Vísir - 23.04.1947, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Miðvikudaginn 23. apríl 1947
Séð út Þorskafjörð frá Kollabúðum.
40 vikur og allar þær hörm-
við slátt á votengi, og annað
Björn Magnússon hefir
hóndi heitið, er hjó lengi í
Berufirði í Reykhólasveit,
með lconu sinni, Hclgu 111-
ugadóttur, um miðhik 19.
aldar eða þó fyrr, því liann
er orðinn bóndi þar um 1830,
og því sennilega fæddur um
aldamótin átján. og nítján.
Þau lijón voru mikils háttar
að manndómi og í hetri
hændaröð. Þau hjón áttu
saman níu börn, er komust
úr æsku, og er mikill æltlegg-
ur Jcominn frá þeim vestur
þar í sveitum.
Björn var ötull maður og
liarðger og hinn mesti full-
hugi. Vildi hann ekki láta
hlut sinn fyrir neinum. Var
og svo um sonu hans, og hef-
ur vist verið glatt á lijalla
þaiymeðan þessir fjörmiklu
ungu menn voru allir heima
í föðurgarði. Var þá um að»
gcra, að standa sig í tuskinu,
en bogna ekki i smálmjaski.
Var inælt, að faðir þeirra
hefði ekki gert mikið úr því,
þó sumir þeirra létu í minni
pokann í áflogunum: „Bíttu
hann aftur. Berðu hann aft-
ur,“ sagði þá karl, til að
stæla þá, og láta sér eigi
Jiregða við smáskeinur.
Hraustur ættbálkur.
Það er líka svo, að út frá,
jiessum lijónum er komið
harðgert fólk og tápmikið,
með jirekmikilli skapgerð og
óbilandi viljaþreki, sem
kunnugt er, i Reykhólasveit
og Þorskafirði á seinni hliita
19. aldar. Er Jiað nú orðið
dreift víðs vegar um Iand,
og þá líka til Reykjavikur.
Börn þeir'ra Berufjárðar-
hjóna voru jiessi:
1) Þórður, bjó í ýmsum
stöðum vestra. Hans sonur er
Friðrik söðlasmiður á Pat-
reksfirði, og Jóhann, er var
bóndi á Kollabúðum, faðir
Eyjólfs rakarameistara í
Reykjavík o. ft.
2) Illugi, bóndi á Hofslöð-
um, drukknaði í Þorskafirði
á Jiroskaaldri.
3) Magnús, lijó lengi á
Hofstöðum. Hans son var
Friðbjörn, er varð úti á
Þorskafjarðarheiði 1882, og
Margrét, kona Sumarliða
Kristjánssonar frá Barmi;
fóru til Ameríku.
4) Jón, er hjó í Vógbotns-
koti, niður frá Hafrafelli, og
víðar. Sonur Jóns var Arin-
björn, faðir Jóns stórkaup-
manns í Reykjavík og þeirra
systkina. Jón var afarmenni
til buiða, en ekki stór maðúr.
5) Sveinbjörn, cr hjó í
Rauðsdal á Barðaströnd um
skeið, en fór síðan til Am-
eríku og er nýlega látinn jiar
100 ára gamall.
0) Helga, giftist ckki.
7) Ingibjörg, átli Bjarna
Zakaríasson bónda á Gilla-
stöðum í Reykhólasveit.
8) Kristín, átti Jón bónda
Hákonarson á Kinnarstöðum
í Þorskafirði, mesta sóma-
hónda.
9) Helgi Björnsson, sem
hér vcrður nánar getið.
Scguhetjan.
Helgi Björnsson var heima
með föður sínum íil 27 árá
aldurs og starfaði að búi
hans. Var Iiann með ýngstu
börnum föður síns. og var
talinn afhurðamaður til allra
verka, áhugamaður, en noklv-
uð fljótfærinn, ef jiví var að
skipta, en vandaður maður
í hvívefna. Helgi er fæddur
í Berufirði 10. maí 1831. Að
Kambi fer hann svo fyrir
vinmimann árið 1858 eða
svo. Læt eg nú dóttur hans
hafa orðið og se'gja . sögu
hans, cins og hún man rétl-
ast, cn það er Sesselja hús-
l'reyja Hclgadóttir í Skóg-
um, sem Árni Ola hlaðamað-
ur gerði ódauðlega með er-
indi sínu í útvanpið fyrir
skömmu:
Helgi lendir í villu.
