Vísir - 13.12.1945, Blaðsíða 3

Fimmtudaginn 13. desember 1945
V T S I R
3
3I&ðe&l EmyHsaxta mjjóía
Istentliwsgur samwa eílits ag
aörar JWarömrlaneiaþjóöir
Viðtai við próí. Sigurð Nordal.
Prófessor Sigurður Nor-
dal er tvímælalaust víð-
frægasti menntafrömuður
íslands í öllu, er lýtur að
norrænum fræðum.
Jafnframt er prófessorinn
kunnari sambandi íslands
við hin Norðurlöndin að
fornu og nýju en fleslir aðr-
ir, en þetta samband hefir
löngum verið byggt á hinni
sameiginlegu forntungu, er
þessi lönd liafa átt.
Fyrir skönnnu dvaldi pró-
íessorinn á Norðurlöndum,
og lieimsótti þar mörg
menntasetur og gamla kunri-
ingja. Var hann viðstaddur
setningu óslóarliáskóla, en
háskólinn starfaði ekki sem
kunnugt er meðan Noregur
var liernuminn af Þjóðverj-
um. Meðan pröfessor Nordal
dvaldi í Stokkhólmi hirlist
viðlal við hann um samband
íslands við liin Norðurlönd-
in í einu dagblaðanna þar i
borg. Komu þar fram í stuttu
máli skoðanir, sem öllum ís-
lendingum er hollt að kunna
skil á og byggðar eni á
lrinni margþættu þekkingu,
sem prófessor Nordal hefir á
sambandi fslands við liin
Norðurlöndin. Þess vcgna
hefir Vísir átt viðtal það við
prófessorinn um þessi efni,
sem hér fer á eftir.
Tvö höfuðatriði.
— Þegar-rætt er um sam-
hand íslands við hin Norður-
löndin, segir prófessor Nor-
dal, er það tvennt, sem eg vil
sérstaklega leggja áherzlu á:
1 fyrsta lagi, að eg dá-
ist mjög að Norðurlanda-
þjóðunum og efast ekki
um, að Islándi sé hollt að
hafa samskipti við Norð-
urlönd. Þéss végríá er eg
mjög hlynntur norrænni
menningarsamvinnu.
f öðru lagi, að þrátt fyr-
ir þetta hefi eg alltaf fund-
ið það, að í sumum atrið-
um eru sérstakir örðug-
leikar á samvinnu okkar
Islendinga við hin Noi'ð-
urlöndin.
Menn mega ekki misskilja
]>að svo, að þetta sé einhver
ný uppgötvun af minni hálfu
í þessu ferðalagi. Eg hefi
margoft bent á ýmislegt
þessu til sönnunar. í júní-
mánuði 1922 skrifaði eg t. d.
grein um þetta efni í Det nye
Nord, sem þá var aðal mál-
gagn Norræna félagasam-
bandsins. 1 þessari grein
minni segir orðrélt m. a.:
„Þótt það sé Islendingi
" eðlilegt, að álíta sem nán-
ast samstarf milli „hinna
þriggja skandinavísku
landa“ sjálfsagðan hlut7
er þessu nokkuð öðruvísi
varið með íslenzku þjóð-
ina, sem er einangruð hvað
legu landsins og tungumái
snertir.
Eg þekki af eigin reynslu
hversu erfitt það er fyrir
okkur íslendinga að starfa
með öðrum þjóðum ó-
þvingað og á eðlilegan
hátt. Einungis við íslend-
ingar erum tilneyddir að
bregðafyrir okkur erlendri
tungu til að gera okkur
skiljanlega. Og við gleym-
umst auðveldlega, svo að
oft komumst við í þá hlá-
legu aðstöðu, að verða að
kippa í ermina á „stóru“
bræðrum okkar, til að
minna á að við séum til.
Sannleikurinn er sá, að
við erum of smá þjóð til
að vinna með hinum Norð-
urlandaþjóðunum, og þær
of smáar til að vinna með
okkur. Englendingur t. d.
sér engan verulegan mis-
mun á Islendingum og öðr-
um smáþjóðum, en Norð-
urlandabúinn, sem er van-:
ur að líta upp til stórveld-;
anna, verður allt í einir
haldinn stórveldiskennd
við að horfa niður á þjóð,
sem aðeins telur 100,000
sálir. Að vísu ætti þessi
staðreynd að vera nóg til
þess að gera Norðurlanda-
búum ljúft að muna eftir
að við erum til.“
Eg get hinsvegar ekki neit-.
að því, að mér finnst talsverð;
breyting á orðin í þessumj
efnum í seinni líð og ekki i!
