Vísir - 14.05.1945, Blaðsíða 4

4
VlSIR
Mánudaginn 14, maí 1945
VfSIR
DAGBLAÐ
tJtgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á rnánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjati h/f.
„Undir lána hins frjálsa
framtaks”.
£hurchill er formaður ihaldsflokksins
brezka. Á. þingi flokksins, sem lialdið var
fyrir skömmu, liclt hann aðalræðuna og
lýsti stefnu flokksins við þingkosningar sem
jiú fara í hönd. Cliurchill sagði að flokkur-
inn ætlaði að ganga til kosninganna „undir
fána hins frjálsa framtaks“ og stuðla að
])ví að þær hömlur sem ófriðarástandið liefði:
lágt á framtak og frjálsræði einstaklingsins,
yrði afnumdar svo fljótl sem kostur væri.
Hann sagði ennfremur að spornað yrði
gegn því af öllum mætti að verðbólga færi
vaxandi í landinu eftir stríðið, því að fólk-
ið sem hefði sparað fé á stríðsárunum með
])ví að vinna þrotlaust og fara margs á mis,
ætti annað skilið en að fé þess yrði geid verð-
Jítið með taumlausri verðbólgu.
Verkamannaflokkurinn brezki liefir einn-
ig birt stefnuskrá sína við næslu kosningar.
Þar kveður nokkuð við annan tón, eins og
við er að húast. Flokkurinn vill þjóðnýta
Jcolanámur, stálvinnslu, járnbrautir, gas og
rafmagn og síðast en ekki sízt Englands-
banka. Allt eru þetta stefnuskráratriði sem
flokkurinn hefir áður sett fram við kosning-
ar. Að öðru leyti vill hann láta einstaklings-
framtakið njóta sín. En í stefnuskránni er
,eitt atriði áberandi. Það hljóðar svo:
„Notkun hráefna verður að vera
skipulögð, matvöruverði verður að
lialda í skefjum — — — Vér ósk-
um ekki eftir verðhækkunaröldu, sem
stendur skamma stund, og hefir i för
með sér lirun, eins og eftir síðasta
stríð. Vér óskum elcki eftir taum-
lausri verðhækkun og verðbólgu, og
fá svo í kjölfarinu stöðvun og upp-
lausn með víðtæku atvinnuleysi. Ann-
i að hvort er: heilbrigðar fjárliagsleg-
ar ráðstafanir — eða hrun.“
Þelta segir verkamannaflokkurinn brezki
<og gæti það verið skyldum flokkum hér á
landi til nokkurrar umhugsunar.
Þeir tveir stóru brezku stjórnmálaflokk-
ar, sem Iiér hefir verið gctið, munu hafa for-
ustuna um málefni Bretlands á næstu árum,
hver í sínu lagi eða í sameiningu. Eins og nú
er komið, mun fjármálastéfna Breta verða
Jiiestu ráðandi í Evrópu og verða þung á met-
unum um allan lieim, Aðrar þjóðir, ekki sizt
]>ær smærri, sem við þá hafa mikil viðskipti,
Iiljóta að liaga sér eflir fjármálastefnu
þeirra. Hér á landi trúa sumir, að íslending-
ar geti haft verðbólgu-búskap út af fyrir sig,
hvernig sem nágrannarnir liaga málum sín-
um.
Ileilhrigð fjármálastefna undir fána hins
frjálsa framtaks er skilyrði f)rrir áframhald-
andi velmegun hér á landi. Kommúnistar róa
óllum árum að algerri þjóðnýtingu, útrým-
ingu einstaklingsframtaksins og skefjalausri
verðhólgu. Þeir flokkar, sem hafa samvinnu
við kommúnista geta ekki haldið á loft fána
hins frjálsa framtaks og ekki lialdið uppi
heilbrigðri fjármálastefnu.
Á VETTVANGI SOGUNNAR.
Iimlent firéttayfirlit Erlent firéttayfiirlit
dagana 6. til 12. maí.
Mikið var um dýrðir í
Reykjavík í síðastliðinni viku,
er stríðinu var lokið, og
friðnum fagnað með al-
mennum hátíðahöldum.
