Vísir - 29.09.1945, Qupperneq 4

4
V I S I R
Laugardaginn 29. september 1945.
VfSIB
DAGBLAÐ
Otgefandi:
blað aotgafan vism h/f
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: FélagsprentsmiðjunnL
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Getui komið til mála?
Vfísitalan er reiknuð samkvæmt gildandi
" verðlagi fyrstu daga hvers mánaðar. Fyr-
ir því veltur á miklú að ríkisstjórnin liafi
gengið endanlega frá tillögum sínum og
ákvörðunum gegn aukinni verðþenslu og
liækkandi vísitölu fyrir mánaðamótin. 1 dag
er síðasti virkur dagur septembermánaðar,
og er þess þá einnig að_ vænta, að nú verði
kunnar ákvarðanir þær, sem stjórnin hefur
tekið eða réttara sagt komið sér saman um.
Blað kommúnista cr oft á „undan áætlun“ er
það flytur fyrirmæli stjórnarvaldanna, og
rýfur þá þögn, sem ríkir í öðrum stuðnings-
hlöðum stjórnarinnar. 1 gær hélt blaðið því
fram að draga ætti neytendur í dilka, þannig
nð sama vísitalan skyldi ekki gilda fyrir
allar stéttir manna. Blaðið krefst að fram-
leiðendur fái enga íviinan gagnvart háu verði
landbúnaðarafurða, með því að vísitalan segi
til um launagreiðslur þeirra, eii' liinsvegar
skulu launþegar fá meðlag mcð ncyzlu sinni.
Með þessu mófi væri stefnt að því að láta
tvenn lög gilda í landinu, þaninig að þeir,
sem atvinnurekstur hafa með höndum
„standi utan við íög og rétt“ en hinir, sem
ekki geta kallast atvinnurekendur njóti sér-
stakra fríðinda. Óneitanlega eru þessa for-
dæmi, en þau eru vissilega ekki til eftir-
hreytni, enda einn þáttur i að kuhba höfuð
og fætur af þeim, sem að dómi kommanna
eru of stórvaxnir, en teygja liina að samu
skapi, sem þeir telja helzt til smávaxna.
Slíks eru dæmi fyrr í veraldarsögunni, en
í grískum goðasögnum, þótt slíkt ekki beint
til eftirbreytni, og varð það hlutskipti þjóð-
hetjanna að ryðja blirt slíkum ófögnuði.
Jafnvel þótt að þcssu ráði yrði horfið,
cr auðsætt að hér er ekki um endanlega
lausn á dýrtíðarmálunum að ræða. Komm-
•arnir viðurkenna sjálfir að framleiðendunum
bljóti að verða íþyngt um það er líður, og
bverfa verði frá verðþensluvillunni. Eigi
launþegar einir að verða aðnjótandi niður-
greiðslna rikissjóðs, fá framleiðendur engan
blut í slíku, en verða að lúta „falskri“
"vísitölu, sem eykur stórlega á framleiðslu-
kostnaðinn, Samkvæmt kenningu Þjóðviljans
virðist útgerðarmaður ekki eiga að hera út-
gerðarkostnað í skjóli réttrar vísitölu, að því
cr innkaup á vörum varðar, og sama er sagan
um aðra atvinnurekendur. Sé það nú svo,
oins og kommanir sjalfir viðurkenna, að tími
sé til kominn að hlaupa undir bagga með
atvinnuvegunum, þannig að þeir verði sam-
keppnisfærir unr erlenda markaði, verður
<‘kki betur séð, að slíkar ráðstafanir ríði
beint í hága við þær kenningar kommanna,
og að þeir séu þá ekki sjálfum sér sam-
kvæmir til hlítar, — enda eins og gengur.
Hvað sem þessum kenningum kommanna
líður, er auðsætt að ekki getur komið til
mála, að skjóta lengur á frest einarðri bar-
áttu gegn vaxandi verðþenslu. Hver flokkur
verður að mynda sér ákveðna stefnu í verð-
lag- og verðþensíumálunum, og hefjast handa
gegn því að þjóðarauðurinn verði að engu.
Þetta er hagsmunamál allrar alþjóðar og
ullra stétta. Því ætti ckki að gæta verulegs
ótta hjá flokkunum þptt þeir sýndu þá mann-
íláð af sér að reyna nú að beita upp í vindinn.
Tillögur Nýbyggingarráðs.
