Vísir - 14.03.1946, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Fmuntudaginn 14. marz 1946
VISIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGAFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni,
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm tínur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Verkalýðssamtöldn.
lþýðusambandið og Alþýðuflokkurinn héldu
30 ára starfsafmæli sitt hátíðlegt fyrir
tveimur dögum. Hafa báðir þessir aðilar leyst
þýðingarmikil störf af licndi fyrir verkalýð-
inn og komið fram ýmsum kjarabótum hon-
um til handa, sem nútíminn á erfitt mcð að
skilja að staðið hafi verið gegn. Felst ef til
vill í þeirri hugarfarshreytingu almennings
meiri sigur en nokkur annar, enda er þess
•að væiita, að iitið verði með skilningi á kröf-
ur og þarí'ir verkamanna, eins og annarra
])jóðfélagsþegna í framtíðinni.
Leiðir Alþýðuflokksins og Alþýðusambands-
ins hafa skilið, raunar af eðlilegum ástæðum,
með því að Alþýðuflokkurinn vék þar frá
jýðræðisregium og .vildi beita lýðræðis-einræði
innan Alþýðusambandsins,- Minnihlutaflokk-
arnir sameinuðust í baráttu fyrir auknum
rétti og fengu lýðræðisreglur viðurkenndar
innan sambandsins. Frá sjónarmiði sjálfstæð-
ismanna var þetta sjálfsagt og eðlilegt, og
samstarf við komnuinista í þessu eina máli
gat réttlætzt af því. Hinsvegar má segja, að
farið hafi verið úr öskunni i eldinn, með því
■að samstarfinu hefur verið haldið áfram og
vestrænt lýðræðj er ekki lengur ríkjandi innan
Alþýðusambandsins, heldu’r iýðræðis-einra'ði,
kem nú er að vísu beitt gegn Alþýðuflokks-
féJögum og þeim sýnt herfilegt misrétti j
ýnisum greinum. Ber slíkt vitni um að Alþýðu-
samhandið er i eðli sínu frekar pólitískt tæki
en æðsti vörð'ur um hagsnumi verkalýðsins.
LEttu sjálfstæðismenn innan verkalýðssam-
takanna að endurskoða áfstöðu sína til Al-
þýðuílokksins og gera sér fulla grein fyrir
hvort ekki sé unnt að taka upp við hann
samvinnu á lýðræðisgrúndvelli, þannig að
jieir ofurselji sig ekki vitandi vits alræði
kommúnistanna.
Alþýðuflokkurinn hefur iiorið margt gott
mál fram til sigurs, en afstaða hans innan
verkalýðssamtakanna hefur mótazt um of af
ótta við kommúnista, ef til vill af því að
flokkurinn þekkti lil hlítar starfsaðferðit
Jieirra og markmið. Alþýðuflokkurinn hcf-
ur sýnt, að liann aðhyllist lýðræðisreglur í
skiptum stjórnmálaflokkanna yfirleitt, og
hann hefur með fullum rétti reynt að standa
gegn áhrifum kommúnista innan verkalýðs-
•samtakanna og þjóðhættulegri slarfscmi að
'öðru leytí. Takist flokkinum að halda slíkri
stefnu, að hætti annarra bræðraflokka hans á
iXorðnrlöndum, má gera ráð fyrir, að hann
?eigi cnn eftir að stuðla að mörgum framfara-
og umbótamálum. Allar líkur benda til að nú
sé flokkurinn kominn yfir erfiðasta hjallann,
— stríðsárin, þegar horgaralegu flokkarnir
ííestir sáu ekki sólina fyrir Rússum og reru
•daglcga öllum árum að auknu áhrifavaldi
þeirra. Varð þetta til framdráttar kommún-
istum í öllum löndum. En nú þegar smáþjóð-
iniar greina hið rétta andlit og eðlisfar hins
íiustræna lýðræðis og horfast í augu við of-
beldisverk og yfirdrottnun á degi hverjum,
væru það einkennilegir menn, sem ekki hyrfu
fra trúnni á auslræna lýðræðið. Kommúnistar
hafa náð fylgishámarki, svo sem raunin jieg-
«i* sahnar hér á landi, og nú er jieinr glöf-
unin ’ vís í bráð og Iengd.
BO ára
JJiótídn Ujöller
Ljan
larameiilari
ma
Hann er elzti málari j)jóð-
arinnar og einn af þeim fáu
eljumönnum hennar, sem
náð hefir svo háum aldri, og
alltaf haldið starfsorku.
Aldrei hefir honum fallið
verk úr hendi og oftast var
vinnudagurinn 14—16 tímar
í sólarhring,- og enn vinnur
hann fullkomið dagsverk
með syni sínum í vinnustofu
þeirra, Ingólfsstræti 10.
