Vísir - 24.07.1946, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Friörik H/örts.ssfPis - Fyrsta cgrein.
Umferðarmál—Umferðarmenning.
Af öllum' þeim- inarghátt-
uðu viðfangsefnum, sem for-
ráðamenn þessa bæjarfélags
Jiafa með höndum virðist eitt,
alveg sérstaklega, ætla að
verða þeim með öllu ofvaxið,
en það er að kenna' Reykvik-
ingum svokallaða umferðar-
menningu. Ekki er það þó
vegna þess, að Islendingar,
eða nánar íiltekið Reykvík-
ingar, séu tornæmari á al-
menn fræði en annarra þjóða
inenn, sem náð liafa góðum
árangri í umferðartækni,
lieldur hitt, að þessari fræðslu
hefir verið áfátt á ýmsan
hátt, einkum vegna þess, að
hún var frá upphafi byggð á
skökkum grundvelli, eins og
hér skal að nokkuru sýnt.
Vinstri akstur.
Fyrsta vandamálið.
Þegar bílanotkun fór að
aukast hér á landi, þótti
nauðsynlegt að settar væru
löggiltar reglur um alia uin-
ferð á vegum landsins, og þá
fvrst og fremst í bæjunum,
þar sem umferðin er mest,
og skyldu reglur þessar mið-
aðar við samskonar reglur
annara þjóða, þar sem
reynsla var fengin um við-
fangsefni þau, sem skapazt
>ið notkun vélknúinna farar-
tækja í almennings þarfir.
Fyrsta vandamálið i þessu
sambandi, var að fá úr þvi
skorið, hvort lögtaka skyldi
hægri eða vinstri akstur, og
urðu um það allmjög skiptar
skoðanir. Málið var sótt og
varið frá báðum hliðum með
kappi miklu og rokfimi, eins
og háttur er fslendinga, og
auðvitað slepptu þeir ekki
svo góðu tækifæri til þess að
fá sér dálítið rifrildi til hress-
ingar og heilsubótar.
Allmiklu fleiri voru þó
þeir, sem fylltu flokk „hægri-
manna“, og töldu þelta lirein-
asta hégómamál, og í raun
og veru engu máli skipta,
hvora regluna við tækjum
upp hér á afskekktri eyju
fjarri öllum löndum. Hins-
Vegar væri það eðlilegast, að
rvið tækjum upp þá reglu,
sem tíðkast víðasthvar í
heinjinum, að \úkja til hægri
fyrir öðrum vegfarendum,
en yera ekkert að eltast við
kreddur Breta og Svía í þessu
efni, sem, eins og kunnugt er',
hafa vinstri akstur.
En vinstri menn voru ekki
alveg af baki dottnir. Þeir
áttu ennþá eitt hátromp á
hendinni, sem fljótlega stakk
út alla andstöðu, og sigldi
vinstri stefnunni hraðbyri í
höfn. Þetta hraðvirka há-
tromp vinstrimanna var
íkvenfólkið, sem reið um vegi
Jandsins i söðli vinstramegin
á hestinum. Það væri engan
ðreginn áhæltulaust fj'rír það,
að láta bílana þeysa framhjá
sér, þeim megin, sem þær
sátu á hestinum, heldur yrði
að láta þá fara hinumegin,
til hægri.
Þetta hugvitssama her-
bragð vinstrimanna sló þeg-
ar út álla mótspyrnu and-
stæðinganna. Svona sláandi
rök treystu þeir sér ekki til
að hrekja, neiíia hvað ein-
stöku íhaldsseggur lét í ljós
þá skoðun, að hingað lil hefði
það tekizt allsæmilega, að
fara á bak við kvenfólkið,
þó elvki væri það bemlínis
fyrirskipað með lögum, eins
og hér stæði til.
Jafnvel þó að almennt sé
talið, að það hafi verið þessi
röksemd, sem réð úrslitum
um það, að’ vinstriakstur var
upptgkinn hér á landi, er hún
þó harla léttvæg, þegar nán-
ar er atliugað, því að söðull-
inn var þá þegar farinn að
hverfa úr notkun, og konur
farnar að klæða sig að hætti
karla og nota hnakkinn. En
hinir visu feður hafa auðsjá-
anlega ekki verið búnir að
átta sig á þessari staðreynd,
og enn siður þvi, að hestur-
inn vár einnig að liverfa úr
notkun sem aðal samgöngu-
tæki landsmanna, við komu
bilanna, og þvi litið svo á,
að þetta fráhvarf frá alda-
gömlu velsæmisboðorði,
mundi vonandi aðeins verða
bráðabirgðadutlungar úr
kvenfólkinu, og því sjálfsagt
að hafa vit fyrir þessum
breytingagjörnu óvitum.
Umferðarmenning.