Þriðjudaginn 8. maí voru
í Reykjavík, almenn hálíðar-
höld í tilefni1 að stríðslokun-
um. Klukkustund eftir að
Churchill hafði tilkynnt
stiáðslok í Evrópu, fluttu for_
seti íslands og. forsætisráð-
herra ræður af svölum Al-
þingisí Að ræðunum loknum,
gengu sendiherrar Bretlands,
Bandaríkjanna, Danmerkur,
Rússlands, Frakklands og
Noregs, fram á svalirnar og
hrópaði mannfjöldinn fer-
falt liúrra fyrir þeimi Síðan
var haldin þakkarguðsþjón.
usta i Dómkirkjunni.
Ganga til norrænna
sendiherra.
Seinna um daginn hafði
Norrænafélagið boðað, til
hópgöngu að bústað sendi-
herra Dana og Norðmanna.
Hófst gangan um kl. 4,30, og
var afar fjölmenn. í farar-
broddi var Lúðrasveit
Reykjavikur, en síðan kom
stjórn Norrænafélagsins og
'þá skátar. Við bústað sendi-
lierranna voru flutt ávörp og
hlýddi á þau mikill mann-
óspektir og götuóeirðir.
Er tók að líðá á kvöldið fór
að bera á óspektum og óeirð-
um í bænum. Hópum drukk-
inna brezkra sjóliða og hóp-
um íslendinga lenti saman á
Arnarhólstúni', en lögregl-
unni tókst að skilja hópana
og lialda þeim í hæfilegri
fjarlægð, hvor frá öðrum.
Við það hófst grjplkast og
flugU stærðar hnullungar á
milli liópanna. Má það vera
hið mesta mildi að ekki
lilauzt stórslvs af. Seinna um
kvöldið liófust' óeirðirnar aíl-
ur, einkum á Arnarhóli og
víðar. Sá þá lögreglan sér
ekki anrtað fært en að nota
láragas til þess að dreifa
mannfjöldanum.
Um kvöldið og nóttina
'voru brotnar rúður í bænnm
fyrir hátt á annað hundrað
þúsund krónur. Mörg verzl-
unarhus í miðbænum voru
mjög illa útleikin eftir kvöld-
ið.
Skeytasambandið við
Banmörku opnað.
Þann 7. þessa mánaðar var
skeytasambandið opnað aftur
við Danmörku eftir að það
liafði legið niðri i uni 5 ár. Þá
var einnig skeytasambándið
við Frakklánd opnað og síð-
ar i vikúnni var sambandið
opnað við Noreg.
Þýzk flugvél nauðlendir
á Norðurlandi.
í fyrri viku lentu fjórir
þýzkir flugmenn á norður-
strönd íslands. Voru þeir í
veðurkönnunarflugi á svæð-
inu milli Jan Mayen og ís-
lands. Voru þeir í flugvél af
gerðinni. Junkers 88. Þrir
flugmannanna eru Þjóðverj.
ar en sá fjórði Austurrikis-
maður.
„Barátta Bana“.
í vikunrii var opnuð sýning
er nefnist „Barátta Dana“.
Eru á sýningu þessari ljós-
myndir, sem sýna frelsisbar-
áttu dönsku þjóðarinnar á
ófriðarárunum. Sýningin
hefir verið sýnd viðsvegar áð.
ur, og fengið allsstaðar liina
beztu dóma.
dagana 6. til 12. maí.
Alla síðastl. viku höfðu
menn beðið með eftirvænt-
ingu eftir því, að Þjóðverjar
gæfust upp, því það var orðið
Ijóst að þeir gátu enganveg-
inn haldið áfram baráttunni.
Ýmsir hægfara menn höfðu
tekið við völdum af æstum
nazistum og benti það ótví-
rætt til þess, að Þjóðverjar
væru að undirbúa friðarum-
leitanir sínar.
Uppgjöf Þjóðverja.