])á átt, að tengja okkur nánar
hinum Norðurlöndunum.
„Svo fyrnast ástir
sem fundir.“
Það er ekki unnt að ganga
þegjandi fram hjá þeirri
staðreynd, að við höfum ná-j
lega ekkert samband baft við;
liin Norðuríöndin siðustu 5
ár, og gamalt máltæki segir:
„Svo fyrnast ástir sem fund-
ir.“ Þetta tíniabil höfum við
íslendingar átt við gagnólik
skilyrði að búa. Enginn
skyldi lieldur ætla, að lier-:
námið hafi ekkí skilið eftir
sín merki á Danmörku og
Noregi, og jafiiframt haft
margháttuð álirif á afstöðu
Svíþjóðar á þessum árum.
Sama máli gegnir einnig um
áhrif hernámsins á íslenzkt
þjóðlíf. •
Eitt hefir m. a. gérzt á
þessum árum, sém mér varð
ljósara en áður, eftir að eg
hafði heimsótt Norðurlönd-
in að þessu sinni. Það er það,
að skandinavisku löndin
þrjú, Danmörk, Noregur og
Svíþjóð, hafa innhyrðis
tengzt miklu náriari böndum
en áður.
Gagnkvæm
virðing.
-— Danir hafa bókstaflega
tekið Norðmenn sér til fvrir-
myndar í sinni viðnámsbar-i
áltu og líta til Noregs með
aðdáun, sem er alvcg nýtt
fyrirþrigði. Á hirin bógirin;
hafa Danir látið Norðmönn-
um fniklu meiri hjálp í té eir
eg hafði nokkrá lnigmyiKÍ
um, áður en eg fór utariv
Jafnframt hafa Norðmenri
litið með mjög mikilli vel-
þóknun til frelsisbaráttri
Dana tvö srðustu árin. I;
stutt.u máli kynirtist eg nán-
ari vináttu milli Norðmanna
og Dana en eg hel'i þekkt
áður.
Danir eru mjög þakklátir
Svium fyrir hinar góðu við-
tökur og hjálp, sem þeir liafa
af Svíum þegið styrjaldar-
árin. Hinsvegar eru mjög'
skiptar skoðanir um Svía i
Noregi. Samt er víst, að Sví-
ar óska eindregið eftir sem
nánustum samskiptum við
hinar Norðurlandaþjóðirnar
tvær. Afleiðingin verður þvi
sú, að skandinavísku þjóð-
irnar hugsa miklu meira hver
um aðra en áður og hættir
fyrir bragðið enn meira við
að gleyma Islendingum.
Norræn fræði.
— Ef við víkjum að hin-
um norrænu fræðum, sem á-
vallt hafa vei’ið eðlilegur
tengiliður milli íslands og
Norðurlanda, hefir straum-
urinn síðustu áratugiria,
þrátt fyrir alit, sem gert hef-
ir verið af mörgum ágætum
mönnum til að liamla þar á
móti, legið frá íslenzku forn-
bókmenntunum og áhugi
þessara þjóða beinzt meira
að efnum, sem eru fyrst og
fremst eign þeirra sjálfra.
Vírðist mér því sem horfurn-
ar fyrir íslenzk fræði á Norð-
urlöndum nú séu ekki mjög
góðar.
Það hefir gerzt með Nor-
eg, Danmörku og Svíþjóð, að
það er ekki einungis að hvert
þessara landa hugsi nú meira
en áður um sitt, heldur hef-
ir hvert hérað innan þessara
landa og liver sveit tekið upp
sömu háttu. Líkt og við
þekkjum hér hjá okkur, er
rekin víðtæk starfsemi af
héraðasamtökunum um söfn-
um efnis til héraðssögu og
byggðasögu. Sérstaklega er
slík starfsemi útbreidd í Svi-
þjóð. Merkur sænskur vís-
indamaður sagði mér, að í
Svíþjóð væru nú um 1000
þjóðminjasöfn. Kvað hann
þetta áhyggjuefni, því að allt-
af væri að verða erfiðara og
erfiðara að fá nokkurt heild-
aryl'irlit um það, sem gert
væri.
Þegar áhuginn beinist
þannig meir og meir að því
smæsta, er eðlilegt að minni
áherzla verði lögð á það
stærra, nefnilega hinar ís-
; lénzku fornhókmenntir, sem
! ættu að vera hið „klassíska“
fyrir allar Norðurlandaþjóð-
irnar, og ])vi meiri hætta á
í*að þær verði einmitt út-
undan.
Viðtal vlð
Dagens Nyheter.
