Vísir - 10.04.1947, Blaðsíða 2

V I S I R
•Fimmtudaginn 10. apríl 1947
OSlilll
ranna
á
Ueklu af
Geta' orðið goðar heimiiciir
seðar, er soga þess verðor skráðo
Viðtal við Luðvíg Guðmundsson, skólastjóra.
|||örgum mun þykja fróðleikur í aS heyra frásagmr
aí byrjun Heklugossins af vörum fólks þess, sem
býr í grennd við íjallio. Hefir það verið gert, þótt
útvarpið haíi eigi staðið að því.
Seinna gæti þetta þótt feng-
ur, þegar saga Heklugossins
verður skráð. Eg gæti t. d.
trúað þvi, að mörgum þætti
það nokkurs virði að eiga nú
á „plötu“ eða „stálþræði”
viðtöl við bændur í Skafta-
fellssýslum þegar Móðuharð-
indin dundu jTfir.“
„Er ætlunin að taka upp
fleiri viðtöl og lýsingar?“
„Einhverju bætum við við
þetta. Ástæða væri til að taka
miklu meira upp á „þráð-
inn“, en nú er ,páskaleyfið á
enda og við, sem höfum ver-
ið að þessu, erum önnum
lcafnir í öðru. Nú, og svo er-
um við líka búnir að fá nóg
af kostnaðinum
Flesta daga síðan Hekla
tók að gjósa hefir Lúðvík
Guðmundsson skólastjóri
verið á ferðalagi um nágrenni
Heklu og Fljótshlíðina þar
sem öskufallið var mest. Um
miðja síðustu viku fór hann
ásanit Einari Magnússyni
menntaskólakennara austur
þangað til þess að ræða við
bændur um ástand og horfur.
Helgi Hjöi’var var einnig
með í þeiri'i för. Höfðu þeir
xneð sér tæki til að taka upp
samtöl manna á stálþrá^.
Komu þeir úr þessum leið-
angri á skirdagskvöld en á
laugardaginn fór L. G. aftur
austur með upptökutækin og
fór víða uúx. Er hann nýlega
köminn til bæjarins aftur.
Fréttamaður „Yísis“ hitti
L. G. að máli í moi’gun og
innti hann fréttá af ferðalagi
þessu. „Hver er tilgangur
þessara fei’ða ykkar austur,?“
„Gkkur lék hugur á að
kynnast reynslu fólksins,
sem næst er gosstöðvunum
og á öskúsvæðinu. Við átíum
viðtal við marga bændur og
bændakonur, einnig em-
bættismennina. Við spurðum
mai’gs, bæði um gosið, jarð-
skjálfta og öskufall, áhrif
þess á menn, skepnur og
jörðina. Og um viðhorfið til
þessara mála og þau ráð til
úrbóta, sem tiltækilegust
þættu o. s. frv.“
„Eru þessar atliuganir
gerðar að tilhlutan hins op-
inbera?“
„Nei. Radio & Raftækja-
stofan á íÓðinsgötu á tækin,
sem við notuðum til upptöku
viðtalanna. Eigendur tækj-
anna og Einar Magnússon
feiga frumkvæðið að söfnun
þessara heimilda. Við liinir
eimm aðstyjðarmenn. Sam-
eiginjega berum við kostn-
aðinn af þessu ferða-
slangi’i.“
„Verður þessum viðtölum
og aihugunum úlvarpað?“
„Veit það ekki; ekkert hef-
ir verið rætt við útvai’psi’áð
um það. Eflaust niundi þó
margan fýsa að heyra eitLjög gpra jörðina
hvað af þessu. T Idi eg t. d. u>
rctt að útvarpað ■ y rékki gert
ijagsprcdikun síra Svein-jþVí að skera niðu
sem og hevrzt hefir,
bjarnar Ilögnascinai
hann flutti á Breiðáhólséfö.
