Vísir - 13.06.1945, Blaðsíða 2

Vísir - 13.06.1945, Blaðsíða 2
VISIR Ólgan við austanvert tjEGAR Farku Egiptalands- konungur lét sér vaxa slíegg, athugaði hann ekki hverjar stjórnmólaáfleiðing- ar það mundi hafa. Hann gerði þetla vegna þess að hann nennti ekki að raka sig, en sjeikinn Mustafa el Mar- agi, kennari Faruks og vold- ugur Mohairiéðstrúarmaður, leit svo á, að þetta táknaði að hann mundi sælast eflir kalifatitlinum. Þann titil liefir enginn bor- ið nú um skeið, en Mustafa el Maragi og ýmsir menn aðr- ir eru að reyna að stofna hreyfirigu til að skapa nýtt allsherjarríki Mohameðstrú- ar-manna — Islaiíi. En Far- uk langar ekki til að gerast kalífi og hann man ennþá það heilræði föður síns, að forðast að blanda sér í trú- máladeilur, því'að nógu erf- itt sé að stjórna Egiptalandi cinu. En Arabinn er í rauninni hugsjón holdi klædd. Sú hug- sjóu heitir Islam'og i því riki, er ekkert rúm fyrir vantrú- aða eða útlendinga. Arabar liafa fyrst og fremst ýmugust á Gvðingum, en kristna menn sjá þeir í friði vegna þess cins, að þeir — ]). e. einkum Bretar og Frakkar — eru auðugir og voldugir. Mohameðstrúin. í augum Moliameðstrúar- manna er Allah gúð og Jesús var ckki sonur guðs, heldur bara ótíndur spámaður, líkt og Móses. Biblían er bara sögubók 'í lians augum. Hin eina sanna, helga bók er Kóraninn, sem Allali gaf Mohameð, spámanni sínum. í dögun, um hádegi og við sólsetur eru liinir rétltrúuðu kallaðir til bæna. Þeir krjúpa á bænamottu sinni, snúa and- iilinu til Mekka, þar sem Mohameð fæddist, og votta guði lotningu sína. Það er sama hvort bænaniottan er úr rifnum slriga eða fegursla silki, böndin, sem tengja þá, er á þeim krjúpa, eru slerkari en liinir vantrúuðu geta g'ert sér i hugarlund. í stjórnmálabaráttu gela slík liönd orkað miklu. Meðal Mohameðstrúarmanna er engin flokkaskipting og í þeirra heimi er enginn munur á ríki og kirkju. Þau eru eitt og hvort vinnur fyrir annað. Aðalmarkmið þessa banda- lags er algert frelsi. Engin tengsl, bein eða óbein, við er- lend ríki. Þelta mál getur orðið Bretum og Frökkum að hugleiða lagningu 2000 km* þau ríki eru voldugust við botn Miðjarðarhafsins og hafa í rauninni keppt um yfirráðin þar. Þetta mál getur lílca komið af stað miskunnarlausri styrjöld milli Araba og Gyð- iriga og komið öllu í uppnám í lrinum olíuauðugu löndum við austanvert Miðjarðarhaf, einmitt þegar Bandarikin eru að liugleiða lögn 2000 km. langrar olíuleiðslu frá Persa- flóa. Sú leiðsla á að kosta 1000 milljónir dollara. Olía fyrir frelsi. Arabar skynja, að þeir eiga þarna jarðargæði, sem Breta og Bandaríkjamenn langar til að eignast — olíu. Foringjar þeirra eru slóttug- ir. Þeir eru fúsir til að selja oliuna eða réttinn til að vinna hana. En þeir vilja ekki selja hana fyrir gull. Þeir vilja EStir Frank Gervasi. Arabar hafa löngum uerið orðlagðir fyrir að vilja leggja flest í sölurnar fyrir frelsið. f þessari grein er lýst viðskiptum hvítra manna og Araba síðustu árin og horfum í þeim málum, meðal annars vegna þess, að Bandaríkin virðast nú munu verða aðili í þessum ágreiningsmálum. fyrst og fremst fá borgað í frelsi. Fyrir þúsund árum áttu Arabar heimsveldi og við borð lá, að þeir legðu alla Evróþu undir sig. Þeir ætla sér ekki að vinna þetla ríki aftur, en þeir