Vísir - 01.08.1946, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Fimmtudaginn 1. ágúst 194G
Allsherjarverkfallið í Kaupmannahöfn
Kaup-kaups-morð.
Eftir því sem áleið vetur-
inn 1941 fjölgaði sí og æ
morðum, ránum, innbrotum
og öðrum gripdeildum.
Hinn 4. marz var Adjunkt
Faged í Odense, sem sumum
íslendingum mun kunnursíð-
an hann ferðaðist um Island,
særður miklum sárum heima
á ^sinu eigin heimili. Dóttir
hans 10 ára gömul var við-
stödd þegar brotist var inn í
ibúðina og faðir hennar
særður. Faged lá í nokkra
sólarhringa milli heims og
helju, en læknunum tókst þó
að bjarga lífi hans.
23. marz var Sigurð Thom-
sen, einn af aðalritstjórum
„Social-demokraten“ skotinn
á götu í Kaupmannahöfn,
andaðist hann skömmu síðar.
Þessháttar morð voru köll-
uð „Clearingmord“, lcaup-
kaupS morð, þar eð þessir
inenn höfðu ekkert til saka
unnið annað en vera góðir
<lanskir þegnar. Þjóðverjar
■og leiguþjónar þcirra myrtu
])á til að hefna eins eða ann-
ars, stundum drápa landráða-
manna eða Þjóðverja.
Hinn 5. apríl eyðilögðu
íschalburgpiltarnir eitthvað
Í50 lystibáta við Löngulínu,
var þar gerð geisimikil
sprenging og minnismerkið,
sem reist var til minningar
um danska sjómenn, sem
fórust í siðustu heimsstyrjökl
var hætt komið.
22. april dæmdu Þjóðverj-
itr 20 ára stúdent, Niels
IStenderup að nafni, lil dauða,
sama dag bönnuðu þeir allar
kvikmyndasýningar í Kaup-
mannahöfn, ástæðan var tal-
in vera sú, að spellvirkjar
liefðu slolið mjög ilh’æmdri
])ýzkri kvikmynd meðan á
isýningu liennar stóð.
25. apríl hótaði Dr. Best að
Játa lífláta 100 Dani, cf spell-
virkjunum vrði haldið áfram.
Spellvirkjarnir létu sér þó
<'kki segjast, en Dr. Best
framkvæmdi ckki hótunina.
26. apríl var einn af þekkt-
ustu stærðfræðikennurum
Dana, Otto Xielsen liflátinn;
liann hafði notað þekkingu
sína í stærðfræði og eðlis-
fræði spellvirkjastarfseminni
til framdráttar.
Undarleg flugrit.
Hinn 27. april kl. 81/> um
morguninn heyrði maður
hættumerki i Austurbrúar-
hverfinu, rétt um leið heyrð-
ist áköf skothríð. Mér þótti
þetta mjög kynlegt þvi
íétt áður hafði eg hevrt
músik i „danska" útvarpinu,
<n það stöðvaðist ávallt góðri
stundu áður en árásar var
,von.
Alll i cinu rigndi flugrit-
um yfir borgina, fólk varð
höndunum seinna að afla
sér þessara gersema, og eg
sem bjó á 6. hæð, náði ekki í
ncitt þcgar eg loksins komst
f
ofan á götu. Mcð mikum erf-
iðismunum tókst mér að
fiska eitt flugrit upp úr þak-
rennunni.
Efst á blaðinu voru mynd-
ir af Stalin, Roosevelt, Chur-
chill og Kristjáni X., enn-
fremur af fánum þjóða
þeirra. Þá kom skáldelg lýs-
ing á danska vorinu, sem þá
var i vændum og loforð um,
að áður en bevkið felldi lauf
sín að haustinu slcyldi Dan-
mörk vera frjálst land.
Innrás var heitið en þess
getið um leið, að þær þjóðir,
er mýhdu senda hermenn til
Danmerkur hefðu liðið af-
skaplega undir harðsljórn
Þjóðverja og mætti því búast
við, að hermennirnir kynnu
að vinna verk, sem siðmenn-
ingarþjóðinni Dönum væru
á móti skapi; en þeim bæri
skylda til að sætta sig við
slíkt. Var gefið í skvn a3]
Rússar inyndu eiga drjúgan
þátt í hinu væntanlega her-
námi, en Bandaríkjamenn
myndu þó senda álitlegan hóp
negra til aðstoðar.
Mér fannst þetta allgrun-
samlegt flugrit og tortryggni
mín jókst þegar eg kom út á
Vesturbrú og frétti að þar
hefði enginn heyrt hættu-
merki né heyrt skotbrið.