I fyrra átti Iíristján 60
ára afmæli sem iðnaðarmað-
ur. Byrjaði hanii 1885 að
líera trésmíði lijá Magnúsi
Árnasyni í Reykjavík, var
hjá honum í 4 ár, tók sveins-
próf í trésmíði. Síðan stund-
aði hann smíðar víða um
land, j)ví þá var oft lítið að
gera í Reykjavík.
I gamla daga voru ekki
málarar á hverju strái, til
þess að taka við verkúm.
Þá tók Kristján upp á því að
gera þetta sjálfur og heppn-
aðist honum það vel, enda
fékk hann góða jijálfun 1
starfinu með því að vinna
lijá þeim lærðu málarameist-
•urum, sem á jiessum tíma
störfuðu hér i Reykjavík.
Það voru þeir N. S. Bertelsen,
sem rnálaði hér Dómkirkjuna
og Alþingisliúsið, Lauritz C.
Jörgensen sem lærði í Kaup-
mannahöfn, .1. Lange, sem
var um tima félagi Jörgensen
og síðar Jón Reykdal frá
Ðeildartungu, sem lærði í
Danmörku.
Þegar Hótel Island var
endurbyggt 1901 vann Krist-
ján að málun þess hjó L. C'
Jörgensen og Lange, og hefir
hann ætíð síðan unnið að
málun húsa og húsmuna. I
þá daga var kaupið 35 aurar
um klst. og vinnuvikan 72
klst.
Sum árin var þó lítið að
gera. En mikil voru lætin
fyrir konungskomuna 1907.
Þá henti það að menn buðu
málurum allt að.2 kr. um
tímann til þess að fá hús
sín máluð. — En árin 1908—
1911 höfðu málarar í Reykja-
vílc lílið að gera. Hátíðirnar
heimla að málað sé, al' j)vi
það gleymist aðra tíma.
En Kristjáni var þó vcl
borgið _ jietta atvinnuleysis
tímabil. Hann hafði látið
„Kompaníið“ byggja fyrir
sig, 1907, húsið í Ingólfsstr.
10, sem hann alltaf hefir lniið
í með fjölskyldu sinni.
í kjallara þess setti hann
upp málaravinnustofu og
hefir hann málað grlega
mjög mikið af húsgögnum
og öðrum lausum inunum.
Þrem málurum hefir Krist-
ján kennt iðnina, þeim
Kjartani Stefánssynl, Sigurði
Guðmundssyni og Magnúsi
Möller, sem fullkomnaði sig
svo erlendis í iðninni. Síðan
liefir hann unnið með föður
sínum og býst við að reka
vinnustofuna áfram eftir
hans dag.
Þetta líkar gamla mann-
inum vel, því Magnús hefir
erft trúmcnnsku, ráðdeild og
dugnað föðurins.
Kristján hefir fylgzt með
þróun Reykjavíkur í 60 ár,
kynnst mörgnm og. haft
skipti við fjölda fólks.
Aldrei liefir halin þurft að
skulda öðrum, en oft orðið
að lána ýiiium síniim.
Kristján hefir tekíð bátt í|
félagslífi iðnaðarmanna,
hann gekk í Jðnaðarmanna- J
félagið fyrir aldamót, tók ^
þátt í söngfélagi þess undir
sljórn Brynjólfs Þorláksson-
ar. En er söngfélaginu vyr
synjað um stvrk til sfarfsem-
innar gengu nokkrir jng-
menn úr því í mótmælaskyni.
Kristján gekk þó í það fljót-
lega aftur. Ilann var einn
al' stofnendum Máiarameist-
arafélags Reykjavíkur 1928,
og er nú heiðursfélagi ])ess.
A árshátíðinni f vetlir..íjptSi-
aði hann ekki ' minna cn
margir hinna yngri.
Kristján Möller er sonur
Ásgeirs Möllers silfursmiðs,
og bónda á Læk í Mela-
sveit og konu hans Regínu
Rist. Þau fluttu síðar bú-
ferlum til Reykjavíluir árið
1900. Kristján giftisl Hall-
dóru Magnúsdóttur frá Ofan-
leiti hér í bæ, en misti liana
1912. Síðan hefir hann biiið
með börnum sínum.
Margt hefir á dagana drif-
ið á lians löngu æff Starfið
og heimilið hefir vcrið lians'
lijartans yndi, þótt hann
hafi cinnig verið þátttakandi
í öðrum störfum. v
Við vinir hans í málara-
stéttinni óskum honum og
fjölskyldu lians innilega til
hamingju með afmælisdag-
inn, og vonum að þann tíma
sem hann á eftir að starfa
láti hann sér nægja með 8
stunda vinnudag.