þykjast samt ! eiga tilkall til nokkurra landa og er varla hægt að fullnægja j þeim kröfum án blóðsúthell- inga -j- eða það þarf slór- | kostlega friðþægingu, til að koma i veg fyrir þær. Stjórn- j málamenn i Egiptalandi tala j um að fá lönd frá Libýu og Sýrlendingar tala um sjálf- stæði og „tryggingar“ At- lantshafssáttmálans. Eins og nú standa sakir, munu Arabar fúsir til að sættast á að Gyðingar verði reknir úr Palestinu eða stofn- að verði ríki þar sem þeir verði algerlega valdalausir. Það mundu Gyðingar aldrei sætta sig við og af þeim 500,000, sem nú búa í Palest- ínu eru 00,000 menn, sem vanir eru vojinaburði. Þegar þetta slrið er úti, mun alit komast í bál i Palestínu jafn- skjótt og Arabi skýtur' einu skoti á Gyðing. Við byggingu olíuleiðslu þvert vfir Arabíu er því fleira, sem til greina kemur en verkfræðingavit og fjár- munir. Þar koma nefnilega mjög stjórnmál til.greina, þvi að ekkert gerist í einu slcoti heims Mohameðstrúar- manna, sem hefir ekki ])egar í stað jafnmikil áhrif um liann gervallan. Og iriaður- inn, sem mestu ræður um at- burði i því sambandi er ekki konungur eða þekktur stjórn- málamaður, lieldur lítt þekkt- ur, kyrrlátur háskólastjóri, Mustafa el Maragi, sem stjórnar E1 Azhar, háskólan- um í Kairo. Bandalag Mohameðstrúarmanna. Mohameðstrúarmenn vilja koma á fót bandalagi allra ríkja sinna, til þess að ná þessu marki og Mustafa el Maragi er eirin af aðalsluðn- ingsmönnum þessara fyrir- ætlana. Hann var t. d. allra manna liáværastur í nóvem- ber-mánuði 1943, þegar upp- þotin urðu í Libanon. Bretar hindruðu að mestu að fréttir bærust af þeim atburðum, til þess að varðveita einingu baridamanna og auk þess hefði fregnir af þvi orðið valn á myllu nazista. En það sem gerðist var þetta: íbúar Líbanon, sem eru 1,000,000 og undir umboðs- stjórn Frakka, höfðu kosið nýtt þing og forseta. Meiri- hluti þjóðarinnar er kristinn — 600,000 máriris — en hinir eru Mobameðstrúarmenn. Krislnu Arabarnir eru hlið- hollir Frökkum, en liinir ekki. Það varð að samkomulagi, að hinir kristnu skyklu hafa 30 þingsæti en lrinir 24. Á grundvelli hlutfallsskiptirigar þingsæta var þetla ekki full- komlega rétt, en það skipti ekki máli. Kosningasvikin voru eins mikil og dænri eru til. Frakkar studdu hina kristnu, Bretar hina og þeir höfðu einnig siðferðilegan stuðning frá Bandaríkja- mönrium: Frakkar og Bretar voru ónískir á gullið. Samkvæmt lögum landsins álti fulltrúadeildin að kjósa forsetann. Iiún tilnefndi sjeik Beshara E1 Klioury, lágvax- inn, sköllóttan mann, mikinn þjóðernissinna, Mohameðs- trúarmann og Fralckahatara. Bretar veiltu lionum einnig stuðning. Fyrsta verk hans var að lýsa yfir sjálfslæði Libaons, því að smárikjum bafði verið tryggt sjálfstæði með Atlantshafssáttmálan- um. Nú mundi sýnt, hversu haldgott það loforð reyndist. Bretar höfðu hrakið Vicliy- Frakka úr Libanon og Sýr- landi árið 1941. í landinu voru hersveitir Breta og Stríðandi Frakka. Ilinir síð- arnefndu höfðu heitið lönd- unum sjálfstæði og Bretar tekið undir það. En lands- mönnum fannst engin breyt- ing á orðin og þegar E1 Khoury gaf yfirlýsingu sína, scttu Frakkar hann og fylgis- nienn hans í fangelsi. En ó- eirðir brutust út og menn hrópuðu: „Niður með kúgun og ofbeldi!