EfEing Fiskveiðasfóðs og
Formaður Nýbygginarráðs miklu hærri fjárliæð en
liefir ritað grein i Morgun- hægt verður að selja skipin
blaðið út af forustugrein sem
birtist hér í blaðinu fyrir
nokkurum dögum og nefnd-
ist „Fjármála nýsköpun1.
Var í grein þessari gert að
umtalsefni tillögur um laga-
breytingar sem ráðið liefir
látið frá sér fara og leggjast
eiga fyrir næsta Alþingi. Þyk-
ir ‘ formanninum Vísir vera
óvingjarnlegur í garð Ný-
byggingarráðs og þær ráð-
stafanir sem það hafi með
höndum vegna nýsköpunar-
innar. Ennfremur vill liann
skilja framsetningu Vísis
þannig, að 'b’aðið sé andstætt
eflingu Fiskveiðasjóðs.
Formaðurinn er svo
greindur og glöggur maður,
að honum hefði ekki átt að
dyljast, að ekki var verið að
ráðast gegn skynsamlegrh
eflingu Fiskveiðasjóðs, héld-
ur það gagnstæða. Það er
heldur ekki rétt að Vísir vilji _________
nýsköpunina feiga þar sem | Ur að falla stórlega í verði áð
skynsamlega er til hennar ur en langt um liður.
fyrir eftir 2—3 ár. Ef kaup-
endur skipanna geta ekki ris-
ið undir lánunum, verður
sjóðurinn að laka við skip-
unum og endurselja þau. Ár-
angurinn yrði að líkindum
sá að sjóðurinn ætti Iivergi
nærri fyrir skuldum og yrði
þrotabú i höndum ríkissjóðs.
Það er þetta sem getur
gerzl, ef tillögur Nýbygging-
.arráðs ná fram að ganga, eins
og nú stanlda sakir, meðan
verðlagið er i hámarki. Það
væri ekki verið að efla sjóð-
inn, með því að gera slíkar
ráðstafanir nú. Það væri ver-
ið að graf.a undan honum
stoðirnar og skapa ríkissjóði
milljónatöp. Þess vegna væri
það glæfraleg ráðstöfun nú
að fara að tillögum Nýbygg-.
ingarráðs með þvi að afhenda
Fiskveiðasjóði 100 millj. kr.
og skylda hann svo til að
lána þær gegn veði, sem hlýt
stofnað. En hitt er rétt, að
hann hefir ekki verið gin-
keyptur fyrir þeim ráðstöf-
unum sem til er stofnað af
En marga hlýtur að furða
á, að grípa þurfti lil svona
róttækra ráðstafana, að lána
75% af byggingarverði til
afleiðinga.
Ef Vísir hefir selt fram
gagnrýni i samhandi við
framkvæmdir ríkisstj órnar-
innar eða aðgerðir í nýsköp-
uninni, hefir af sumum verið
stutt á þá strengi, að slíkt
sé liin mesta óhæfa af blaði
sem telji sig fylgjandi Sjálf-
stæðisflokknum. Slík ásökun
liæfir ekki vel greindum og
viðsýntim niönnum. Þeir,
sem slikt mæla gefa i skyn,
að frjáls gagnrýni sé dauða-
synd og blöðin eigi að vera
slcoðanalaus vinnuhjú flokks-
stjórnarinnar er segi já og
amen þegar þess er óskað.
Slíkt skoðanafrelsi cr ekki
í .‘.amræini við liugmyndir
sjálfstæðismanna um lýð-
ræði. Vísir telur sig ekki
brjóta nein grundvalíar-
atriði í stefnuskrá Sjálfstæð-
isflokksins þótt hann haldi
u,ppi gagnrýni á gerðum Ný-
byggingarráðs.
Vísir hélt því fram að
kommúnistar væri öllu ráð-
andi í Nýbyggingarráði. Yf-
irmaður ráðsins mun vera
atvinnumálaráðherra eða að
mestu ráðandi um fram-
kvæmdir þess og stefnu.
Enda kemur það greinilega
fram í sámbandi við álcvörð-
un um skipasmíðarnar liér
innanlands, þegar samið var
um smíði á 31 hátum fyrir
verð, sem er lielmingi hærra
en útgerðin getur staðið und-
ir, eins og nú er komið.
Óskiljanlegt er að varfærnir
og reyndir menn í Nýhygg-
ingarráði hafi stofnað lil
slikra kaupa, ef þeir liefðu
mátt um það ráða.