Þann 7. maí rélt eftir kl.
tólf á hádegi talaði nýi utan-
ríkismálaráðlierra Þýzka-
lands í útvarpið í Flensborg,
og mælti á þessa leiðt „Þýzk-
ir menn og konur! Hérstjórn
Þýzkalands hefir að skipun
Dönilz flotaforingja gefizt
upp skilyrðislaust fyrir
bandamönnum.“
Ráðlierrann sagði einriig,
að Þýzkaland væri algerlega
yfirbugað' af ofurefli óvin-
anna og mundi það einungis
hafa í för með séi' óþarfa
hlóðsúthellingar, að lialda
stríðinu áfram.
Þannig gafst Þýzkaland
loksins upp eftir fimm .og
hálfs árs styrjöld.
Uppgjöfin undirrituð.
Skilyrðislaus uppgjöf
Þjóðverja var undirrituð kl.
2.41 i aðalbækistöðvum
Eisenhowers i Reims, nóttina
áður en Schvérin-Krossigk
tilkynnti þýzku þjóðinni um
upogjöfina. Fyrir hönd Þjóð-
vefja undirritaði .Todl hers-
höfðingi, nýi yfirmaður
þýzka herforingjaráðsins, en
Bedell-Smith, yfirmaður her.
foringjaráðs Eisenhowers
ritaði undir fyrir hönd
bandamanna. Fillltrúar
Frakka og Rússa voru einnig
viðstaddir og meðundirrit-
uðui
Friðnum fagnað.
Þegar tíðindi þessi báruzt
út um heim, var þeim alls-
staðar fagnað meðal ahnenn.
ings. í Brellandi liafði fólk
þyrptzt út á göturnar í; horg-
um og bæjurn og dansað af
gleði.
Kafbátar hætta hernaði.
Dönitz flotaforingi gaf úl
skipun til kafbáta Þýzkalands
og skipaði þeim að hætta bar-
áttunni og halda þegar til
hafnar. Margir þeirra voru
komnir til hafria í Bretlándi
þegar vikunni lauk.
Sjálfsmorðfaraldur.
Lík Göbbels, konu hans og
barna fundust í Berlin, höfðu
þau öjl tekið inn eitur, cinnig
fundu Rússar lík Martins
Bohrmans liafði hann og
fyrirfarið sér. Konrad H'eiri-
lcin foringi Sudeta-Þjóðverja
var tekinn til fanga, en lókst
að svifta sig lífiriu í fangels-
inu.
í Noregi frömdu þeir sjálfs-
niorð Terboven landstjóri,
Redisch stormsveitarforingi
og Jonas Lie hirin illræmdi
lögreglustjóri Qvislings.
Yfirleitt virtist samvizka
nazista vera slæm, þvi þcir
scm teknir voru höndum, áð-
ur en þcir gálu framið sjálfs.
morð, eða höfðu ekki kjark
til þcss, har öllum saman uni
að þeir hefðu verið neyddír
til þéss, gegn vilja sínum, að
fylgja nazistum.
Göring- tekinn höndum.
Göring marskálkur
Framh. á 6. síðu
var
HUGDETTUR HÍMALDA
Reykjavík hefir vaxið hröðúm skref-
um á allra siðustu áratugum og ekki er
annað sýnilegt en að sá hraði vöxtur muni
halda áfram á næstu árum. Hér er orð-
in miðstöð alls þjóðlífsins, héðan og hing-
að liggja í rauninni leiðir allra íslend-
inga ó einlivern liátt — störf höfuðhorg-
arinnar, og slarfléysi, hefir geysimikil
áhrif í íslenzku þjóðlífi, iniklu meiri á-
lirif heldur en menn alittennt virðast gera
sér grein fyrir.
Það er tii margskonar „rækni“ og er
líklega þjóðræknin þeirra frægust. Hún
hirtist i ýmsum myndum, sem ekki skulu
taldar upp að þessu sinni. En eg ætla að
rabba ofurlílið um einn þótt hennar.
Það er flestum að einliverju leyti Ijóst,
hvernig Révkjavík er til orðin, hvernig
hún liefir á tiltölulega stuttum tíma vax-
ið upp úr liálfdönsku og „óþjóðlegu“
verzlunarplássi í það að verða alíslenzk-
ur og þjóðlegur bær. En finna ekki marg-
ir Reykvíkingar til þess-, þótt þeir liafi
ekki liaft hátt um það, að þeir eru ekki
eins „þjóðræknir“ gagnvart Reykjavík og
fjöldi manns gagnvart „sveitinni sinni“?