“ Frakkar litu svo á, að Bret- ar og Bandai’íkjamenn liefði veitt E1 Khoury og mönnum hans stuðning til þess að reyna að riá löndum Frakka við austanvert Miðjarðarhaf lir höndum þeirra, meðan þeir gætu ekki rönd við reist. Catroux hershöfðingi dró ekki dul á þá skoðun sína. Hann var sendur til að miðla málum og Frakkar hétu Libanon samskonar sjálfstæði og Egiptar hafa — eftir stríð. Rödd Araba. Engum blandaðist hugur um samheldni Araba, þegar þeSs- ir alburðir gerðust í Libanon. Allir ráku upp Rainakvein. Faruk og Nahas Pasha í Egiptalandi mótmæltu og Arabair, sem menn liöfðu áð- ur talið skoðanalausa, kom- ust í uppnám og æsing. En engin rödd var eins á- hrifamikil og rödd Mustafa el Maragi. Hann er æðsti prestur þjóðernissinnaðra Araba og voldugásti leiðtogi, sem Arabar liafa átt á síðari öldum. Og hann nýtur ekki einungis virðingar í löndun- um fyrir bolni Miðjarðar- hafs, heldur einnig víða aust- ur á Indlandi. Áhrifa hans gætir fyrst og fremsl um liáskólann og þau eru ótrúleg. Hver Araba- íiöfðingi i Palestinu gæti komið sér upp nokkuru liði til að skjóta á Gyðinga, og Ibn Saud og Faruk mundu geta komið sér upp herjum, en Mustafa el Maragi hefir ckki byssur að vopni, heldur hugsjónir og þessir menn hverfa allir í skugga hans. í háskóla sínum kennir hann mönnum ]>eim, sem prédika sjálfstæðisbaráttu í öllum löndum Mohameðstrúar- manna. Háskóla hans bætast árlega um 1500 nemendur, sem stunda tíu ára nám i mál- fræði, mælskulist, bókmennt- um, reikningi, rökfræði og sögu. Þeir koma úr öllum Mohameðstrúarlöndum og jafnvel víðar. Ef áherzla væri einungis lögð á lestur Kór- ansins, þá niundu friðarhorf- ur vera góðar. En það sem fy'rst og fremst er lögð á- lierzla á — veifað framan' í þá eins og rauðri dulu — er draumur, sem heitir Arabia Felix — hamingjusöm Arabia — endurborin, stjórnað af Aröbum fyrir Araba til auk- innar dýrðar Mohameðs. í E1 Azliar er þeim inn- rættur spámannsandi Mo- hameðs og halur á Gyðing- um. Forvígismenn Araba óttast þá, þólt einstaklingum kynþátta þessara geti komið vel saman og áslæðan fyrir þessum ótta er dugnaður Gyðinga. Arabar óttast, að Gyðingar muni byggja þeim út úr landinu, ef þéim verður gefið leyfi til að setjast þar að og flytja þangað óhindrað. Útrýming Gyðinga úr löndum jieirra.hefir því orð- ið aðaláhugamál Araba og í E1 Azhar er þeim kennt, að það sé fyrsla boðorðið. Þeir mundu geta orðið Gyðingum hættulegir að þessu leyti, ef þeir væri ekki tiltölulega menningarsnauðir og fá- kunnandi, langt á eftir í öll- um verklegum efnum og mergsogriir af öðrum þjóð- um. í síðasta stríði var Tyrk- land bandamaður Þýzka- lands og Arabar hjálpuðu til að sigra Tyrki. Þeir fengu að launum gull og sjálfstæði, en þó ekki eins mikið af þvi síð- arnefnda og þeir hefðu kos- ið. Mörg lönd við botn Mið- jarðarhafs fengu nokkuð sjálfstæði fyrir tilstuðlan Breta. En þeir stóðu líka i mikilli þakkarskuld við vis- indamann einn, sem heitir Chaim Weizman. Hann fann upp sprengiefnið TNT — miklu sterkara en venju- legt púður — og hjálpaði bandamönnum til að vinna sigur. Draumur Gyðinga. Chaim Weizman er Gyð- ingur og liann átti sér draum. Hann hefði getað fengið stór- kostleg auðæfi hjá Bretum, aðalstign og sæti í lávarða- deildinni fyrir störf sín, en þess í stað bað»hann um föð- urland