Og nú komum við einmil
að höfuðatriðinu í sambandi
við tillögur Nýbyggingarráðs
um eflingu Fiskveið.isjóðs.
Sjóðurinn á að taka að láni
100 millj. kr. hjá Landsbánk-
anum, með ábyrgð rikissjóðs.
Þessa miklu fúlgu á svo sjóð-
urinn að lána út aftur, með
því að veita lán, sem nemur
75% af byggingarkostnaði
þeirra skipa sem nú er verið
að byggja. öll skipin eru dýr,
sum fram úr hófi. Ef sjóður-
inn veitir 75% út á skipin, þá
er líklegt að lánin nemi
algeru glapræði, án tillits til þess að skipin verði kéypt.
1 Hvers vegna koma ekki þeir
sem hafa grætt stórfé á ófrið-
arárunum og leggja fram
fé til að kau,pa skip? Hvers
vegna þarf að láta ríkissjóð
ábyrgjast því nær allt and-
virðið? Er það af því einka-
framtakinu finnst ótryggur
grundvöllurinn sem staðið
er á? Er það af því að tekið
er fram fyrir hendurnar á
einstaklingnum í hvívetna?
Þeir sem sjálfir hafa stað-
ið i athafnalífinu ættu að
muna það, að nauðsynlegt
er að búa svo að einkafram-
takinu .að það vilji starfa.
Auðvelt er að svipta menn
allri hvöt til framkvæmda.
Það er hægt með því að ríkið
taki sifellt fram fyrir hend-
ur þeirra. Það er hægt með
verðbólgu sem skapar ugg og
óvissu um framtíðina. Það
> er liægt með sköttum scm
hirða allan afrakstur fram-
kvæmdanna. En þegar svo er
komið verður hjólunum ekki
, snúið í gang eingöngu með
miklum lánum og lágum
vöxtum.
Þeir sem vilja efla útgerð-
ina ættu fjæsl að stuðla að
hví að hún gæ.ti starfað við
íieilbrigð skilyrði. Þegar það
er fengið er gott að efla Fisk-
veiðasjóð, jafnvel með stór-
um lánum. Útlán sjóðsins
sem byggjast á lánsfé, ættu
að vera miðuð við skynsam-
legt örj^ggi, svo að sjóðurinn
verði ekki gerður gjaldþrota.
Aftur á móti mætti lnigsa
sér, að sjóðurinn gæti lánað
eigið fé (eða það sem rikis-
sjóður legði til) sem áhættu-
fé með lægri veðrétti, til þess
að hjálpa mönnuni við skipa-
kaupin þegar þess#væri talin
þörf. Með þessu móti mætti
halda starfsemi sjóðsins á
heilbrigðum grundvelli.
Það er ekki vandalaust
hlutverk að „nýskapa“ lieilt
þjóðfélag. Það er vandasamt
verk fyrir fimm menn, sem
ekki hafa allir velt stóru
hlassi það sem af er æfinni.
Þess vegna er ekki kynlegt
þótt margir spái því um Ný-
byggingarráð, að ekki muni
ætijörðin frelsast þar.
Góður Það er ef til vill ekki rétt að tala nni
gestur. manninn, sem eg ætla að rabba um,
sem gest, en þó má það til sanns vegar
færa, því að hann hefir lengi verið fjarri fóst-
urjörðinni og er hér aðeins á snöggri ferð. Það
er Steingrímur læknir Matthíasson, sem eg á
við, en hann er nú fyrir nokkuru lcominn frá
Danmörku, þar scm hann hefir dvalið á Borg-
undarhóhni að undanförnu. Eftir að hann koni
birtu öll blöð viðtal við hann um dvöl hans
úti og það sem á daga hans hefir drifið á stríðs-
árunum m. a. eftir að Rússar tóku hólmann.
*
Skemmtilegur Útvarpið náði lika í Steingríni
í útvarpi. lækni og hefir nú látið hann tala
tvisvar og segja hlustendum frá
ýmsu, sem fyrir hann hefir borið. Steingrímur
er bráðskemmtilegur útvarpsmaður, segir létt
og lifandi frá. Það er ekki yfir honum þessi
leiðinlegi og gersamlega óþarfi hátiðleiki, sem
menn tileinka sér, þegar þeir fara að tala við
hljóðnemann. Erindi hans eru fróðleg um ma'rgt
og hafa vafalast átt fleiri ánægða hlustendur
en margir þeir, sem ríkisútvarpið hefir hoðið
upp á síðustu vikur og mánuði.