Hér í bænum hefir verið stofnaður
fjöldi félaga, sem hafa það að höfuð-
markmiði, að hlú að minningum heim-
an úr liéraði, gefa út blöð og bækur, er
fjalla um landslag og sögu og málefni
áttliaganna, og er þetta á margan hátt
mjög lofsverð starfsemi. Þó að fólk liafi
„fluið“ átthagana af ýmsum ástæðum,
eins og t. d. Vestur-ísléödirigarnir sína
kæru fósturjörð, þá er i fyllsta máta skilj-
anleg rækt þeirra .við fyrri lieimkynni,.
þar sem oft er eftir meira eða minna
af nónumskyldmennum eðagóðum kunn-
ingjuiTi. Tengslin við heimahagana geta
margt gott af sér leiti. En-— þetta fólk,
og við hin, sem hér erum fædd og upp-
alítt', verðum lika að sýna Réykjavík
„þjóðrækni"!
Það er auðvitað liælt við, þegar. um
svo ungan bæ er að ræða, að aðkomu-
mönnum finnist þeir vera hálfgerðir út-
lettdingar í liinum nýju heimkynnum.
Það er oft sérslakur hljómur í því, þeg-
ar menn segja: Eg er Þingeyingur, Skag-
firð'ingur, Eyfirðingur o. s. frv. Og eg liefi
einu sinni lieyrt mann segja, og það í
fúlustu alvöru: Eg er bara Réykvíking-
ur! Það var auðheyrt, að lionum fannst
það eiginlega mestu vandræði, að liann
var ekki eitthvað annaðf
En þetta er að breytast, þó að hægt fari,
en samt finnst mér bæjarvitundin ekki
nærri nógu rík í Reykvíkingum, jafnt
þeim, sem fæddir eru liér og uppaldir
og.hinum, sem aðfluttir eru. Þetta er okk-
ar bær, eða borg, okkar lieiður allt, sein
þar er gotfi, okkar skömm alll, sem þar
er slæmt!
Það þarf að mynda óliugaflokk á ýms-
um sviðum, aigerlega ópólitíska áliuga-
flokka, sem liafa það að markmiði, að
fegra og prýða Réykjavik, safna gögn-
um um hana á öllum sviðum og gefa
þau síðan út í heppilegum og smekklég-
um útgáfum'. Það þarf að koma upp
byggðasafni fyrir Reykjavik, þar sem
sýnd verði þróun hennar í stórum drátt-
um frá upphafi byggðarinnar. Þangáð
mun síðan æskulýðurinn streyma og sjá,
hyernig Reykjavík var og til samanburð-
ar liefir liaiin, hvernig hún er orðin. Það
mundi llvetja unga fólkið til að sýna
borginni sinni fulla rækt, þá umhyggju-
semi, sem hún á skilið.
Umhverfi Reykjavíkur er ákaflega fag-
urt, fjallahringurinn dásamlegur. Eri það
er ekki nóg, að ramminn sé fallegur,
mvndin, sem í honuin er, Reykjavík sjálf,
borgin, verður að vera samboðin um-
liverfinu!
í góðu veðri er gaman að liorfa af
Skólavörðuholtinu á t'egurð fjallanna og"
J>að gíeður líka augað, að sjá Iiina nýju
byggingu sjómannaskólans. Þar er verið
á réttri leið um fegrun Reykjavíkur. En
maður, lítlu J)ér nær! Brággarnir allt í
kringum þig!, Hvílík sjón! Skyndibústað-
ir hermanna úr framandi landi eru liér
íhúðarhús Reykvíkinga! Það er einkenni-
legt, að horfa á kolryðgað járnið í sól-
skininu. Mann langar til að lyfla sér upp
fyrir þetta, sjá þaðt ekki, liori'a aðeins
á fegurð fjallanna!
En J>að er ekki hægt að flýja, það, sem
næst manni er!