Vísir - 02.05.1945, Qupperneq 4

4
VlSIR
Miðvikudaginn 2, maí 1945.
VISIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐACTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan li/f.
Skilyrðisiaus uppgjöi
ljétt fyrir helgina barst sú fregn út um heim-
“■ inn, að Himmlr hefði tjið sig reiðubú-
inn tiJ skilyrðislausrar uppgjafar, fyrir liönd
þýzku þjóðarinnar, en jafnframt, áð þeirri yf-
irlýsingu Jiefði hann heint til Breta og Banda-
ríkjamanna einna, fyrir milligöngu hlutlauss
aðila. Fregn þessi var hirt liér i blaðinu og
kom svo flatt upp á menn, að jafnvel stjórn-
arblöðin reyndu að gera liana sem ólíkleg-
asta og draga úr mikilvægi hennar. Svo fór
þó, að er frá leið, skýrðist málið fyrir mönn-
um, og kom þá upp úr kafinu að Himmler
hafði komið orðsendingu þessari á framfæri
fyrir milligöngu Bernadotte prinz, sem er
varaformaður sænska Rauða krossins. Bret-
ar og Bandaríkjamenn synjuðu tilmælum
þessum, en lýstu jafnframt yfir því, að þeir
myndu því aðeins taka málið til atliugun-
ar, að orðsendingin væri jafnframt send
Rússum, en það liafði ekki verið gert.
í fréttum er þess getið, að forsætis-
ráðherra Breta hafi setið á fundum með
stjórn sinni, þráfaldlega, þessa dagana, og
hoðað hana jafnvel á næturfundi, og gefur
það lil kynna, að stjórnin hafi þurft að fjalla
um mikilvæg málefni. Yfirleitt virðist það
liggja í loftinu, að verið sé að semja um end-
anlega uppgjÖf Þjóðverja og að þeir muni
Ijá máls á að gefast upp skilyrðislaust.
Geur þá farið svo, að i dag eða næstu daga
verði boðað vopnahlé, meðan verið er áð
ganga endanlega frá samningum, og að ófrið-
inum i Evrópu verði þannig hráðlega lokið.
Mun það verða öllum heiminum mikill létt-
ir, ef loks verður bundinn endi á liörmung-
ar ófriðarins, en þjóðirnar snúa sér jafn-
framt að uppbyggingarstarfinu, sem verður
meira en dæmi eru til áður á öldum. Mætti
geta þéss hér, að nú i gær liermdu fregnir,
að ekki væri unnt að miða eyðileggingarn-
ar i Berlín við annað fremur en eýðingu
Pompei-borgar, en svo sem kunnúgt er grófst
hún i hraun og ösku frá Vesúvíusi. En það
er ekki Berlín ein, sem þannig mun vera
xitleikin. Svipað má vafalaust segja um ýms-
ar horgir í Þýzkalandi, sem hafa legið und-
ir stöðugum loftárásum, en jafnframt verið
hernumdar eftir harða viðureign, af innrás-
arherjunum.
Endurhyggingarstarfið verður hið um-
fangsmesla, sem þekkst hefir, og af því mun
-Jeiða fyrsta kastið allsherjar vöruskort, vegna
hinnar gífurlegu eftirspurnar, og meðan ver-
:ið 'er að koma framleiðslunni í sama horf
<og á venjulegum friðartímum. Hætt er til
jdæmis við, að byggingarefni verði lílt fáan-
leg, en framfarir þær, sein orðið hafa í margs-
ikonar tækni á því sviði, lcoma ekki til fullra
jframkvæmda fyrr en að nokkrum tíma liðn-
!«m. Liggur þá einnig nærri, að verðliækk-
un kunni að verða mikil á margskonar fram-
leiðslu, nema því aðeins að framleiðslukostn-
aði verði haldið niðri með sviþuðu móli og
a tímum ófriðarins, er herlög liáfa verið gild-
andi eða skammt undán, er úl af hefir horið.
Jafnframt munu þjóðirnar leitast við í fullri
samvinnu, að ráða bót á þeim vandkvæð-
wn, sem fram kunna að koma og krefjast
lirlausnar.
*
Afmæiishljomleikar
Signrður Þórðarsonar
tónskálds.
Samsöngur
Karlakórs Reykjavíkur.