í blaðaviðtali því, sem
eg átti við Ðagens Nylieter
í Slokkhólmi, vildi eg reyna
að skýra þetta: Við Lsleiid-
ingar getum tæplega til
lengdar nennt að þekkja svo
mikið til hinna Norðurland-
anna, sem við höfum leitazt
j við að undanfömu, þegar við
mætum ekki eðlilegum skiln-
ingi á móti af þeirra hálfu.
Eg sagði meðal annars við
1 blaðamanninn: „Þið Norður-
! bmdabúar horfið svo mikið
| til stórþjóðanna, og eg lái
j ykkur það alls ekki. En þá
! getið þið lieldur ekki láð ls-
iendingum, ])ótt við í aðra
röndina hugsum sem svo, að
við eigiim að sækja okkar
menningu beint til stórþjóð-
anna og hlaupa blátt áfram
yfir Skandinavíu sem „óþarf-
ari' millilið í því sambandi.
Þeíta er því fremur eðlilegt,
! þar sem við-meðal Breta og
Ameríkuniánna njótum þess,
að þeir vita nákvæmlega
jafnmikið um skandinavísku
löndin og Island. Að því leyti
stöndum við ykkur þar jafn-
fætis.“ Sem dæmi benti eg á,
að í fyrri heimsstyrjöldinni,
þegar Ford var að hahla l'rið-
arfund sinn í Svíþjóð, vissi
tæplega nokkur Breti, sem eg
talaði við, í hvaða landi
Stokkhólmur var.
Islendingar
og Norðurlandamálin.
— Þá er að minnast þess,
að allt til síðustu ára hefir
það verið talin almenn
skylda, að Islendingár kynnu
að tala eitthvert Norður-
landamál. í seinni tíð hefir
orðlð allmikil breyting á
þessu. Yngri kynslóðin hefir
tileinkað sér ensku meira en
nokkru sinni áður, og marg-
ir kunna hana nú miklu bet-
ur en dönsku.
Þrátt fyrir þetta er eg enn
þeirrar skoðunar, að að
minnsta kosti mjög mörgum
Islendingum sé hentugt
að nota Norðurlandamálin
sem útlend hjálparmál, því
að þau eru svo auðlærð fyr-
ir okkur. Áð öðru leyti vildi
eg vitanlega óska þess, að
við ættum eftir að hafa mik-
il menningarviðskipti við
[Norðurlönd, því að mér
jfinnst, að við getum vel
| sinnt hvoru tveggjti, að læra
Norðurlándamál og Ensku.
Hinsvegar cr það ákveðin
sannfæring mín og reynsla,
j að i þessum samskiptum eigi
Islendingar ekki að vera allt
of lítilþægir, lieldur eigi þpir
einmitt að nota hvert tæki-
færi til að segja þessum
frændþjóðum okkar, hvernig
við lítum á niálin.
Islenzku handritin.
— Eg vil nefna eitt mál,
sem nú er á dagskrá og er
stórmál fyrir okkur, nefni-
lega íslenzku handritin er-
lendis. Það er bersýnilegt, að
Norðurlörid hafa minna og
Framh. á 6. síðu
I blöðum og litvarpi liafa birzt óteljandi
fregnir um ógnir nazista í styrjöldinni.
Að sjálfsögðu eru þessar fregnir margar
ótrúlegar og erfitt að henda reiður á hvað
af þeim er satt og hvað ekki. En nú er
komin lit hók eftir Islending, sem sjálfur
féklc að sjá og réyna allt, sem gerðist í
hinum ægilegu fangabúðum Þjóðverja, sví-
virðilegustu stofnunum, sém þelckzt liafa
í heiminum, hér er nákvæm skýrsla, dag-
bók, áreiðanlegs landa oljkar, sem leggur
áherzlu á það eitt — aðeins það eitt — að
lýsa þessum viðurstyggilegu morðstofnun-
um.eins rétt og satt og frekast er unnt að
gera. — Leifur reyriir Iivergi að gera neitt
ægilegra en það er, aðeins segir frá lilut-
unum eins og þeir eru, dregur ckki fjöður
yfir neitt og bætir eiigu við.
Bók Leifs er líkari sþennandi róman en
sagnfræði, þó er þar livert orð satt og
hvergi gerð hin minnsta tilraun til að ýkja.
Bókin er vafalaust eitt bezta heimildarrit
um svartasta tímabil í sögu mannsins og
fyrir oklujr Islcndi^iga er hún ákaflega
lærdómsrík.
ELGAFELL
AHaSstræti 18 Sími 1653