.CbCC ifCU'
E. G.
Húsnæði. Uin þessar mundir fer fram rann-
sókn á ófullnægjandi liúsnæði í
bænum. Með henni fæst vonandi yfirlit um all-
ar þær íbúðir bæjarbúa, sem eru óviðunandi
eða þurfa umbóta á einn eða annan liátt. Það
er vitað, að þeir sldpta þúsundum, sem búa
i slikum íbúðum. Braggarnir eru eitt höfuð-
vandamálið. Allir vilja losna við þá, bæjar-
yfirvöldin, íbúarnir og fólkið, sem býr í þeim.
Samt þurfa þcir að standa cnn um óákveðinn
tima, þvi að annað húsnæði er ekki til.
Brevtingar. Það mun ekki vcra metið til fulln-
ustu, hvérsu dýrt það er að inn-
rétta braggana og halda þeim við. Braggarnir
eru þvi aðeins íbúðarliæfir, að þeir séu inn-
réttaðir að nýju og gagngerð endurbót fari
frain á þeim. Mér þykir ekki ósennilegt, að
sæmilcg viðgerð eða endurbætur á bragga kosti
þúsundir króna, og þessu fé er varið til einskis
i rauninni,— eða a.m.k. lítils —• því að þegar
braggarnir eru rifnir, cr innréttingin að mestu
verðlaus. Þannig fara liundruð þúsunda króna
í súginn fáuni árum.
Önnur sóun. Ef rannsókn sú á lnisnaiðismál-
um bæjarins, sem nú stendur
yfir, verðnr ekki ti! þess, að gengið verði að
því með oddi og egg að finna einhver við-
unandi lausn á húsnæðisvandræðum bæjar-
manna, þá er verr farið cn heima setið. Það er
fróðlegt að minnast á húsnæðisvandræðin eft-
ir 1914—18 og bera þau saman við nútimann.
Þá skrifaði Indriði Einarsson bækling, sem
hann nefndi „Reykjavik fyrrmn og nú“ og seg-
ir þar m. a.:
*];
Húsaleigan. „Húsaleigan hefir farið sihækk-
andi vegna ibúðaskorts og stigið
von úr viti. Einstöku efnamenn hafa byggt
handa sér, en orðið að byggja dýrt. Kröfur,
sem gcrðar eru til leigjenda, eru miklar. Mað-
ur með fjölskyldu grciðir 50 kr. mn mánuð-
inn fyrir tvö kjallaráherbergi, án eldliúss og
ehlavélar, ng þetta er utarle.ga i bænmn. Vana-
leg íbúð fyrir meðalstéttarfólk kostar nú
minnst 1200 kr. (uni árið-). í riýbyggðu, vön’d-
uðu steinlnisi, á ein byggðin (þ. e. hæðin), 5
herbcrgi og eldhús, að kosta 25.00 kr. Iiúsa-
leigu um árið.
Inflúenzan. Ilver skylrii taka þá íbúð á leigu?
Ibúðir súmra manna eru liræmu-
Icgar. Það koni i Ijós, nú þegar infLúynzupest-
iri gekk og læknarnir voru-að heimsækja sjúk-
lingana. Á einum stað lágu þrjár veikar stúlk-
ur uppi á llæsta lofti. Yfir þeim var ekkert
nema járnþakið og loftlciðslan var í gegnum
naglaförin á þakinu. — Víða rennur vatn og
raki niður kjallaraveggiha. Híbýlaástandið cr
grátlegt fyrir allt að fjórðunginn af bæjar-
búum.“
*
Hætta. Greinarhöfundi er Ijós liætlan, sem
stafar af illu húsnæði, ekki aðeins lík-
amleg liætta heldur og andleg. Hann segir, að
liver dragi dám af umhverfi sinu%)g sá, er
lengi búi í rökum kjallara eða við aðra illa
aðbúð, verði að lokum lili'l vinur mannfélags-
ins. Ilúsakynnin orki á hugsuanrháttinn og
það séu slík vcsaldarhúsakynni, sem liafi kast-
að myrkustu skuggunum yfir lifið i Eundún-
um. og geri fólkið að úrhrökum.
*
Breytingar. Óneitanlegt cr, að margt hefir
breytzt, sjðan í. E. skrifaði þetta.
Húsaleigan hefir maiýífáldázt, 'én í'ihi'Ijf' illrá
húsakynna á ibúana erié hi'ri sÖmu. Siðspillirig
ogannað heilsutjón veradr aldréi mctið til fjár.
Og ])að er spurning, hvort Iiimnaföðurnum
væri ekki þóknanlegra að fé ])að, sem hefir
safnazt undanfarið til kirkjubygginga, yrði ckki
í bili nolað tjl annarra bygginga, sem gætu
forðað fólki frá langvarandi tjóni.
liVjíi
•i jión
►
►
►