í tilefni af fimmtúgsafmæli
söngstjóra síns, Sigúrðar
Þórðarsonar tónskálds, hefir
Karlakór Reýkjavíkur efnt
til kirkjutónleiká í fríkirkj-
unni og hefir kórinn þegar
sungið fjórum sinnum við
góða aðsókn. Lögin eru öll
eftir söngstjórann sjálfan.
Sigurður á að baki sér
mikið og gott starf í þágu
sönglistarinnar hér á landi
og er það tvíþætt, annarsveg-
ar söngstjórn og liinsvegar
tónsmíðar. Fyrst mun Sig-
urður liafa vakið éftirtekt á
sér, er liann stjórnaði söng
„Þrasta“ í Hafnárfirði hér i
hænum fyrir um 20 árum
siðan. Þótti söngurin líflegur
og skemmtilegur og hefir
það jafnan siðan einkennt
söng undir stjórn hans. Hann
gerðist siðan söngstjóri
Ívarlakórs Reykjavíkur, er
kórinn var stofnaður fyrir 19
árum, og komst kórinn brátl
í fremstu röð karlakóra und-
ir hans stjórn og hefir fengið
lof fyrir söng sinn utanlands
og innan. Það liggur mikil
vinna að baki samsöng og það
er gríðarmikil vinna, sem
söngstjóri hefir inpt af hendi,
sem haldið hefir kór samán i
19 ár. Allt tómstundastarf,
cftir langan vinnudag, unnið
af álrnga og ást á sönglistinni
án þess að fá laun fyrir, enda
ekki til þess ætlazt. Margur
bráðgáfaður tónlistarmaður
er ekki þeim kostum búinn,
að hann geti lialdið saman
söngflokki til lengdar, eins
og dæmin sanna, því að það
þarf ekki aðeins til þess dugn-
að, úthald og áhuga, heldur
og persónulega eiginleika,
sem ekki eru ölluin gefnir;
söngstjórinn þarf að vcra lífið
og sálin í kórnum.
Það mun fyrst liafa vcrið
með Alþingishátiðarkantöt-
unni 1930 að Sigurður vakli
á sér þjóðarathygli sem lón-
skáld. Áð vísu fékk hann ekki
verðlaunin, en eins og allii'
vila, þá er kantatan gott verk
og eru þrír kaflar úr henni al-
kunnir af hljómplötuin. Á
þcssum samsöng var síðasti
kaflinn úr verkinu sunginn,
„Brenni þið vilar“ og er hann
þróttmikið kórverk. Siðan
Jiefir margt söngjaga komið
frá honum og meðal annars
í fyrra vetur óperettan „í
álögujn“. Áður hafði hann
gefið út nokkur pianóverk
og á norrænni tónlistarhálið
í Kaupmannahöfn fyrir nökk-
urum árum var leikið eftir
Jiann hljómsveitarverk. Á
þessum hljómleikum voru
svo uppfærðir þrír kaflar úr
síðasta verkinu hans, Hátíð-
annessu, fyrir karlakór með
píanóundirleik. Hátiðarmess-
an er stórverk og mun það ó-
'venjulegl, að semja slikt verk
eingöngu fyrir karlakór, en
sjálfsagt mun það luifa ráðið
þessum búningi, að með því
möti átti höfundur greiðan
aðgang að fá verkið uppfærl.
Eg hefi hevrt verkið sungið
tvisvar sinnum, og þó að það
vinni við kynninguna og sé
traust verk, þá sannfærði það
niig helur' um það, sem eg
raunar vissi áður, að Sigurð-
ur nýtur sín bezt sem söngva-
skáld. í ljóðrænuin lögum
hittir liann oftast rétta tón-
inn og er sjálfum sér líkur
og mörg af þessum lögum
lians éru vinsæl. Eitt af þeim
er „Inn um gluggann óinur
þýður“, sem kórinn söng
núna.
Á þessum hljómleikum lék
dr. Urbantschitch tilbrigði
við sálmalagið íslenzka
„Greinir Jesús við græna
tréð“ á orgelið, ljóst verk og
fallegt, síðan söng kórinn
sálmalagið og fór vel á því
á eftir þessum inngangi.
Sálmalagið er i kóralbóldnni
nýju í raddsetningu Sigurðar.
Siðan rak hvert lag'ið annað
og síðast var hátíðarméssan
sungin og vakti hún mesta
eftirtekt. Yar auðheyrt að
vandað hafði verið lil söngs-
ins, því að kórinn var vel
æfður og sérstaklega söng
hann vel kaflána úr mess-
unni.
