Vísir - 18.05.1945, Blaðsíða 4

4
VtSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAUTGÁFAN YlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Yerð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
BjöigunaistaiíiS.
IJúverandi ríkisstjórn er mynduð með það
fyrir augum fyrst og fremst að öllum að-
gerðum i dýrtíðarmálunum verði skotið á
frest, en liins vegar reynt að láta reka á
reiðanum, svo lengi sem unnt er. Tekist hef-
ir að selja afurðir atvinnuveganna á þessu
ári, og er það gott og blessað, en einmitt á
þessu sama herrans ári gerðist það, að aðrar
þjóðir taka upp eðlilega atvinnuhætti og
Jiefja ótruflaða framleiðslu fjrrir heims-
markaðinn. Þessar þjóðir sumar hverjar
Jiafa liaJdið dýrtíðinni i skefjum, og engin
ástæða er til að ætla. að þær muni nú sleppa
af henni taumhaldinu. Iiér í blaðinu hirtust
nýlega ummæli merkra brezkra stjórnmála-
manna, og ennfremur ályktanir flokksþings
jafnaðarmanna þar í Jandi, sem eindregið
hentu í þá átt, að þjóðin myndi standa sam-
einuð í baráttunni gegn aukinni dýrtíð og
hruni. En úr því svo er um liið græna tréð,
hvað þá um hið visna?
Stundarfriður er engin lausri og ríkis-
stjórninni sjálfri'er þetta vafalaust Ijóst
engu síður en öðrum. Ilyggðusl þeir flokkar,
sem að stjórninni standa, ekki að ráðast
gegn verðþennslunni, væri algert ábyrgðar-
Jej'si af henni að efna til svokallaðrar ný-
sköpunar og ráðast í stórfelld kaup á fram-
Jeiðslutækjum. Að öllu óbreyltu hér heima
iyrir yrði þar um fyrirsjáanlegan hallarekst-
ur að ræða, ættum við að standasl samkeppni
við þær þjóðir, sem búa við íriun lægri fram-
leiðslukostnað en við. Stjórnarblöðin hafa
haldið þeirri skoðun mjög á loft, að þeir
menn og flokkar, sem vilja ráða bug á verð-
jjennslunni vilji fyrst og fremst lækka kaup-
gjald ahnennings. Þetta er fjarri öllum sanni,
og svo fjarri að jafnvel hefir verið bent á að
Ivomið gæti til greina að hækka grunnkaup
:í ýmsum greinum, ef takast mætti að vinna
bug á verðþenslunni, þannig að hlutur laun-
J>ega yrði betri, en hann hefir nokkru sinni
v erið. Meiri jöfnuður á að rikja meðal borg-
aranna, en tíðkast hefir til þessa, en þann
jöfnuð cr ekki unnt að skapa, nema með
Jjví móti að dreifa afrakstrinum, til þeirra
allra, sem að framleiðslunni vinna, þannig
að framleiðsluaflið fari þar á engan liált
Iialloka fyrir fjármagninu, enda yrði þá
.hlutur verkamanna tryggður sómasamlega.
Ríkisstjórnin hefir enn ekki sigrast á erf-
Iðleikunum, enda í rauninni óverulegum erf-
iðleikum mætt, ngma ef til vill innbyrðis.
.Núverandi stjórnarsamstarf verður ckki
■dcrimt eflir því hvað ríkisstjórnin segist ælla
að gera, heldur hinu, sem hún framkvæmir.
iViðurkennt er af stjórnarblöðunum að fyr-
Irætlanir ríkisstjórnarinnar séu enn á „frum-
sligi“ og að „árangurs þeirra gæti lítið enn
J)á.“ Spurningin er þá aðeins hvenær hans
Jari að gæta? Verði ekki ráðið við verð-
þensluna, hlýtur árangurinn að koma fram
i auknum hallarekstri, þeim mun fleiri, sem
framleiðslutækin eru. Þetta er ofur einfalt
mál og öllum skiljanlegt. Þegar á næsta
hausti bíða ríkisstjórnarinnar fyrirsjáanleg-
ir erfiðleikar í dýrtíðarmálunum. Takist
lienni að ráða fram úr þeim og haldi þann-
ig áfram, kann slarf hennar að revnast bet-
ur, en ýmsir ætla.