Annars vakir ]>að fyrst og
fremst fv. ir okkur, að þossar
neimiklir gevmist. Birting
„Hvernig var umhoi’fs i
Fljótshlíðinni þegar þið
komuð þangað fyrst?“
„Öll Fljótshlíðin fyrir inn-
an Hliðarenda var eins og
eyðimörk. Vikur- og ösku-
lagið var um 4—6 cm. móts
við Hlíðarendakot en þykkn-
aði er innar dró. Hjá Árkvörn
og Iláamúla mældist það
8—11 cm. Á * Barkarstöðum
og í Fljótsdal mun það hafa
verið allt að 12—13 cm. Ask-
an lá í sköflum á þökum og
smágei’ðasta askan smaug
með gluggum og hurðum
inn í híbýlin. Lækirnir, sem
falla niður blíðarnar voru
eins og ösku- og vikurkorg-
ui’. Víða var ekkert vatn not-
hæft til drykkjar og varð að
sækja það langt að. Raf-
stöðvar á þessum bæjúm,
sem lcnúðaw eru með vatns-
afli, urðxx óvirkar. — Það
var dimmfHyfir þarna um
slóðir, ekki aðeins lxið ytra
heldur ejnnig í hugum fólks-
ins. Þessi blómlega byggð
var nú öll orpin Ösku og ■
vikri svo að hvergi sá á sinu- ;
strá nema ulaii í bröttustu j i
börðum þar sem hrunið liafði j ■
af. — En fólkið tók þessu j
yfirleitt með rósemi og j
æðruleysi. Það fyrsta sem ! !
það hugsaði um var að bjarga
búfénaði síniun og leita ráða .
til að hreinsa afíúr lúnin sin
yggilega á
ráð fyrtT,
r sauðféð?
sumar;
væru all-háværar um sinn þá
voru þær livorki sannfær-
andi né máttugar, fengu eng-
an hljómgrunn hjá alþýðu
manna þar eystra. Yfirleitt
var það fjarri mönnum að
grípa til slíkra örþrifaráða,
að skera ærnar núna, rúmum
mánuði fyrir burð og farga
þannig með liverjum skurði
tveimur iífum, móður og
lambs. Nei, bændur eru
ákveðnir í því, að reyná að
bjarga öllum bústofni sínum
enda eru ýms úrræði tii þess.
— 'Eg geri heldur ekki ráð
fyrir ]>ví að neitt býiið i
Fljótshlíðinni leggist í eyði.“
„En livernig er nú útlits
þar eystra?“
.„Um bænadagana var tek-
ið að gera tilraunir til að
lireinsa túnin með jarðýtu.
Var þetta byrjað í Múlakoti.
Virtist þetta ætla að gefa
góða raun. Ep svo koin „liinn
himneski blásari“, eins og
einn bóndinn orðaði það. Á
laugardaginn var hvassviðri
af noi’ðaustri. Sterkur streng-
ur, sem mun liafa náð 6—8
vindstigum, lá með Hlíðinni,
úteflir og suðvestur yfir
Þverá og leirurnar. Þyilaði
stormurinn vikri og ösku hálf
á loft og var svo mikið
inyrkrið, að aðeins sá ör-
skammt. Þegar eg ók austur
á laugardaginn, var bakkinn
i austri líkastur því, scm eg
liefi gert mér í liugarlund i
sandbyljum á eyðiinörkum
lieitu landanna. — Á páska-
dag fór eg aftur um alla
Iílíðina inn að Háamúla.