Einsöngvarar voru ungfrú
Guðrún Á Símonar og Daníel
Þórhallsson og fóru bæði
með mikið hlutverJc. Eg liafði
ekki lieyrt ungfrúna áður
syngja. Er röddin grönn og
á eftir að fara í deigluna.
Hún syngur skenuntilega og
á vafalaust möguléika sem
söngkona. Það er og' veigur
í söng Daníels Þórhalssonar.
Smærri einsöngshlulverk
fóru þeir Haraldur Krisjáns-
son, Einar Ólafsson og Jón
Kjartansson með.
Þegar á það er litið, að tón-
listarverk Sigurðar eru öll
tóinstundavinna, að söng-
stjórnin er tímafrekt starf
únnið á kvöldin, þá verður
maður að undrast það, að
hann skuli hafa getað afkasl-
að jafn miklu sem tónskáld.
Vinnudagur hans lilýtur að
vera langur og ná fram á
nóttina.
B. A.
Leiðrétting.
í viðjali við undirriilaðan, sem
birtist í Vísi 28. þ. m. gælir mjög
leiðs misskilnings uni islerizka
bóksafnið í Iþöku (Illiaca) í
Bandaríkjunum. Safn Jietta gaf
hinn kunni vísindamaður Will-
ard Fislce Cornell-háskólanutn,
ásamt fjárhæð til viðhalds því.
Próféssor Fiske var mikill fs-
l. aind|Svinur, sem ferðaðis.t hér
á landi og ritaði fjölda ágæCra
greina úm íslenzk málefni. Hann
gaf Landsbókasafninu margar
góðar bækur, studdi lestrarfélag
Latínuskólans með höfðinglegum
gjöfum, enda var það skirt íþaka
honum til heiðurs, og loks má
nefna hina veglegu gjöf hans til
Grímseyinga, bæði í skákbókum
og fé. Prófessor Fiske var sjálf-
ur ágætur bókfræðingur og gaf
m. ,a. út merk rit uin íslenzka
bókfræði alllöngu áður én hann
sfofnaði islenzka safnið í Cornell,
og er því bæði rangt og ómak-
legt að segja að það háfi nókk-
urn tíma verið í niðurníðslu, enda
má geta þess, að tveir íslending-
ar,«J)eir Halldór Hermannssón og
Bjarni Jónsson frá Unnarholti
höfðu starfað að skrásetningu og
flokkun bókanna á ítalíu áður cn
safnið var flutt til Cornell, en
siðan hefir Halldór veiCt ]>vi for-
stöðu óslitið af sinni alkunnu
snilld. — Þá skal og leiðrétt sú
missögn í sama blaði, að Pélur
ólafsson sé prófessor í landbún-
aðarverkfræði; liann er aðalkenn-
ari i sjúkdómafræði við dýra-
læknadcild Cornell-háskólans.
29. april 1945.
Með þökk fyrir birtinguna.
Björn Jóhannesson.
LandvarnaráÖherra Svía
hefir fallizt á að láta æfa 200
méðlimi norsk-sænska sjálf-
boðasambandsins i æl'inga-
slöðvum sænska hersins.
Benito Þessi fyrirsögn er fengin að láni hjá
finito. amerísku hermannablaði og hún er tál-
in gagnorðasta fyrirsögn, sem samin
hefir verið um nokkun atburð í læssu striði.
Það var ungur maður, sem samdi hana. Hann
hafði verið blaðamaður, áður en harin gérðist
herrnaður, en hérdeild hans gáf út bláð og
var hann látinn sjá um það. Hersvcitin var
stödd á Sikiley, þegár frcgnin bárst um l)að
i hitt-eð-fyrra, að Viktor Emanúel hcfði tekið
rögg á sig og rekið Mussolini úr visfinni. Blaða-
hermaðurinn „skéllti" fréltinni inn og til að
hafa fyrirsögnina í stíl við ítölskuna, lét hann
sér nægja J)essi tvö orð. Og hann varð frægur
fyrir þau.