Við komu bílanna sem far-
artækis, í stað hestanna,
mynduðust ný viðhorf og
viðfangsefni varðandi um-
ferðina, sem almenningur
þurfti að læra að mæta á ör-
uggan og viðeigandi liátt, og
hlaut þessi fræðigrein hið
virðulega nafn, Umferðar-
menning. Með bílunum kom
brátt allfjölmenn og aðsóps-
mikil stétt lil sögunnar, bíl-
stjórarnir, og voru það því
fyrst og fremst þeir, sem
þurftu að læra hin nýju
fræði, því að á þeim mundi
það, öðrum fremur, hvila, að
vera boðberar og fyrirmynd
hinnar nýju menningar. Eri>
nú var svo ástatt, að enginn
þeirra manna, sem með mál
þessi áttu að fara, hafði lært
umferðaregur erlendra
borga, þar sem vélknúin far-
artæki voru starfrækt, og því
enginn sem kunni að kenna.
Eg fylgdist með nokkur-
um áhuga með þróun þess-
arra mála, þegar þau voru
í uppsiglingu, því eg hafði
lært umferðarreglur i New
York, á námskeiði fyrir
vagnstjóra, sem sporvagna-
fclagið, Brooklyn Rapid
Transil (B.R.T.) hélt uppi til
slöðugra æfinga fyrir nýja
starfsmenn, og verið vagn-
stjóri bjá því um tíma, — en
allar umferðarreglur þeirra
eru mjög itarlegar og þeim
stranglega framfylgt.
Mér kom lil hugar, að
reynsla mín í þessu efni
kynni að geta orðið að ein-
hverju gagni við skipulagn-
ingu málsins hér. Eg skrif-
aði um það nokkrar grein-
ar, og skýrði jafnframt ráða-
mönnum innan lögreglunn-
ar frá liöfuðatriðunum i við-
horfi Amerikumanna til um-
ferðarmálanna, en höfuðvið-
fangsefnið þar, eins og ann-
arsstaðar, væru réttindi veg-
farenda gagnvart ökulækjun-
um, og gagnkvæmt. Amer-
íska viðhorfið um þessi rétt-
indi, sem að sjálfsögðu er
byggt á langri og vafalaust
oft dýrkeyptri reynslu, og
kenning þeirra, samkvæmt
þvi, er í aðalatriðum þannig
að efni til:
Borgararnir leyfa vélknún-
um okutækjum að ferðast
um götur borgarinnar með
ákveðnum skilyrðum, tak-
mörkunum og réttindum,
sem stranglega ber að fram-
fylgja af beggja hálfu. Öll
lagaákvæði og reglur, sem að
þessu lúta, skulu byggð á
þeim grundvelli, að fótgang-
andi vegfarendur (hér eftir'
nefndir aðeins: vegfarendur)
hafi jafnan forréttindi á göt-
unni gagnvart ökutækjun-'
um, um frjálsa og óhindraða
umferð, innan þeirra tak-
marka, sem sett kunna áð
vera á hverjunx tíma með
reglugerð.
Vagnstjórinn ber ábyrgð
á slysum, sem vegfarendur
verða fyrir vegna árekstra
á vagn hans í akstri. Þetta
ákvæði, sem, fljótt á litið,
virðist vera nokkuð einhliða,
telja Ameríkumenn óhjá-
kvæmilegt að liafa til nauð-
synlegs aðhalds fyrir vagn-
stjórana, og meiri trygging-
ar fyrir sívakandi gætni við
aksturinn. Réttmæti þessa á-
kvæðis er auk þess rökstutt
með því, að ökuréttindunum
verði að fylgja ábyrgð, enda
svo til ætlazt, að þeim ein-
um séu veitt ökuréttindi, sem
sýna að þeir séu 'ábyrgðinni
vaxnir, með því að standast
próf um hæfni til starfsins
á öllum. sviðum; ekki aðeins
í meðferð ökutækisins eða
vélar þess, lieldur engu síð-
ur, að ályktunarliæfni þeirra
og yfir höfuð andleg og lík-
amleg heilbrigði, sé í bezta
lagi.
Vagnstjórinn verður að
hafa vit fyrir vegfarendum.
Auðvitað ber vegfarendum
að halda sig á gangstéttun-
um, enda gera þeir það að
jafnaði ósjálfrátt af nauðsyn,
vegna umferðar ökutækja á
aðalgötunni. En meðal fjökl-
ans eru svo alltaf fleiri eða
færri, sem ýmsra orsaka
vegna eru svo uppteknir af
sínuin eigin viðfangsefnum,
að þeir beinlínis ganga í
leiðslu, gleymá öllum um-
ferðarreglum og álpast fyr-
irhyggjulaust út á aðalgöt-
una og valda umferðartrufl-
uri. En auk þessara „svefn-
gangenda“ eru svo aðrir, sem
beinlínis hrekjast út á göt-
una, vegna þess að gangstétt-
in ér lokuð af fólki, sem hef-
ir staðnæmzt þar til að tala
samari. Gagnvart öllu þessu
fólki, og þá fyrst og fremst
börnunum, sem engrar for-
sjálni má vænta af í þessum
efnum, verða vagnstjórar
stöðugt að vera á verði, með
óskeikult vald yfir ökutæki
sínu, og umfram allt að forð-
ast þá hugsun, að fólkið hafi
unnið sér til óþelgi þó að
því hafi orðið það á, ósjálf-
rátt eða óviljandi, að valda
einhverjum töfum, og að
réttmætt sé að láta það gjalda
glópsku sinnar með þvi að
verða fyrireinhverju hnjaski.
