Vísir - 16.06.1945, Síða 4

4
VISIR
Laugardaffinn 16. júní 1945
VÍSIR
DAGBLAÐ
Otgefandi:
BLAÐAOTGÁFAN VISIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
17. )únL.
JJinn 17. júní í fyrra töldu ýmsir, að lýð-
veldisstofnunin væri frekar i orði en á
Jiorði, enda myndu mörg tormerki á fram-
ikvæmdinni, er frá liði. Slíkar spár liafa ekki
yæzt. Stórveldin hafa viðurkennt, — og við-
nrkenndu raunar þá þegar, — endanleg sam-
Jjandsslit við Danmörku og eftirfarandi ráð-
stafanir, sem gerðar voru til lýðveldisstofn-
unarinnar, og Danir sjálfir liafa sýnt fullan
skilning á málsviðhorfum íslenzku þjóðar-
jnnar. Þá sögðu menn ennfremur, að meðan
•erlent setulið dveldi hér í landi, þótt sam-
kvæmt beiðni þjóðarinnar væri að forminu
fil, — þá gætum við ekki talizt sjálfstæð þjóð.
En þar var um hugtakarugling einn að ræða.
Nú er striðinu lokið og innan stundar dvel-
ur hér ekki erlent selulið. Friðarsamning-
um er hinsvegar ekki lokið, og munu nú augu
manna liafa opazt fyrir því, hve örlagaríkt
og heillavænlegt spor var sligið, er ekki var
hvarflað frá stofnun lýðveldisins á þeim tíma,
sem sambandslögin gerðu ráð fyrir og orð-
ið hefði, ef friður hefði verið ríkjandi i álf-
unni. Um þessi úrslit málsins þarf ekki að
ræða nú. Allir munu dæma þau á einn veg.
j Á morgun mun alþjóð fagna stofnun liins
Islenzka Iýðveldis. Þótt dimmt væri yfir Þing-
jvöllum og gengi á með hryðjur og raunar
Stórrigningu mestan hluta dagsins, hafði
það ekki þýðingu fyrir allan þann fjölda,
sem þar var saman kominn. Menn fögnuðu
ðeginum af heilum liug og voru i liátíða-
jskapi. Dagurinn er og verður öllum þeim
íógleymanlegur, sem tóku þátt i hátíðahöld-
linum, og ekki aðeins þeim, lieldur og ís-
lendingum öllum um ókomna framtíð. Sum-
arhlíðu og sólskin þurfti ekki til þess að
bjart verði yfir minningu þessa dags, en þeir
ðagar einir eru sannkallaðir hátíðadagar,
iseni menn fagna alveg án tillits til hversu
lyeður er eða hefir verið á liðnum árum.
17. júní er og verður þjóðhátíðardagur ís-
lendinga,en hafa allir gert sér grein fyrir livað
slikt táknar. A þjóðliátíðum er staldrað við.
Erill og ys dagsins, eins og liann er venjulega,
tvikur fyrir öðrum ys og öðrum tilfinningum.
!Menn munu gera sér margt til gamans, en
J)eir gera það með öðrum hug en venjulega,
tneð því að nú er sjálfstæðis þjóðarinnar
jninnst og jafnframt mun hver einstaklingur
iheita því að vernda það svo sem verða má
ÍFyrir óbornar kynslóðir. Sagan greinir ljós-
lega frá hvers íslenzka þjóðin fór á mis, er
hún glataði frelsi sínu og naut þess ekki leng-
iir. Þess er vert að minnast, en á engan hátt
jað erfa.
A morgun ininnist þjóðin stofnunar ís-
Tenzka lýðveldisins í fyrsta sinni. Dagurinn
J»er svip af því, að hann er eign þjóðarinn-
&r allrar, en ekki einstakra stétta eða fá-
niennra hópa ráðamanna hennar. Hátíða-
höld eiga að vera þennan dag með þeim blæ,
jsem hann verður látinn hera 1 framtíðinni
ÍÞví veltur á mildu að vel takizt, ekki að-
jeins af þeirra hálfu, sem stjórn á skemmt-'
junum kunna að liafa með liöndum, heldur
Ullra þeirra, sem taka þátt í mannfagnaði
i einhverri mynd. Látum hátíðahöldin að
þessu sinni, sem ávallt þennan dag, verða
þjóðinni til sóma. Gleðilega þjóðhátíð.