*
Vilja bjóða Eg hefi einlivers staðar séð það
lionum heim. í blaði, að uppi eru raddir um
að bjóðá Steingrimi Matthiassyni
heim. Var þetta skrifað af konu einni og áður
en hann kom i þessa heimsókn. Eftir að hann
koni til landsins hefi eg heyrt á mörgum mörin-
um, að þeir vilja ekki, að hann fari alfarinn
héðan, þótt hann hafi eklci langa dvöl hér að
þessu sinni. Þeir vilja að honum verði boðið
lieim og sýndur einhver sómi, svo að hann uni
sér vel hér. Eg er þcssu meðmæltur og legg til,
að þeir sem hafa átt fyrstu uppástunguna, haldi
áróðrinum áfram.
•
Fyrirspurn „Námsmaður“ hefir sent mér eft-
til B. F. irfarandi fyrirspurn til Bjarnar
Franzsonar, starfsmanns útvarps-
ins: „Ilvernig getið þér vitað, hvort Rússar hafa
ekki gert kröfur um það til Balkanþjóðanna, að
J:ær taki upp sovétskipulag? Hafið þér sérstök
fréttasambönd við þær þjóðir, sem aðrir hafa
ekki? Það er á alira vitorði, að lönd þau, sem
Rússar náðu af Þjóðverjum, eru raunverulega
lokuð. Blaðamenn fá ekki að koma til flestra
þeirra og komist þeir þangað fá þeir ekki að
scnda annað en það, sem „passar i kramið“ hjá
lausnurunum.
*
Atvik í Það er rétt að upplýsa B. F. um at-
Belgrad. vik, sem kom fyrir hlaðamann — mig
nrinnir enskan — í Belgrad nýlega,
þegar liann ætlaði að ,ná tali af dr. Subasich,
hinum þekktasta af ráðherrum Titos, í skrif-
stofu hans. Þegar blaðamaðurinn kom að dyr-
um hússins, gekk í veg fyrir hann maður með
byssu í fiendi og varnaði honum inngöngu.
Bláðamaðurinn sýndi skilríki sin, sem mundu
opna slíkum manni allar leiðir í frjálsum lönd-
um, en byssumaðurinn vildi ekkert við þeim
líta, svo að blaðamaðurinn varð frá að hverfa án
þess að ná fundi.ráðherrans. Mundi þetta geta
átt sér stað i landi með borgaralegu lýðræði?“
*
Lýðræðis- Eg hlustaði lika á erindi Bjarnar
hjal. Franzsonar. Það var flutt í fyrra-
kveld og var miklum hluta þess
varið til að lýsa því „lýðræði“, sem í Rúss-
landi rikir og kommúnistar lelja hið eina sanna
lýðræði. Það leyfir aðeins einn flokk og cngin
blöð, sem styðja ekki þann flokk. Það er ekki
þörf fyrir annan flokk, af því að skipulagið er
svo fullkonrið. En sé svo, þá ætti siður en svo að
gcra til, þótt annar flokkur væri til ]iar, því
að ætti fólkið snefil af skynsemi, mundi þa'ð
ekki líta við honum, er það gæti gert saman-
burð. En kannske þykir ekki tryggt, að saman-
burðurinn yrði svo glæsilegur. Hver veit?
Gaddfreðið „Húsmóðir“ sendir mér eftirfarandi
skyr. bréf: „Það er alveg sjálfsögð ráð-
stöfun að geyma skyr það, sem á
að fara í mjólkurbúðirnar, í frystihúsi, lil að
verja það skemmdum, en hitt er heldur lakara
að taka það svo seint út úr kuldanum,- að það
sé gaddfreðið, þegar það kemur í mjólkurbúð-
irnar. Þegar eg fór að kaupa mér skyr í gær-
morgun, þá var það svo gaddfreðið í dallinum,
að afgreiðslustúlkurnar gátu ekki afgreitt það
fyrr en cftir nokkura bið, þegar það var búi'ð
að fá tíma til að þiðna. En svo er það annað
með skyrið, sem erfiðara er að ráða við og
það cr — að það selst fljótt.upp og aðeins ,þeir
fy.rstu gela fengið af því.“