„Fór Helgi þá að
Kambi sem vinnumaður, en
ekki man eg hver Jiar Iijó Jiá -
Þaðan fór hann til sjóróðra
vestur að Isafjarðardjúpi um
haustið, cn ákvað að koma
heim fyrir jólin. Hann gisti
nú i Bakkaseli á Þorláks-
ga öjörns-
a
mcssukvöld, en leggur svo
á Þorskafjarðarhciði snemma
morguns á aðfangadag jóla.
Þegar lcemur upp á heiðina
skellur á með sortabil, og
veit hann ekki vegarins, og
getur ekki áttað sig, hvar
hann muni vera. Gengur
hann svo Jiann dag allan og
nóttina. Svo kemur þar, að
hann hrapar, og taldi að það
hefði verið mikil liæð, cn eigi
varð mér ljóst af frásögn
hans, hvort það leið vfir
hann, en þarna lenti hann
niður í vatn og vöknaði J>ví
í fætur. Enn leggur hann á
stað og heldur áfram ferð-
inni, og sér nú í fyrsta sinn
rofa fvrir stjörnu, og leið þá
ekki á löngu, að hann rekur
sig á luiskofa, og skreiðisý
hann þar inn, og er þetta J)á
lambhiis. Líður J)á ekki á
löngu, unz maður kemur, og
spyr sá, er kom, hvort þar
sé lifandi maður eða dauðuv.
Faðir minn anzar og kvaðst
vera lifandi. Spyr sá, hver
þessi maður sé og segir pabbi
lil sín og spyr, hvar hann
sé niður kominn. Bóndi kvað
hann vera kominn að Fjarð-
arhorni í Kollafirði í Gufu-
dalssveit. Iláfði J)á faðir
minn farið í þveröfuga átt
við J)að, sem ætlað var, lík-
lega fyrir breytta vindstöðu
um nótlina og daginn.
Kal á fótum.
Bóndi tók pabba mætavel
og fékk hann j>ar heztu mót-
lökur og aðhlynningu. Þetta
var Jón Arason, móðurfaðir
Sigriðar, móður Þorvaldar,
sem bjó um hríð hér ó Mið-
húsum. En svo var mikill á-
kafinn að komast heim, að
hann fór á iiæsla degi, en
hvort hann lcomst alla leið
þá, veit eg ekki. En ekki er
það líklegt, svo löng leið er
það.
Eftir þessa ferð leggst
pabbi minn í taugaveiki, og
fór þá að koma í Ijós kalið
á fætinum. Lá hann þá lengi
heima, eg veit eldci hve lengi,
en um síðir var hann fluttur
út í Stykkishólm til Linds
læknis; annar var ckki nær
þá. Þar lá hann í 40 vikur.
Líkur eru til, að hann hafi
ekki verið fluttur þangað
fyrr en undir vorið. Leið
honum þár illa, enda cr í al-
mæli, að Lind J>essi væri 1 l-
iil læknir. Sagði pabbi, að
beinin hefðu verið að smá-
molna frainan af fætinurn og
máslce kominn kolbrándur í
hann. Biður Jiá pabhi I kn-
inn að taka af sér fótinn,
og tekur Irann þá eitthváð
af beinunum. Eflir þessar
ungar, sem hann leið J)arna,
heldur hann heim.
Tekið af fætinum.
. \
Eftri skamma dvöl heirna
er hann nú fluttur norður
að Hnausum, til Jósefs lækn-
is Skaftasonar, og var þar
heilan vetur eða meir, og
taldi sig hafa fengið þar
beztu lækning. Tók læknir
fólinn af í ristarkverk, en
hællinn hélt sér. Aldrei greri
fyrir mergholið og var þar
alla ævi opið sár.
I Hnausum kynntisl pahhi
síra Jóni Jónssyni, sem síðar
varð prestur að Stað á
Reykjanesi, og var hann föð-
ur mínum einkar góður eftir
að hann kom hér í plássið,
og minntist hans æ síðan með
þakklæti.