Sigurður P. Oddsson.
Mixmingazorð:
Þann 10. þ. m. andaðist
Sigurður P. Oddsson frá
Skuld í Vestmannaeyjum,
fullra 65 ára að aldri. "Hann
létzt á Landakotsspítala, að
nýafstöðnum holskurði.
Sigurður lieitinn var fædd-
ur að Krossi í Landeyjum 28.
marz 1880, en þar bjuggu.þá
foreldrar hans, Oddur Pét-
ursson og Sigríður Árnadótt-
ir. Móður sína missti Sigurð-
ur, er hann var fimm ára að
aldri, en faðir hans liélt þó
áfram húskap að Krossi til
ársins 1892, en þá giptist
hann í annað sinn og reisti
bú að Heiði á Rangárvöll-
um. Þangað fluttist Sigurð-
ur með honum og ólst þar
upp síðan.
Sigurður mun liafa verið
hráðþroska, og innan við
tvítugt tók hann að stunda
sjóróðra - úr Þorlákshöfn.
Nokkru síðar gerðist hann
háseti á þilskipum frá
Reykjavík. Mun hann lengst
hafa verið með Kristni
Brynjólfssyni úr Engey. En
ár’ið 1907 flytur Sigurður til
Vestmannayja, og tók þá
strax að slunda sjóróðra.
Leið ekki á löngu unz hann
gerðist formaður, og var J)að
því nær samflej’tt til ársins
1930. En fiskveiðai’ stundaði
hánn þó á sumrum fram til
síðastliðins árs. Reri hann
þá alla tíð, eða 36 sumur
sanifleytt, með Þorsteini út-
gerðarmanni í Laufási í
Vestm.eyjum. Mun sjald-
gæft, að menn séu svo lcngi
samskipa, enda var um það
skrifað í sjómannahlaðið
Ægi fyrir nokkrum áruin.
Sigurður var kvæntur Ing-
unni Jónsdóttur, Ingvars-
sonar frá Hóli í Landeyjum.
Er hún liin ágætasla kona
og var sambúð þeiija með
afhrigðum góð. Var hún hon-
um samhent mjög um dúgn-
að ográðdeild í afkomu allri.
Enda fókst þeim vel húskap-
urinn, þótt börnin yðru morg
— ellefu, sem öllu eru á lífi
og nú uppkomin. Má nærri
geta, að húsmóðirin hafi oft
haft ærið að slarfa, en henni
og manni hennar* var ljúft
að leggja fram krafla sina,
og fylgdi hlessun öllu þeirra
starfi. Eru hörn þeirra till
i liópi dugmcslu og vænstu
manna.
Sigurður var annálaður
hreysti og þrekmaður alla
tíð. Hann var mikiíl vexti,
afrenndur um herðar og
harm og har sig vel; stilltur
mjög og hófsamur í allri
framkomu, hlýr og glaður
að svip, en þó festulegur í
fasi. Á yngri árum var hann
annálaður glímumaður, og
fram til hins síðasta var
hann þéttur til handtaka og
engum léttur í vöfum; Glað-
Ivndur var hann og léttur í
syörum, fróður vel um
margt, glöggur og minnugur.
Svo heppinn var hann í for-
mennsku sinni, að aldrei
varð honum neitt til slvsa.
Lengi fór hann margar ferð.
ir að sumri .og liausti hverju
frá Eyjum, og „upp i Land-
eyjasand" og tókst giftu-
samlega, þótt þar sé ekki
gott lil lendingar, svo sem
alkunna er.
Sigurður var tryggur mað-
ur og vinfastur, svo af har,
enda varð honum og gott til
tryggra vina. Má nefna til
þess það dæmi, að skömmu
eftir að hann fluttist til Eyja,
byggði hann ibúðarhúsið
Skuld, sem liann síðan var
oftast við kenndur, ásamt
æksuvini sínum Stefáni
Björnssyni frá Bryggjum í
Landeyjum, næsta bæ við
Iíross. Höfðu þeir íélagar þá
verið saman á skútum, en
voru nú háðir nýfluttir til
Veslmannaeyja. Siðan hafa
þeir húið í þessu sama húsi
alla tíð og átt mörg störf
saman. Hefir vinátta þeirra
verið svo trygg og sambýlis-
Iiættir svo góðir, að fátítt
mun mega teljast og það eins
þó háðir væru skapmenn,
seni hvergi létu lilut sinn, ef
i það fór. En til þess kom
aldrei í þeirra viðskiptum.