fyrir þjóð sína. Óskin var veilt i hinni tvíræðu Bal- four-yfirlýsingu, sem sló því föstu, að Palestina skyldi vera jijóðland Gyðinga. Og um leið fóru þeir að flykkj- ,ast til fyrirhéitna landsins. í lok síðasta stríðs voru þeir fáeinar þúsundir, en urðu brátt hálf milljón. Þeir keyptu land af Aröbum og greiddu i gulli, en. Arabar .mótmæltu æ kröftugar, unz Bretar gálu ekki i lengur skellt skolleyrunuin. við mót- mælunum, því að öðrum kosti máttu þeir vænta þess að Arabar gerðu uppreist. Það munaði litlu að Bretar töpuðu stríðinu um þær Miðvikudaginn 13. júní 1945 mundir, þegar framleiðsla Bandaríkjanna var ekki.enn búiir að ná sér á strik. Bretar mundu ekki hafa þolað upp- reist, því að þeir liöfðu eng- an her til að bæla hana niður og fyrir bragðið reyndu þeir að friða Araba. Þann 29. mai 1941 hélt Antliony Eden ræðu, þar sem liann rifti í rauninni yfirlýs- ingu Balfours og gaf Aröb- um grundvöll til að hefja markvissari baráttu fyrir framkvæmd drauma sinna um bandaríki og baráttu gegn Gyðingum. Ílann sagði, að Bretar hefði ávallt verið vinir Ar- aba, enda ætti þeir sjálfir marga vini i þeirra hópi. Ar- abar hefði vonazt eftir hjálp Breta til að binda lönd sín sterkari böndúm innbyrðis og Bretar mundu veita þeim tillögum stuðning, sem sam- konmlag næðist um. Hann hafði varla sleppt orðinu, þegar allir stjórn- málaleiðlogar Araba tóku lil óspilltra málanna. Þeir eða fulltrúar þeirra héldu til Kairo, til að koma sér sam- an um grundvöll, sem liægt væri svo að afla stuðnings Breta. Þeir snéru líka við blaðinu og fóru að hugsa um bandalag Araba í stað baráttu ge'gn Gyðingum. Ef þeir gæti komið bandalaginu á fót, þá mundi þeim verða hægðarleikur að útiloka Gyðinga, án ]iess að Banda- ríkin eða Bretland fengju að gert. Nahas Pasha hélt ræðu á fundi leiðtoga Araba og livalti þá til samheldni, því að öðrum kosti mundu þeir vera glataðir. Samkomulagið sem menn komust að, gætti þess vandlega, að cngin liætta væri á því, að Arabar mundu verða glataðir og með þessu móti er fengið prýðilegt deiluefni, þegar stríðinu lýk- ur. Fundurinn gerði ráð fyrir stóru bandalagi milli Egipta- lands, Saudi-Arabíu, Iraks og Irans, og litlu bandalagi milli Palestinu, Transjordan- íu, Líbanon og Sýrlands. Gyðingarnir í litla bandalag- inu munu vera máttvana gegn Aröbum. Þcir áttu ekki að koma lil greina, enda þótt velmegun Palestínu sé þeirra verk og Arabar hafi ekkert gert lil að lijálpa banda- mönnum gegn möndulveld- unum. Undirróður. „Lawrence“ Þjóðverja, réttu nafni dr. Hans Grobba, liefir nefnilega unnið störf sín vel i þessum löndum. Þegar stríðið kom hafði hann gert flesta meiri hátt- ar menn þar vinveittari Ilitl- er en baridamönnum. Það nægir að nefna uppreist Rásid Ali, sem hann stóð bak við, og undirróður stórmuft- ans af Jerusalem, sem liafði sagt Gyðingum heilagt strið á liendur. Það mun hefjast aftur, þegar þessu stríði verð- .ur Iqkið. Týrabar segja, að stórniuftinn íiafi kpmizt und- an með aðstoð Brela, sem hafi verið hræddir um að þeir niundu verða að taka haipi af lífi og skapa þannig píslarvolt fyrir Araba. Enda þólt Bretar sé nú ekki eins hræddir og áður um uppreist Araba, liafa þeir lialdið áfram að friðmælast Framh. á 6. síðu

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.