Telji .vagnstjórinn hinsvegar
augljóst, að vegfarandi trufli
umferðina af ásetlu ráði, eða
hrekkjum, er honum ekki að-
eins heimilt, heldur beinlín-
is skylt að kæra breytni veg-
farandans til réttra aðilja, en
undir engum kringumstæð-
um að taka refsinguna i sín-
ar hendur.
Það, sem hér hefir verið
sagt, er aðeins stultur út-
dráttur af kenningum Amer-
íkumanna um gagnkvæm
réttindi ökjutækja og vegfar-
enda. En, eins og áður er
sagt, eru umferðarreglur
þeirra mjög Ttarlegar, og’ ná
lil hverskonar atvika, sem
fyrir kunna að koma við
aksturinn. Þeir láta sér ekki
nægja að setja reglur, lieldur
er . þeim framfylgt með
ströngustu nákvæmni. I
þessu skyni hafa þeir fjölda
eftirlitsmanna á vegunum, og
í farþegavögnunum sjálfum,
til þess að gæta þess að vagu-
stjórar fylgi settum reglum,
og til þess að kæra fyrir brot
á þeim, og það jafnvel þótt
ekkert slys hafi af því hlot-
izt. Þannig var þetta lijá B.
R.T.-félaginu, og tóku sér-
fræðingar þess, eða nokkurs-
konar dómnefnd, allar slík-
ar kærur til meðferðar og úr-
skurðuðu sekt eða sýknu
(gagnvart félagiriu og regl-
um þess), og var fyrst og
fremst á það litíð, livort yfir-
sjónin stafaði af kæruleysi
eða skorti á dómgreind. Ef
svo reyndist ekki vera, þótti
að jafnaði’ mega takg létt-
ara á málinu.
Miðvikudaginn 24. júlí 1946 ■
Ein var þó sú regla, sem
svo mikilvæg þótti, að eng-
um tjáði að brjóta eða víkja
frá að ósekju. En liún var
á þá leið, að þegar ekið er
fram hjá og mjög nálægt,
öðrum vagni, sem stendur
kyrr, eða einhverju öðru svo
fyrirferðarmiklu, að ekki sér
yfir eða kringum, en ætla má
að balc við kunni að vera fólk
á hreyfingu eða börn að
leikjum, skal stöðva vagninn
augnablik samhliða hinum
kyrrstæða vagni, eða þvl
öðru', sem um er að ræða, áð-
ur en farið er fram hjá. Á
fyrrnefndu námskeiði B.R.T.
var nauðsyn þessarrar reglu
þannig skýrð, að upphaflega
hefði hún verið orðuð á þá
leið, að ekið skyldi með sér-
stakri varúð framhjá kyrr-
stæðum vögnum, eða öðru,
sem hylur vagninn sjónum
vegfarenda. Eii reynslan hefði
sýnt, að skilningur yagn-
stjóra á þvi, hvað væri raun-
verulega varfærinn akstur,
væri mjög á ýmsa lund, og
héfði því ráðstöfun þessi
engan veginn reynzt full-
nægjandi. Af þessum orsök-
um hefði verið tekin upp
hin algera stöðvun, og á þann
liátt tekizt að útrýma að
mestu einni altíðustu slysa-
orsök umferðarinnar. Þessi
stöðvun þarf auðvitað ekki
að líema neinum tíma, þvi
um leið og vagninn er stöðv-
aður, má setja hann á hreyf-
ingu aftur. En jafnframt
þeirri byrj unarhreyf ingu,
kemiir liann i augsýn vegfar-
enda, sem óafvitandi lcynni
að vera á leið fyrir liann, og
hættunni þar með afstýrt.
Þetta sjónarmið Ameríku-
manna til umferðarmálanna,.
sem hér liefir verið í stuttu
máli lýst, en sem eg skýrði
allítarlega frá við áðurnefnt
tækifæri, vildu. forustumenn
málsins ekki fallast á að taka
upp hér, og töldu meira að-
segja sumt af þvi hreinustu
fjarslæðu, og með öllu ó-
framkvæmanlegt. Það er sér-
staklega eftirtektarvert, að
það, sem hér þótti fjarstæða
og ófrainkvæmanlegt, voru
einkum þau atriði, sem Arn-
eríkumenn lögðu mesta á-
herzlu á að framfylgt væri..
en það var:
1. Að vegfarendur hafi
fyrsta rétt á götunni.
2. Að vagnstjórar beri á"
byrgð á umferðinni, og
þeim slysum, sem vegfar-
endur liljóta við árekstur
á vagna þeirra.,
3. Og loks,' eða kannske
Frh. á 6. síðu.
I
1
'j
í

eða unglingur óskast í
sumarbústað á Þingvöll-
um. — Tilboð merkt:
„Sól og sumar“, sendist
afgr. blaðsins.