Sigurður var gæfumaður
alla ævi. Máltækið segir, að
hver sé sinriar gæfu smiður.
Þótt efast megi um það, má
þó um Sigurð segja, að hann
hafi til þess borið marga
kosti; atorku, ráðdeild, glað-
lvndi og vinfesti. En samfara
þessu runnu fleiri stoðir und-
ir gæfu hans, þær, „sem eng.
inn tekur hjá sjálfum sér“.
Hann eignaðist ágætis konu,
átti miklu harnaláni að
fagua, var lieppinn í störfum
og heilsugóður til liins sið-
asta. Og hann átti marga
kunningja og góða vini, —
en enga óvini. Hann harst
aldrei mikið á, en vann öll
sín störf með élju og hljóð-
látri atorku, svo að vart gat
vandáðri mann í athöínum
og orði. Slíka menn sem
hann, er gott að þekkja og
ljúft að minnast. Og fáir
munu eiga þeim hetri lieim-
von.
Vinur.
Stúdentablað
keniur út þ.ann 17. júni, og er
það nijög fjölbreytt að efni og
vandað að frágangi, 52 blaðsíður
að stærð. Efnisyfirlit blaðsins er
sem liér segir; 17. júní liugfleið-
ingar, eftir Gunnar Tlioroddsen
prófessor, Iíennsla í verkfræði
við Háskóla íslands, eftir Finn-
boga II. Þorvaldsson verkfr., Nú
er líflið komið (úr Minningum
sr. Árna Þórarinssonar eflir Þór-
berg Þórðarson rith., Þú manst
í vor — með hvítan koll, kvæði
eftir Iíagnar Jóhannesson, Þættir
úr sögu Háskólans eftir Benedikt
Jakobsson iþrótlastjóra, Á að
lialda kristni á íslandi, eftir Þór-
ir Þórðarson stud.' theol., Um
nám í Ameríku og íslenzk viðhorf
til þess, eftir dr. Björn Jóhannes-
son, Þýðing úr Gluntunum eftir
Einar M. Jónsson rithöfund,
Tunglskinsblettir á lieiðinni, saga
eftir Emil Björnsson stud. theoJ.,
Raddir fslendinga um sjálfstæði
íslands (kaflar úr Frón), Kvæð-
ið um okkur menninguna eftir
Bjarna Benediktsson stud. theol.,
Rússasöngur eftir Svein Ásgeirs-
son stud. jur., Háskólaannátl og
myndir. — Sölubörn, sem vilja
selja Stúdentablaðið, eru beðin
að koma í Menntaskólann kl. 9
f. h. á sunnudag.
Tímariíið Jörð,
1. hefti (i. árgangs hefir bor-
izt blaðinu. Þetta liefti er helgað
Panmörku, og er mjög fjölbreytt.
Af efni þess má nefna: Minni
Danmerkur (kvæði). Danir og
konunguar þeirra. Rask og Rafn.
Vormenn. Upp úr skilnaðinum.
Danmörk — Jand og lýður. Jóta-
saga. Kafli úr leikritinu „Niels
Ebbesen“ eftir Kaj Munk. Þegar
Dannjörk verður frjáls. Bróður-
leg orð, og margt fleira. Auk
þess sem að framan getur, er ritið
prýtt fjölda mynda.
Berklaskoðun. Eg var að Iesa um daginn í
amerísku biaði, að tekin hefði
verið ákvörðun um að láta fram fara berkla-
skoðun öllum íbúum tiltekinnar borgar þar
í landi. Þóttu það mikit tíðindi og bera ýitni um
mikið framtak þeirra, sem þarna áttu frum-
kvæðið. Var þess getið, liversu mikil nauðsyn
bæri til þess, að unnt væri að kveða þenna
hættulega sjúkdóm niður, því að þjöðin yrði
fyrir miklu tjóni af völdum hans árlega.
*
Samanburður Mér varð hugsað til berklaskoð-
við fsland. unarinnar hér í bænum hjá okk-
ur, sem nú er að verða lokið,
þegar eg hafði lesið þessa frásögn hins ameríska
blaðs. Við íslendingar höfðum ekki aðeins orð-
ið fyrri til að láta fram fara skoðun á hverju
mannsbarni í heilli borg, en þeir þarna vestur
í Bandarikjunum, en þar við bætist, að við
tökurn hvorki meira né minna en stærstu borg-
ina, sem við eigum. Og þá eru ótaldir allir þeir,
sem rannsakaðir hafa verið áður úti um land.