*
Sýningar- Og nú stendur l)að heima, að Bene-
gripur. to er finito. Til þess, að fólkið gæti
sannfærzt um, að búið væri að hefna
fyrir misgjörðir hans við þjóðina, var lík hans
haft til sýnis á torgi einu i Milano, Jiar sem
menn Mussolinis liöfðu ekki alls lyrir löngu
drepið 15 frelsisvini. En þótt hefndin sé „sæt“,
eins og ])að er stundum kallað, finnst J)ó mörg-
um á ítaliu, að sögn brezkra blaðámanna, sein
fylgjast með herjum bandamanna, að hann hafi
í rauninni verið látinn deyja alltof skjótlega,
hann hefði ekki haft neinn tima til að þjást eins
og svo marglr af haris völdtim. En J)að er ekki
hægt bæði að eta kökuna og eiga liana.
*
Sandplágan „Vegfarandi“ sendir mér eftirfar-
á göliunum. andi pistil: „Ein versta plágan hér
í bænum er sandfokið á götun-
um. Fólk furðar sig á þvi, hvaðan allur þessi
saiidur kemur. Skýringin er mjög einföld. Gatna-
gerðin «ér um að göturnar sé þaktar sandi. Ef
gert "er við holu í götu, þá er lausum sandi
hrúgað yfir tjöruna. Helmingurinn af sandin-
um fer si.rax af slað, áleiðis ofan í lungu bæjar-
húa. Sama sagan endurtekur sig þegar gert cr
við heilar götui'. Þá liggja sandhrannirnar um
götuna. Þetta er frumstæð gatnagerð. Við lær-
um aldrei að búa til götur á vísu menningar-
J)jóða.“ Við skulum nú vona, að J)að megi tak-
ast bráðlega?' en ananrs held eg að sandfok
| ög'riioldrok eigi víðar upptök en við aðgerðir
i gatna.
| *
líödd um „úthverfisbúi“ skrifar mér um
slysahættu. slysahættuna i sandgryfjunurii lijá
bænum. Hann segir m. a.: „For-
eldrar, sem búa inni við Blesagróf og þar í ná-
grenni, hafa um langa hríð haft iniklar áhyggj-
ur út af sandgryfjunum í grófinni vcgna barn-
anna, sem sækja þangað mjög mikið til að
leika sér. Þetta rifjaðist sérsfaklega upp við
hin hörmulegu tíðiridi, sem gerðust þar á sunnu-
dag, er fullorðinn maður heið þar bana, er mó-
hellubakki hrundi yfir hann, þar sem hann
stóð niðri í gryju og var að taka s'and.
Sandur undir Þarna í gryjunum háttar þann-
móhellulagi. ig til, að lag af góðlírn sleypu-
sandi er þar undir misjafnlega
J)ykku móhellulagi. Hafa bæði einsfaklingar og
hinar og l)essar stofnanir tekið þarna sand í
slórum stil. Sums staðar liafa ve.rið grafnir
djúpir sluitar inn undir móhelluna og eru þeir
stórhættulegir, eins og slysið á sunnudag bar
Ijóslega vitni um. Þeir eru eins og holbakki við
straumval'.n. Bö.rn sækjast svo í að leika sér i
gryfjunum og skúlunum og er erfitt fyrir að-
standendur þeirra að koma í veg fyrir það, en
hins vegar stórhætta á ferðum, þvi að stöðugt
er að hrynja úr bökkunum niður í skútana, sem'
grafnir hafa verið undir móhelluna.
*
Hlu'lverk Bæjaryfirvöldin ættu að sker-
yfirvaldanna. ast hér í leikinn og ganga svo
frá gryfjunum, eða sjá svo uin
að einhverjir geri það, að þær sé ekki lífs-
liættulegar, hvorki fyrir fullorðna né hörn.
Það ætli að gera þcirn að skyldu, sem þarna
taka sand, að ganga svo frá skútunum, sem
þeir mynda með sandtöku sinni,_ að ekki stafi
hæita af þeim.
Með vorinu er víst, að Sfólk flytur í sumarbú-
staði, sem eru viða i grennd við þessar gryfj-
ur og má í því sambandi gera ráð fyrir að
börnum á þessum slóðiun fjölgi. að mun. Verður
þeim mun erfiðara sem börnin eru fleiri að
koma í vég fy.rír að þau kómist niður i gryfj-
urnar. Eru því aðgerðir á þessum sandgryfj-
um hinar riáriðsynlegustu, sem allra fyrst. Ætti
ekki að þurfa að kosta mildu til, til þess að
ekki stafi hætta af sandgryfjunum, svo að ekki
æ’tti kostnaðarhliðin að hindra framgang end-
urbótanna.“