VISIR
Föstudaginn 18. mai 1945
StríðiS VI:
Innzásin í Rússland zeyndis! mesta
villan.
JJitler hafði lengi dreymtl
um að komast yfir auð-
lindir Rússlands, er hann
taldi loks tækifærið komið
til að gera innrás í landið
og sigra það.
„Ef eg liefði Úral-fjöllin
með hinum ótæmandi nám-
um þeirra, Siberiu með öllu
skógaflæminu og Ukrainu
með hveitiökrunum þar,
mundu Þjóðverjar geta lifað
við allsnægtir.“ Þetta sagði
Hitler við nánustu flokks-
menn sína á þingi flokksins,
sem haldið var í Núrnberg
árið 1936. Það er ekki óhugs-
aridi, að lionum hafi einnig
orðið hugsað til kolanámanna
i Don-dalnum og olíunnar í
Iiákasus.
En svo gerðu Rússar og
Þjóðverjar griðasáttmála
með sér og þá virtust Þjóð-
verjar hafa lagt þenna draum
á hylluna. Þá virtust mestar
likur til þess, að Rússar og
Þjóðverjar mundu taka liönd-
um saman til að leggja Ev-
rópu undir sig. En þetta
bandalag var ekki eins traust
og ætla mátti.
Vorið 1941 höfðu Þjóð-
verjar unnið marga og mikla
sigra á ýmsum vigstöðvum
en „sigurinn“ var enn víðs
i’jarri. Þjóðverjar renndu aft-
ur girndarauga til auðlinda
Rússlands. En Þjóðverjar
gátu ekki hafið sókn suðaust-
ur á bóginn, nema þeim hefði
fyrst tekizt að bægja burl
liættunni, sem þeiin stafaði
af Rússum.
Áætlun nazista:
Fjögurra mánaða stríð.
í júní 1941 sendi Hitler
Iieri sína inn yfir landamæri
Rússlands. Hershöfðingjar
hans áælluðu, að* Þjóðverjar
mundu vera búnir að gera
hreint i Rússlandi eftir fjóra
mánuði. Þeir töldu, að þessi
sókli mundi verða alveg eins
og sóknin inn i Pólland og
siðan viðureignin við Frakka,
aðeins á stærri mælikvarða.
Þeir ætluðu að kljúfa heri
Rússa í smáflokka, uppræta
þá, halda sigurför sína inn í
Moskva og semja friðinn i
Kreml.
Þjóðverjar sóttu fram í
fjórum fyllcingum á 1600
km. víglínu. Takmörkin, sem
stefnt var að, voru þessi:
Leningrad, Moskva, Kiev og
Rostov.
Allan júnimánuð, júlí og
ágúst virtist allt fara sam-
kvæmt áætlunum Þjóðverja.
Rússar vörðust af hreysti og
harðfengi og eyddu allt lancl,
sem þeir neyddust til að hopa
af. Umheimurinn vissi ekki
annað cn að þúsundir borga
og þorpa væri lögð i eyði og
íbúarnir höggnir niður sem
hráviði.
Sólcn var haldið uppi gcgn
Leningrad úr tvcim áttum.
Finnsk-þýzkur her sótti suður
eftir Kirjálaeiði, cn annar her
kom að sunnan undir stjórn
von Lcebs hershöfðingja og
fór hann geyst um Eystra-
saltsríkin. Þann 13. ágúst
héldu Þjóðverjar inn í Nov-
gorod, 160 km. fyrir sunnan
Leningrád og tveim vikum
síðar hófst hin sögulega um-
sát um borgina.
Sóknin til Moskva.
Sóknin til Moskva hófst
með næstum jafnmiklum
hraða. Fedor von Bock, hers-
höfðingi, stjórnaði her þess^
um, sem sótti frá Austur-
Prússlandi og Póllandi, geyst-
ist gegnum Minsk og var
kominn inn í Rússland sjálft
eftir aðeins viku sókn. Um
miðjan júlí höfðu framsveit-
ir Þjóðverja brotizt gegn um
saingöngumiðstöðina Smol-
ensk og stefndu til Moskva,
sem nú var aðeins um 370
km. lengra inni í landi.
