, að sjáist þurfalingur þokka-
lega tii fara, þá er f j. laus, eins
og stundum er sagt.
Út yfir alt ganga þó sveitar-
flutningarnir. Sá, sem þetta ritar,
vissi^ einu sinni til þess, að sjó-
maður, sem átti konu og 3 böm,
var veikur um þriggja mánaða
tíma, og þar sem veikindi þessi
voru þess valdandi, að fyrirvinna
hans hrökk ekki til, þá leitaðl
hamn lítils háttar styrks. Styrk-
inn hefði hanin senniiega getað
endurgreitt bráðlega, því .vertíð
yar í nánd, sem er venjulega
aðal-tekjulind sjómanna. En sveit-
arstjórnin, sem í hlut átti, var
nú ekki á sama rnáli, heldur
flæmdi manninin á sina sveit,
■setti fjölskylduniBi niður á eyði-
býli og þar mátti maðurinn sitja
allan veturinn — aðgerðalaus.
Þetta dæmi er nóg til þess, að
sýna fjármálaspeki íslenzkra sveit-
arstjóma sumra — og mannúð.
Það hefir verið ■ mikið um það
rætt, að stofna beri ekknasjóð.
Hugmyndin er góð, en ekki að
sama skapi viturleg, ef siílvur
sjóður ætti aðallega að fá tekjur
sínar frá vérkalýðnum, eins og
fyrir sumum virðist vaka, eða ef
aðrir flytu með þá með jöfn gjöld
án tillits til efnahags. Og með
slíkum sjóðmyndunum, þá er ver-
ið að velta útgjöldunum af heild-
inni yfír á bök verkalýösins, sem
þó virðast hafa nægar byrðar að
bera. Alt þetta er gert vegna inn-
gróinna gamalla hleypidóma, um
skömmina, sem fylgi þvi, að vera
þurfamaður.
Einasta hugmyndin, sem ég hefí
séð og mér 'virðist nýtileg, er
komin frá J. J. ráðherra. Vili
hann að útflutniingsgjaild sé lagt
á sjávarafurðir, og renni það í
tryggingarsjóð sjómanna, er greiði'
aðstandendunum bætur, ef þeir