Eftir veru sína í Hnausum
kom liann nú vestur til for-
eldra sinna að Berufirði, og
hefir hann víst ált kost á að
vera þar sem annar vesaling-
ur. En sjálfsbjörgunarþráin
var svo rik.hjá honum, að
reyna að bjargast á eigin
spýtur. Sem dæmi Jiess var
það, að þegar Kristín svstir
hans, sem J)á var enn heima
í Berufirði, gaf honum lamb,
þá fór hann að heyja fvrir
því. En Jiað varð hann að
gera mest á knjánum, en
slæjur lánaði Pétur Gestsson
á Ilríshóli honunvi svoköll-
uðum HríshóLsbökkum.
Fptaum búnaðurínn.
Umbúnaður um fótinn var
þannig dag hvern, að sárið
var smurt með „salve“ og
umbúðatrafið vælt í sáraolíu,
J)á ullárflóki, og svo sokk-
hæð úr ull, sem kallaður var
„smokkúrinn“, og loks kom
svo tréfóturinn. Var hann
smíðaður oins og tunna, ekki
þó með bumb, og var girt
járngjöiv-am, og botn úr
þykku borði og járnplata
negld undir. En J)ó svona
sterklega væri um búið,
þurfti þcssi umbúnaður end-
urbóta við, í 'hálfan fjórða
tug ára, sem liann varð að
ganga með IVann. En þennan
Iiross bar hann með sannri
hugprýði og æðraðist ekki né
fjásáði um hann. Bundinn
var fótur þcssi með snæri
fyi'ir neðan hné, og geta all-
ir gctið þess nærri, hve ó-
þa;gilcg hyrði þetla liafi ver-
ið fyrir veikan fót, einkum
er iréð var orðið vatnsósa
vos hins daglega lífs. Björn
Jónsson frá Kinnarstöðum,
frændi minn, viktaði þennan
fót og reyndist hann 15 pund.
Fer í húsmennsku.
Ekki mun pabbi hafa un-
að lengi heima i Berufirði
hjá foreldrunum, en ekki er
mér ljóst, hve lengi það var.
En næst fór hann að Khikku-
felli. Þar var hann húsmað-
ur i 7 ár, og var ])á búinn
að koma sér upp 2 hrossum
og mörgum kindum, og mun
hafa verið talið, að hann væri
orðinn efnaður á þeirra tíma
mælikvarða. Fyrir Jiessum
skepnum heyjaði hami á
sumrin, en var auk þess í
kaupavinnu hjá Pétri lirepp-
stjóra á Hríshóli og fór þar
mikið orð af dugnaði Helga
og harðfengi, J)ó einfættur
væri. Var þó Pétur talinn
vinnuharður. Var hann æ síð-
an góðkunningi föður mins.
í J)enna mund var bóndi á
Klukkufelli Tómas að nafni,
cn ráðskona hans var ÁstríS-
ur, móðir Ólafs Eggertssonar
i Króksfjárðarnesi. Þarna
var faðir minn einsetumaður
öll þessi sjö ár, og mun þá
hafa langað til að fá kven-
mann til að sjá um sig og
sina hagi.
Víkur nú sögunni vestur á
Barðash'önd. Þar var bóndi
cr Þói'ður hét Jónsson. Anna
hét kona Iians Jónsdóttir.
Flutlust Jiau hjón þaðan lil
Flateyjar með börn sín og
var Krisíjana móSir mín
meðal þeirra. Var hún 13 ár
lijá Sesselju konu Andrésar
sem barnfóstra, og voru það
þær skáldkonurnar þrjár
Ólína, Herdís og Guðrún sem
seinna varð kona Jóns
hreppstjóra Runólfssonar á
Skerðingsstöðum. Eftir að
Sesselja giftist seinni manni
sinum Sveinbirni i Slo leyj-
uni, fcr móðir mín þaðan í
kaupavinnu upp í Reykhóla-
sveit. Kynnist hún J)ar Guð-
rúnu konu Gísla Gestssonar
á Jlafrafelli; var hún vin-
' n "i Kristjönu og svo Ilelga
föður míns, og mun hún hafa
átt sinn þátt i því að ’nún færi
til röður míns. Næsta ár fóru
þo’ að Gillastöðum í hús-
men'sku.
Reisir bú
á Feíjalandi.
æsta' ár 1870'náðu ’þ'au
v á Sei'alám'i o« cekk bú-
Frh á 7 síðu.

Á Þórisstöðum. Séð inn í Þorskafjarðarboín.