Brátt varð flestum ljóst, að
Þjóðverjar liöfðu sjálfir út-
búið flugrit þet-ta og varpað
þvi niður. Danir svöruðu
þessu á viðeigandi hált, nefni-
lega með því að senda flugrit-
in í þúsundatali til Dagmar-
hus, sem var aðalbækistöð
Þjóðverja í Kaupmannahöfn.
Sumir þökkuðu kærlega fyrir
lánið.
Hinn 18. maí höfðu Þjóð-
vei’jar handtekið 1000 Dani
alls.
Búist við skyndiflutningi.
Fyrstu dagana í júní var
Dönuiii tilkýrínt að allir
mættu búazt við skvndiflutn-
ingi hvenær sem væri. Var,
þá feikna innrásarhiti í Dan-
mörku.
Hinn 6. júní gerðu banda-
menn innrás í Frakkland,
cins og kunnugt er, og vakti
það óskaplegan fögnuð um
gervalla Danmörku. Þjóðinni
var umhugað um að greiða
sem mest fyrir þessu „fyrir-
tæki“.
Útgöngubann í Svenborg.
Ilinn 12. júni settu Þjóð-
verjar á útgöngubann í Sven-
borg, var það refsing fvrir
spellvirki á skipasmíðastöð-
inni.
Mánudagurinn 19. júní.
Hinn 19. júní er æfinlega
siðasti skóladagur barna- og
unglingaskólanna í Kaup-
mannahöfn; er æskulýður-
inn þá jafnan i sólskinsskapi,
þar eð hið langþráða sumar-
leyfi er framundan. Mánu-
daginn hinn 19. júní 1944 var
einstaklega gott veður, það
var cins og veðurguðinn
hefði gert samning við nátt-
úruna um að gera allt sem
fegurst og liugnæmast.
Eigi að síður varð þetta
kvöld eitt hið ömurlegasta af
mörgum slæmum.
Um áttaleytið hófu Schal-
burgmenn ákafa skothríð á
Austurbrú; heyrðust skot-
hvellir jafnt og þétt til klukk-
an hálf tólf. Sporvagnarnir
urðu að nema staðar og var
óslitin sporvagnaruna frá
Stóra þríhyrningi, niður
Austurbrúgötu að Litla þri-
hyrning, niður Austur Fori-
hagsgötu á Silfurtorginu og
fram með Kommune-hospit-
alet.
Allir sjúkrabilar borgar-
innar voru á ferðinni og
blandaðist flaut þeirra sam-
an við skothvellina og kvala*-
óp særðs og deyjandi fólks.
Sænska útvarpið tilkynnti
nokkrum dögum síðar, að
milli 30 og 40 Danir hefðu
verið drepnir þetta kvöld, en
72 særðir.
Drengir, sem eg þekkti
voru að leika sér að fótknetti
í „Fælledparken“. Þetla voru
drengir á aldrinum 10—12
ára. Þegar minnst vonum
varði fóru Schalburgmenn-
írnir að skjóta á þá, einn
særðist liættulega, en liinir
flýðu allt livað fætur toguðu
í áttina til Stóra þríhyrnings-
ins. Faðir eins drengjanna
hafði heyrt skothríðina og
var á leiðinni til að athuga
um þá. Hann gekk vestur
Odensegötu, sem er hliðar-
gata frá Austurgötu. Þegar
liann kom út á Stóra þrihyrrí-
ing var skothríðin svo látlaus
þar, að ekki var um annað að
ræða en fleygja sér niður og
leita skjóls við sporvagnana.
Þegar örlítið hlé várð á skot-
hríðinni liálfskriðu dreng-
irnir yfir Þrihyrninginn og
lcomust klakklaust lieim.
Sjúkrabíll sótti þann sem
særst hafði í Fælledparken.
Þessi aðgangur olli mikilli
reiði, eins og nærri má geta.
Hatur Ivaupmannahafnarbúa
til Schalburgmanna jókst og
margfaldaðist og voru þeir
þó í engu afhaldi áður.
En þó keyrði fyrst' um
þverbak þegar Þjóðverjar
myrtu átta Dani hinn 23. júni,
dæmdu þrjá í átta ára fang-
elsi og fimm i sex ára fang-
elsi, af þessum fimm voru
fjórir kornungur Kennara-.
skólanemar.
Miklar viðsjár voru i Höfn
næstu daga.
Útgöngubann á ný.
Ilinn 26. júní settu Þjóð-
verjar á allslierjarútgöngu-
bann frá kl. 20—6 í allri
Kaupmannahöfn og útborg-
um, sama daginn afléttu þeir
útgöngubanninu i Svendborg.
Þennan dag eyðilögðu
Schalbiirgmenn, með hinn
illræmda Bröndum í broddi
fylkingar, mikinn hluta
skemmtigarðsins Tivoli, með-
al annars sönghöllina. Eyði-
legging þessa vinsæla
skennntigarðs valcti að von-
um mikla gremju.