Ilerinn, sem sótti inn í
Ukrainu, fór næstum sam-
hliða þessum og fór jafnvei
enn hraðar. Brynsveitir
Rundsteds fóru nærri við-
stöðulaust gegnum Lwow og
flæddu út á slétturnar og ak-
urlendi Norður-Ukrainu eftir
13 daga. Þann 13. júlí voru
þessar hersveilir búnar að
taka iðnaðarborgina Sitomir,
sem var um 150 km. innan
landamæra Rússlands og
nálguðust borgina Berdisjev,
sem var um 130 km. fyrir
suðvestan takmark þeirra,
Iviev.
En er hér var komið, tók
að draga lalsvert úr hraða
sóknarinnar og 22. ágúst
neyddust Rússar til að sýna
eins áþreifanlega og lnegt
var, að þeir ætluðu sér ekki
að lála Þjóðverja komast yf-
ir neitt verðmætt, er þeir
sprengdu upp stifluna miklu
yfir Dnjepr um 400 km. fyrir
neðan Kiev. Þrem vikum sið-
ar lilkynnti Rundsleds, að
her lians hefði tekið Iviev.
í fyrstu gekk liernum, sem
sótti syðst inn í Rússland,
undir stjórn von Ivleists, eins
vel og hinum herjunum. Þeir
sóttu hratt yfir Bessarabíu
inn i Suður-Rússland og um-
kringdi Oriessa, aðra stærstu
hafnarborg Rússlands, seint i
júlí. Þaðan var sókninni
haldið livildarlaust áfram og
hver borgin teldn af annari,
Nikolajev, Kerons viðDnjepr-
ósa, j ár niðnaðarm iðs töðin
Kriovi Rog og mangan-borg-
in Nokopol í Dnjepr-bugð-
unni.
ógurlegt tjón.
En þótt sókn Þjóðverja
gengi ótrúlega fljótt, varð það
samt brátt ljóst, að lmn liafði
alls ekki gengið eins fljótt og
Þjóðvcrjar höfðu gert sér
vonir um. Þegar líða tók á
sumarið varð ]jað banda-
mönnum æ betur ljóst, að
Hitler befði gert kórvillu með
þvi að ráðast á Rússa og
kunnu menn þvi skiljanlcga
ckki sem verst. Herir Rússa
voru Iivorki illa æfðir né
svifaseinir, eins og Hitler
liafði gert ráð fyrir. Útbún-
aður þeirra var góður og her-
foringjarnir vandanum vaxn-
ir. Þeir liáðu nýja tegund
varnarstríðs, sem olli miklu
meiri eyðileggingu en varn-
araðferðir, sem menn liöfðu
áður beitt og þeir börðust
með vaxandi öryggi, er þeir
fundu, að þcssi aðferð var
hin rétta.
Orusturnar, sem háðar voru
á auslurvígstöðvunum, voru
að öllu leyti stórkostlegri og
ægilegri en þær, scm háðar
liöfðu verið fram að þvi í
stríðinu. Ilinir föllnu skiptu
milljónum á báða bága. Á
nrikilvægustu stöðum, hjá
Leningrad, Orel og Bryansk
í greniul við Moskva, Pollava
fyrir austan Kiv og víðar
berst leikurinn fram og aftur.
Framh. á 6. síðu.
Fyrir kl. 7 Vinna liættir í Félagsprentsmiðj-..
I kvöld. unni klukkan tólf á morgun —
laugardag — og verður svo fram-
vegis á laugárdögum i sumar. BlaðiS verður
því að vera mun fyrr á ferðinni þessa daga
en ella, og eru þvi auglýsendur eða aðrir, sem
þurfa að lcoma einhverju í blaðið, áminntir
um að koma því til augiýsingastjórans eða
ritstjórnarinnar ekki síðar en klukkan sjö i
kvöld. Því fyrr sem þetta berst blaðinu, því
fyrr mun það geta komið út i fyrramálið, og
ætti öllum að vera hagur að því. Munið, að
koma auglýsingum eða öðru efni fyrir kl. 7
í kveld.