Klemenz Kristjánssön, til-
raunastjóri á Sámsstöðum,
var með í förinni. Báðir
höfðum við séð landið fyrr i
vikunni, en svo mikil breyt-
ing liafði orðið í laugardags-
storminum, að undrum
sætti. Klemenz áætlaði, að
nál. % öskú- og vikur-lags-
ins hafi blásið á burt. Sléttar
túnflatir voru víða lireinar
orðnar, þar sem voru sJakk-
ar í tún, þangað hafði skafið,
og vestan í liólum og þúfna-
kollum voru vikurskaflar. í
lilíðum múlans var gróður
orðinn ber og jaínvel á út-
engi voru þúfnakollarnir
komnir upp úr. Vikurinn
hafði sópast niður í jarðföll
og dæidir, læki og gil. Virðist
sjálfsagt, að bændur liagnýti
sem mest af vikrinum og
komi upp_ steypu á vikur-
steinum og plötum til liúsa-
gerðar og einangrunar. Á
innstu hæjunum er að vísu
mikið eftir af vikri en þó
sýnist svo, sem það sé vinn-
andi vegur að hreinsa þar til.
Og hver veit nema hinn
himneski blásai’i komi aftur.
Og væntanlegar rigningar
munu gei’a sitt 'til að
hreinsa.“
„Hvaða ráð vildi Klemenz
gefa um rSéktun jarðanna?“
„Eg geri ráð fyrir þvi, að
hin stjórnskipaða bjargi’áða-
nefnd muni leita tillagna
lians. Tel eg því ekki rétt á
]>essu stigi málsins, að fara
langt út í þá sálma. En
Klemenz, seín er mestur
ræktunarmaður hér á landi,
reyndur, lærður og gætinn,
hann er ekki bölsýnn á
framtíð Fljótshliðarinnar-
Hann taldi t. d. að það mundi
geta gefizt vel til kartöflu-
ræktái’ og kornræktar, að
plægja vikur og ösku niður
og planta og sá i. Jarðvegur-
inn er þarna víða þéttur og
sums staðar all-leirborinn.
Slíkur jarðvegur mundi liafa
gott af því að blandast ösk-
unni.“
„Þetta allt mun mörgum
þykja góðar fréttir. Virðist
svo sem fregnir þær, sem
borizt liafa hingað hafi liaft
við litið að styðjast.“
„Vegna ferðalaga minna
hefi eg ekki getað fj’lgst vel
með fréttaflutningnum. En
margt af þvi, sem eg liefi
Iieyrt hér, hefir haft á sér
blæ æsiíregna, t. d. ýmsar
sögur um þá skelfingu, sem
liafi átt að grípa fólkið
þarna eystra þegar Heklugos.
ið byrjaði! Dæmalaus mis-
skilningur. — Nágrannar
Heklu voru ekki skelfdir.
Þeir tóku öllu með æðruleysi.
Þeiiii- þykir vænt um Heklu
gömlu, þrátt fyrir allt og allt,
sem hún hefir gert af sér á
umliðnum öldum. Þeir lá
henni ekki þótt hún skvetti
sér upp stöku sinnum.“
glfsmgar,
sem eiga að birt-
ast í blaðinu sam-
dægurs, verða að
vera: komnar fyr-
ir kl. 11 árdegis.
,>F?áLLÁME?1?]‘í eíin- GuSmund Einarsson frá MiSdai cr ein feg-
ursía qg bezta bók, sem úí heíir komið handa íslenzku æskufólki.
Hún er því sjálíkjorín tii fermingargjafa.
I bókinni segir Guðmundur á snilldarlegan hátt írá ferðum
sínum hér heima og erlendis, en hann heí lagt ieiðir sínar
víðar en flesítr aðrir íslendmgar.
FjííHcÁ giýiifallegra liósmynda, raderkga og uayndk af málverkum
Guðmundar prýða bókjna.
Fæst
þéssaríi jarða lcggist i eyði.'M
„Jú, ])að er rétt að þ:ú:
hvarflaði að;.•eilibvtírjuní, að
drepa allí sauðl’é. En þóti
p íf A {T I t
„s' 11 iLLÁMENh ver
ÍEgargjöfsn.
öllum bókabúoam.
faliec:
•»:a ojj kœrkomita
terr
þeirra mina er aukaalriði. þessar niðurskurðarraddir