*
Þriðjungur Hugsum okkur, að Bandaríkja-
þjóðarinnar. menn tækju sig til og ákvæðu að
láta fráin fara hlíitfallslega jafn-
víðtæka berklarannsókn og ■ frám hefir farið
hjá okkur. Hvað þurfa þeir þá að láta skoða
mikinn hluta þjóðar sinnar, meðan við látum
skoða aíla Reykvíkinga? Þeir þurfa að skoða
nokkra tugi milljóna manna, af' þvi að hér býr
þriðjungur íslendinga, og á móti hverjum fs-
lendingi koma um það bil þúsund Bandarikja-
menn. Það j'rði talsverður hópur.
*
Stórvirki. Eg er ekki viss um, að menn geri
sér almennt Ijóst, hvílíkt stórvirki
þeir liafa unnið, sem stjórnað hafa berklaskoð-
uninni að undanförnu og hrundu henni í fram-
kvænid. Það er enginn smáhópur, scm tekinn
hefir' verið til rannsóknar hér, jafnvel þólt
reiknað væri á mælikvarða stærri þjóðar en Is-
lendinga, því að svo nákvæm og viðtæk skoðun
mun óþekkt fyrirbrigði. Við stöndumst vel sam-
anburð við hvaða þjóð sem er að þessu leyti og
þótt við verðum að srekja margvíslegan fróð-
lcik lil annarra, þá liygg eg að ýmsir gætu tek-
ið sér þetta til fyrirmyndar.
+
M.kið hefir Við höfum tekið stór skref í bar-
á unnizt. állunni við berklana á siðustu ár-
um, en þólt vel hafi miðað, má
ekki sýna neitt sinnuleysi á komandi timum,
enda ekki hætta á því, þegar þeir menn eriAvið
Stjórn berklavarnanna, sem nú eru. Við eigum
að halda áfram á þessari braut og segja, eins og
Churchill forðum, þegar hann ræddi um það,
að hætta væri á innrás í Bretland, að við niun-
um berjast alls staðar við fjandmanninn, hvar
sem er, í borgunum, á ökrunum, ströndinni
og uppi í fjöllunum. Það má aldrei gefa honum
töm til að búa um sig, þvi að þá er ekki að
vita, hversu langan tíma það kann að taka að
uppræta hann.
*
Hannyrða- ,.Ebba“ skrifar mér það, sem hér fer
sýning. á eftir: „Iig fór að skoða hannyrða-
sýningu Hússtjórnarskólans, sem
haldin var fyrir nokkuru. Aðgangur var ókeyp-
is, þótt seldur hafi verið aðgangur að öðrum
hannyrðasýningum, sem haldnar lial'a verið i
bænum í vor. Mér fyndist sanngjarnt, að sýn-
ingargestir væru látnir greiða einhvern að-
gangseyri og þvi, scm inn kemur siðan varið til
að verðlauna stúlkur, sem fram úr skara.
*
Enginn verð- Eftir því, sem eg' veit bczt, er
launasjóður. cnginn verðlaunasjójður til í
skólaínim, sem veiti beztu nem-
endunum viðurkenningu, éii margir skólar eiga
slíka sjóði. Verðlaunin mundu auka áhuga nem-
endánna og það mundi ekki þurfa að setja háan
aðgangseyri til að fá nokkurt fé í slíkan sjóð.
Þeir sem sækja sýningar skólans munu ekki
síður vilja láta eilthvað af hendi rakna lil að
sjá vinnubrögð þessara stúlkna en annara, sem
sýndir eru munir eflir.
*
Þuklað og Lika mætti gjarnan vcrja einhverju
þreifað. af inngangscyrinum til að bæta
tjón, sem verða kann á sýningar-
munum. Það er að ininnsta kosti svo, að þeir
sem munina skoða, láta sér ekki nægja að horfa
á þá, það þarf að þuklal um þá og þreifa á þeini
líka. Veit eg að komið hefir fyrir, að það hefir
orðið nauðsynlegt að senda dúk í hreinsun efl-
ir að hann hafði verið hafður til sýnis i fápina
daga. Þá væri gott að getp gripið til sjóðs til að
standa straum af slikum kostnaði.“