*
Her manns Eg sagði fyrir nokkuru, að nú
að sfcörfum. inundi ekki standa lengi á því, að
farið yrði að gera vorhreingern-
ingarnar á götum bæjarins og á þessu hefir ekki
staðið, því að um þessar mundir er unnið af
kappi að þessum málum. Skipta þeir menn
hundruðum, sem starfa að þessu og er þegar
búið að gera við nokkrar götur, m. a. Túngöt-
una, sem var orðin mjög illa útleikin, en unnið
er við aðrar, eins og Austurstrætið, en það var
allt rifið og tætt sunnan-til þar sem umferðin
fór um götuna.
*
Amerísku Einn kunningi minn liringdi til
sigaretturnar. min í gær út af amerísku sigar-
etlunum, en auk þess hefi eg
fengið bréf frá öðrum um þetta sama mál.
Hafa þeir báðir hcyrt, að amerískar sigarettur
sé komnar til landsins, en ekki eigi að selja þær
fyrst um sinn og segir svo um þetla í bréfinu:
„Það væri gaman að fá það upplýst, hvort það
sé ætlunin að svæla út ensku sigarettunum, sem
keyptar voru til landsins og fáir vilja nú reykja,
þótt það sé fullyrt, að amerískar sígarettur sé
komnar til Tóbakseinkasölunnar. Það eru þær,
sem menn vilja heizt fá, en það leyfist bara
ekki að selja þær.
*
Líkt og með Þetta er i annað skipli, sem Tó-
neftóbakið. bakseinkasalan tekur upp slíkar
einojkunaraðferðir í viðskiptum
sinum. Fyrra skiptið var, þegar menn voru
neyddir íil að kaupa sænskan „snör“, ef þeir
vildu fá neflóbakið í blikkdósunuirts Það var
ekki hægt að koma þeim sænska út með öðru
móti, en þótt menn hafi neyðzt til að kaupa
liann, hafa víst flestir hent honum. Þarna er
það sama uppi á teningnum, að nota aðstöðu
fyrirtækisins til að neyða menn til að kaupa
vöru, sem þeir vilja alls ekki. Það hefði vist
heyrzl hljóð úr horni, ef eitthvert einkafyrir-
tæki hefði leyft sér slíka framkomu gagnvart
viðskiptavinum sínum.“
*
17. maí. Norðmenn áttu daginn í gær. Þeir
hafa ekki lialdið liann liátíðlegan
í heimalandi sínu siðan árið 1939, en í gær
reyndu þeir hka að vinna þau ár upp, sem úr
höfðu fallið, með því að láta vera enn meira
um dýrðir en áður. Eg hlustaði á útvarp frá
Noregi um tíma í gær. Það var helgað deginum,
eins og vænta mátti og það var gleði í hverri
rödd, sem i útvarpinu heyrðist. En það var
ekki aðeins heima í Noregi, sem menn glöddust,
þvi að alls staðar úti um heim, þar sem norskir
menn dveljast, var dagurinn hátíðisdagur.
*
Hér| í Norðínenn hér í Reykjavík hafa
Reykjavík. alltaf haldið daginn hátiðlegan og
þeir gerðu það í gær eins og endra-
nær, en þó með öðrunv hætti en venjulega. Dag-
urinn rann líka upp við önnur skilyrði en á
undanförnum árum, því að nú þurfti ekki leng-
ur að bera fram óskina um að landið yrði bráð-
lega leyst úr hers höndum. Nú var liægt að
þakka fyrir það, að Noregur var orðinn frjáls
aftur og hafði sloppið við þær hörmungar, sem
því hefðu vérið saméara, ef landið hefði orðið
orustuvöllur í annað sinn i þessu stríði.
*
Þýzkir í Þeir hljóla að hafa veriðeitlhvað rugl-
Burrna. aðir kollegarnir við Þjóðv. i fyrra-
kveld, líklega ekki búnir með sigurhá-
tíðina eða ])á haldið einlivcrja sérslaka hátið
yegna sigursins á Borgundarhólmi. Þar stóð
nefnilega þessi klausa undir aðalfyrirsögninni
á fyrstu síðu: „i Burma halda þýzkar her-
sveitir áfram sókn sinni gegn bandamönnum.
Eru varnir Þjóðverja þar allar í molum." Já,
þannig stóð það svart á hvítu og meira að
segja mjög svart, því að allt var þetta haft
með feitu letri, til þcss að menn gælu tekið
betur eftir því — og látið sannfærast. Gangi
ykkur betur næst, piltar.