Bál kveikt.
Fyrsta kvöld útgöngu-
bannsins var einmuna blíða
i Höfn, skeytti lolk ekki um
bannið, en hópaðist í þús-
undatali á götum úti. Danska
lögreglan skarst ekki í leik-
inn, en á einstöku stað skutu
Þjóðverjar á fólk. En nú var
þolinmæði Kaupmannahafn-
arbúa þrotin og þóttist nú
hver beztur, sem gat strítt
Þjóðverjunum mest. Einhver
glettinn náungi fann upp á
því að kveikja bál á götun-
um, einkum þar sem Þjóð-
verja var von. Þessi hug-
mynd féll ekki í ósáinn akur
og brátt gat að líta bál víðs-
vegar um borgina. Sumstað-
ar var aðeins kveikt í einu
dagblaði, en svo henti fólk
öllum mögulegum hlutum á
eldinn, t. d. gömlum dýnum,
sófum, hurðum, stólum og
öðrum húsgögnum. Þegar
minnst vonum varði kom ef
til vill horð fljúgandi ofan
af sjöttu liæð eða jafnvel
ofan af húsþökum.
Eklci batnaði skap Þjóð-
verja við þessar bálfarir,
enda var ylurinn ríægur fyrir.
Verkamenn mótmæla.
Hinn 29. júní gerðu áll-
margir verkamenn í Höfn
yerkfall,- tjáðu þeir dr. Best
að afkoma þeirra þyldi alls
ekki útgöngubann á þessum
tíma árs, þar eð það yrði
þeim ókleift að gæta mat-
jurtagarða sinna en slíkum
görðum fjölgaði að mun á
stríðsárunum, og voru þeir
drjúgir búbætir.
Dr. Best mun hafa séð að
í óefni var komið því hann
stytti útgöngubannið um
þrjár klukkustundir, skyldi
það nú hefjast klukkan. 23.
En þessi tilslökun kom of
seint. Þótt Kaupmannahafn-
arbúar gætu ekki komið sam-
an til neinna mannfúnda, var
eins og það væri þegjandi
samkomulag nærri því allra
að gera allsherjarverkfall.
Allsherjarverkfallið hefst.
Föstudaginn liinn 30. júní
hófst svo allsherjarverkfall-
ið. Ýmsir opinberir starfs-
menn vissu þó ekki hvað til
stóð og fóru til vinnu sinnar
að vanda, þar á meðal voru
margir starfsmenn sporvagn-
anna. Lítið varð þó úr akstfi,.
því fólkið réðst á sporvagn-
ana og velti þeim um koll
eða setti þá þversum á göt-
urnar. Urðu sporvagnastjór-
ar að gera verkfall eins og
aðrir.
0
Gagnráðstafanir Þjóðverja.
Þjóðverjar gerðu fljótlega
gagnráðstafaríir, þeir bönn-
uðu öll símtöl nema læknum
og lögreglu. Kl. 12 tóku þeir
a ðal j á rn bra u tars töðina.
Seinna lokuðu þeir fyrir
vant, gas og ljós. Ymsum
fór nú ekki að lítast á blik-
una og þustu burt úr borg-
inni, en Þjóðverjar stöðvuðu
fljótlega flóttann, sendu
vopnaða verði á alla vegi og
voru borgarbúar þá algjör-
lega innilokaðir og liöfðu
ekkert samband við umheim-
inn, þar eð ómögulegt var
að lieyra útvarp eftir að
Þjóðverjar lokuðu fyrir raf-
magnið..
Þjóðverjar fóru nú að aka
í bryndrekum um borgina,
oft 30—40 í hóp og skutu
ákaft bæði á fólk á götum
úti og inn um glugga. Voru
margir drepnir og særðir,
þegar fyrsta daginn.
Varnarvirki byggð.
Fólkið var þó ekki að baki
dottið, voru brústeinar gatn-
anna víða rifnir upp og
Frh. á 7. síðu.
Katlar
fyrir rafmagnsvélar,
nýkomnir.
Verzl. Ingóifur
Hringbraut 38. Simi 3247.
ísísoöaaísöcsðeísööísöísööooöcí
BEZT AÐ AUGLYSA1VISI
jaoooooaaoaooaaaooooooöa
GÆFAN FYLGIR
hringunum frá
SIGURÞðB
Hafnarstræti 4.
Auglysingar
sem birtast eiga í blaðinu á laugardög-
um í sumar, þurfa að vera komnar til
skrifstofunnar
eifi Aííat en ki. 7
á föstudagskvöld, vegna þess að vinna í
prentsmiðjunum hættir kl. 12 á hádegi
á laugardögum á sumrin.